Rekultywacja i monitoring składowisk odpadów na przykładzie obiektu w Liniewskich Górach

(1)

Ewelina Smorzewska

Rekultywacja i monitoring

składowisk odpadów na przykładzie

obiektu w Liniewskich Górach

Acta Scientiarum Polonorum. Administratio Locorum 14/1, 51-58

2015

(2)

Acta Sci. Pol., Administratio Locorum 14(1) 2015, 51-58

REKULTYWACJA I MONITORING SKŁADOWISK ODPADÓW

NA PRZYKŁADZIE OBIEKTU W LINIEWSKICH GÓRACH

Ewelina Smorzewska

Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

Streszczenie: Gminne składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Li-

niewskich Górach zaprzestało przyjmować odpady w 2012 r. Funkcjonowanie składo wisk odpadów zakłada, że po eksploatacji obiektu należy przywrócić terenowi wartość użytkową lub nadać mu nowe cechy. Składowisko odpadów zrekultywowano w II pół roczu 2013 r. Proces miał charakter wieloetapowy i obejmował fazę techniczną, tj. wła ściwe uformowanie bryły odpadów, a następnie wykonanie okrywy rekultywacyjnej. Kolejno, w ramach rekultywacji biologicznej obsiano teren roślinnością pionierską i nasa dzono krzewy powszechnie stosowane w rekultywacji. Odtworzono instalację służącą do prowadzenia monitoringu składowiska - w zakresie tych prac wykonano drenaż wód odciekowych, szczelny zbiornik do gromadzenia odcieków, jak również instalację odga zowującą składowisko. Chemizm wód podziemnych monitorują piezometry, zaś repery geodezyjne wykorzystywane są do kontroli osiadania składowiska. Przeprowadzona re kultywacja miała na celu zminimalizowanie negatywnego wpływu obiektu gospodarki komunalnej na środowisko, zaś wyznaczone punkty monitoringowe posłużą do kom pleksowej i cyklicznej oceny ewentualnych zmian w środowisku spowodowanym skła dowiskiem w Liniewskich Górach.

Słowa kluczowe: składowiska odpadów, Liniewskie Góry, rekultywacja, monitoring

składowisk odpadów

WPROWADZENIE

Problem atyka gospodarow ania odpadam i kom unalnym i, ich utylizacja oraz zagrożenia zw iązane z nieodpow iednim składow aniem je s t szeroko podejm ow ana w literaturze za rów no polskiej, ja k i zagranicznej [Górecka, K oda 2010; G uerrero i in; 2013, M arshall, F arahbakhsh 2013; Talalaj 2013]. W P olsce dom inującym sposobem zagospodarow ania o dpadów k o m u n a ln y ch je s t składow anie. W ynika to głow nie z faktu, że g rom adzone odpady cechują się bardzo dużym zróżnicow aniem m orfologicznym , co czyni je trudnym Adres do korespondencji - Corresponding author: Ewelina Smorzewska U niwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Biologii, ul. Świętokrzyska 15, 25-406 Kielce,

(3)

52 Ewelina Smorzewska

do unieszkodliw ienia. B ergel i K aczor [2006] w yodrębnili osiem naście frakcji obecnych w strum ieniu odpadów kom unalnych.

N ależy nadm ienić, że składow iska odpadów są obiektam i gospodarki człow ieka, k tó rych funkcjonow anie m oże w yw ołać w iele o bciążeń środow iska zarów no w czasie ich w ieloletniej eksploatacji, ja k też długo po ich zam knięciu [Jam róz 2012]. Z agadnienie je st o tyle istone, g d y ż cześć z o b ec n ie ek sp lo ato w an y ch o b ie k tó w n ie sp ełn ia o b ecnych standardów zarów no lokalizacyjnych, ja k i technicznych [K oda 2009]. D latego też, g łó w n ym obostrzeniem zw iązanym z zakończeniem funkcjonow ania składow isk je s t ich rek u l tyw acja, p rzep ro w ad zan a n iezw ło czn ie po za p rzestan iu p rzy jm o w an ia o d p ad ó w przez obiekt. Z am ierzo n y k ie ru n e k rek u lty w acji m a n ad ać zd eg rad o w an em u terenow i now e funkcje użytkow e, przy jednoczesnej integracji obiektu z otoczeniem [Siuta i in. 2007].

N ierozerw alnie z problem atyką składow ania odpadów w iąże się m onitoring środow i ska przyrodniczego opierający się na zintegrow anej sieci obserw acyjnej. B adania p ro w a dzone są cyklicznie zarów no w czasie eksploatacji obiektu, ja k i 30 lat po je g o zrekulty w ow aniu, co gw arantuje o dpow iednią dbałość o środow isko przyrodnicze [RM S 2013]. W ynika to z m ożliw ości w ystąpienia em isji do środow iska [Górecka, K oda 2010]. Jak p o daje M ichałkiew icz [2009] rodzaj oraz uciążliw ości zw iązane z em isjam i są składow ą w ielu czynników , głów nie stosowanej technologii deponow ania odpadów, ich rodzaju, ja k ró w nież topografii, bariery izolacyjnej oraz pokrycia terenu.

W p rac y analizie p o ddano p rzeb ieg rek u lty w acji sk ład o w isk a od p ad ó w w L iniew - skich G órach znajdującego się w gm inie Liniew o oraz w yniki prow adzonych b adań m o nitoringow ych. P raca m a n a celu określenie ew entualnego w pływ u obiektu n a środow i sko przyrodnicze, głów nie na strefę w ód podziem nych oraz przegląd założeń i zabiegów pow szechnie stosow anych w rekultyw acji niew ielkich, gm innych składow isk odpadów.

CHARAKTERYSTYKA OBIEKTU BADAWCZEGO

S kładow isko o d p ad ó w innych n iż niebezp ieczn e i obojętne w L iniew skich G órach położone je s t w w ojew ództw ie pom orskim , w gm inie Liniewo. O biekt zajm uje teren w yro b iska pożw irow ego, zaś rozpoznane w arunki hydrogeologiczne w sk az u ją n a brak o d p o w iedniej b ariery izolacyjnej przed rozprzestrzenianiem się zanieczyszczeń. W latach eks p lo atacji - o d 1993 r. sk ładow isko przy jm o w ało głó w n ie zm ieszane, nieseg reg o w an e odpady kom unalne zbierane z terenu kilk u ościennych gm in. P onadto deponow ano tam odpady z rozbiórek i rem ontów obiektów budow lanych oraz odpady z gm innej oczysz czalni ścieków , w tym k o m u n a ln e o sa d y ściekow e. O to cz en ie sk ła d o w isk a sta n o w ią grunty leśne i rolne, a odległość od najbliższych zabudow ań w ynosi ok. 300 m [Szpar- kowska, Slowi 2010].

WYNIKI PRZEPROWADZONYCH PRAC

A nalizę przeprow adzonych prac rekultyw acyjnych dokonano n a podstaw ie P rojektu pow ykonaw czego rekultyw acji składow iska odpadów w Liniew skiech G órach, gm inie L i niew o [2013] w 2013 r. P oczątkow o przygotow ano i uporządkow ano teren składow iska

(4)

Rekultywacja i m onitoring składowisk odpadów na przykładzie obiektu. 53 - reku lty w o w an a p o w ierzch n ia o biektu w y n o siła 1,11 h a - p rzy czym b ry ła odpadów zajm o w ała 1,05 ha. W ram ach prac p rzygotow aw czych, z u w agi n a och ro n ę w ó d p o w ierzch n io w y ch i p odziem nych, usunięto, a następnie zuty lizo w an o odcieki ze studni odcieków . N astęp n ie ro zeb ran o p o w ierz ch n ie u tw ard zo n e oraz elem enty w y p o sażen ia terenu składow iska niezbędne do przyjm ow ania odpadów , tj. brodzik, w agę, ja k rów nież barak socjalny.

W k o lejn y m etapie p row adzono w ła śc iw ą rek u lty w a cję składow iska - prace m iały charakter techniczny, w ram ach których ukształtow ano w łaściw ą bry łę odpadów (rys. 1). D o tego celu w ykorzystano zdeponow ane śm ieci. P raw idłow e ukształtow anie bryły m a kluczow e znaczenie w funkcjonow aniu zrekultyw ow anego obiektu. Spadki w ierzchow iny (ok. 2 -3 % n a zew nątrz) po zw alają n a sw obodny odpływ w ód opadow ych, tj. ograniczają infiltrację p io n o w ą [K oda 2009]. P odczas prac rekultyw acyjnych nie została zm ieniona m aksym alna rzędna terenu, do której były składow ane odpady, zaś podstaw a skarpy je st rów na rzędnej poziom u terenu.

[m n.p.m.]

0 20 40 60 80

Rys. 1. Ukształtowana bryła zrekultywowanego składowiska odpadów w Liniewskich Górach Fig. 1. Shaped lump of the restored landfill site in Liniewskie Góry

Źródło: Opracowanie własne Source: Own study

Z apew niając w łaściw e odgazow anie składow iska w ykonano w arstw ę w yrów naw czo- odgazow ującą z m ateriału piaszczystego o m iąższości 10 cm. Jak podaje N ow akow ski [2000] odgazow anie składow iska je st istotnym elem entem w rekultyw acji obiektu. G rom a dzący się nieko n tro lo w an y gaz składow iskow y, zaw ierający m etan m oże spow odow ać podpow ierzchniow y pożar składow iska oraz blokow ać dostęp pow ietrza do korzeni b io logicznej w arstw y rekultywacyjnej.

(5)

54 Ewelina Sm orzewska

K o le jn o u s z c z e ln io n o p o d ło ż e m a tą b e n t o n ito w ą o g r a m a tu r z e 4 0 0 0 g m -2 i w spółczynniku filtracji k < 1 1 0 -1 0 m -s'1, k tó rą położono n a w arstw ie w yrów naw czo-odgazow ującej. O statn ią p ow łokę stanow i okryw a rekultyw acyjna o grubości 40 cm , złożo n a z piasku oraz ziem i i m ieszaniny ziem i z kom postem . U szczelnienie czaszy składow i ska w y k o n an o w c e lu w y e lim in o w a n ia m ig ra cji w ó d o p ad o w y ch , o g ran ic za jąc ilo ść pow stający ch w ó d o d ciekow ych [W iater 2011]. O dw odnienie zrekultyw ow anej czaszy składow iska zrealizow ane zostało p oprzez spływ p o w ierzchniow y do istniejących o p a sk o w y c h r o w ó w u m o c n io n y c h e le m e n ta m i b e to n o w y m i. C z y s te w o d y o d p a d o w e i ro ztopow e nie m a ją k o n ta k tu z odpadam i. W ody te odprow adzone s ą z a p o m o c ą ro w ó w o paskow ych do k an a łu kry teg o o śred n icy 0,40 m , uło żo n eg o w dro d ze polnej, któ ry m spływ ają do ro w u m elioracyjnego znajdującego się n a północ od składow iska. Ł ą c z n a d łu g o ść ro w ó w w y k o n a n y c h d la sk ła d o w isk a w y n io sła 534,0 m , za ś k an a łu krytego - 113,5 m.

T echniczny aspekt rekultyw acji obejm ow ał ponadto rekonstrukcję sieci m onitoringo wej. W tym celu odnow iono piezom etry m onitorujące chem izm w ód podziem nych. Z re k onstruow ano oraz dostosow ano do w ysokości now o ukształtow anej czaszy sk ładow i ska studzienki, odgazow ujące b eto n o w y zb io rn ik n a odciek. K ońce w szy stk ich studni zabezpieczono biofiltram i, których w ypełnienie, tj. torf, k om post lub w ęgiel aktyw ny n a leży w ym ieniać co 5 lat. B iofiltry są niezbędne do ograniczenia ew entualnych odorów.

W zw iązku z m onitoringiem osiadania składow iska w ykonano rekonstrukcję reperów geodezyjnych, które posłużą do obserw acji osiadania składow iska odpadów.

O statni etap prac obejm ow ał odnow ę biologiczną. U fo rm o w an ą czaszę składow iska o b sia n o m ie s z a n k ą tra w o ra z n a s a d z o n o krzew y. R o ślin n o ść p io n ie rs k a g w aran tu je utrzy m an ie w arstw y rek u lty w a cy jn e j, o g ran ic za jąc spły w an ie n a k ład u od n aw iająceg o p o d c z a s u le w n y c h d e sz c z y o ra z z a p e w n ia sta b iln o ść u fo rm o w a n y c h sk arp [K lojzy- K arczm arczyk, M azurek 2009]. B iologicznie ak ty w n a w arstw a rekulty w acy jn a inicjuje p rocesy glebotw órcze oraz stw arza odpow iednie w arunki siedliskow e dla dalszego ro z w o ju roślinności. W ażną kw estią je s t aspekt estetyczny - roślinność gw arantuje w k o m ponow anie się zrekultyw ow anego obiektu w krajobraz. Z czasem czasza składow iska o d p a d ó w z a s ie d la n a j e s t p rz e z o ta c z a ją c ą ro ślin n o ść , z w y k le o sz ero k iej a m p litu d z ie ekologicznej. T w orzą one zw ykle form acje jednogatunkow e, lecz niszę m o g ą zająć zbioro w isk a w ielu gatunków. P o tw ierdzają to badania florystyczne i fitosocjologiczne przep ro w adzone n a składow iskach w L ipinach Starych (woj. m azow ieckie) i W arszawie - skła dow isko R adiow o [Dyguś 2013].

MONITORING SKŁADOWISKA ODPADÓW

M onitoring składow iska odpadów je s t niezbędnym elem entem służącym do kontroli ew entualnego w pływ u obiektu n a środow isko przyrodnicze, a w szczególności n a w ody podziem ne [W iater 2011]. Zakres i częstotliw ość b adań je s t regulow ana przez R ozporzą dzenie M in istra Ś ro d o w isk a w spraw ie sk ła d o w isk o d p ad ó w [R M S 2013]. P rzeg ląd u i an a liz y w y n ik ó w b ad a ń o b serw acyjnych zrekultyw ow anego składow iska w L iniew - sk ic h G ó ra c h d o k o n a n o w c e lu o k re ś le n ia o d d z ia ły w a n ia o b ie k tu n a ś ro d o w is k o

(6)

Rekultywacja i m onitoring składowisk odpadów na przykładzie obiektu.. 55 przyrodnicze oraz oceny przeprow adzonych zabiegów rekultyw acyjnych. A naliza oparta je s t o w yniki b adań m onitoringow ych prow adzonych w latach 2 0 1 2 -2 0 1 4 przez P rzedsię

biorstw o G eologiczne w Kielcach.

Sieć obserw acyjna składow iska odpadów w L iniew skich G órach obejm uje piezom e- try, stu d z ie n k i o d g az o w u jąc e, z b io rn ik n a w o d y o d ciek o w e o raz re p e ry g eo d e zy jn e (rys. 2). P obór p róbek oraz analizy laboratoryjne prow adzone s ą z często tliw o ścią dw a razy w ro k u z podziałem n a serię w io sen n ą i jesienną. W ram ach prac m onitoringow ych w ykonyw ane s ą rów n ież dobow e po m iary ilości w ó d opadow ych, geodezyjne badania osiadania czaszy składow iska i geotechniczne pom iary stateczności zboczy.

.P-1 • piezometr monitoringowy o reper geodezyjny • studnia odgazowująca • studzienka na odciek P-2 .P -3

Rys. 2. Zrekonstruowana sieć monitoringowa składowiska odpadów w Liniewskich Górach Fig. 2. Reconstructed monitoring system o f the landfill site in Liniewskie Góry

Źródło'. Opracowanie własne Source: Own study

(7)

S ieć o b serw acji w ó d p o d ziem n y c h sk ła d o w isk a w L in ie w sk ich G ó rach sk ła d a się z czterech piezom etrów . Jeden z piezom etrów ujm uje I p oziom w odonośny (P-2A ), p o zo stałe trzy - płytkie w ody przypow ierzchniow e (P-1B, P-2B , P-3B). P otw ierdzony je s t czę sty w pływ składow isk odpadów n a jak o ść w ó d podziem nych, dotyczy to głow nie obiek tó w o sła b ej b a rie rz e iz o la c y jn e j, g d z ie d o c h o d z i do m ig ra c ji z a n ie c z y s z c z o n y c h i zasolonych w ód odciekow ych [K oda 2009]. P rzeprow adzone analizy fizyko-chem iczne w o d y w skazują, że w ody w o toczeniu składow iska odpadów cech u ją się niezm ienionym składem chem icznym . W artości w szystkich badanych param etrów m ie sz czą się w I (bar dzo dobrej) oraz II (dobrej) k lasie ja k o śc i co w skazuje n a dobry stan ch em iczn y tych w ód. W artości b ad an y ch w ram ach prac m o n ito rin g o w y c h m etali ciężk ich oraz sum y WW A o scy lu ją n a poziom ie niższym od g ranicy oznaczalności m etod analitycznych.

O dcieki są uciążliw ością łączącą się z funkcjonow aniem składow isk odpadów. Pow stają w k a ż d y m etap ie fu n k c jo n o w a n ia o b ie k tu , a ic h ilo ść i ja k o ś ć j e s t śc iśle zw ią z a n a z rodzajem deponow anych odpadów, w iekiem obiektu oraz w arunkam i atm osferycznym i, głównie w ielkością opadów. Problemem w przypadku w ód odciekowych jest m ożliwość kon taktu zanieczyszczonych w ód odciekowych z w odam i podziem nym i, które na ogół cechują się wyższymi stężeniami zanieczyszczeń niż ścieki komunalne [Koda 2009; Wiater 2011]. Skła dowisko zostało wyposażone w drenaż odcieków uchodzący do studzienki zbiorczej, skąd następnie odcieki w ywożone są w ozem ascenziacyjnym do oczyszczalni ścieków. W bada nych wodach odciekowych nie stwierdzono ponadnormatywnych zawartości metali ciężkich oraz WWA. Zawartość OW O, ja k również wartości pH wskazują, że w ody te nie stanowią zagrożenia dla środowiska przyrodniczego zgodnie z wym ogam i aktów prawnych.

B adania składu i em isji g a z u składow iskow ego prow adzone są w op arciu o trzy stud nie odgazow ujące zlokalizow ane n a czaszy składow iska. B iogaz składający się z w y so kiej procentow ej zaw artości m etanu pow staje w pierw szych latach eksploatacji obiektu. K oniecznym w arunkiem je s t deponow anie odpadów organicznych [Them elis, U llo a 2007; Z aw ieja i in. 2010]. B adania prow adzone n a składow isku w L iniew skich G órach w skazują n a niew ielki procentow y udział m etanu oraz dw utlenku w ęg la w ogólnym składzie b io g a z u - nie zanotow ano natom iast em isji składników biogazu. O znacza to, że składow isko przeszło w fazę w yciszenia, nie są deponow ane odpady, co w skazuje, że produkcja b io g a z u je s t ju ż zakończona.

P om iary osiadania składow iska prow adzone są w o parciu o sieć reperów geod ezy j nych, tj. odpow ied n io w y zn a cz o n y ch p u n k tó w o zn an y ch rzęd n y ch w ysokościow ych, których zm iana daje obraz osiadania czaszy składow iska. O becnie w yniki prow adzone są z w ykorzystaniem techniki G eograficznego System u P ozycjonow ania Satelitarnego (GPS). D la składow iska w L iniew skich G órach przeprow adzono pierw sze pom iary po rekultyw a cji, zaś ich w yniki b ę d ą stanow iły w artości w yjściow e do porów nyw ania w yników z n a stęp n y ch lat. P raw id ło w o p rz e p ro w ad z o n a rek u lty w a c ja o g ra n ic z a ru ch y składow iska - przy kom pensacji złoża odpadów osiadanie składow iska je s t uzależnione od w ielkości obiektu i intensyw ności przem ian złoża [Klim ek i in. 2010].

W analizie stateczności skarp składow isk należy określić ich bezpieczne pochylenie z u w z g lę d n ie n ie m o k reślo n y c h p a ra m e tró w g e o te c h n ic z n y c h o d p a d ó w o raz gru n tó w podłoża i w arstw y rekultyw acyjnej, a także - w przy p ad k u skarp ju ż istniejących - p raw d o p o d o b ie ń stw o p o w sta n ia u s z k o d z e n ia zw ią z a n e g o z o b su n ię c ie m skarpy. A n a liz ę

(8)

Rekultywacja i m onitoring składowisk odpadów na przykładzie obiektu.. 57 stabilności skarp prow adzi się m etodam i geotechnicznym i, p rzy rozpatrzeniu rów now agi b ryły ograniczonej od góry k o ro n ą skarpy i pow ierzch n ią cylindryczną o d dołu. R ozpa tryw ane je s t oddziaływ anie sił utrzym ujących i zsuw ających oraz działających w zdłuż p o w ierzchni poślizgu. U form ow ane skarpy n a składow isku w L iniew skich G órach są sta te cz n e, a p o k ry w a ro ślin n a elim in u je n ie k o n tro lo w a n e p rz e m ie sz c z a n ie się w arstw y rekultyw acyjnej, co oznacza, że je s t stabilna.

PODSUMOWANIE

S kładow isko o d p ad ó w inn y ch n iż n ieb ezp ieczn e i obojętne w L iniew skich G órach je s t przykładem popraw nie przeprow adzonej rekultyw acji o biektu stw arzającego p o te n

cjalne zagrożenie d la środow iska przyrodniczego. W ram ach prac odnaw iania ukształto w ano bry łę odpadów, zapew niono odpow iednie odgazow anie składow iska oraz zbieranie w ó d odciekow ych. K om pleksow a sieć m o nitoringu obejm u jąca badanie w ód p o d ziem nych, odciekow ych, em isję i skład biogazu, ja k rów nież w ielkość procesu osiadania skła dow iska m a n a celu określenie ew entualnych zm ian zachodzących po d w pływ em obiek tu. O becnie pro w ad zo n e p race o bserw acyjne w sk a z u ją n a do b ry stan ch em ic zn y w ód w o b ręb ie sk ła d o w isk a odpadów . Z aw a rto ści m e tali ciężk ich , ja k ró w n ie ż W W A nie stw ierdzono, co oznacza, że złoże zdeponow anych odpadów nie w p ły w a n a w artości p a ram etrów fizyko-chem icznych w ó d podziem nych. N iskie w artości badanych param etrów w ód odciekow ych w sk az u ją n a w yciszenie składowiska.

PIŚMIENNICTWO

Bergel, T., Kaczor G. (2006). Szacowana a rzeczywista ilość odpadów komunalnych zebranych w gminach miejskich. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich, 3, 5-16.

Dyguś, H. (2013). Roślinność dwóch składowisk odpadów komunalnych Mazowsza. Inż. Eko log., 34, 96-120.

Górecka, A., Koda, E. (2010). Analiza możliwości ograniczenia zagrożeń środowiska wodno- gruntowego, wynikających z eksploatacji modernizowanego składowiska odpadów komunal nych. Przegląd Naukowy - Inżynieria i Kształtowanie Środowiska, 3(49), 48-62.

Guerrero, L.A., Maas, G., Hogland, W. (2013). Solid Waste Management Challenges for Cities in Developing Countries. Waste Management, 33, 220-232.

Jamróz, A. (2012). Prawidłowa budowa, eksploatacja i rekultywacja składowisk odpadów komu nalnych zgodnie z przepisami prawa polskiego. Technical transactions, 4(108), 87-100. Klimek, A., Wysokiński, L., Zawadzka-Kos, M., Osęka, M., Chrząszcz, J. (2010). Poradnik

metodyczny w zakresie PRTR dla składowisk odpadów komunalnych. Warszawa.

Klojzy-Karczmarczyk, B., Mazurek, J. (2009). Zakres monitoringu wybranych składowisk odpa dów. Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN., 75, 13-20. Koda, E. (2009). Geośrodowiskowe aspekty rekultywacji składowisk odpadów. Inżynieria Mor

ska i Geotechnika, 30(3), 134-151.

Marshall, R.E., Farahbakhsh, K. (2013). Systems Approaches to Integrated Solid Waste Manage ment in Developing Countries. Waste Management, 33, 988-1003.

Michałkiewicz, M. (2009). Składowiska odpadów jako źródła skażenia mikrobiologicznego. Bu dowa i eksploatacja bezpiecznych składowisk odpadów. Wydawnictwo Abrys, Gdynia.

(9)

Nowakowski, S. (2000). Odgazowanie w procesie rekultywacji. Przegląd Komunalny, 6, 59-60. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2013 roku w sprawie składowisk odpa

dów. (Dz. U. z 2013, poz. 523).

Siuta, J., Garus, D., Opęchowski, W. (2007). Rekultywacja terenu składowania zaolejonej ziemi okrzemkowej w Brzegu. Inż. Ekolog., 19, 7-22.

Szparkowska, J., Slowi, R. (2010). Sprawozdanie z realizacji „Planu gospodarki odpadami dla powiatu kościerskiego na lata 2004-2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008-2011” i „Planu gospodarki odpadami dla powiatu kościerskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015” za lata 2007-2008. Kościerzyna.

Talalaj, I.A. (2013). Groundwater and Surface Water Quality Assessment Near the Closed Muni cipal Landfill. Journal of Ecological Engineering, 14(3), 89-98.

Themelis, N.J., Ulloa, P.A. (2007). Methane generation in landfills. Renewable Energy, 32, 1243-1257. Tomczak, P., Karpiński, H. (2013). Projekt powykonawczy technicznego zamknięcia składowi ska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w m. Liniewskie Góry, gm. Liniewo. Zakład Techniki Ochrony Środowiska „Foleko”, Świdnica.

Wiater, J. (2011). Wpływ składowisk odpadów komunalnych na jakość wód podziemnych i właściwości gleb. Inż. Ekolog., 26, 133-146.

Zawieja, I., Wolski, P., Wolny, L. (2010). Pozyskiwanie biogazu z odpadów deponowanych na składowiskach. Proceedings o f ECOpole., 4(2), 535-539.

RESTORATION AND MONITORING OF LANDFILL SITES ON THE EXAMPLE OF

THE LANDFILL SITE IN LINIEWSKIE GÓRY, LINIEWO COMMUNE

Abstract. The communal landfill site o f waste other than hazardous and neutral in

Liniewskie Góry ceased receiving waste in 2012. The functioning of landfill sites assumes that after their operation the value in use should be restored to them or they should be given new features. The landfill site was restored in the second half of 2013. This process had a multistage character and included a technical phase, i.e. proper formation of waste dump, and then preparation o f restoration cover. Subsequently, the area was sown with pioneer vegetation within the biological restoration and planted with bushes widely used in restoration. The installation used for conducting landfill site monitoring was also restored - the restoration works involved creating leachate water drainage, sealed container for leachate collection, as well as landfill site degassing system. The chemical composition of ground waters is monitored by piezometers, while surveying benchmarks are used for control of landfill site subsidence. The restoration was carried out in order to minimise the negative impact of the landfill site on the environment, and the designated monitoring points shall be used for comprehensive and periodical assessment of possible changes in the environment caused by the landfill site in Liniewskie Góry.

Key words. landfill sites, Liniewskie Góry, restoration, landfill site monitoring

Z aakceptow ano do druku - A ccepted for print: 10.06.2015 F or citation - D o cytowania:

S m o rz e w sk a , E. (2 0 1 5 ). R e k u ty w a c ja i m o n ito rin g sk ła d o w isk o d p a d ó w n a przykładzie obiektu w L iniew skich G órach. A cta Sci. Pol., A dm inistraio Locorum ,

14(1), 51-58.