ZASTOSOWANIE TRZYKROTNIE POWTARZANEJ EKSTRAKCJI ŻELAZA, GLINU I KRZEMIONKI METODĄ TAMMA
K ated ra G leb o zn a w stw a W SR P oznań
Rola żelaza, glinu i krzemionki, a zwłaszcza żelaza i glinu w procesie glebotwórczym , jest szczególnie istotna w glebach bielicow ych i brunat nych kwaśnych. W yjątkowo ważna funkcja w zjawiskach fizyko-che micznych przypada ich formom bezpostaciowym. Poznanie ilościowego występowania tych form w glebach pozwala na wnioskowanie o ich udziale w zachodzących procesach rozkładu, sorpcji, przemieszczania itp.
Z chemicznych sposobów oznaczania niekrzem ianowych form żelaza i glinu znane i szerzej stosowane są metody: Tamma, Deba, Mehra i Jacksona, Stefanovitsa oraz Kirsanowa.
Jak podaje G o r b u n o w, żaden z proponowanych przez tych auto rów rozpuszczalników nie ekstrahuje całej ilości niekrzemianowych form półtoratlenków przy jednokrotnym oddziaływaniu.
A r i n u s z k i n a poleca w metodzie Tamma dwukrotne powtórzenie ekstrakcji z tej samej próbki, a trzykrotne w przypadku specjalnej za sobności próbki w żele nieorganiczne. G o r b u n o w i współautorzy zalecają trzykrotną ekstrakcję. Według tych autorów po trzykrot nym ekstrahowaniu metodą Tamma uzyskuje się 70— 99,9'% określanych form żelaza i glinu, 31— 47% metodą Kirsanowa i mniej niż 12,6% przy
zastosowaniu trilonu Stefanovitsa. Rozpuszczalnik Deba ekstrahuje 88%
bezpostaciowego żelaza. Przy zastosowaniu m etody Mehra-Jacksona poza formami amorficznymi rozpuszczają się również częściowo krystaliczne formy półtoratlenków.
W podsumowaniu Gorbunow i współautorzy polecają trzy metody: Tamma i Mehra-Jacksona dla obu półtoratlenków i Deba dla żelaza, sta wiając metodę Tamma na pierwszym m iejscu.
Celem niniejszej pracy było stwierdzenie, jakie ilości żelaza i glinu oraz krzemionki przechodzą do roztworu po każdorazowym ekstrahowa niu przy zastosowaniu m etody Tamma. Do analizy wzięto próbki gleb
brunatnej kwaśnej i bielicy z W olińskiego Parku Narodowego. Ich skład mechaniczny i pH podane są w tabl. 1 i 2. Całkowitą zawartość żelaza i glinu obrazuje tabl. 3, zaś w yniki ekstrakcji mieszaniną Tamma tabl. 4.
Тч Ь( . г са 1
Sic}ad m echaniczny i pH g le b y brunatnej
G łębokość cm Poz iom P rocent p o szczeg ó ln y ch f r a k c j i Średnica c z ą s te k w mm PH - < 0 .0 2 0 , 02-0 ,0 5 0 ,0 5 -0 .1 0 , 1 -1 > 1 HgO KC1 0 -1 0 u , ) 4 ,5 2 ,0 2 ,0 9 1 .5 0 ,9 5.95 3 ,8 0 15-30 IB ,) 4 , 0 1 .5 1 ,0 9 3 ,5 1 ,1 5 .4 0 4 ,4 5 4 0 -7 0 (%C) 3 ,5 0 ,5 0 ,5 9 5 ,5 0 ,2 6 ,2 0 4 ,7 5 140-160 (D) 0 ,5 0 ,5 1 ,0 9 8 ,0 0 ,0 6 ,8 0 5 .1 5 T a b l i c a 2 Skład m echaniczny i pH g le b y b ie lic o w e j
G łębokość cm Poziom Procent p o szczeg ó ln y ch f r a k c j i Średn ica c z ą s te k w mm pH -<0,02 0,02-0,05 0 ,05-о д 0,1-1 h2o KC1 0-20 UiA 2 ) 2,0 1,0 4,0 93,0 0,7 5,15 3,80 20-35 (B) 5,0 0,0 3,0 92,0 0,8 5,25 4,20 60-155 CC) 0,5 1,0 2,0 96,5 3.6 6,70 5,15 155-175 (D) 9,0 10,0 44,0 37,0 1,2 6,15 4,60 T a b l i c a 3
Całkow ita zaw artość R2 0 j , А120^ i Pe20^ w %
Gleba brunatna B i e l i c a Głębokość cm r2°3 A i203 Fe2°3 Głębokość cm r 2 o -5 a 12°3 Fe20^ 0 -1 0 15-30 4 0 -7 0 140-160 1,2 1 8 1 ,4 4 2 1 ,0 8 3 1 ,0 6 8 0 ,7 6 6 0,8 3 3 0,6 6 3 0 ,5 5 7 0 ,5 5 2 0 ,6 0 9 0 ,4 2 0 0 .5 1 1 0-20 20-35 60-155 155-175 0 ,4 6 3 1 ,4 3 1 0 ,7 7 5 2 ,1 8 2 0 ,1 5 8 0,5 0 8 0 ,2 9 1 1 ,6 7 6 0 ,3 0 5 0,9 2 3 0 ,4 8 4 0 ,5 0 5
T a b l i c a 4 Zawartość î^O^, H 2O3 , Fe2 Oj i SiC^ w % w pow tarzanej e k s t r a k c j i
G łębokość
cm Poziom E k strak cja S i0 2 r203 a i 2o3 Fe 20^
g le b a brunatna 0 -1 0 U i) I 0 ,0 2 7 0 ,1 1 8 0 ,0 1 8 0 ,1 0 0 II 0 ,0 1 5 0 ,0 7 0 0 ,0 1 4 0 ,0 5 6 I I I 0 ,0 2 1 0 ,0 7 0 0 ,0 1 4 0 ,0 5 6 suąa 0 ,0 6 3 0 ,2 5 8 0 ,0 4 6 0 ,2 1 2 1 5-30 (B-; ) I 0,0 6 3 0 ,4 5 8 0 ,2 1 0 0 ,2 4 8 II 0 ,0 2 1 0 ,0 8 8 0 ,0 2 1 ’ 0 ,0 6 7 I I I 0 ,0 1 5 0 ,0 6 6 0 ,0 0 2 0 ,0 6 4 suma 0 ,1 0 3 o , 6 n 0 ,2 3 3 0 ,3 7 9 4 0 -7 0 (%C) I 0 ,0 3 2 0 ,3 9 b 0 ,1 9 2 0 ,1 0 4 I I С ,021 0 ,0 8 2 0 ,0 1 0 0 ,0 7 2 I I I 0 ,0 2 0 0 ,0 8 0 0 ,0 1 6 0 ,0 6 4 suma 0,0 7 3 0 ,5 5 8 0 ,2 1 6 0 ,2 4 0 140-160 (Ю I 0 ,0 2 8 0 ,1 5 2 0 ,0 4 0 0 ,1 1 2 I I 0 ,0 2 5 0 ,1 0 4 0 ,0 0 4 0 ,1 0 0 I I I 0 ,0 2 4 0 ,0 8 2 0 ,0 0 2 0 ,0 8 0 suma 0 ,0 7 7 0 ,3 3 8 0 ,0 4 6 0 ,2 9 2 b i e l i c a 0 -2 0 ( А-j/A2) I 0,0 2 3 0 ,0 4 4 0 ,0 0 7 0 ,0 3 7 II 0 ,0 1 1 0 ,0 2 8 0 ,0 0 6 0 ,0 2 2 I I I 0 ,0 1 5 0 ,0 2 6 0 ,0 0 4 0 ,0 2 2 suma 0,0 5 3 .0 ,0 9 8 0 ,0 1 7 0 ,0 8 1 ' 2 0 -3 5 (B) I 0 ,0 5 6 0 ,6 4 6 0,2 8 7 0 ,3 5 9 I I 0 ,0 1 5 0 ,0 7 2 0 ,0 0 1 0 ,0 7 1 I I I 0 ,0 1 9 0 ,0 4 8 0 ,0 0 2 0 ,0 4 6 suma 0 ,0 9 0 0 ,7 6 6 0 ,2 9 0 0 ,4 7 6 60-155 (c) I 0 ,0 2 9 0 ,1 2 2 0 ,0 1 2 0 ,1 1 0 I I 0 ,0 1 4 0,054- 0 ,0 1 4 0 ,0 4 0 I I I 0 ,0 1 7 0 ,0 2 4 0 ,0 0 1 0 ,0 2 3 suma 0 ,0 6 0 0 ,2 0 0 0 ,0 2 7 0 ,1 7 3 155-175 (D) I 0 ,0 2 2 0 ,2 5 4 0 ,0 6 0 0 ,1 9 4 II 0 ,0 2 2 0 ,1 5 0 0 ,0 5 5 - 0 ,0 9 5 I I I 0 ,0 1 7 0 ,0 4 8 0 ,0 1 4 0 ,0 3 4 suma 0 ,0 6 1 0 ,4 5 2 0 ,1 2 9 0 ,3 2 3
U jęte w przedstawionych tabelach wyniki pozwalają na wyprowa dzenie następujących uogólnień:
1. Procentowy udział żelu glinu w odniesieniu do całkowitej zawar
tości waha się od 6 do 31% w glebie brunatnej kwaśnej i od 10,7 do
57,8% w bielicy. Udział bezpostaciowego żelaza w ynosi od 38,4 do 62,2% w glebie brunatnej oraz od 26,5 do 63,9% w bielicy. Największe ilości glinu bezpostaciowego w ystępują w poziomach B Y i B2C gleby brunatnej oraz w В i D bielicy. Żelazo w ykazuje większe nagromadzenie w po ziomie Bi gleby brunatnej oraz w ß i D bielicy.
2. W oparciu o uzyskane dane badanych gleb można stwierdzić, że zastosowanie trzeciej ekstrakcji znajduje uzasadnienie szczególnie w od niesieniu do żelaza i krzemionki. Glin w ystępuje w trzecim wyciągu w większej ilości tylko w poziomach próchnicznych (23,5— 30,4% w y ekstrahowanej ilości). W innych poziomach wartości jego są niew ielkie
i wahają się od 0,5 do 8%, osiągając największą ilość (10,2%) w poziomie
D bielicy. В . М У Х А П РИ М ЕН ЕН И Е Т РО Е К РА Т Н О Й Э К С Т Р А К Ц И И Ж Е Л Е ЗА , А ЛЮ М И Н И Я И К Р Е М Н Е ЗЕ М А ПО М ЕТОДУ ТАМ М А К а ф е д р а П о ч в о в е д е н и я П о з н а н с к о й С е л ь с к о х о з я й с т в е н н о й А к а д е м и и Р е з ю м е А втором п рив едены р езул ь таты 3-к ратной экстракции ж е л е за , алю миния и крем н езем а по Тамму в о б р а зц а х и з р азл и ч н ы х горизонтов 2 -х почв. П олучен ны е дан н ы е указы ваю т, что в отнош ении ж е л е з а и кр ем н езем а п р и м ен ен и е 3-ей экстракции вп олн е обосновано. А лю миний о б н а р у ж ен в больш ем к оли честве лиш ь в 3-ей экстракции об р азц ов гум усового горизонта и составляет 25,5 — 30,4% от суммы эк стр аги р уе мого алю миния в 3 -х в ы т я ж к ах. В д р у ги х гор и зон тах со д ер ж а н и е алю миния в 3 -ей в ы тяж к е варьирует в п р ед ел а х 0,5 — 8,0% от его суммы.
W . M U C H A
E X T R A C T IO N OF FER R UM , A L U M IN IU M A N D SIL IC A R E PE A T E D THREE TIM ES W ITH T A M M ’S M ETH OD
C h a i r o f S o i l S c i e n c e , C o l l e g e o f A g r i c u l t u r e . P o z n a ń
S u m m a r y
A u th or g iv e s th e r esu lts of ferru m . alu m in iu m and silic a e x tr a c tio n rep eated th ree tim es w ith th e T am m m ethod.
T he fin d in g s in d ica te th at a p p lication of th e third ex tra ctio n is ju stifie d , n o ta b ly in resp ect to ferru m and silica.
A lu m in iu m occu rs in th e third ex tr a c t in la rg er am ounts o n ly in e x tr a c tio n of h u m u s p ro files, fo rm in g 23.5— 30.4°/u of the e x tr a c te d m a tter. In o th er h orizon s its c o n ten t v a r ie s from 0.5— 8°/o.
