Jan Górak
Sympozjum "Organizacja muzeów
etnograficznych na wolnym
powietrzu - zasady i metody" w
Bukareszcie
Ochrona Zabytków 20/2 (77), 54-56
Kromka
SYM POZJUM „ORGANIZACJA M U ZEÓ W ETNOGRAFICZNYCH
NA WOLNYM POWIETRZU - Z A S A D Y I M ETOD Y” W BUKARESZCIE
W d n ia c h 7— 15 w rz e ś n ia 1966 r. o d b y ło się w B u k a re s z c ie m ię d z y n a ro d o w e s y m p o z ju m „ O rg a n iz a c ja m u z e ó w e tn o g r a fic z n y c h n a w o ln y m p o w ie tr z u — z a sa d y i m e to d y ” , z o rg a n iz o w a n e p rz e z P a ń s tw o w y K o m ite t d/s K u ltu r y i S z tu k i, A k a d e m ię S o c ja lis ty c z n e j R e p u b lik i R u m u n ii i R u m u ń s k i K o m ite t N a ro d o w y d/s IC O M -u . W s y m p o z ju m , o p ró c z lic z n ie re p r e z e n to w a n y c h w s z y s tk ic h r u m u ń s k ic h in s ty t u c ji i n te r e s u ją c y c h się p r o b le m a ty k ą „ s k a n s e n o w s k ą ” , w z ię li u d z ia ł p rz e d s ta w ic ie le k r a jó w e u ro p e js k ic h : A lb a n ii, B elg ii, B u łg a rii, C z e c h o sło w a c ji, D a n ii, F in la n d ii, F r a n c ji, G re c ji, H o la n d ii, J u g o s ła w ii, N RD , N R F , N o rw e g ii, P o ls k i, S z w a jc a rii, T u rc ji, W ę g ie r, W ło ch i Z w ią z k u R a d z ie c k ie g o o ra z sp o za E u ro p y : B ra z y lii, C h in , N ig e rii, W ie tn a m u i Z je d n o c z o n e j R e p u b lik i A ra b s k ie j. P ie rw s z e tr z y d n i b y ły p o św ię c o n e o b ra d o m i d y s k u s ji, o d b y w a n y m w b. p a ła c u k ró le w s k im (o b ecn y m m u z e u m n a r o d o w y m ) w B u k a re s z c ie , p o z o sta łe — z a p o z n a n iu u c z e s tn ik ó w s y m p o z ju m z is tn i e ją c y m i w R u m u n ii m u z e a m i w p le n e rz e .
P o p rz e m ó w ie n ia c h w s tę p n y c h d ra M ih a i B ä c e sc u — p rz e w o d n ic z ą c e g o R a d y M u zeów P a ń s tw o w e g o K o m ite tu d/s K u ltu r y i S z tu k i, p ro f. G e o rg e O p re s c u — p r z e w o d n ic z ą c e g o R u m u ń s k ie g o K o m ite tu N a ro d o w e g o d /s IC O M -u , ło n M o r a ru — w i c e p rz e w o d n ic z ą c e g o P a ń s tw o w e g o K o m ite tu d/s K u ltu r y i S z tu k i, H u g u e s ’a de V a rin e - B o h a n — d y r e k to r a IC O M -u i p ro f. K . C. P e e te r s ’a — p rz e w o d n ic z ą c e g o M ię d z y n a ro d o w e g o T o w a r z y s tw a E tn o g ra f ii i F o lk lo ru z o sta ły w y g ło szo n e n a s t ę p u ją c e r e f e r a ty n a u k o w e : N i c o l a n e U n g u r e a n u : M u z e a e t n o g r a f i c z n e p o d o t w a r t y m n i e b e m j a k o o r y g i n a l n e s p o s o b y p r z e d s t a w i a n i a k u l t u r y lu d o w e j . D r F l o r e a B o b u F l o r e s c u , B o r i s Z d e r c i u c , dr R o m u l u s V u l c a n e s с u : B a d a n ia n a u k o w e j a k o p o d s t a w a o r g a n i z a c ji m u z e u m e t n o g r a f i c z n e g o po d o t w a r t y m n i e b e m o ra z : K r y t e r i a i d e n t y f i k a c j i i s e l e k c j i o b i e k t ó w o z n a c z e n i u m u z e a l n y m . I , G e o r g e t a S t o i c a i T o n c r e d B ä n ä t e a n u : Z e s t a w i e n i e k o l e k c j i e k s p o n a t ó w i o r g a n iza c ja k o m p l e k s ó w m u z e a l n y c h o t r w a ł e j e k s p o z y c ji . B o r i s Z d e r c i u c , d r ł o n V i a d u (.i u i P a u l P e t r e s c u : N i e k t ó r e z a g a d n ie n i a z w i ą z a n e z m e t o d a m i i t e c h n i k ą p r z e n o s z e n i a o b i e k t ó w do m u z e u m .
G h e o r g h e F o c ę a ;
Bukareszteńskie muzeum wsi
—koncepcja, profil, treść.
Dr C o r n e l I r i m i e : M u z e u m w D u m b r a v a S i b i u l u i — il u s t r a c j a i h is to r i a t e c h
n i k i l u d o w e j w R u m u n i i .
V a l e r i u B u t u r ä : M u z e u m E tn o g r a f i c z n e T r a n s y l w a n i i w C lu j — odd zia ł pod
o t w a r t y m n i e b e m w p a r k u Нога.
P r o f . K. С. P e e t e r s: M u z e a e t n o g r a f i c z n e p o d o t w a r t y m n i e b e m w Belgii. W. I. К o r с z a g i ń a : M e t o d y i t e c h n i k a o r g a n i z a c ji m u z e ó w p o d o t w a r t y m n i e b e m
w Zwio£z k u R a d z i e c k i m .
P o r e f e r a ta c h w y w ią z a ła się o ż y w io n a d y s k u s ja , w k tó r e j z a b ie ra ło głos 37 d y s k u ta n t ó w ze w s z y s tk ic h k r a j ó w re p r e z e n to w a n y c h n a s y m p o z ju m . D y s k u ta n c i u s to s u n k o w a li się do tr e ś c i w y g ło sz o n y c h r e f e r a tó w , p rz e d e w s z y s tk im je d n a k s c h a r a k te r y z o w a li o s ią g n ię c ia w z a k re s ie o rg a n iz a c ji m u z e ó w w p le n e r z e i o c h ro n y z a b y t k ó w a r c h i te k t u r y i te c h n ik i lu d o w e j w sw o ic h k r a ja c h . W szy scy d o sło w n ie m ó w cy z w ra c a li u w a g ę n a w y ją tk o w o c e n n e w a r to ś c i h is to ry c z n e , te c h n ic z n e , n a u k o w e i a r ty s ty c z n e a r c h i t e k t u r y i te c h n ik i lu d o w e j, n a sz y b k ie z a n ik a n ie ty c h z a b y tk ó w i a p e lo w a li o n ie z w ło c z n e p o d ję c ie a k c ji z a b e z p ie c z a n ia i o c h ro n y z a b y tk ó w n a j c e n n ie js z y c h , p rz e d e w s z y s tk im p rz e z o rg a n iz o w a n ie m u z e ó w ty p u sk a n s e n o w sk ie g o . P o z o s ta ły ty d z ie ń p o św ię c o n o z w ie d z a n iu is tn ie ją c y c h w R u m u n ii m u z e ó w n a w o l n y m p o w ie tr z u , gdzie u c z e s tn ic y s y m p o z ju m m ie li m o żn o ść za p o z n a ć się z o r g a n i z a c ją ty c h m u z e ó w , b a d a n ia m i te r e n o w y m i, m e to d a m i p rz e n o s z e n ia o b ie k tó w i ich k o n s e r w a c ją o ra z s p o s o b a m i e k sp o z y c ji. Z w ie d z o n o : M u z e u m W si w B u k a re sz c ie , M u z e u m W in ia r s tw a i O g ro d n ic tw a w G ole^ti, M u z e u m B r u k e n th a la w S ib iu i jeg o O d d z ia ł — M u z e u m T e c h n ik i L u d o w e j w D u m b r a v a S ib iu lu i, M u z e u m E tn o g ra f ic z n e T r a n s y lw a n ii w C lu j i jeg o o d d z ia ł p o d o tw a r ty m n ie b e m w p a r k u H o ia p o d C lu j, M u z e u m tw ie r d z y B ra n i jeg o o d d z ia ł p o d o tw a r ty m n ie b e m o ra z c z y n n e u r z ą d z e n ia te c h n ik i lu d o w e j (folusze) w e w si G u r a R iu lu i i w a r s z ta ty tk a c k ie w e w si T ilięca. W k a ż d y m ze z w ie d z a n y c h m u z e ó w u rz ą d z a n o p o n a d to w y s tę p y m ie js c o w y c h z e sp o łó w lu d o w y c h p ie ś n i i ta ń c a , d a ją c w te n sp o só b ży w e p o k a z y m ie jsc o w e g o fo lk lo ru i s tr o jó w lu d o w y c h . Z w ie lk im u z n a n ie m n a le ż y p o d k re ś lić ś w ie tn ą o rg a n iz a c ję sy m p o z ju m , p o d z ia ł d e le g a tó w n a g ru p y ję z y k o w e (a n g ie lsk a , f r a n c u s k a , n ie m ie c k a , r o s y js k a i ru m u ń s k a ), w k tó r y c h b e z p o ś re d n io p r z e k a z y w a n o w y g ła s z a n e r e f e r a t y i gło sy d y s k u s y jn e , ja k ró w n ie ż o p ro w a d z a n ie po m u z e a c h . W s z y s tk im u c z e s tn ik o m s y m p o z ju m d o ręczo n o p rz e d ro z p o c z ę c ie m o b r a d d ru k o w a n e te k s ty r e f e r a tó w n a u k o w y c h , a b e z p o śre d n io po z a k o ń c z e n iu s y m p o z ju m — ró w n ie ż d r u k o w a n e te k s ty gło só w w d y sk u s ji. S y m p o z ju m „ O rg a n iz a c ja m u z e ó w e tn o g r a fic z n y c h n a w o ln y m p o w ie tr z u — z a sa d y i m e to d y ” b y ło p ie r w s z y m b o d a j w s k a li m ię d z y n a ro d o w e j p rz e g lą d e m s ta n u is tn i e ją c y c h o ra z o rg a n iz o w a n y c h m u z e ó w ty p u s k a n s e n o w s k ie g o w E u ro p ie . U c z e stn ic y s y m p o z ju m m ie li m o żn o ść z a p o z n a n ia się z d o ro b k ie m i p o c z y n a n ia m i w te j d z ie d z in ie w s z y s tk ic h n ie m a l k r a j ó w e u ro p e js k ic h , a w b e z p o ś re d n ic h k o n ta k ta c h p o szcz e g ó ln y c h d e le g a c ji m o g li w y m ie n ić p o g lą d y i s k o n f ro n to w a ć m e to d y sto so w a n e u sieb ie.
T rz e b a s tw ie ra z ić , że o rg a n iz u ją c u sie b ie sy m p o z ju m R u m u n i z a im p o n o w a li w s z y s tk im d e le g a c jo m d o ty c h c z a so w y m sw o im d o ro b k ie m w d z ie d z in ie o c h ro n y z a b y tk ó w a r c h i te k t u r y i te c h n ik i lu d o w e j, ro z m a c h e m d z ia ła n ia , a k ty w n o ś c ią i o r g a n iz a c ją . N a le ż y t u n a d to p o d k re ś lić , że o p ró c z w y m ie n io n y c h is tn i e ją w R u m u n ii ró w n ie ż m n ie js z e m u z e a p o d o tw a r ty m n ie b e m , n p . m u z e u m w N e g re ę ti, o rg a n iz u je się zaś m u z e u m ry b a c k ie w T u lc e i o ra z e tn o g r a fic z n e m u z e a p o d o tw a r ty m n ie b e m M o łd a w ii, O lte n ii i B a n a tu — w z o ro w a n e n a o d d z ia le n a w o ln y m p o w ie tr z u w m u z e u m C lu j, m u z e u m g o s p o d a r s tw a w ie js k ie g o , m u z e u m a r c h i te k t u r y re g io n u V ilcen e i G o rj i in . N ie z a le ż n ie od ty c h p rz e d s ię w z ię ć w w ie lu w s ia c h R u m u n ii o rg a n iz o w a n e są d o m y w z g lę d n ie z a g ro d y — m u z e a , k tó r y c h z a d a n ie m je s t z a c h o w a n ie i o c h ro n a tr a d y c y jn y c h lu d o w y c h f o r m ż y c ia m ie s z k a ń c ó w o d n o śn y c h re g io n ó w n p . P a u le ę ti- M a r a m u re ę , D r a g u s - F a g a r a ę , T ic le n i-G o rj, C iu t a - B a n a t itd . P r z e w id u je się z a c h o
w a n ie w te n sp o só b około 300 d o m ó w lu b zag ró d . J e ś li w ziąć po d u w a g ę , że do 1944 r. is tn ia ły w R u m u n ii z a le d w ie d w a m u z e a pod o tw a r ty m n ie b e m (B u k a re s z t i C lu j w o rg a n iz a c ji) i p o ró w n a ć je z is tn ie ją c y m i ju ż o b ecn ie , m ia n o w ic ie : B u k a r e s z t z 64 z e sp o ła m i a rc h . = 291 o b ie k ta m i C lu j 28 „ 53 „ S ib iu 26 „ 30 „ G o leęti 4 „ 10 »» B ra n 14 „ 17 „ N e g re ę ti 1 „ 5 „ 6 137 „ 406 n n ie lic z ą c m u z e ó w b ę d ą c y c h w fa z ie o rg a n iz a c ji lu b o b ie k tó w w tr a k c ie p rz e n o s z e n ia d o m u z e ó w ju ż is tn ie ją c y c h , to tr z e b a stw ie rd z ić , że R u m u n ia w p e łn i d o c e n iła z n a c z e n ie z a c h o w a n ia r e lik tó w a r c h i te k t u r y i te c h n ik i lu d o w e j d la n a ro d o w e j k u l t u r y k r a j u i w te j d zied z in ie c h y b a dziś p rz o d u je n a k o n ty n e n c ie E u ro p y (poza S k a n d y n a w ią ).
N a szczeg ó ln e p o d k re ś le n ie z a s łu g u je o r g a n iz a c ja M u z e u m te c h n ik i lu d o w e j w D u m - b r a v a S ib iu lu i. N a te r e n lic z ą c y 100 h a, w s p a n ia le p o ło ż o n y w ś ró d lasó w , z je z io re m w ś ro d k u , d o o k o ła k tó re g o p rz e w id z ia n o e k s p o z y c ję z a b y tk ó w te c h n ik i lu d o w e j, p r z e n ie s io n o d o ty c h c z a s 30 o b ie k tó w , p rz e w id u je się zaś z g ro m a d z e n ie ic h tu ok. 200. W śró d o b ie k tó w ju ż p rz e n ie s io n y c h , ta k ic h ja k fo lu sz e , o le ja rn ie , k u ź n ie , p ra s y , w ia tr a k i, m ły n y w o d n e itp . s p o ty k a m y m ły n w o d n y p ły w a ją c y , tzw . „ b ź d z ie l” — o b ie k t u n ik a ln y o szczeg ó ln ie w ie lk ie j w a rto ś c i te c h n ic z n e j i h is to ry c z n e j. M u z e u m te c h n ik i lu d o w e j w D u m b ra v a S ib iu lu i je s t c h y b a je d y n y m te g o ro d z a ju m u z e u m w E u ro p ie , s tą d o g ro m n e je g o z n a c z e n ie n a u k o w e .
Z a c h o w a n ie , o c h ro n a i u d o s tę p n ie n ie s z e ro k im rz e sz o m sp o łe c z e ń s tw a b e z c e n n y c h s k a r b ó w d a w n e j k u lt u r y lu d o w e j je s t je d n y m z c z y n n ik ó w k s z ta łtu ją c y c h k u l t u r ę s o c ja lis ty c z n ą n a ro d u , k tó r a idzie cią g le n a p rz ó d w m ia rę ro z w o ju c y w iliz a c y jn e g o i p o s tę p u te ch n iczn eg o . Z ro z u m ie li to d o b rz e R u m u n i i p o tr a f ili w p o rę z a b e zp ieczy ć n a jc e n n ie js z e p o m n ik i te j k u lt u r y od n ie c h y b n e j i b lis k ie j zag ła d y .
Jan G ó ra k
W SPO M N IEN IA PO ŚM IER TN E
JÓZEF KLU SS
(1890 - 1967)
D r J ó z e f K lu ss, u ro d z ił się d n ia 4 lis to p a d a 1890 r. w N o w y m S io le (Z SR R ). Do szk ó ł u czę sz c z a ł w e L w o w ie i K ra k o w ie , gdzie u z y s k a ł św ia d e c tw o d o jrz a ło śc i. W K r a k o w ie te ż ro z p o c z ą ł s tu d ia w z a k re s ie h is to rii s z tu k i n a w y d z ia le filo z o fic z n y m U n iw e r s y te tu J a g ie llo ń s k ie g o i je d n o c z e śn ie n a A k a d e m ii S z tu k P ię k n y c h po d k ie r u n k i e m J ó z e fa M e h o ffe ra . W la t a c h 1926— 28 k o n ty n u o w a ł s tu d ia z h is to rii s z tu k i ja k o s ty p e n d y s ta rz ą d u fr a n c u s k ie g o w E co le d u L o u v re i A c a d é m ie L e lis G ra n d e C h a u m iè re w P a ry ż u . W ty m m n ie j w ię c e j czasie o tr z y m a ł n a g ro d ę P o ls k ie j A k a d e m ii U m ie ję tn o ś c i za p ra c e g ra fic z n e . W 1931 r. u z y s k a ł s to p ie ń d o k to r a n a u k filo z o fic z n y c h n a U n iw e rs y te c ie im . J a n a K a z im ie rz a w e L w o w ie . P r a c ę z aw o d o w ą ro z p o c z ą ł w 1930 r. ja k o k o n s e r w a to r z a b y tk ó w n a w o je w ó d z tw a : w a rs z a w s k ie i łó d zk ie. F u n k c ję tę p e łn ił do w y b u c h u d ru g ie j w o jn y ś w ia to w e j. W la t a c h o k u p a c ji p rz e b y w a ł w W a rs z a w ie , n a u c z a ją c n a ta jn y c h k o m p le ta c h . P o w y z w o le n iu sto lic y z o sta ł p o w o ła n y p rz e z P o ls k i K o m ite t W y z w o le n ia N a ro d o w e g o do L u b lin a , g d zie p e łn ił o b o w iązk i D y r e k to r a D e p a r ta m e n tu M u zeó w i O c h ro n y Z a b y tk ó w , po czym p rz e s z e d ł n a s ta n o w is k o w o je w ó d z k ie g o k o n s e r w a to r a w R zeszo w ie. W s ty c z n iu 1946 r. p rz y b y ł n a Ś lą s k , o b e jm u ją c sta n o w is k o w o je w ó d z k ie g o k o n s e r w a to r a w o je w ó d z tw a Ś lą s k o -D ą b ro w s k ie g o , z a jm o w a n e do 1954 r.; je d n o c z e śn ie w y k ła d a ł h is to r ię g ra f ik i n a W y d z ia le G r a f ik i P ro p a g a n d o w e j A S P w K a to w ic a c h . W m a ju 1954 r. o b ją ł s ta n o w is k o k u s to s z a , a p ó ź n ie j k ie r o w n ik a M u z e u m w P sz c z y n ie . W 1964 r., z u w ag i n a p o d e sz ły w ie k i p o g a rs z a ją c y się s ta n z d ro w ia , d r Jó z e f K lu s s p rz e s z e d ł n a e m e r y tu r ę . Z m a r ł 5 lu te g o 1967 r.
