Katarzyna Bałdyga, Marta
Chachulska, Łukasz Chojnowski
"Juliusz Słowacki autor wierszy
-interpretacje i re-interpretacje" :
sprawozdanie z konferencji
Colloquia Litteraria 2/7, 135-138
Colloquia Litteraria UKSW 7 2009 KATARZYNA BAŁDYGA MARTA ChAChULSKA ŁUKASZ ChOJNOWSKI
juliusz słoWacki – autor Wierszy – interPretacje i reinterPretacje
sprAwozdAnie z konferencji
27 i 28 listopada 2009 r. na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wy-szyńskiego w Warszawie Katedra Badań nad Romantyzmem i Twór-czością Cypriana Norwida Instytutu Filologii Polskiej zorganizowała konferencję poświęconą Juliuszowi Słowackiemu. Było to szóste spo-tkanie w ramach Colloquiów Romantycznych.
DZIEń I
W tematykę konferencji wprowadziła Bernadetta Kuczera-Cha-chulska, przedstawiając stan badań nad liryką Słowackiego. Zagad-nienia, które szczególnie interesowały referentkę, to: sposoby lektu-ry tekstów poety właściwe poszczególnym badaczom oraz ich sposób analizy artyzmu form utworów Słowackiego. Referat miał charakter syntetyzujący i otwierał perspektywę dla nowej refleksji nad twórczo-ścią Słowackiego.
W referacie O profetycznych wierszach Słowackiego Grażyna hal-kiewicz-Sojak zwróciła uwagę na współistnienie w lirykach dwóch sprzecznych postaw– wewnętrznej i zewnętrznej. W tym kontekście prelegentka mówiła o inspiracji (natchnieniu), którego źródłem miało być zarówno wnętrze podmiotu, jak i to, co ponadpodmiotowe. Zda-niem halkiewicz-Sojak istotnymi motywami w późnej twórczości
136
COLLOqUIA LITTERARIA
Słowackiego są: światło i ofiara, światło i kolor są zaś w obrazowaniu poety wartościami dopełniającymi się.
Jacek Brzozowski w wystąpieniu pt. Propozycja interpretacji
póź-nych wierszy Juliusza Słowackiego pokazał, jak ważne w badaniach
nad jego liryką są problemy tekstologiczne. Właściwie nie zawsze wiadomo, co jest tekstem napisanym przez Słowackiego. Taki stan rzeczy nie tylko utrudnia interpretowanie późnych wierszy poety, ale jest także źródłem błędów wydawniczych.
Ewa Szczeglacka na przykładzie treści zeszytów, szkicowników i notatników Słowackiego (gromadzących m.in. wiersze i rysunki poety) podjęła temat „autobiografii lirycznej”. W notowanych tam utworach wyraźnie obecne są motywy tanatalne, nieprzypadkowo – Słowacki bowiem był coraz bardziej chory; każdy wiersz mógł być wierszem ostatnim.
Dariusz Seweryn w referacie Potrójna śmierć opisał zakorzenie-nie strukturalne i stylistyczne wiersza [Śmierć, co trzynaście lat stała
koło mnie…] w charakterystycznych dla średniowiecza poczuciu
spra-wiedliwości i okrucieństwie. Rozdzielenie w wierszu ducha cara na trzy zjawy wywiódł ze średniowiecznej tradycji podziału władzy: zły władca miał ponieść potrójną śmierć (ulec całkowitej dezintegracji). Trójpodział wiersza również wiąże się z motywem potrójnej śmierci. Badacz zwrócił też uwagę (w interesującym go kontekście) na wystę-pujący w utworze motyw winy i kary.
Katarzyna Kander mówiła o wierszu Zachwycenie, poetyckim opi-sie przeżycia mistycznego. Jako istotny kontekst interpretacyjny przy-wołała mistykę chrześcijańską, zwłaszcza oblubieńczą (hildegarda z Bingen, Katarzyna Sieneńska, Teresa z Ávila, Jan od Krzyża). Pro-stota stylu i obrazowania w tym wierszu wskazuje, według Kander, na bezradność języka wobec tajemnicy obcowania człowieka z Bogiem.
Joanna Wiśniewska w referacie „Żywych zabija – umarłe ożywia”.
La belle dame sans merci w balladzie „Rusałka” dużo miejsca
po-święciła tytułowej postaci. Rusałka, postać zaczerpnięta z kultury sło-wiańskiej (romantyczny koloryt lokalny!), to demon wodny, którego życie podtrzymują ofiary składane z młodych chłopców. Poza słowiań-skimi w balladzie widoczne są także inspiracje czerpane z twórczości
poetów niemieckich. Bohater utworu, bezustannie kuszony przez Ru-sałkę, ostatecznie zostaje przez nią opętany (motyw związku między mężczyzną a demoniczną kobietą z innego świata).
Agata Seweryn wykazała, że poemat Słowackiego W Szwajcarii utrzymany jest w nastroju podobnym nastrojowi barokowemu (po-dobieństwa w obrazowaniu, metaforyce). Ruch, niestałość, nieustan-ne metamorfozy, rozbudowana dekoracyjność, silnie zaakcentowanieustan-ne opozycje (Amor divinus – Amor profanus; zmysłowość – świętość) dowodzą, że Słowacki inspirował się rzeźbą i malarstwem baroko-wym. Jednym spośród szeregu ważnych kontekstów przywołanych przez badaczkę (m.in. sonety Petrarki, mitologia grecka, literatura sta-ropolska i romantyczna) była Pieśni nad Pieśniami – nawet miejsce akcji poematu Słowackiego bardziej przypomina krainę pieśni Salo-monowej niż tytułową Szwajcarię.
O tym, że Norwid w utworze Krakus dokonał reinterpretacji
Balla-dyny Słowackiego, dowiedzieliśmy się z referatu Ewangeliny
Skaliń-skiej. Porównanie obu utworów wykazało m.in., że Norwid w odróż-nieniu od Słowackiego połączył tradycję słowiańską z chrześcijańską.
Krakus jest alegorycznym odtworzeniem pierwszego biblijnego za-bójstwa, a przy tym misterium historycznym wykorzystującym moty-wy ludowej wersji historii.
DZIEń II
Józef Ruszar w referacie „Wieczny Rzym”. Przemiany wrażliwości
od Słowackiego do Herberta porównywał obrazy wiecznego miasta
w liryce obu poetów; swoje spostrzeżenia konfrontował z malarstwem dziewiętnastowiecznym i współczesnymi fotografiami.
Kwiryna Zięba potraktowała jako całość poetycką trzy wiersze Słowackiego: W pamiętniku Zofii Bobrówny, Do Ludwiki Bobrówny i [Dziecina Lolka na rzymskich mogiłach…], wskazując znamiona ich cykliczności. Referentka zwróciła ponadto uwagę, że wszystkie trzy wiersze łączy pewien rodzaj pedagogiki duchowej i obecność „pro-jektów inicjacyjnych” (przekraczania progów dojrzałości); pokazała też, jak postępuje w nich ewolucja od słowa, które zachwyca, do
sło-138
COLLOqUIA LITTERARIA
wa prorockiego – budzącego wielkość duchową. Nadrzędną rolą po-ezji staje się, zdaniem Zięby, „aniołotwórczość”.
Małgorzata Łukaszuk, analizując odwołania do Słowackiego (ale i do innych twórców romantycznych) w tekstach Jarosława Iwaszkie-wicza, pokazała głębokie związki współczesnego poety z romanty-zmem.
Referat halyny Dubyk potwierdził, że Iwaszkiewicz stale intereso-wał się twórczością Słowackiego (liczne aluzje często związane były ze wspólną obu twórcom „ukraińskością”). Uzasadnione jest zatem czytanie Iwaszkiewicza poprzez konteksty romantyczne.
Piotr Mitzner w referacie Michał Tarasiewicz – pierwszy z
nów opowiedział o pierwszym w historii (1899) wystawieniu Kordia-na w całości (do dziś zachowało się 6 fotografii z prapremiery; pisał
o nim też m.in. Kazimierz Przerwa-Tetmajer), przede wszystkim zaś o sposobie gry i osobowości odtwórcy głównej roli.
