Zaburzenia słuchu fonematycznego a
niepowodzenia szkolne
Oprac. H. Wasiluk
JAKIE RODZAJE SŁUCHU WYRÓŻNIAMY?
U człowieka rozwinęły się 3 rodzaje słuchu:
Słuch fizjologiczny będący podstawową zdolnością odbierania drgań fal dźwiękowych powstających w otoczeniu. Receptorem tych drgań jest ucho.
Słuch muzyczny- odbierający wrażenia dźwiękowe.
Słuch fonematyczny umożliwiający wychwytywanie w potoku dźwięków mowy cech różnicujących, dzięki czemu mają one nie tylko właściwości fizyczne (siła, barwa, wysokość) lecz
znaczeniowe. Na wyższym poziomie słuch fonematyczny staje się podstawą do opanowania mowy pisanej.
Zaburzeniom słuchu fonematycznego nie muszą i często nie towarzyszą zaburzenia słuchu muzycznego.
CZYM JEST SŁUCH
FONEMOWY/FONEMATYCZNY?
To zdolność precyzyjnego słyszenia i
różnicowania dźwięków mowy (odróżnianie A-U, M-B...);
umiejętność odróżniania głosek dźwięcznych od bezdźwięcznych (np. B-P, G-K, W-F...),
sylab, głosek i prawidłowych wyrazów na oznaczenie danego desygnatu (słowa).
CZYM JEST SŁUCH FONEMOWY?
Nie jest to zdolność wrodzona lecz
wykształca się w dzieciństwie pod wpływem bodźców słuchowych. Jest to złożony proces analizy i syntezy dźwięków mowy. Oznacza to, że osoba może wyodrębnić z potoku mowy - wyrazy, w wyrazach - sylaby, w sylabach - głoski, a także uchwycić
kolejność głosek w wyrazie.
Właściwie wykształcony słuch fonematyczny umożliwia prawidłową wymowę,
wychwytywanie różnic miedzy słowami podobnie brzmiącymi, ale mającymi inne
znaczenie (szale-sale, nos-noc...), a w końcu dokonywanie analizy i syntezy słuchowej
wyrazów, co stanowi podstawę w nauce czytania i pisania.
Deficyty w zakresie słuchu fonematycznego mogą być przyczynami zaburzeń rozwoju
mowy. Niewrażliwość na choćby jeden fonem (głoskę) powoduje jego nieprawidłową
percepcję (odbieranie) a co za tym idzie i produkcję (wymawianie).
Etiologia zaburzeń słuchu fonematycznego:
Jak dotąd nie ustalono etiologii zaburzeń słuchu fonematycznego. Wszystko wskazuje na to że przyczyny zaburzeń mogą być różnorodne.
Oczywistą przyczyną zaburzeń słuchu
fonematycznego są niedosłuchy obejmujące pasma drgań w jakich realizowane są dźwięki mowy.
Zaburzenie słuchu fonematycznego wiąże się czasem z problemami w zapamiętywaniu i
odtwarzaniu rytmów.
Współwystępuje również bardzo często z zaburzeniami artykulacji.
W etiologii zaburzeń percepcji słuchowej istotną rolę odgrywa:
dziedziczność- opóźniają rozwój słuchu fonematycznego,
czynniki środowiskowe- opóźniają rozwój słuchu fonematycznego,
uszkodzenia neurologiczne- zaburzenia słuchu fonematycznego,
niedokształcenie lub zaburzenie słuchu fonemowego małego stopnia występuje u dzieci szkolnych i przedszkolnych o
normalnym rozwoju inteligencji.
Prawidłowo rozwinięty słuch
fonematyczny, jak i poziom analizy i syntezy słuchowej są ważnym
wskaźnikiem osiągnięcia przez
dziecko dojrzałości szkolnej.
Zaburzenia słuchu fonematycznego
utrudniają rozumienie mowy i są przyczyną:
wadliwej realizacji głosek (opuszcza,
przestawia lub dodaje różne głoski, sylaby), powodującej trudności w czytaniu i pisaniu ze słuchu długich wyrazów,
zniekształcanie wyrazów - nieprawidłowo
wykształcony słuch fonematyczny jest jedną z przyczyn dysleksji i dysgrafii,
słownik dziecka jest mało zróżnicowany i zbyt wolno się wzbogaca,
