Małgorzata Dworkiewicz
Konserwacja zabytków architektury i
budownictwa w województwie
leszczyńskim w latach 1985-1999
oraz na tym terenie w latach
2000-2001
Ochrona Zabytków 54/4 (215), 453-456
SULMIERZYCE Kościół parafialny p.w. W niebowzięcia NM P
N r rej. A/3 3 6 z 1 IV 1970 r. W zw iązku z zaw ilgoceniem dolnych partii ścian i korozją ty n kó w elewacyjnych w ram ach prac rem o n to w y c h i k onserw atorskich w 2 0 0 0 r. skuto dolne partie ty n k ó w elewacyjnych — p rzy g o to wanie do iniekcji krystalicznej.
Wykonawca: systemem g o sp o darczym.
Inwestor: Parafia.
TŁOKINIA KOŚCIELNA (gm. Opatówek)
Pałac, ob. Dom Pracy Twórczej N O T
N r rej. 471/A z 21 III 1985 r. Neoklasycystyczny.
O b ie k t po generalnym r e m o n cie w latach 80. X X w. obejm ują
c y m m . i n . w y m i a n ę s t r o p ó w , więźby, stolarki stropów.
Inwestor: środki własne.
TRZCINICA Kościół parafialny p.w. św. Stanisława bpa
N r rej. A/273 z 15 VII 1969 r. Z b u d o w a n y w 1. 1 8 0 4 - 1 8 0 6 , przeb u d o w an y w 1. 1 8 6 9 - 1 8 7 0 .
W 1. 1 9 9 5 - 1 9 9 8 w ym ien io n o pokrycie dachu, rynny i rury spu stowe; w y k o n a n o instalację o d grom ow ą, r e m o n t elewacji, w y mianę posadzki, izolację przeciw wilgociową, m alow anie wnętrza.
Wykonawca: PP-U „GABI” Pia ski, „Bud-Pol” Kępno, Zakład R-B Krzysztof Wylęga, Z a k ła d M a la r ski Aleksander Piwowar z Wołczyna.
Inwestor: b. d.
Z D U N Y
Kościół ewangelicki
N r rej. A/5 7 z 3 IX 1960 r.
W 1990 r. z a a d ap to w an o na kostnicę: w ym ieniono posadzki, okna, drzwi, w y k o n an o m a lo w a nie w nętrz oraz p rzełożono p o krycie dachowe. W 1998 r. zało żono orynnow ania.
Wykonawca: b. d. Inwestor: b. d.
Kościół parafialny p.w. W niebowzięcia NMP
N r rej. A/45 z 6 VI 1960 r. Stan zachowania: dobry. W 1. 1 9 9 6 - 1 9 9 8 w y k o n a n o za bezpieczenie przeciw wilgociowe, w z m o c n i o n o f u n d a m e n t y , w y m ieniono posadzkę w kruchcie, w z m o c n io n o wiązanie dachow e, w ym ieniono tynki elewacyjne.
Wykonawca: Przedsiębiorstwo Konserwacji Zabytków i Usług Bu dow lanych „K o n sb u d ” wg proj. M. Krzysztofiaka z Poznania.
Beata M atusiak
KONSERWACJA ZABYTKÓW ARCHITEKTURY I B U D O W N IC TW A W W OJEW ÓDZTW IE
LESZCZYŃSKIM W LATACH 198 5 -1 9 9 9 ORAZ NA TYM TERENIE W LATACH 2000-2001
C HO RYŃ (gm. Kościan) D w ór N r rej. 103/507/A z 5 II 1955 r. Klasycystyczny dwór, zbudowa ny w 1759 r., p r z e b u d o w a n o ok. 1869 r. Murowany, jednokondyg nacyjny, wzniesiony na planie pros tokąta z dwiema symetrycznymi do b u d ó w k a m i po bokach, dachem naczółkow ym krytym dachówką. Symetryczna fasada z pseudoryzali- tem zaakcentowanym parzystymi, kanelow anym i pilastrami dźwiga jącymi trójkątny naczółek, w k tó r y m zn ajd u je się p ła s k o r z e ź b a z przedstaw ieniem O k a O p a tr z ności. O kna fasady w p ro s to k ą t nych obram ieniach połączonych gzymsem podokiennym , nad ok nami dekoracyjne girlandy z rozet ką pośrodku.
W 1. 1 9 9 3 - 1 9 9 6 p rz e p r o w a d zo n o re m o n t kapitalny obiektu.
Wykonawca: PIP „S ta n d a rd ”, Leszno.
Inwestor: Spółka H odow li Roś lin „ D a n k o ”, sp. z o.o. z/s w Cho- ryni.
W 2 0 0 0 r. w y m ien io n o p o k ry cie d a c h o w e na d o b u d ó w k a c h , w ym ieniono tynki i p o m a lo w a n o elewacje tarasu, w y k o n a n o izo lację p rz e c iw w ilg o c io w ą tarasu i w ym ieniono płytki na tarasie.
W ykonawca: Z akład M urarski B. Futko z Bojanowa.
Inwestor: SHR „Danko”, sp. z o.o. z/s w Choryni.
CZACZ (gm. Śmigiel) Zespół pałacowo-parkowy
N r rej. 6 6 0 /1 66 5 /AJA z 21 XII 1974 r.
Neoklasycystyczny pałac, zbu d o w a n o w 1910 r. z w ykorzysta niem XIX-wiecznych fragmentów wg proj. architekta J. A ndrzejew skiego, dla ówczesnego właścicie la Jana Żółtow skiego. Pałac p o łą czony jest ćwierćkolistymi gale riami z dw iem a oficynami; m u r o
wany, otynkowany, piętrowy, na planie prostokąta, kryty dachem m ansardow ym . Elewacja f r o n t o wa dziewięcioosiowa, osie rozdzie lone pilastrami jońskimi w w iel kim porząd k u ; oś pałacu w y z n a czona parzystymi pilastrami, p o nad którym i tym panon z herbem Żółtowskich, na drugiej k o n d y g nacji balkon z o zdobną kratą, na skraju elewacji pseudoryzality.
W 1. 1 9 8 5 - 1 9 9 1 z a a d a p to w a no pałac na szkołę. W latach 80. m.in. n a p ra w io n o dach, osuszono piwnice, w y m ie n io n o instalację elektryczną, n a p r a w io n o sufity. W 1990 r. n ap ra w io n o tynki, w y mieniono stolarkę okienną i drzwio w ą, a w 1 9 9 1 r. w y m i e n i o n o opierzenia, rury spustowe i ry n ny, p rzełożono dachów ki na d o l nej połaci mansardy, n a p ra w io n o tynki w ew nętrzne oraz posadzki w piw n icach , z re k o n s tr u o w a n o taras od strony ogrodu.
GĘBICE (gm. Pępowo) Dwór
N r rej. 124/555/A/Le z 2 V 1956 r. K la s y c y s ty c z n y , z b u d o w a n y w 2 pol. XVIII w. dla rodziny Go- rzeńskich, został powiększony od w schodu ok. pol. XIX w. M u r o wany, piętrowy, kryty czterospa d ow ym dachem o pokryciu z d a chówki. Wzniesiony na rzucie pros tokąta z niesymetryczną przy b u dówką od strony zachodniej i wie żą od wschodniej. N a osi elewacji frontowej znajduje się czteroko- lum now y porty k z ty m p an o n em , na tylnej — trójboczny ryzalit; p o zorne ryzality w skrajnych osiach zwieńczone attykami, w których umieszczone są panoplia.
W 1. 1997-2001 przeprowadzo no re m o n t kapitalny i adaptację pałacu (także poddasza) na cele mieszkalne i hotelow e. Prace p o legały głównie na modernizacji p o mieszczeń i w y konaniu łazienek. Przeprowadzono rem ont elewacji.
Wykonawca: „Retrostyl” z Ry dzyny.
Inwestor: właściciel prywatny.
G Ó R Z N O (gm. Krzemieniewo)
Pałac (II)
N r rej. 1486/A/Le z 21 II 1994 r. Neoklasyczny pałac został zb u dowany w 1904 r. dla Kurta Miille- ra. O biekt murowany, z dachem czterospadowym krytym dachów ką, w zniesiono na planie p r o s to kąta z pseudoryzalitem na osi w ele wacji frontowej i d w o m a boczny mi w elewacji ogrodowej, dw ukon dygnacyjny z trzykondygnacyjnym zwieńczonym ty m p a n o n e m pseu doryzalitem w fasadzie, p o p rz e dzonym niskim portykiem kolum nowym, nad którym taras; na osi elewacji ogrodow ej okazały taras, na piętrze balkon. Po bokach ko r pusu głównego znajdują się dwa symetryczne, współczesne skrzy dła, dwukondygnacyjne, nad k tó rymi dach płaski kryty papą.
Pałac z a a d ap to w an o na o śro dek sanatoryjny. W 1987 r. p rze prowadzono wymianę pokrycia da chowego, opierzeń dachowych, ry nien, rur spustowych, o k ap n ik ó w okiennych i opierzeń gzymsów, na praw io n o gzymsy i taras,
pomalo-Gębice. Pałac — p o rty k fro n to w y. Fot. G. M aćkow iak, 1964, z A rchiw um PP PKZ
w an o pomieszczenia. W 1994 r. d o k o n a n o re m o n tu pokrycia d a chow ego (papowego) z częściową wymianą opierzeń, rynien i rur spu stowych nad skrzydłami bocznymi.
Wykonawca: Firma B. Bedna rek z Leszna.
Inwestor: właściciel — Minister stwo Spraw W ewnętrznych i A d ministracji.
JAROGNIEWICE (gm. Czempiń) Zespół pałacowy
Zespół złożony z pałacu z w ró conego frontem ku stronie zachod niej, oraz dw óch oficyn po jego bokach. P ołudniow a oficyna kla sycystyczna, p ó łn o cn a — eklek tyczna, są połączone z pałacem za łamanymi pod kątem prostym ga leriami. Obecnie mieści się tu Dom Pomocy Społecznej.
Pałac
N r rej. 2 5 1 4 / A z 19 II 1955 r. Klasycystyczny pałac wzniesio ny został ok. 1792 r. dla Celesty na Sokolnickiego, przebudow any w 1893 r. wg proj. Stanisława Bo reckiego. Pałac jest murowany, p o d piwniczony, piętrowy, wzniesiony na rzucie prostokąta z p se u d o ry zalitem p o przedzonym k o lu m n o wym portykiem, nad którym znaj duje się tympanon w elewacji fron towej i trójboczny ryzalit — w ele
wacji ogrodow ej. Dach wysoki, czterospadowy, kryty blachą.
W 2000 r. przeprow adzono re m o n t dachu polegający na oczy szczeniu kryjącej go blachy benzy ną ekstrakcyjną i p o m alo w an iu blachy ocynkowanej farbą poli winylową.
W ykonaw ca: Z ak ład R e m o n to w o -B u d o w la n y z Kiełczewa.
Inwestor: D om Pomocy Spo łecznej w Jarogniewicach.
W 2001 r., w związku z zalece niem Straży Pożarnej, oddzielono klatk ę s c h o d o w ą od k o ry ta rz y i pomieszczeń przez z a m o n to w a nie d rz w i o r a z z a m o n t o w a n i e urządzeń oddymiających. Oficyna południowa N r rej. 2515/A z 19 II 1955 r. K la s y c y s t y c z n a , w z n i e s i o n a w kilku eta pach w 1. ok. 1 7 9 2 - 1880 jest b udow lą piętrow ą, p o d piw niczoną, siedm ioosiow ą z jed noosiow ym pseudoryzalitem p o środku ujętym parami pilastrów i z w ie ń c z o n y m tró jk ą tn y m n a czółkiem; kryta dachem naczó ł kowym o pokryciu z dachówki.
W 1 9 9 6 r. p r z e p r o w a d z o n o re m o n t pokrycia d achow ego, w y m ie n io n o d achów ki, opierzenia blacharskie, rynny i rury s p u sto we na now e w ykonane z blachy ocynkowanej.
Inwestor: D om Pomocy Spo łecznej w Jarogniewicach.
PAWŁOWICE (gm. Krzemieniewo) Zespół pałacowy
N r rej. 86/364/A/Le z 31 I I 952 r. Klasycystyczny pałac wraz z ga leriami i oficynam i w zniesiony w 1. 1 7 7 9 - 1 7 8 3 dla M aksym ilia na Mielżyńskiego wg proj. Karla Gottharda Langhansa. Pałac wznie siony na rzucie prostokąta, piętro wy, z II piętrem m ezaninow ym , p o łą c z o n y jest ćw ie rć k o listy m i galeriami z dwiem a analogiczny mi oficynami. W fasadzie zn ajd u ją się dw a skrajne, trzyosiowe ry zality oraz po śro d k u także trzyo- siowy ryzalit z portykiem k o lu m now ym , przyściennym, dźwigają cym attykę. N a osi fasady o g r o d o wej — ćwierćkolisty ryzalit opięty na piętrach płaskimi pilastrami jońskimi. N a d korpusem pałacu
dach mansardowy, nad ryzalitami trójpolaciow y, kryty dachów ką. Z a ch o w an y układ reprezentacyj nych w nętrz z wystrojem.
Obecny właściciel obiektu — Instytut Z o o tech n ik i, systematy cznie prow adzi prace rem o n to w e i konserw atorskie w pałacu i ofi cynach. W 1995 r. z a a d ap to w an o pomieszczenia II piętra na cele h o telowe. W 1996 r. w ykonano pra ce ciesielsko-dekarskie polegają ce na wym ianie belki koszowej wraz z częściową wymianą pokry cia dachowego oficyny. W 1997 r. p rz e p ro w a d zo n o re m o n t instala cji wodno-kanalizacyjnej w piwni cach i na parterze pałacu. W 1998 r. zaa d a p to w an o w nętrze lewej ofi cyny pałacowej na siedzibę Banku G o sp o d ark i Żywnościowej. W 1. 1 9 9 9 - 2 0 0 0 p o m a lo w a n o elewac ję arkad łączących pałac z obiema oficynami oraz arkad łączących oficyny z b u dynkam i g o sp o d a r czymi (stajni, w ozow ni i spichle rza), p rz e p ro w a d z o n o także re m o n t części ogrodzenia.
W y k o n a w c a : w iększość prac (z w y jątk iem k o n s e rw a to r s k ic h przy wyposażeniu) prow adzi bry gada re m o n to w a Instytutu Z o o techniki w Pawłowicach po d kie r o w n i c t w e m u p r a w n i o n e g o in spektora nadzoru.
Inwestor: Instytut Z ootech n ik i w Pawłowicach.
PONIEC
Kościół parafialny p.w. Naro dzenia Najświętszej M arii Panny
N r rej. 4 2 / 2 8 0/A z 7 III 1931 r. Z b u d o w a n y zapewne w 1 poł. X V w., z o s t a ł p r z e k s z t a ł c o n y w 1778 r. z inicjatywy M ak sy m i l i a n a M i e l ż y ń s k i e g o w g p r o j. K. G. Langhansa: od zachodu d o b u d o w a n o wieżę z klasycystycz- n y m o z d o b n y m h e ł m e m o ra z p r z e b u d o w a n o wnętrze, do k tó rego w p ro w a d z o n o klasycystycz ne wyposażenie i dekorację ścian. Kościół murowany, otynkowany, orientowany, salowy, wzniesiony jest na rzucie w y dłużonego p ro s to kąta, z w ielobocznym zam knię ciem od strony wschodniej.
W 1. 1998-1999 przeprowadzo no r e m o n t dachu kościoła, p o ł o żono now ą dach ó w k ę ceramicz
ną, k a rp ió w k ę u k ład an ą w k o ronkę, naprawiono zniszczone ele menty więźby dachowej, zaim pre gnowano elementy drewniane, za łożono now e opierzenia blachar skie, rynny i rury spustowe.
Wykonawca: Firma p. M ą d r e go z Rawicza. Inwestor: Parafia. W 1999 r. wymieniono i napra w io n o posadzkę kościoła. RACOT (gm. Kościan)
Kościół parafialny p.w. św. Sta nisława Kostki i św. Jerzego
N r rej. 195/59/A z 5 II 1965 r. Klasycystyczny, obecny kościół wzniesiony był jako kaplica p ała cowa. Budowę rozpoczęto w 1768 r. z inicjatywy ks. D o ro ty z B roni szów l°v. Radomickiej 2°v. J a b ło nowskiej, zakończono po 1780 r. O rientow any, m urowany, na rz u cie krzyża greckiego z kolistą n a wą i otw artym i na nią płytkimi, j e d n o p r z ę s ł o w y m i r a m i o n a m i . We w sc h o d n im ram ieniu znajduje się ołtarz główny, w zachodnim — e m p o ra organow a. N aw a skle p io n a k o p u la s to , w r a m io n a c h sklepienia żaglaste. Elewacje ze w nętrzne ujęte w narożach pila- strami toskańskim i, profilow any gzyms wieńczący obiega wszystkie elewacje, ram io n a krzyża zw ień czone ty m p an o n am i, nad z a c h o d nią częścią czw oroboczna sygna turka. R a m io n a krzyża nakryte osobnym i d w uspadow ym i da c h a mi krytymi dachówką.
W 1994 r. rozebrano starą i wy b u d o w a n o n o w ą zakrystię z czę ścią mieszkalną.
W ykonaw ca: Ryszard N o w a k z Leszna.
Inwestor: Parafia.
W 1. 1998-1999 przeprowadzo no re m o n t kapitalny dachu, m.in. oczy szczo n o , z a im p r e g n o w a n o , w z m o c n io n o i u zu p ełn io n o uby tki więźby dachowej, przem uro- w an o uszkodzone ścianki p o d d a sza, p rzełożono pokrycie d a c h o we z dachówki karpiówki na iden tyczną, w y k o n a n o now e opierze nia, rynny i rury spustowe z bla chy miedzianej, w y re m o n to w a n o s y g n a t u r k ę , w y k o n a n o k a n a ły osuszające w o k ó ł kościoła.
Wykonawca: Bogdan W łodar- czak z Lubasza N ow ego.
Inwestor: Parafia.
W 1. 2 0 0 0 - 2 0 0 1 w y r e m o n to w a n o elewację kościoła: skuto stare i nało żo n o now e tynki w a pienne i renowacyjne (w miejsce z a w ilg o c e ń ), p o m a l o w a n o ele wację farbami silikatowymi.
Wykonawca: Jerzy Cepik z Kro toszyna.
Inwestor: Parafia.
Zespół pałacowy
Zespół wzniesiony dla ks. A nto niego Jabłonow skiego w 1. 1 7 8 0 - 1785, zapewne wg proj. Jana Chry stiana Kamsetzera łub D om inika M erliniego.
Pałac
N r rej. 82/355/A z 31 I 1952 r. K la s y c y s ty c z n y , m u r o w a n y , piętrowy, podpiwniczony, na rzu cie p rostokąta, dziewięcioosiowy, z cztero k o lu m n o w y m p ortykiem dźwigającym belkowanie i trójkąt ny naczółek z kartuszem h e rb o w ym od fro n tu i trójbocznym ry zalitem od ogrodu. Dach cztero spadow y pokryty blachą. Z a c h o w a n y u k ła d re p r e z e n ta c y jn y c h w nętrz z dekoracją sztukatorską.
Nadal p ro w a d z o n e są dość sy ste m atyczne prace r e m o n t o w o - -k o n se rw a to rsk ie z a p o czątk o w a ne w latach 70. XX w. przy p ała cu, oficynach i bud y n k ach g o sp o darczych. Najważniejsze prace z lat 90. dotyczą modernizacji części pałacu na cele hotelow e, w tym także modernizacji instalacji i przy stosow ania obiektu dla osób nie pełn o sp raw n y ch . P rzeprow adzo no także re m o n t okien i stolarki drzwiowej, prace adaptacyjne piw nic, m alow anie dachu, wym ianę instalacji grzewczej oraz kotłowni.
Wykonawcy: różni, w zależno ści od rodzaju prac.
Inwestor: Stadnina Koni w Raco cie dofinansow anie Generalnego Konserwatora Zabytków (1998 r.)
RAWICZ
Kościół parafialny p.w. św. Andrzeja Boboli
N r rej. 206/106A /Le z 1968 r. Kościół poewangelicki, w znie siony został w 1. 1 8 0 3 - 1 8 0 8 wg
R aw icz. K ościół parafialny p .w . św. Andrzeja B oboli, poew angelicki: a — w ieża; b — wn ętrze. Fot. T. Palacz, 1996
proj. Karla G o tth a rd a Langhansa prz e z b u d o w n ic z e g o K ra u se g o z Poznania, na planie prostokąta, z wieżą o d z a c h o d u , w dolnej partii pro sto k ątn ą, wyżej na p la nie koła, zwieńczoną galeryjką i heł mem. W nętrze jednonaw ow e, na rzucie owalu wpisanego w prosto kąt i wyznaczonego obiegiem dw u kondygnacyjnych em por, zrytmi- zowanych filarami w przyziemiu i kolum nam i jońskimi w II k o n dygnacji.
W 1. 1 9 9 8 - 2 0 0 0 p r z e p r o w a d zo n o re m o n t elewacji kościoła i wieży, w ym ieniono rynny i rury spustowe, w yrem ontow ano okna, oczyszczono cokół z farby olejnej i p o m a lo w a n o go farbami k rze m ianowymi.
Wykonawca: „ R a d b u d ” z M a słowa.
Inw estor: Parafia, G en eraln y K onserw ator Zabytków.
W 1999 r. w ym ieniono frag m enty posadzki w o k ó ł kościoła
z płyt betonow ych na kostkę b r u kową.
Inwestor: Parafia.
W 2 0 0 0 r. w ym ieniono insta lację elektryczną zasilającą, w y m ieniono źródła światła m o n t u jąc now e opraw y i reflektory, w y k o n a n o aranżację oświetlenia ele wacji kościoła i wieży.
Wykonawca: PPHU Gierlik z Ra wicza.
Inw estor: Parafia, d o fin a n s o w anie G łó w n e g o K o n serw ato ra Zabytków.
RYDZYNA
Oficyny zamkowe
N r rej. 200/65/A z 6 II 1965 r. Klasycystyczny zespół oficyn swo ją architektoniczną formę.uzyskał w 1. 1 7 8 3 - 1 7 8 6 w wyniku p rze budowy dokonanej najpraw dopo dobniej wg proj. D om inika M e r liniego. Pracami kierował Ignacy Graff. Z espół składa się z dwu sy
m etrycznych ciągów b u d y n k ó w zamykających od północy owalny dziedziniec h o n o ro w y przed z am kiem. Oficyny są m urow ane z ce gły, otynkowane, piętrowe, o ujed noliconych elewacjach z p o d z ia łami fasad wyznaczonymi przez płaskie pilastry w wielkim p orząd ku, z a tty k am i i t y m p a n o n a m i w zwieńczeniu.
W latach 90. XX w. p r z e p r o wadzono rem ont kapitalny budyn ków polegający m.in. na w z m o c nieniu fu n d am en tó w i ścian, r e konstrukcji łącznika w skrzydle za ch o d n im , wymianie w ęglow ych ko tło w n i na gazowe, re m o n c ie dach ó w nad poszczególnymi czę ściami.
Wykonawcy: różni w zależno ści od e ta p ó w i rodzajów w y k o nywanych prac.
Inwestor: K uratorium Oświaty w Lesznie, dofinansowanie G łów n eg o K o n s e r w a to r a Z a b y tk ó w , Starostwo Powiatowe w Lesznie.
