Działalność Instytutu Kaszubskiego w
2011 roku
Acta Cassubiana 13, 459-474
Działalność Instytutu Kaszubskiego
w 2011 roku
Tradycyjne coroczne w alne zebranie człon k ów Instytutu K aszubskiego o d było się 15 k w ietnia 2011 roku w Tawernie K aszubskiej „M estw in” w Gdańsku. W części organizacyjnej zebrania przedstaw iono sprawozdania za rok 20 1 0 z dzia łaln ości Instytutu K aszubskiego, merytoryczne i finansow e oraz K om isji R ew izyj nej. Następnie odbyła się dyskusja nad sprawozdaniami i planowanym i zadaniami na 2011 r. Podjęto uchw ałę o nadaniu
tytułu Członka Honorowego
Instytutu K aszubskiego ks. abp. dr. T adeuszow i G ocłow sk iem u oraz prof. dr. hab. A ndrze jo w i Zbierskiem u za w ybitny w kład w e w spieranie i rozwój kultury kaszubskiej. Zebrania Zarządu w 2011 r. o d b y ły się trzykrotnie, w dniach: 3 lu tego, 9 czerw ca oraz 20 października. W p o czet człon k ów przyjęto cztery osoby, profe sorów: Jacka W oźnego, A leksandra Labudę, A dam a Labudę i Jana Ż ebrow skiego. N iestety, w 2011 zm arło dw óch n aszych członków : dr N ik olau s v on M ach z B e l g ii oraz dr H enryk H am erski z Kanady. A ktualnie Instytut K aszubski liczy 108 członków .Od 10 sty c z n ia 2011 r. w biurze Instytutu K a szu b sk ieg o , po p o w ro cie z urlopu w y ch o w a w czeg o , pracuje p. A nna K aw alec. D o teg o czasu jej obow iązki p ełniła p. Joanna B obko. D o 31 stycznia na um ow ę na czas określony pracow ała także p. Marta Drozd. Staż w ramach u m ow y z P ow iatow ym U rzędem Pracy w Gdańsku odbyły następujące osoby: A g n ieszk a P iotrow ska (od 2 lutego do 15 maja 2011) i Natalia W ojtkowska (od 1 czerw ca do 31 sierpnia 2011). W ramach reintegracji zaw odow ej od 4 października 2011 do 31 marca 2 0 1 2 r. w sekretaria cie Instytutu pracuje p. Danuta Najgeburska.
D o listopada 2011 r. udało się Instytutow i zrealizow ać w iele zadań i projek tów. D zięk i zdobytym dotacjom i darow iznom oraz sp ołeczn em u zaangażow aniu człon k ów przygotow ano szereg im prez i w ydano kilkanaście publikacji.
Instytut b ył w spółorganizatorem konferencji, sem inariów i spotkań. N iem al pod k on iec u b ieg łeg o roku, 15 grudnia 2 0 1 0 r. w D om u Kultury w K arsinie, w e s p ół z W ójtem G m iny Karsin, Instytut K aszubski w sp ółorgan izow ał konferencję
z okazji 6 5 0 -le c ia w si Karsin p.n.
Karsin i Gmina - wczoraj i dziś.
Referaty w y głosili: p rof. J ó z e f B orzyszk ow sk iKarsińsko-wielewskie dzieje i ich kronikarze
,A leksander Ł osiński
Boże Męki i inne zabytki Karsina i Gminy
, E lżbieta BrzeskaSzkoła w Karsinie w dwudziestoleciu przełomu wieków
, Jan O rlikow skiKarsin
i Gmina w realiach III RP
, p rof. Cezary Obracht-ProndzyńskiKarsin i Zabory
w literaturze naukowej i pięknej
. Efektem tej konferencji było w ydanie latem 2011 r. publikacji pod tym sam ym tytułem , przygotow anej przez J. B orzyszk ow - skiego, zawierającej w szy stk ie teksty w y g ło szo n y ch referatów.W dniu 2 m arca 2011 r. w Sali Prezydialnej D om u K aszubskiego w Gdańsku odbyło się spotkanie z członkiem Instytutu prof. Z ygm untem Szultką, podczas którego tenże historyk zaprezentow ał koncepcję drugiego tom u
Historii Kaszu
bów w dziejach Pomorza. Czasy nowożytne
, b ęd ącego kontynuacją w yd an ego w 2 0 0 6 r. tom u p ierw szegoHistorii Kaszubów
autorstwa zm arłego prof. Gerarda Labudy. W śród zebranych znaleźli się naukow cy reprezentujący różne dziedziny nauk hum anistycznych, jak historia, język ozn aw stw o, so cjo lo g ia cz y etnografia. N a w stęp ie zebranych, w tym szczeg ó ln ie prelegenta, pow itał prezes Instytutu K aszubskiego w Gdańsku prof. J ó z e f B orzyszkow ski. Po nim g ło s zabrał prof. Z ygm unt Szultka, który ju ż na początku swej w y p o w ied zi zastrzegł, iż na o b e c nym etapie prac nie m oże je s z c z e przedstaw ić kom pletnej koncepcji tom u IIHistorii Kaszubów
, a jed y n ie „koncepcję w stęp n ą”. Stw ierdził, iż o sią w ykładu w planowanej pracy będzie ludność kaszubska. N iew ątp liw ie problem K aszubów n a leży rozpatrzeć z d w óch p ła szczy zn , tj. P om orza Z a ch o d n ieg o i P om orza W sch od n iego, ale nie m ożn a zapom nieć o trzeciej p łaszczyźn ie - Z iem i Lębor- sk o-B ytow sk iej, charakteryzującej się p ew n ą odm ienną sp ecyfik ą w stosunku do dw óch w ym ienionych. D użym problem em przyszłej pracy je st periodyzacja, gd yż jak stwierdził:przy je j rozważaniu potrzebna je st pamięć, że największa część
ludności kaszubskiej żyła na najuboższej ziemi Pomorza Zachodniego i Prus Kró
lewskich.
P oczątkow o profesor Szultka w y k lu czy ł jako k o ń co w ą cezurę pracy lata 1806 lub 1815. P ow inny n ią stanow ić w ydarzenia zw iązane z uw łaszczen iem chłopów , przy czym w cześniej za częło się ono w dobrach p aństw ow ych, a p ó ź niej w prywatnych. W tym ostatnim przypadku cezurą k o ń co w ą m ógłb y być 1850 r. P rof. Szultka zaznaczył, iż form uła w ykładu zastosow ana w tom ie I przez p rof. Labudę w t. II, w ydaje się być nieuzasadniona. N a pytanie prof. Jerzego Tredera w tej k w estii p rof. Szultka u sz c z e g ó ło w ił, iż m a tu na m y śli brak przyp isów w tek ście Labudy, które zastąpione zostały na końcu każdego rozdziału charakte rystyką literatury. Prof. J. B orzyszk ow sk i w uzupełnieniu tej w y p o w ied zi stw ier dził, iż ju ż sam G. Labuda napisał, że kolejne tom yHistorii Kaszubów
b ęd ą m iały inną form ułę. W dalszej części w y w ią za ła się burzliw a dyskusja na tem at perio- dyzacji II tom u, z udziałem prof. Szultki, prof. K lem ensa B ruskiego, dr. Mariana Frydy, p rof. Józefa B orzyszk ow sk iego i prof. J. Tredera, podczas której stawiano różne propozycje. Prof. Treder p ostaw ił w ó w cza s bardzo istotne pytanie:Czy
uwłaszczenie chłopów zaliczało się do czasów nowożytnych, czy ju ż do X IX
wieku?
P odczas dyskusji padały różne daty, które m o g ły b y zam knąć w yk ład II tom u. Przykładow o prof. Z. Szultka stw ierdził, że 1772 r. (w ażna data w d zie jach Prus K rólew skich i Polski) nie m iała żadnego zn aczen ia w dziejach Pom orza Z achodniego. Z aznaczył, że je st skłonny zak oń czyć w ykład tom u II na 1806 r., co w cześniej zasugerow ał prof. J. B orzyszk ow sk i. N astępnie zw rócił u w agę na re w olu cyjn e znaczenie reform y szkolnictw a elem entarnego, co przy jej u w zg lęd nieniu rów nież m iałoby w p ły w na periodyzację. P rof. J. B orzyszk ow sk i postaw ił konkretne pytanie, co będzie zaw ierał t. II? Jakie elem enty d ziejów ję z y k a i p o li tyki się w nim znajdą? C zy b ęd ą ujęte zagadnienia kultury i ży cia codziennego? Prof. sz u ltk a od p ow iedział, iż w szy stk ie te elem enty książka b ęd zie zawierać. P rof. К. Bruski z k olei zapytał o strukturę tej pracy, istotne elem enty historii spo łecznej . Stw ierdził, iż polityka pow inna b yć tłem , a w yek sp on ow an e p ow inny być historia społeczna, zależna od gospodarki, język a i kultury. Prof. Szulka stwier d ził m .in., że sp ecyfik a struktury społecznej Z iem i L ęborsko-B ytow skiej b liższa je st Prusom K rólew skim . N astępnie prof. J. B orzyszk ow sk i zapytał o problem germ anizacji i polonizacji szlachty. P rof. Cezary Obracht-Prondzyński stw ierdził, że nie da się zn aleźć w sp óln ych zagadnień ustrojow o-sp ołeczn ych dla w szystk ich ziem pom orskich. Zapytał też, czy sąjakieś elem enty, które budują p oczucie w sp ó l noty dla K aszubów w okresie now ożytn ym . W od p ow ied zi p rof. Szultka stw ier dził, iż ostatecznie decyduje się na zam knięcie II tom u na 1806 r., z ujęciem , jak to w yraził, trzeciego filaru w postaci Z iem i L ęb orsk o-B ytow sk iej. P ow ied ział też, iż:Funkcjonowanie ujęcia tematu przez Labudę je st nie do zastąpienia i tego
będę się starał trzymać.
Z god ził się rów nież z p rof. К . Bruskim w k w estii ujęcia społeczeństw a. Z aznaczył, iż z germ anizacją i polon izacją m am y do czyn ien ia jed yn ie w Prusach K rólew skich. N a pytanie o term iny zakończenia pracy prof. Z. Szultka od p ow iedział, że w ciągu 2,5 roku książka p ow inna b yć gotow a. N a zakończenie spotkania dodał, iż na etapie szczegółow ego konspektu przyszłej pracy łatwiej będzie dyskutow ać o p o szczeg ó ln y ch problem ach.Od 22 lutego do 27 kw ietnia 2011 r. dr T R em balski prow adził warsztaty gen ealogiczn e
Pamięć o przodkach, powinniśmy czy chcemy
dla m ło d zieży g im nazjalnej i licealnej ze szk ół tucholskich, które w ramach programu „R ów nać Szanse 2 0 1 0 ” zorganizow ała M iejska B ib liotek a Publiczna w Tucholi.W dniach 3-5 maja 2011 r. g o śc ili w Instytucie p rzedstaw iciele Fundacji Her m ann N ierm ann z D üsseldorfu: p rezes U w e Stiem ke i dr A ndreas Sonntag. W czasie sw ojego pobytu o d w ied zili D om K aszubski i siedzibę Instytutu, w ejhe- row skie M uzeum Piśm iennictw a i M uzyki K aszubsko-Pom orskiej oraz K aszub ski U n iw ersytet L udow y w e W ieżycy. W tych d w óch ostatnich placów kach zapo znali się z efektam i dotacji przyznanych na rem onty i w yp osażen ie. W izyta g o ści z D üsseldrofu była też okazją do p odziękow ania za w sparcie dotych czasow ych działań Instytutu, a jednocześnie do rozm ów na tem at przyszłości, planów i zam ie rzeń, w których m ogłaby partycypow ać Fundacja. B y ła też okazją do zw ied zen ia G dańska i K aszub. Z ram ienia Instytutu K aszubskiego w izytę zorganizow ali prof.
J ó z e f B orzyszk ow sk i oraz dr M iło sła w a B o rzyszk ow sk a-S zew czyk , a także p rof. Cezary Obracht-Prondzyński.
Instytut K aszubski, reprezentow any przez prezesa prof. Józefa B orzyszk ow - sk iego, b y ł rów nież jed n ym z liczn y ch w spółorganizatorów O g óln op olsk iego Sejm iku K rajoznaw czego, p o św ięco n eg o Bernardowi C hrzanow skiem u w je g o 150. roczn icę urodzin i 100. roczn icę w yd an ia p rzew od n ik a
Na kaszubskim
brzegu
, który odbył się 7 maja 2011 r. w G dyni-O ksyw iu, P ierw oszynie i R ew ie. G łów n ym i organizatoram i sejm iku b y ły P om orskie P orozum ienie O ddziałów PTTK oraz G m ina K osakow o.W sobotę 14 m aja 2011 r. w S zczecin ie został zorganizow any III D zień K a szubski, który zainaugurow ała m sza św. z liturgią sło w a w języ k u kaszubskim , odpraw iona w B a zy lice M niejszej św. Jana Chrzciciela. Po m szy św. w za m k u K siążąt Pom orskich odbył się pokaz m ultim edialny w y sta w y „Pom orze Z achod nie - nasza to żsa m o ść”, która była zaczątkiem w ięk szej, otwartej latem w ystaw y pt. „Z k aszubsko-słow iań skich i p olsk ich lo só w Pom orza Z ach od n iego”, zorgani zow anej w e w spółpracy szczeciń sk ieg o oddziału ZK-P, A rchiw um P aństw ow ego w S zczecin ie i Zam ku K siążąt Pom orskich. N astępnie odbyła się sesja naukow a „Profesor Gerard Labuda (1 9 1 4 -2 0 1 0 ) - w ybitny historyk, przyjaciel Szczecina”, podczas której zaprezentow ane zostały referaty prof. Józefa B o rzyszk ow sk iego, prof. K azim ierza K o zło w sk ieg o i prof. Edwarda W łodarczyka. Sesji tow arzyszy ła w y sta w a dorobku n au k ow ego p rof. Gerarda Labudy ze zbiorów K siążn icy Pom orskiej.
W dniu 7 czerw ca 2011 r. w sali Rady W ydziału H istoryczn ego U niw ersytetu G dańskiego odbyło się V I sem inarium „Z d ziejów kultury Pom orza X V III-X X w iek u ”, którego organizatoram i tradycyjnie b y ły P racow nia H istorii Pom orza i Krajów Nadbałtyckich Instytutu Historii U G oraz Instytut Kaszubski w Gdańsku. W ygłoszon o następujące referaty: dr Tom asz R em balski
Drobna szlachta kaszub
ska w XIXw ieku w świetle historiografii
, m gr W eronika P anasew iczCzarne suk
nie ślubne na Kaszubach - tradycyjne czy wyjątkowe?
, m gr Łukasz M ielew czy kO żywności i żywieniu przy biskupim stole i stole Collegium Marianum na przeło
mie X IX i X X wieku,
m gr Marek W aw rzynkow skiCywile a Wojsko Polskie na
Pomorzu w dwudziestoleciu międzywojennym
, m gr Oskar M yszorPolskość i ka-
szubskość Pomorza na łamach „Morza ”
, m gr L eszek M olen d ow sk iKsięża Zmar
twychwstańcy na Pomorzu Gdańskim w latach 1945-1989
, m gr K rzy szto f KordaLech Bądkowski i jego środowisko a Solidarność.
Sem inarium zak oń czyła dysku sja z udziałem profesorów Józefa B orzyszk ow sk iego i E ugeniusza K oko. Szerzej na ten tem at w osobnym sprawozdaniu.W dniach 1 8 -1 9 czerw ca 2011 r., w ramach w spółpracy z N adbałtyckim C en trum Kultury w Gdańsku Instytut K aszubski w sp ółorgan izow ał w yjazd studyjny „Szlakiem cm entarzy pom orskich” na północnych Kaszubach, który był integralną c z ę ś c ią projektu „ N ek rop olie P om orza” za p la n o w a n eg o na lata 2 0 0 9 -2 0 1 1 . T egoroczny szlak w yjazdu w ió d ł (p ierw szego dnia) od G dyni-O ksyw ia, poprzez
Puck, Jastamiê, Starzyński Dwór, Krokowê, Żarnowiec i Wierzchucino. Nastêpne-
go dnia, po noclegu w Starbieninie, zwiedzono Borkowo Lêborskie, Roszczyce,
Charbrowo, Kluki, Smołdzino, Gardnê Wielką i Zimowiska. Uczestnicy mieli
kolejną okazjê zwiedzenia cennych, niekiedy zapomnianych i najczêàciej bardzo
zniszczonych cmentarzy tego rejonu Pomorza. Rolę przewodników na wyjeździe
studyjnym pełnili Józef Borzyszkowski, Tomasz Rembalski, Mirosław Kuklik,
Tomasz Błyskosz, Klaudiusz Grabowski, Bogdan Libich, Zachariasz Frącek, Vio
letta Tkacz-Laskowska i Warcisław Machura. Nad całością przebiegu wyjazdu
pieczê sprawowali Bronisława i Jan Dejnowie.
15 lipca 2011 r. Instytut Kaszubski wziął udział w XII Kościerskich Targach
Książki Kaszubskiej i Pomorskiej „Costerina 2011”, gdzie wystawił swoje wy
dawnictwa. W towarzyszącym targom konkursie główną nagrodê w edycji książki
pomorskiej (szkice historyczne) otrzymała wydana przez Instytut książka Tadeusza
Jabłońskiego - Pawła Dzianisza Sródziemnomorze Północy.
W tym samym miesiącu prof. Cezary Obracht-Prondzyński i dr Tomasz Rem
balski zostali poproszeni przez władze samorządowe Gminy Lipnica do uczest
nictwa w naradzie specjalnego zespołu konsultacyjnego, którego celem było wy
pracowanie projektu nowego herbu gminy. uchwalono, iż prace projektowe no
wego herbu wykona znany kaszubski heraldyk Przemysław Pragert. Wójt gminy
Lipnica Andrzej Lemańczyk zwrócił się do profesorów Józefa Borzyszkowskiego
i Cezarego Obracht-Prondzyńskiego z propozycją podjêcia się prac badawczych,
a nastêpnie napisania monografii historycznej Gochów, czyli obecnej gminy Lipnica.
Interesującą uroczystością, zorganizowaną 20 sierpnia 2011 r. przez Instytut
Kaszubski oraz gospodarzy i przyjaciół kościółka p.w. św. Judy Tadeusza w Liza
kach w posiadłości Aleksandry i Jana Żurowskich, było poświęcenie pomnikowego
znaku pamiêci o Remùsowym Drëchu - Muzykańce Trąbie. Uroczystość została
uświetniona mszą św. celebrowaną przez ks. abp. Tadeusza Gocłowskiego oraz
wystêpami zespołu „Kaszubskie Nuty” pod kierownictwem Krystyny Literskiej-
-Fredy, Kapeli Rodzinnej Derrów z Nowego Klińcza i Orkiestry Dętej OSP
w Lipuszu z kapelmistrzem Sebastianem Narlochem na czele. Fundatorami obeli
sku były Nadleśnictwo Kościerzyna, nadleśniczy Jerzy Borzyszkowski i Instytut
Kaszubski, prezes prof. Józef Borzyszkowski. Jak zwykle, w trakcie trwania im
prezy można było nabyć wydawnictwa Instytutu, które tego dnia cieszyły się dużą
popularnością.
Dnia 1 września 2011 r. w siedzibie Instytutu miała miejsce wizyta Shirley
Mask-Connolly, przedstawicielki Kaszubskiego Towarzystwa Dziedzictwa w Wil
nie (Ontario, Kanada), której towarzyszyli dr Miłosława Borzyszkowska-Szewczyk
i jej mąż Andrzej Szewczyk oraz prezes Instytutu prof. J. Borzyszkowski. Pani
Mask-Connolly pochodzi z kaszubskiej rodziny Maszków. Jest przedstawicielką
jej piątego pokolenia osiadłego w Kanadzie. Zalicza siê do najbardziej aktywnych
działaczy kaszubskich w Kanadzie, mając na swym koncie wiele publikacji z dziedzi
ny historii osadnictwa kaszubskiego w Kanadzie oraz genealogii osadników. Prezes
Instytutu K aszubskiego w ręczy ł jej m edalion Floriana C eyn ow y oraz najnow sze publikacje Instytutu, w tym opow iadania A n n y Łajm ing w języ k u an-gielskim .
K olejnym w ydarzeniem była X IV B uczkow ska K onferencja N aukow a „»Stu- barwna w stęga« p iśm ien n ictw a w sp ółczesn ej Krajny”, zorganizow ana 10 w rze śnia 2011 r. przez O ddział Z rzeszen ia K a szu b sk o -P o m o rsk ieg o „K rajniacy” z B uczka, Instytut K aszubski oraz Zakład A ntropologii i Literatury K aszubsko- Pom orskiej A kadem ii Pom orskiej w Słupsku. Po raz p ierw szy konferencja odbyła się pod patronatem starosty zło to w sk ieg o Ryszarda G oław sk iego i w ójta gm iny Lipka Przem ysław a Kurdzieki. W założeniu konferencja m iała przedstaw ić doro bek piśm ienniczy różnych ośrodków Krajny - regionu p ołożon ego na terenie trzech w ojew ód ztw i p ięciu pow iatów , do teg o rozd zielon ego historycznie na c z ęść na- k ielsk ą (w dw u d ziestoleciu m ięd zyw ojen n ym n ależącą do P olski) i zło to w sk ą (do 1945 r. n ależącą do N iem iec). Swój dorobek piśm ienniczy zaprezentowały: N akło, Sępólno, Więcbork, Złotów, Łobżenica i Człuchów. Referat wprowadzający:
Krajna
częścią Wielkiego Pomorza - piśmiennictwo krajeńskie z kaszubskiej perspektywy
zaprezentow ał prof. J ó z e f B orzyszk ow sk i. W ystąpieniem podsum ow ującym była prezentacja dorobku piśm ienniczego m iejscow ego, buczkow skiego oddziału ZK-P „Krajniacy”, zawierająca poezję, p ow ieść historyczną, prace naukow e i popularno naukow e. W ażnym akcentem konferencji, w zw iązku z M iędzynarodow ym Rokiem Lasu, b y ły prezentacje dw óch nadleśnictw : ze Z łotow a i Lipki. Podczas dyskusji prof. J. B orzyszk ow sk i z g ło sił postulat zorganizow ania K ongresu K rajeńskiego, ponadto w ydania słow nika biograficznego lub bedekera krajeńskiego oraz m o n o grafii Krajny. Podsum ow aniem konferencji b y ły p odziękow ania dla laureatów „Z łotego Buka”, o g ło szen ie w yn ik ów konkursu „M oja M atka B o sk a R adosna - M oja M atka B osk a L eśna” pod patronatem N a d leśn iczeg o N ad leśn ictw a Lipka Janusza G rabow skiego oraz w id o w isk o folklorystyczne „Krajniaków” -
Jo bym
tyż chciała chłopa.
W dniach 2 2 -2 3 w rześnia 2011 r. w sp óln ie z Zakładem H istorii Języka P o l skiego, D ialek tologii i O nom astyki Instytutu F ilo lo g ii Polskiej U G odbyła się konferencja naukow a nt. „Językowy, literacki oraz kulturowy obraz Pom orza daw niej i d ziś”. K onferencja stanow iła rozszerzenie problem atyki sym pozjum dialek- tologiczn o-on om astyczn ego, p o św ięco n eg o pam ięci prof. Huberta G órnow icza (1 9 2 2 -1 9 8 6 ), w yb itn ego d ialektologa i onom asty, jed n eg o z tw órców gdańskiego ośrodka naukow ego. K onferencja w zb u d ziła duże zainteresow anie św iata nauki i m ediów . Szerzej na ten tem at w osobnym sprawozdaniu.
W dniach 5 - 7 października 2011 r. na U n iw ersytecie W rocław skim z okazji je g o 2 0 0 -le c ia odbyła się ju b ileu szo w a konferencja naukow a „U niw ersytet W ro cław ski w kulturze europejskiej X IX i X X w iek u ”, podczas której na sesji plenar nej prof. J ó z e f B orzyszk ow sk i w y g ło sił referat
Florian Ceynowa i jego młodoka-
szubscy następcy (Jan Karnowski i Leon Heyke) a Uniwersytet Wrocławski.
W trakcie konferencji narodziła się idea ufundow ania na jed n ym z budynków UW r tablicy pam ięci Ceynowy. O szczegółach tego pom ysłu dyskutowano w spólnie
z dyrektorem Muzeum Uniwersytetu W rocławskiego prof. Jerzym Harasim owiczem i przedstaw icielam i T ow arzystw a M iłośn ik ów W rocław ia z udziałem dr. A natola O m elaniuka, p rezesa h on o ro w eg o R ady Krajowej R egion aln ych T ow arzystw Kultury.
W zw iązku z obchodzonym R okiem C eynow y prezez Instytutu K aszubskiego ufundow ał m edalion ceram iczny Floriana C eynow y, w yk on an y przez Jarosława Stryjca, który stanow i form ę nagrody-w yróżnienia przyznaw aną przez Zarząd In stytutu w R oku C eynow y.
8 października 2011 r. w G dyni odbyło się III Sem inarium G enealogiczne „N asze korzenie. W okół poszukiw ań g en ealogiczn ych rodzin pom orskich”, które zgrom adziło liczn ą rzeszę kaszubsko-pom orskich genealogów . W szystk ich zebra nych pow itała dyrektor M uzeum M iasta G dyni, w spółorganizatorka przed sięw zię cia, D agm ara Płaza-O packa, następnie w y g ło szo n o cztery referaty. Jako pierw szy g ło s zabrał kierow nik sem inarium dr Tom asz R em balski, który w y g ło sił referat
Prace genealogiczne Jana Karnowskiego
. W sw ym w ystąpieniu przedstaw ił m ało dotąd znaną stronę zainteresow ań, w yb itn ego działacza, pisarza, poety i regiona listy kaszubskiego Jana K arnow skigo (1 8 8 6 -1 9 3 9 ). Jako drugi w ystąp ił dr M i chał Targowski z U niw ersytetu M ikołaja Kopernika w Toruniu. P rzedstaw ił refe rat pt.Czarna księga Dzialowskich - zaginione źródło do badań genealogicznych
nad szlachtą Prus Królewskich w XV -X VIII wieku.
O dw ołując się m .in. do badań W ojciecha K ętrzyńskiego i Jacka K ow alkow skiego, om ów ił zawartość bezcennego dla pom orskich g en ea lo g ó w i historyków rękopisu, napisanego przez szlach cica z Z iem i C hełm ińskiej W aw rzyńca D zia ło w sk ieg o w X V III w ieku. N iestety, jak stw ierdził referent, dzieło to zagin ęło w czasie II w ojny św iatow ej i do teg o czasu nie zo sta ło o g ło sz o n e drukiem . Trzeci referat pt.Szlachta powiatu puckiego
w oparciu o materiał metrykalny z XVII i XVIII wieku
w y g ło siła A nna Stachow - ska z Instytutu H istorii Polskiej A kadem ii N auk, przedstawiając rezultat sw oich badań nad indeksacją ksiąg m etrykalnych. W ykazała, że zbiorcze zestaw ien ie za p isó w m etrykalnych, które w ym aga w ielom iesięczn ej żmudnej pracy, m oże d o prow adzić do osią g n ięcia bardzo ciek aw ych w niosków , w tym przypadku na te m at szlachty kaszubskiej z pow iatu puckiego. Ostatni z referatemFora i bazy
genealogiczne, jako źródła pomocy w poszukiwaniach przodków
w ystąpili czło n k o w ie Pom orskiego T ow arzystw a G en ealogiczn ego M ariusz M om ont i Janusz P aw elczyk. Jako genealodzy-praktycy przedstaw ili w form ie prezentacji m o ż li w o śc i, jakie w badaniach gen ea lo g iczn y ch przynosi Internet. W podsum ow aniu referatów tradycyjnie znalazła się dyskusja, w której bardzo chętnie w z ię ło udział w ielu uczestn ik ów sem inarium . Podczas sem inarium m ożn a było nabyć w y d a w n ictw a o charakterze g en ealogiczn ym i przede w szystk im historycznym , które w y sta w ił Instytut K aszubski, M uzeum M iasta G dyni oraz W ydaw nictw o „Jasne” z Pruszcza Gdańskiego. G enealodzy-am atorzy to jedni z bardziej w iernych czytel n ików publikacji historycznych, zw łaszcza o charakterze regionalnym. W ydaw nic tw a IK c ie sz y ły się dużym zainteresow aniem .W dniach 1 2 -1 4 października 2011 r. w Słupsku odbyła się konferencja „W iel kie Pom orze - kultura i sztuka”, nad którym spraw ow ali kierow nictw o naukow e dr A d ela K uik-K alinow ska i prof, dr hab. D aniel K alinow ski. W pierw szym dniu konferencji odbył się spektakl m u zyczn y
Na głębinie. Pomorska legenda począt
ków
. W kolejnych dw óch dniach w ystąp iło aż 18 prelegentów , w tym człon k ow ie Instytutu Kaszubskiego : J ó zef B orzyszkow skiParafia a sztuka na Pomorzu
, Jowita K ęcińska-K aczm arekTradycja i inspiracje w widowiskach folklorystycznych na
Krajnie
, Cezary Obracht-ProndzyńskiKultura pomorska czy pomorskie kultury?
Między sąsiedztwem a zderzeniem kultur na pograniczu
, Tadeusz LinknerIzy
dor Gulgowski jako etnograf i literat
oraz D aniel K alinow skiPhillip Otto Runge
i romantyczna synteza sztuki
. K ażdego dnia m iały m iejsce inscenizacje sztuk tea tralnych, prezentacje poezji i projekcje film ów . Organizatorami konferencji były: Instytut Polonistyki A kadem ii Pom orskiej w Słupsku, Instytut K aszubski w Gdań sku, współorganizatoram i: M uzeum Pom orza Środkow ego w Słupsku, Starostwo P ow iatow e w Słupsku, Urząd M iejski w Słupsku i Słupski Ośrodek Kultury.W dniach 2 1 -2 3 października 2011 r. w Ośrodku S zk olen iow ym K aszub skiego U niw ersytetu L udow ego w Starbieninie odbyło się III Pom orskie Forum A nim atorów Kultury, którego Instytut K aszubski, obok w sp om n ian ego K U L-u i Zrzeszenia K aszubsko-Pom orskiego, był organizatorem. D w a pierw sze spotkania animatorów kultury odbyły się w latach 1 9 9 9 -2 0 0 0 , podczas których dyskutowano 0 roli inteligencji, sposobach ratowania i u p ow szechniania kultury ludowej oraz następstw ach reform y ustrojowej dla działalności kulturalnej. Po 11 latach prze rwy podjęto problem atykę doskonalenia animatorów, niem aterialnego d zied zic tw a oraz p o św ięco n ą w yzw an iom przyszłości. P ierw szego dnia, podczas sesji „K ultura-Instytucje-Anim atorzy”, w y g ło szo n o dw a referaty:
Obecne i prognozo
wane style życia mieszkańców obszarów wiejskich Pomorza a kultura -
Piotra Zbieranka z Instytutu Badań nad G ospodarką R ynkow ą w Gdańsku orazCzy i ja k
chronić niematerialne dziedzictwo kulturowe wsi? Dylematy związane z ratyfi
kacją konwencji UNESCO -
dr A n n y K w aśniew skiej z Instytutu K aszubskiego 1 U niw ersytetu G dańskiego. W ieczorem odbyła się projekcja film u dokum ental nego pt. „K oniec p ieśn i” w reż. Piotra B orow skiego. D rugiego dnia, w sesji przed południow ej „II Sym pozjum W si Pom orskiej”, m iały m iejsce cztery w ystąpienia:O uczestnictwie w kulturze lokalnej. Obraz z badań polskich regionów
- prof. T om asza Szlendaka z U niw ersytetu im . M. K opernika w Toruniu;Różnorodność
kulturowa pomorskiej wsi
, prof. Cezarego O bracht-Prondzyńskiego z Instytutu K aszubskiego i U niw ersytetu G dańskiego;Specyfika zarządzania ludźmi w insty
tucji kultury
, Stefana M uchy z Torunia orazWokół problemów uposażenia kultury
na wsi
, Ireny K ulw ikow skiej z G m innego Ośrodka Kultury w Sierakow icach. Po południu m iała m iejsce debata i prezentacja lokalnych inicjatyw. O statniego dnia forum, podczas sesji „Problem y doskonalenia anim atorów ”, g ło s zabrali Ryszard K onopka z N arod ow ego Centrum Kultury w W arszawie z w ystąpieniemAnima
tor jako lider społeczności lokalnej. Z doświadczeń trenera animatorów kul
tury
oraz dr W acław Idziak z P olitechniki K oszalińskiej,Wioski tematyczne jako
metoda kreowania animatorów kultury i rozwoju wsi.
Forum zak oń czyła dyskusja uczestników .D nia 26 października 2011 r. w B ib liotece U niw ersytetu M ikołaja Kopernika w Toruniu odbyła się uroczystość 3 0 -lecia oddziału Z rzeszenia K aszubsko-P o- m orskiego w Toruniu, podczas której prof. J ó z e f B orzyszk ow sk i w ystąp ił z o k o liczn o ścio w y m referatem
Oddział toruński ZKP w mojej pamięci
. Z tej rów nież okazji człon ek Instytutu K aszubskiego dr K azim ierz P rzybyszew ski został u h o norow any najwyższym toruńskim wyróżnieniem - medalem „Thorunium”, które na je g o ręce zło ż y ł Prezydent M iasta Torunia M ichał Z aleski. Im prezie tow arzyszyła sprzedaż książek o tem atyce regionalnej. Sw oje stoisko m iał także nasz Instytut.28 października 2011 r. w Tawernie „M estw in” w Gdańsku odbyło się sp o tkanie z parlam entarzystam i kaszubskim i. Jego organizatorem b ył prezes Zarządu G łów n ego ZK -P Łukasz G rzędzicki. Z ram ienia Instytutu w z ię li w nim udział J ó z e f B orzyszk ow sk i, Cezary Obracht-Prondzyński i Stanisław Pestka.
W oparciu o tekst Floriana C eynow y, 5 listopada 2011 r. na U n iw ersytecie G dańskim w Gdańsku zostało przeprow adzone Jubileuszow e X Dyktando K a szubskie, nad którym Instytut K aszubski objął patronat.
W dniu 21 listopada 2011 r. w W ejherowie, w Roku Floriana C eynowy, odbyła się konferencja naukowa pt. „Florian C eynow a (1 8 1 7 -1 8 8 1 ). Jego życie i dokona nia oraz rola wśród potom nych”. Jej organizatorami, obok Instytutu K aszubskiego, były: Pracow nia H istorii Pom orza i Krajów N adbałtyckich U niw ersytetu Gdań sk iego, M uzeum Piśm iennictw a i M uzyki K aszubsko-Pom orskiej w W ejherow ie oraz Gdański O ddział Z rzeszenia K aszubsko-P om orskiego. W pierw szej części obrad referaty w ygłosili: prof. Zygm unt Szultka
Dzieciństwo i młodość F. Ceynowy
- między Sławoszynem i Gdańskiem aMoabitem i Bukowcem
; prof. M iloš R eznikCzeskie kontakty Floriana Ceynowy
; A nna K w aśn iew sk aDr med. F. Ceynowa -
lekarz i ludoznawca
, prof. D aniel K alinow skiRozmowa na scenie. „ Wileja No-
wigò Roku ” i „ Szczodraki ” F. Ceynowy jako teksty dramatyczne
; prof. Jerzy Tre derFlorian Ceynowa a badania i rozwój języka kaszubskiego
. Po przerwie gło s zabrali: p rof. J ó z e f B orzyszk ow sk iPortret F. Ceynowy w pracach jego biografów
i następców
oraz prof. Cezary Obracht-ProndzyńskiCo z Ceynowy na dziś i jutro?
Od p ew n ego czasu m ają m iejsce cyk liczn e w yk ład y człon k ów oraz prezenta cje publikacji Instytutu K aszubskiego w B ibliotece Publicznej G m iny W ejherowo im. Aleksandra Labudy w B olszew ie. W przyszłym , 20 1 2 r. przewidziano w spólne w ydanie publikacji z serii
Pro memoria
, p ośw ięcon ej ste fa n o w i B ieszk ow i.C złonkow ie Instytutu w ystęp ow ali także z ok o liczn o ścio w y m i referatami lub prow adzili różnego typu warsztaty. Przykładow o 14 w rześnia 2011 r. prof. J ó zef B orzyszk ow sk i w y g ło sił referat o historii K aszubów w X IX i X X w iek u w gd y ń skim Ośrodku Kultury K aszubsko-P om orskiej. Referat ten b ył w y g ło szo n y w ra m ach cyklu w yk ład ów „O historii K aszub”. W cześniej gdyński ośrodek g o śc ił dw óch innych człon k ów Instytutu K aszubskiego - profesorów K lem ensa Bru- sk iego i Zygm unta Szultkę.
D o końca listopada 2011 Instytut K aszubski, sam odzielnie lub w e w spółpra cy z różnym i instytucjam i, w yd ał 14 p ozycji książk ow ych . S ą to:
- „A cta C assubiana”, t. 13, 2011,
- Eryka Blaszczyk,
Kaszubskie brzozy. Błędne ogniki Zachodu
, tłum. M. Sacha, w stęp J. B orzyszk ow sk i, Gdańsk 2011,- Erika Blaszczyk,
Im Irrlicht des Westens. Erinnerungen
, Teil 2, oprac. M. Brandt, w stęp J. B orzyszk ow sk i, Gdańsk 2011,-
Zbigniew Zielonka. Pisarz, naukowiec i przyjaciel
, pod red. D. K alin ow sk ie g o , Słupsk-G d ańsk 2011,- P aw eł D zian isz,
Sródziemnomorze północy
, Gdańsk 2011,- A nna Łajm ing,
Czterolistna koniczyna / The four leafed cloved
, tłu m . B . Krbe- chek, S. Frymark, w stęp J. B orzyszk ow sk i, Gdańsk 2011,-
Karsin i Gmina - wczoraj i dziś
, red. J. B orzyszk ow sk i, Gdańsk 2011, -Wielkie Pomorze - tożsamość i wielokulturowość,
red. A . K uik-K alinow ska,w yd. IK, A P w Słupsku, Słupsk-G dańsk 2011,
- Jan K arnowski,
Dramaty
, opr. M. Cybulski, D. K alinow ski, C. Obracht-Pron- dzyński, seria:Biblioteka Pisarzy Kaszubskich
, t. 6, Gdańsk 2011,- Gerhard Jeske,
Anioł z Trąbką i inne opowiadania. Gdańskie obrazy pamięci
1938-1945,
tłum. B. Kiebzak, oprac. M. O ssow ski i J. B orzyszkow ski, Gdańsk 2011,-
Pro memoria. Julian Rydzkowski (1891-1978),
zebrał, oprac. i w stęp em opa trzył J. B orzyszkow ski, w yd. IK, M uzeum H istoryczno-Etnograficzne w Choj nicach i M uzeum P iśm iennictw a i M uzyki K aszubsko-Pom orskiej w W ejhe row ie, G d ań sk -C h ojn ice-W ejh erow o 2011,- A d ela K uik-K alinow ska,
Tatczëzna. Literackie przestrzenie Kaszub
, w yd. IK, A P w Słupsku, G dańsk-Słupsk 2011,-
Pro memoria. Gerard Labuda (1916-2010),
oprac. J. B orzyszk ow sk i, w yd. IK, M PiM K -P w W ejherow ie, G dańsk-W ejherow o 2011.- Stanisław Pestka,
W krainie chmurników
, red. B ożen a U gow ska, Gdańsk 2011. K ilka następnych p ozycji znajduje się w opracow aniu redakcyjnym , a ich w ydanie planow ane je st na rok 2012.W ydaw nictw om Instytutu K aszubskiego to w arzyszyły prom ocje, prezenta cje i spotkania. W dniu 17 lutego 2011 r. w Tawernie „M estw in” w Gdańsku odbyła się prom ocja książki A nny K w aśniew skiej
Badania etnologiczne na Ka
szubach i Pomorzu w X IX i XXw. Ludzie, instytucje, osiągnięcia badawcze
(Gdańsk 2010). Z grom adzonych g o śc i pow itał prezes Instytutu prof. J ó z e f B orzyszk ow - ski, zapow iadając, iż odtąd prom ocje w yd aw n ictw Instytutu K aszubskiego będą się odbyw ać w sp óln ie ze Z rzeszeniem K aszubsko-Pom orskim O/Gd. N astępnie g ło s przejął prof. Cezary O bracht-Prondzyński, który w y g ło sił laudację, przedsta w iając pokrótce życiorys naukow y autorki. Podkreślił, iż w ielk ie znaczenie przy pow staniu tej książki m iało sam odzielne zd ob ycie środków na badania i jej w yd anie przez sam ą autorkę. O m aw iając książkę, stw ierdził m .in., że „ . . . zaintereso w anie środow iska etn o lo g ó w skupione było na K aszubach. Inne regiony Pom orza b yły pod tym w zg lęd em zaniedbane, co w ykazuje w swej książce autora i co p o kazuje, jak w iele je st je sz c z e do zrobienia”. Po tym w ystąpieniu A nna K w aśn iew ska przedstaw iła g łó w n e założen ia swojej pracy, po czym zaczęli zadaw ać pyta nia zebrani g o ście. W ystąpili m .in. M irosław Kuklik i Jerzy G ajew icz. Ten pierw szy zw rócił uw agę na niedopracow anie ikonografii i jed n ocześn ie bardzo dobre m ateriały o p isow e. P rof. C. O bracht-Prondzyński zach ęcił interlokutora do napi sania recenzji książki. M. Kuklik zapytał rów nież o źródło inform acji na tem at osób w ystępujących w pracy, na co autorka odpow iedziała, że p och od zą one g łó w nie ze spuścizn i korespondencji.
N astępnie, 24 m arca 2011 r. w D om u K aszubskim w Gdańsku, zaprezento w ano bardzo w a żn ą dla kultury kaszubskiej książkę A leksandra M ajkow skiego
Żëcé i przigodë Remusa. Zviercadlo kaszubskji
(Gdańsk 2 0 1 0 ), która ukazała się w ramach serii w ydaw niczejBiblioteka Pisarzy Kaszubskich
, t. 5. Jej opracow a nia dokonał Jerzy Treder, on też oraz J ó z e f B orzyszk ow sk i i A d ela K uik-K ali- now sk a napisali w stęp. Zebranych go ści, a szczeg ó ln ie Stanisław a Pestkę, dr M ał gorzatę K linkosz i dyr. R adosław a K am ińskiego oraz pięć studentek kaszubistyki, tradycyjnie przyw itał prof. J. B orzyszk ow sk i. W spom niał też o planow anym to m ie szóstymBiblioteki
, w którym znajdą się m .in. utw ory Jana K arnow skiego. Laudację tom u piątego w y g ło sił prof. C. obracht-P rondzyński, w której podkre ślił, że od założen ia Instytutu K aszubskiego, jed n ym z je g o c e ló w była i je st kry tyczn a publikacja literatury kaszubskiej, dająca czyteln ik ow i nie tylko doznania estetyczne, ale i też w ied zę m erytoryczną o tejże literaturze. K ontynuując ten w ątek, stw ierdził, iż w spom niana seria w y d aw n icza je st dziełem pionierskim , w ym agającym w ypracow ania p ew nych m etod. K ażdy kolejny tom poprzedzony je st w stęp em i je st recenzow any.Biblioteka Pisarzy Kaszubskich
w ydaw ana je st w yłącznie „siłam i” Instytutu K aszubskiego, gdzie znaczący w kład w każdy tom m a przede w szystkim prof. Jerzy Treder, a ponadto prof. D aniel K alinow ski i dr A dela K uik-K alinow ska. D otych czas na rynku zaistniało ju ż kilka serii kaszubskiej lite ratury, ale m iały one zd ecy d o w a n ie inny charakter od o b ecn ie prom ow anej. W niedalekiej przyszłości planow ane je st sem inarium na tem atBiblioteki
..., p od czas którego b ęd ą dyskutow ane problem y z n ią zw iązane. Jak stw ierdził następ nie p rof. C. O bracht-Prondzyński, „»R em us« doczekał w ostatnich 25 latach w ie lu edycji, w łączn ie z tłum aczeniem na ję z y k i n iem ieck i i angielski, b yły też próby inscenizacji teatralnych, ale brakow ało krytycznej je g o ed ycji” . N a k on iec zaś podkreślił, że „»B iblioteka Pisarzy K aszubskich« tw orzona je st na długie lata”. Po tym w ystąpieniu gło s zabrali pozostali uczestnicy spotkania. Prof. Jerzy Treder, który zaznaczył, że publikacja m a charakter w ybitnie naukowy. Po raz pierw szy w publikacji sięgn ięto po rękopis d zieła M ajkow skiego. O kazało się, że m ięd zy pierwodrukiem a rękopisem istnieją spore różnice, które zostały po raz pierw szy u w zg lęd n io n e w obecnej publikacji. D r A d e la K u ik -K alin ow sk a w sp om in ałao o b ecn ości dzieła w realiach w sp ó łczesn eg o świata. P rof. J. B orzyszk ow sk i s z e rzej om ó w ił „życie i przygody” A leksandra M ajkow skiego. C. Obracht-Prondzyń- ski stw ierdził, że „o w artości dzieła św iad czy ilo ść tłum aczeń i w yd ań ”, a tych
Remus
m a ju ż w iele. W anda L ew -K iedrow ska w sp om in ała o k on ieczn ości o b e c n ościRemusa
w szkole. P ow ied ziała też, że „przydałoby się n ow e tłum aczenie na języ k polski, bo tłum aczenie L echa B ąd k ow sk iego fragmentami b yw a niepopraw n e”. N a co prof. J. Treder odpow iedział, iż „przekład B ądkow skiego nie je st dosko nały, ale je st dobry” . N a kon iec C. O bracht-Prondzyński stw ierdził „z punktu w id zen ia edukacji przydałby się kom iks o »R em u sie« ”.D n ia 15 k w ietnia 2011 r., pod czas zebrania w aln ego czło n k ó w Instytutu, 0 czym w spom niano, była prom ocja k olejn ego 12. tom u rocznika „A cta Cassu- biana”. Laudację w y g ło sił p rof. Cezary Obracht-Prondzyński.
N atom iast w Słupsku w M iejskiej B ib liotece Publicznej im. Marii D ąbrow skiej, w dniu 20 k w ietnia 2011 r. odbyła się prom ocja II tom u
Naszych korzeni.
Wokół poszukiwań genealogicznych rodzin pomorskich
oraz 12. tom u rocznika „A cta C assubiana”, w której z ram ienia Instytutu K aszubskiego u czestn iczy li dr Tom asz R em balski i prof. D aniel K alinow ski. Fragm enty książkiNasze korze
nie
czytali aktorzy Teatru R ondo, a spotkanie uatrakcyjnił w ystęp zesp ołu ka szubskiego d zieci ze S zk oły Podstaw ow ej N r 2 w Słupsku.R ów n ież w Słupsku odbyła się prom ocja książki
Zbigniew Zielonka. Pisarz,
naukowiec i przyjaciel
(Słupsk-G dańsk 2011), której redaktorem je st prof. D aniel K alinow ski. Spotkanie odbyło się w Sali Rycerskiej Zam ku K siążąt Pom orskich w Słupsku w dniu 12 maja 2011 r. W najnow szym d ziele o życiu i tw órczości Z b ign iew a Z ielonki, poza tekstam i sam ego bohatera książki, zam ieszczon o teksty m.in. J. B orzyszkow skiego, Jowity Kęcińskiej-Kaczmarek, Barbary Popielas-Szultki, Zygm unta Szultki, K rystyny K ossakow skiej-Jarosz, Stanisław a Pestki, Jerzego D ąbrow y-Januszew skiego, A natola U lm ana i innych.M iejscem kolejnej prom ocji był budynek W ydziału H istorycznego U niw ersy tetu G dańskiego, gd zie 23 maja 2011 r. zaprezentow ano książkę
Z dziejów kultury
Pomorza XV III-X X wieku
, t. IV, pod red. J. B orzyszk ow sk iego i L. M olen d ow - skiego (Gdańsk 2 0 1 0 ). Laudację w y g ło sił p rof. Tadeusz Stegner. Praca je st p o k ło siem badań uczestn ik ów sem inarium doktoranckiego, prow adzonego przez prof. J. B orzyszk ow sk iego.Pod k on iec 2 0 1 0 r., nakładem Instytutu K aszubskiego w Gdańsku przy zna czącym dofinansow aniu Rektora ds. N auki i D ziekana W ydziału H istorycznego U G , ukazała się książka prof. Józefa B orzy szk o w sk ieg o
Antropologia Kaszub
1 Pomorza
, z podtytułemBadania - Kultura - Życie codzienne
. Jej oficjalna pro m ocja odbyła się w Tawernie K aszubskiej „M estw in” 9 czerw ca 2011 r., podczas której laudację w y g ło sił jej recenzent - ks. p rof. U G dr hab. W ojciech B ęben, kierow nik Zakładu E tnologii U niw ersytetu G dańskiego. L icznie zebranych g o ści, a w szczeg ó ln o ści profesorów E ugeniusza K oko i Tadeusza Stegnera, pow itał prof. Cezary O bracht-Prondzyński, który podkreślił, iż książka m o g ła się ukazaćdziêki w sparciu U niw ersytetu G dańskiego. W swej w y p o w ied zi ks. prof. W. B ę - ben podkreślił, iż książka odpow iada na pytanie „Co to znaczy b yć K aszubą, jaka je st tw oja kultura, jakie są tw oje zw yczaje? Co innego je st pisać o K aszubach, a co innego je st b ycie Kaszubą. Idąc za słow am i L udw ika Stom m y, książké cha rakteryzuje »odszukiw anie i sklejanie« szk iełek różnych witraży rozsypanych po św iecie. O dpow iada ona na pytania: K im byli i są Krëbanie, kim b yli i są m ie sz kańcy Parchowa? Pom aga ludziom danego terenu szukać własnej to ż sa m o śc i. . . ”. P rof. J ó z e f B orzyszk ow sk i dużą c z ęść sw eg o w ystąp ien ia p o św ięcił om ów ien iu m etod badań, do których za liczy ł rów nież szperanie po d om ow ych strychach. O dniósł się też do słó w p rof. B ębna, m ów iąc o sw ym stosunku do Kaszub: „Ja w tym św iecie żyję , tkw iê i rozum iem ”. G łos zabrał rów nież prof. Tadeusz Ste- gner, który podkreślił znaczenie zajm ow ania siê przez Instytut K aszubski spra w am i ży cia cod zien n ego. Jednocześnie zw rócił u w agê, iż w cią ż brakuje badań nad ob^ d o w o śc ią ży cia religijnego w P olsce, np. jak w ygląd ało przystêpow anie d zieci do I K om unii Św. na przestrzeni d ziesiêcio leci.
K ilkanaście dni p óźn iej, 27 czerw ca 2011 r., rów nież w Tawernie „M estw in” m iała m iejsce prom ocja d w u czę ścio w y ch w spom nień Eryki B laszczyk z D ort mundu pt.
Kaszubskie brzozy. Błędne ogniki Zachodu
(G dańsk 2 0 1 1 ), tłum . M ag dalena Sacha, które ukazały siê w ramach nowej serii w ydaw niczejStegnami p o
morskiego pogranicza.
W 2007 r. na M iędzynarodowych Targach Książki w e Frank furcie nad M enem zaprezentow ano, napisaną przez Erykê B laszczyk , książké pt.Kaschubische Birken. Erinnerungen
(K aszubskie brzozy. W spom nienia), obej m ującą lata II w ojn y św iatow ej i początki Polski Ludowej (do 1957), która w zb u d ziła spore zainteresow anie w śród odw iedzających targi. W ieść o książce szybko dotarła do Gdańska, do Instytutu K aszubskiego, którego prezes p rof. J ó z e f B o rzyszkow ski naw iązał kontakt z jej autorką. W ów czas poznał m arzenie pani B lasz czyk, aby książka została przetłum aczona i w ydana w P olsce, aby jej kaszubska rodzina i grono p olskich przyjaciół z lat m łod ości m o g li zapoznać siê z jej treścią. Poniew aż lekturaKaschubische Birken
czyniła pew ien niedosyt u czytelnika, który z natury rzeczy chciałby poznać dalsze lo sy autorki, Instytut K aszubski zd ecy d o w ał siê w yd ać książkê w nowej postaci, obejmującej rów nież lata ży cia autorki w N iem czech , tj. po 1957 r.. W ten sposób p ow stało n ow e dzieło pt.Kaszubskie
brzozy. Błędne ogniki Zachodu
- d w u czę ścio w e w sp om n ien ia Eryki B laszczyk , poprzedzoneWstępem
pióra Józefa B o rzyszk ow sk iego. Jednocześnie, co zdarza się niecod zien n ie, Instytut K aszubski w yd ał kontynuację w sp om n ień w jêzy k u n iem ieck imIm Irrlicht des Westens
(B łę dne ogniki Z ach od u ). P odczas spotkania, na którym zebrało siê liczn e grono rodziny i przyjaciół autorki oraz człon k ów i sym patyków Instytutu, laudacjê w y g ło sił prof. J. B orzyszk ow sk i. G łos zabrała również w zruszona serdecznym przyjêciem książki E. Blaszczyk, dziękując w szyst kim zaangażow anym za pom oc w jej publikacji.Po w akacjach, 8 w rześnia 2011 r. w D om u K aszubskim w Gdańsku odbyło się spotkanie prom ocyjne, podczas którego zaprezentow ano tłum aczenie na jê z y k
angielski p o w ieści A nny Łajm ing
Czterolistna koniczyna (The four leafed cloved)
(Gdańsk 2011). Przekładu książki dokonali B lanche K rbechek ze Stanów Z jedno czon ych i Stanisław Frymark z Leśna, a w stęp em opatrzył prof. J ó z e f B orzysz- kow ski. B. K rbechek podjęła się ze sw oim i w spółpracow nikam i w Stanach Z jed n oczon ych i K anadzie oraz na K aszubach tłum aczenia kolejnych utw orów A nny Łajm ing - o p o w ieści
Czerwone róże
i pierw szego tom u w sp om n ieńDzieciństwo.
W spom nienia A n n y Łajm ing tłum aczy też na ję zy k n iem ieck i dr Sabine G rabow ski z N iem iec.
D n ia 20 października 2011 r. w tym sam ym m iejscu odbyła się prezentacja książki
The Kashubs. Past and Prezent,
której redaktorami b yli prof. Cezary Ob- racht-Prondzyński i dr Tom asz W ich erk iew icz, w spółautoram i zaś prof. J ó z e f B orzyszk ow sk i i prof. Jerzy Treder. K siążka, w ydana przez prestiżow e m ięd zyn a rodow e w yd aw n ictw o Peter Lang, zaw iera podstaw ow e inform acje o tożsam ości, kulturze, historii i języ k u K aszubów. N iew ą tp liw ie dzięki tej książce p oszerzy się w ied za o K aszubach w św iecie anglojęzycznym .Z ch w ilą śm ierci prof. Gerarda Labudy w 20 1 0 r. Instytut K aszubski podej muje w y siłk i na rzecz należytego upam iętnienia teg o w yb itn ego u czon ego i zna m ien itego K aszuby. P oza w ydaniem w spom nianej ju ż książki z serii
Pro memo
ria,
Instytut, w sp óln ie z M uzeum Piśm iennictw a i M uzyki K aszubsko-Pom or- skiej w W ejherowie oraz Zrzeszeniem Kaszubsko-Pom orskim , bierze czynny udział w działaniach nad utw orzeniem B ib liotek i im . P rof. Gerarda Labudy w W ejhero w ie. Szczególnie w ażnym faktem m ijającego roku jest ustanow ienie przez Rodzinę śp. Profesora „N agrody im . Gerarda Labudy” . Z godnie z przyjętym regulam inem (patrz aneks) N agrodę będzie się przyznaw ać nie rzadziej, n iż co trzy lata m ło dym uczonym (do 35 roku życia) za w ybitne i tw órcze prace w zakresie kaszubo- i pom orzoznaw stw a. Z godnie z tradycją badaw czą Patrona N agrody preferowane będą prace prezentujące w y so k i p oziom hum anistyczny, w ybitne w alory p ozn aw cze oraz interdyscyplinarność, a ponadto napisane pięknym języ k iem , cechujące się ja sn o ścią w yw odu i zrozum iałe dla czytelników spoza świata nauki. Zgłaszane publikacje m o g ą m ieć charakter opracowań: teoretycznych, m etodologicznych, źró dłow ych. M o g ą to b yć rów nież podręczniki akadem ickie oraz prace popularyzu jące w iedzę o Kaszubach i Pomorzu. N agrodę będzie przyznawać Kapituła, w skład której m ają w ch od zić trzy o so b y w skazane przez Zarząd Instytutu K aszubskiego, w tym obligatoryjnie Prezes Instytutu, który jed n o cześn ie pełni rolę przew odni czącego K apituły oraz dw ie o so b y w skazane przez rodzinę prof. Gerarda Labudy. W w ypadku braku takiego w skazania osob y te w ybierze Zarząd Instytutu K aszub skiego, w tym co najmniej jed n ą reprezentującą poznańskie środowisko naukowe. U dział w pracach K apituły m a charakter honorow y. Po raz pierw szy nagroda m a zostać przyznana w 2 0 1 2 r., w ię c ju ż teraz przyjm uje się zg ło szen ia kandydatów.W realizację projektów Instytutu K aszubskiego w Gdańsku zaangażow any był szereg partnerów, w spom agających nas m erytorycznie i materialnie. W ym ienić tu należy: Z rzeszenie K aszubsko-Pom orskie, a zw ła szcza je g o oddziały terenow e
w Gdańsku, Gdyni, W ielkim Buczku, B ytow ie, Chojnicach, W ierzchucinie, S zcze cinie i in., M uzeum P iśm iennictw a i M uzyki K aszubsko-Pom orskiej w W ejhero w ie, M uzeum Z achodnio-K aszubskie w B y to w ie, M uzeum Pom orza Środkow ego w Słupsku, M uzeum H istoryczno-E tnograficzne w Chojnicach, M uzeum M iasta Gdyni, Kaszubski Uniwersytet Ludowy, U niwersytet Gdański, Akadem ię Pom orską w Słupsku, U niw ersytet Szczeciń sk i, E lbląską U czeln ię H um anistyczno-E kono m iczną, B ibliotekę G dańską PAN, W ojew ód zk ą i M iejsk ą B ibliotekę Publiczną w Gdańsku, M iejską B ibliotekę Publiczną w Lęborku, M iejsk ą B ibliotekę Pu b liczn ą w G dyni, K siążnicę Pom orską w S zczecin ie, B ibliotekę G łó w n ą U niw er sytetu S zczeciń sk iego, B ibliotekę P ubliczną G m iny W ejherow o im. A . Labudy w B o lsz e w ie , A rchiw um Państw ow e w S zczecin ie, A cadem ię B altica w L ubece oraz szereg sam orządów, od U rzędu M arszałkow skiego zaczynając, przez sam o rządy p ow iatow e aż po sam orządy m iejskie i gm inne.
W tym m iejscu pod zięk ow ać n ależy w szystk im instytucjom i osob om pry w atnym , które w jak ik olw iek sposób, m aterialnie, radą c z y pracą w olontariacką w sp o m o g ły działania Instytutu K aszubskiego w roku 2011. P odkreślić też trzeba, że o siągn ięcia i su k cesy Instytutu są efektem zaangażow ania i oddania pracow ni k ó w oraz człon k ów stow arzyszenia.
Aneks
REGULAMIN
Nagrody Naukowej im. Prof. G erard a Labudy
§ 1
1. N agrodę N a u k o w ą im. prof. Gerarda Labudy, zw an ą dalej N agrodą, przyzna je się nie rzadziej niż co trzy lata m łod ym u czon ym za w ybitne i tw órcze prace w zakresie kaszubo- i pom orzoznaw stw a.
2. Z godnie z tradycją badaw czą Patrona N agrody preferow ane b ęd ą prace pre zentujące w y so k i p oziom hum anistyczny, w ybitne w alory p ozn aw cze oraz interdyscyplinarność, a ponadto napisane pięknym języ k iem , cechujące się ja sn o ścią w y w o d u i zrozum iałe dla czyteln ik ów spoza św iata nauki.
§ 2
1. N agroda je st jed n a i przyznaw ana je st tylko osob om indyw idualnym . W w y jątk ow ych przypadkach m oże zostać przyznana za pracę zesp ołow ą, pod w a runkiem, że w sz y sc y autorzy spełniają regulam inow e kryteria.
2. Laureatem N agrody m oże zostać badacz (lub zesp ó ł badaczy) w w iek u do 35 lat.
3. N agrodę przyznaje się za pracę naukow ą opublikow aną w ciągu ostatnich trzech lat lub też za cyk l prac, z których ostatnia została w ydana w ciągu ostatnich trzech lat.
4. Z głaszane publikacje m o g ą m ieć także charakter opracowań: teoretycznych, m etod ologiczn ych , źródłow ych. M o g ą to być rów nież podręczniki akadem ic kie oraz prace popularyzujące w ied zę o K aszubach i Pomorzu.
5. W przypadku prac z e sp o ło w y c h N agrod a je s t d zielo n a rów no p o m ięd zy autorów.
§ 3
1. N agrodę przyznaje Kapituła, w której skład w chodzą:
a) Trzy o so b y w skazane przez Zarząd Instytutu K aszubskiego, w tym o b li gatoryjnie Prezes Instytutu, który jed n o cześn ie pełni rolę p rzew odniczą ceg o Kapituły.
b) D w ie o so b y w skazane przez rodzinę prof. G. Labudy.
c) W w ypadku braku ta k ieg o w sk azan ia o so b y te w yb iera Zarząd I.K ., w tym co najmniej jed n ą reprezentującą poznańskie środow isko naukowe. 2. U d ział w pracach K apituły m a charakter honorowy.
3. K apituła m oże p ow ołać recenzen tów do o cen y zg ło szo n y ch w niosków . 4. Inform acja o N agrodzie i m o żliw o ści zgłaszan ia kandydatur je st u p o w szech
niania na stronie internetowej Instytutu K aszubskiego, na łam ach prasy oraz drogą listo w n ą (pism a kierow ane do instytucji naukow ych zajm ujących się badaniam i kaszubo- i pom orzoznaw czym i).
5. W o g ło sz e n iu k ażd orazow o p od aw an y je s t s z c z e g ó ło w y harm onogram , z uw zględ n ien iem term inu zgłaszania kandydatur, procedury recenzow ania oraz term inu w ręczen ia Nagrody.
6. K andydatów m o g ą zgłaszać zarów no osob y indyw idualne (także człon k ow ie K apituły), jak i instytucje akadem ickie, organizacje pozarządow e, w tym tow arzystw a naukow e, redakcje czasopism naukow ych, m uzea itp.
7. Z g ło szen ia kandydatów dokonuje się, przysyłając w y p ełn io n y form ularz, będący załącznikiem do n in iejszego regulaminu. D o zg ło szen ia n ależy dołą c zy ć 3 egz. rekom endowanej pracy oraz jej wersję elektroniczną.
8. K apituła m a prawo nieprzyznania N agrody w danym roku za żadną ze z g ło szon ych prac.
§ 4
1. W ysok ość N agrody każdorazow o określa Zarząd Instytutu K aszubskiego. 2. o s o b a w yróżniona otrzym uje także dyplom i m edal pam iątkowy.
3. Inform acja o przyznaniu nagrody je st zam ieszczan a na stronie internetowej Instytutu i w miarę m ożn ości upow szechniana innym i środkami przekazu.
§ 5
1. N iniej szy R egulam in N agrody, sform ułow any z udziałem R odziny Profesora został zatw ierdzony przez Zarząd Instytutu K aszubskiego.
2. Z m iany w regulam inie przyjmuje się na drodze uchw ały i uchw ala je Zarząd Instytutu K aszubskiego w głosow an iu jaw nym .
3. Zm iany uzyskuj ą praw om ocność w w yniku decyzj i podj ętej w ięk szo ścią kw a lifikow aną.
