R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T . X X X V II , N R 4, S. 47—66, W A R S Z A W A 1986
E L Ż B IE T A A N D R U S Z C Z A K , S T A N IS Ł A W S T R Ą C Z Y Ń S K I, W A N D A C Z E R N IA W S K A , B A R B A R A R A D W A N
ZAWARTOŚĆ NIEKTÓRYCH SKŁADNIKÓW
W GLEBACH I ROŚLINACH UPRAWNYCH ZNAJDUJĄCYCH SIĘ
POD WPŁYWEM EM ISJI HUTY M IE D Z I1
I n s ty tu t U p r a w y N a w o ż e n ia i G le b o z n a w s tw a O d d zia ł Ś lą s k i w e W r o c ła w iu
Podczas procesu technologicznego huty miedzi em itują do atmosfery:
dw utlenek siarki, pary kwasu siarkowego, węglowodory, dwusiarczek
węgla, siarkowodór i tlenki azotu. Ponadto w w ydalanych pyłach zawarte
są: arsen, miedź, ołów, nikiel, kadm, cynk, rtęć, fluor i siarka.
Celem niniejszej, pracy było określenie stopnia nagromadzenia się w
roślinach uprawnych i glebach wymienionych pierwiastków, emitowa
nych przez Hutę Miedzi „Legnica”.
Z A K R E S I M E T O D Y K A B A D A Ń
-Przedmiotem badań były gleby i rośliny użytków rolnych należących
do wsi Białka i Pawłowice Małe. Wsie te graniczą bezpośrednio z hutą.
Z badanego obszaru pobrano do badań próbki roślin i gleby. Próbki gle
by pobrano z w arstw y ornej od 0 do 10 cm oraz z profilów glebowych
do 1,5 m głębokości.
Z tych samych miejsc, z których pobrano
próbki gleby, pobierano
również próbki roślin. Uwzględniono rośliny stanowiące największy udział
w uprawie, a mianowicie:
— pszenicę, jęczmień i żyto w fazie kłoszenia oraz w pełnej dojrza
łości,
— koniczynę czerwoną, lucernę, traw y z łąki i pastwiska,
— ziemniaki — kłęby i liście, buraki cukrowe i pastewne — liście
i korzenie,
— warzywa: m archew — liście i korzeń,
burak ćwikłowy — liście
ikorzeń, fasola — liście i nasiona,
1 P r a c a w y k o n a n a n a z le c e n ie O k r ę g o w e g o O śro d k a R z e c z o z n a w s tw a i D o r a d z t w a R o ln ic z e g o S IT R w e W r o c ła w iu .
48
E. Andruszczak i in.
— owoce i liście drzew i krzewów owocowych: jabłoni, gruszy, śliwy,
porzeczki czerwonej i czarnej.
Odległość pobranych próbek glebowych i roślinnych od źródła emisji
mieści się w przedziale od 600 do 2550 m.
W pobranych próbkach gleby oznaczono następujące właściwości: pH
w 1 M KC1, skład mechaniczny metodą Bouyoucosa w modyfikacji Casa-
grande’a i Prószyńskiego, zawartość przysw ajalnych dla roślin form m a
kr o- i mikroelem entów metodami przyjętym i w laboratoriach chemiczno-
-rolniczych [8]. Ponadto oznaczono całkowitą zawartość [7]: — arsenu —
metodą spektrofotom etryczno-molibdenową (błękitu arsenomolibdeno-
wego), fluoru (forma rozpuszczalna w 0,01 M CaCl2) — metodą potencjo-
metryczną z zastosowaniem elektrody jonoselektywnej, miedź, cynk, m an
gan, nikiel, ołów, kadm — metodą atomowej spektrofotom etrii absorpcyj
nej, siarkę — metodą nefelometryczną (Bardsley-Lancaster).
Roztwarzania gleby dokonano kwasami: fluorowodorowym i nadchlo
rowym.
W próbkach m ateriału roślinnego oznaczono całkowite zawartości As,
F, Cu, Zn, Mn, Ni, Pb, Cd i S metodami używanymi w laboratoriach che
miczno-rolniczych [7, 9]. Arsen oznaczono metodą spektrofotom etryczno-
-molibdenową, fluor — metodą potencjometryczną z zastosowaniem elek
trody jonoselektywnej, Cu, Zn, Mn, Ni, Pb i Cd —■
metodą
atomowej
spektrofotom etrii absorpcyjnej. Siarkę oznaczono metodą nefelom etrycz
ną (Bardsley-Lancaster).
Do porównania wyników pobrano również próbki roślin z terenów nie
skażonych emisjami przemysłowymi ze wsi Szkaradowo, woj. Leszno
(tab. 5).
W Y N IK I I D Y S K U S J A
C H A R A K T E R Y S T Y K A B A D A N Y C H G L E B
Pod względem wartości użytkowo-rolniczej (bonitacyjnej) na terenie
wsi Białka przeważają gleby należące do klas Illb, IVa, Ilia i IVb, n a
tomiast na obszarze Pawłowic Małych przew ażają gleby należące do klas
Illb, Ilia i IVa.
Pod względem typu badane gleby zaliczono do gleb brunatnych właś
ciwych i pseudobielicowych (tab. 3, 4). Gleby wsi Białka charakteryzują
się składem mechanicznym pyłów ilastych, rzadziej zwykłych całkowitych
i średnio głębokich. Na niewielkich obszarach znajdują się również gle
by o składzie mechanicznym glin lekkich pylastych, płytkich na żwirze.
Na obszarze Pawłowic Małych w ystępują gleby o składzie mechanicznym
pyłów ilastych sięgających do 1,5 m głębokości (tab. 4).
Odczyn gleby wsi Białka w większości jest bardzo kwaśny (pHKci do
5,5). Rzadko w ystępują gleby charakteryzujące się odczynem lekko
kwaśnym. Niewątpliwie jedną z przyczyn dużego zakwaszenia badanych
Zawartość składników w glebach i roślinach blisko huty
49
gleb jest dw utlenek siarki wydzielany przez hutę do atmosfery. Gleby
Pawłowic Małych m ają odczyn lekko kwaśny (pH od 5,6 do 6,5).
Oceniając gleby wsi Białka pod względem zawartości przyswajalnego
dla roślin fosforu w przeważającej większości przypadków stwierdza się
niską zawartość tego składnika, natom iast w glebach wsi Pawłowice Ma
łe jest ona w większości przypadków wysoka. Zawartość przyswajalnego
potasu w obu wsiach jest średnia i wysoka, magnezu — średnia, a boru,
molibdenu, manganu i cynku — wysoka.
Na szczególną uwagę zasługuje zawartość przysw ajalnej miedzi za
równo w glebach wsi Białka, jak i w Pawłowicach Małych. Jest ona około
sto razy większa niż w glebach z rejonów nie narażonych na oddziaływa
nie przemysłu.
Ważnym czynnikiem w oznaczeniach zawartości w glebach substancji
em itowanych przez hutę jest szybkość oraz kierunki w iatrów w ystępują
cych w okolicy. Jak wynika z pomiarów, 36% wszystkich w iatrów w
okresie rocznym wieje z kierunku zachodniego. One też osiągają najw ięk
szą prędkość — do 3,2 m/s. Około 17% w iatrów ma kierunek NW i osią
ga prędkość 2,9 m/s oraz około 9% ma kierunek WS i prędkość 2,0 m/s
[5]. Wieś Białka w stosunku do h u ty ma położenie północne, natom iast
Pawłowice Małe w przeważającej części zachodnie.
Z A W A R T O Ś Ć W G L E B A C H C A Ł K O W IT Y C H IL O Ś C I B A D A N Y C H P IE R W IA S T K Ó W
A r s e n . Zawartość tego składnika w badanych glebach obu wsi w aha
się od 9,2 do 24,1 ppm (tab. 1, 2). Daje się zauważyć, że najm niej arsenu
zaw ierają próbki z pól położonych najdalej od źródła emisji. Z przyta
czanych przez literatu rę danych wynika, że gleby mineralne, nie leżące w
zasięgu oddziaływania przemysłu, zaw ierają od 1 do 10 ppm arsenu, n a
tom iast gleby organiczne mogą naw et zawierać do 36 ppm tego skład
nika [4].
F l u o r . Badane gleby zaw ierają od 0,6 do 33,3 ppm fluoru rozpusz
czalnego w 0,01 M CaCl2 (forma dostępna dla rośliny). Podobne w artoś
ci spotyka się w glebach z innych rejonów kraju. W oparciu o uzyskane
wyniki trudno ustalić w pływ zróżnicowania zawartości tego składnika
w zależności od odległości od źródła emisji.
K a d m . Zawartość kadmu mieści się w przedziale od 0,48 do 1,74
ppm (tab. 1, 2), nie daje się zauważyć wpływu odległości od em itora na
jego zawartość. Oceniając zawartość kadm u w profilu glebowym należy
stwierdzić, że spada ona wraz z głębokością (tab. 3, 4). Stwierdzone przez
nas zawartości kadm u w badanych glebach są zbliżone do zawartości tego
składnika w glebach okolic Warszawy [2]. Niektórzy autorzy [3] podają,
że zawartość w glebie kadmu w ilości około 3 ppm może być szkodliwa
dla roślin.
50
E. Andruszczak i in.Ta b e l a 1
C ałkow ita zawartość niektórych pierwiastków w glebach wsi Białka Próbki pobrano 28 maja 1983
Total content o f some elements in soils o f the Białka village Samples were taken on May 28, 1983
Nr Próbki Sample N o . Odległość od huty D istance from the copper- works m As i F ; C d i i i ! 1 C u i M n ; j Ni 1 Pb 1 ! 1 Zn i1 ! s0/' . o ppm 28 950 20,6 6,7 1 1,12 ! 619 1 522 2,6 210 1 88 1 i 0,029 29 1100 18,6 1,1 j 1,60 i 650 ! 607 2,4 230 100 ! 0,050 27 1150 1 15,1 1,4 i 1,64 1 537 ! 485 2,5 ! 203 92 0,034 31 ' 1300 17,3 0,7 1,60 1 450 I 545 5,2 i 205 84 i 0,023 30 1325 16,8 U i 1,70 612 ! 495 2,7 225 92 0,030 10 1325 15,0 i 1,8 ! 0,65 ! 475 ! 540 4,7 : 203 85 1 0,035 12 ! 1300 16,8 ! 24,7 1 0,60 444 500 2,9 235 70 ; 0,023 14 1300 13,2 j! з з ,з . 0 48 301 485 4,7 190 77 0,023 32 ; 1425 15,1 ii i> ° 1,70 i 325 1 475 5,5 163 77 0,023 16 1525 i 12,4 ,; 6,5 0,52 ! 249 ; 507 7,1 173 72 0,016 33 1575 i 15,7 2,2 1,74 1 334 508 6,4 198 85 0,035 17 1 1625 11,8 : 10,2 0,56 ; 366 1 560 3,7 195 79 0,020 34 1625 I 16,5 !! 1,8 i 1,48 281 i 490 11,0 175 79 1 0,038 15 1725 13,2 i 20,0 ; 0,46 1 317 i 290 6,7 200 92 1 0,025 21 1875 ! 12,4 3,! 0,98 i 255 440 10,1 123 i 53 0,023 18 j 1900 1 H ,4 20,0 0,69 ! 342 i 282 4,0 195 79 0,023
19
1900 i 11,8 1,4 0,62 ' 365 412 3?8 188 92 , 0,024 22 ! 1950 14,5 1 1,4 1,04 ! 325 : 465 7,1 128 64 ; 0,029 !24
1 2030 11,4 i 3,0 1,24 i 252 j 572 8,5 98 11 77 i 0,025 23 j 2100 12,7 1,6 1,08 ! 262 460 9,3 110 i! 70 11 0,027 i 25 2200 10,1 1 o,6 ! 1,00 j 201 1 530 13,3 100 j! 57 i 0,023M i e d ź . Zawartość miedzi w badanych glebach waha się od 71 do
1244 ppm (tab. 1, 2). Daje się zauważyć wpływ odległości pola, z którego
została pobrana próbka, od źródła emisji na zawartość tego składnika.
Próbki pobrane najbliżej hu ty zawierają najwięcej miedzi. Stwierdzone
zawartości całkowitej miedzi w badanych glebach są przeważnie dziesię
ciokrotnie wyższe od zawartości tego składnika w glebach nie narażonych
na działalność przem ysłu [1]. Wraz z głębokością profilu zawartość tego
składnika w glebie maleje (tab. 3, 4). Na ogół gleby zawierają od 2 do 66
ppm miedzi [1].
Stopień zasobności gleb w miedź nie jest obojętny dla wzrostu i roz
woju roślin. W praktyce zarówno niedobór, jak i nadm iar tego składnika
powoduje ujem ne skutki.
Zawartość składników w glebach i roślinach blisko huty
51
T a b e l a 2
C ałk ow ita zawartość niektórych pierwiastków w glebach wsi Pawłowice M ałe Próbki pobrano 4 czerwca 1983
Total content o f som e elements in soils o f the Pawłowice M ałe village Samples were taken on June 4, 1983
Odległość i 1 ! ; j 1 1 N r próbki od huty D istance ! I As r i F Cd Cu , Mn N i i P b ! Z n | S
Sample from the j i ! i I !i
N o . i i copper-works m i i j____ 1
%
! ppm /0 39 600 ! 24,1 i 4,7 1 0,98 1 1244 1 652 ! i,6 1 645 222 0,058 1 40 600 j 23,6 1 2,2 i 1,40 ! 856 j 617 2,2 1 383 1 210 0,044 13 8
750 23,6 i 5 ;3 i! 0,88 ! 819 j 697 ! 1,8 435 I 153 0,03337
875 15,4 i 2,8 0,98594
602 1 2,9 j 335 1 1 5 2 0,042 36 900 ! 19,2 i 4,9 ! 0,78 ' 631 ; 825 : 2,5 : 333 ! 127 0,038 1 1 i 925 22,5 1,4 !: 1,01 i 694 507 ! з ,оi
330 ! 150 0,040 * 41 1000 : 14.5 i 2,1 1! 0,98 295 !! 707 ! 6,6 1 198 1 125 0,030 ! 43 1250 ! 13,7 1 2,7 ! 1,16 i 294 ji 590 i 6,9 ; 195 i 99 0,029 i 44 1360 11,4 i 1,7 : 1,08 244 11 567 i 9,3 155 i 82 0,022 i 45 1560 11,4 ; ] >7 1 ,1 6 175 502 i 14,4 150 1 7 2 j 0,020 46 j 1870 10,4 ; 2,1 1,00 ; 121 i 635 ; 24,8 100 60 i o , o i9 : 48 j 2075 9,2 3,5 1,36 ! 7 ! !1 325 ! 23,6 ‘ 95 1 60 ! 0,028 : ! 50I
2230I
9,4 3,0 1 ,2 8 8 2!
! 415 j 20,7 1 13 65!
0,029!
'
49 2550 :10,7
1
2,7 0 ,9 8Г __
7 611
522 24,3 1031
66!
0,016M a n g a n i n i k i e l . Zawartość m anganu w warstw ie ornej w ba
danych glebach waha się od 282 do 825 ppm, a niklu od 1,6 do 24,8 ppm
(tab. 1, 2). Nie daje się zauważyć wpływu odległości od em itora na za
wartość w glebach manganu, natom iast więcej niklu zaw ierają gleby le
żące w dalszej odległości od em itora (tab. 2). Mangan w profilu glebo
wym jest na ogół rozmieszczony równomiernie, natom iast niklu najw ię
cej jest w głębszych poziomach (tab. 3, 4). Stwierdzone przez nas zaw ar
tości m anganu i niklu w glebach leżących w sąsiedztwie h uty są podobne
do zawartości tych składników w glebach z innych rejonów k raju [, 4].
O ł ó w . Badane gleby zawierają od 95 do 645 ppm tego składnika
(tab. 1, 2). Gleby położone bliżej źródła emisji zawierają większe jego
ilości. Wraz z głębokością profilu zawartość ołowiu maleje (tab. 3, 4).
Stwierdzone zawartości tego składnika w badanych glebach należy uznać
za wysokie. Według opublikowanych danych [10] zawartość ołowiu w gle
bach nie skażonych emisjami przemysłowymi wynosi od 10 do 50 ppm.
C y n k i s i a r k a . Zawartość cynku w badanych glebach waha się
od 53 do 222 ppm, a siarki od 0,016 do 0,058%. Wraz z głębokością profilu
glebowego zawartość cynku spada (tab. 3, 4). Stwierdzone zawartości
Profilowe rozmieszczenie przyswajalnych dla roślin form makro- i mikroelementów oraz całkowitej ich zawartości (Zn, Mn, Cu, Pb, Cd i Ni) w glebach ornych wsi Białka. Próbki pobrano 17 września 1983 r.
Odległość j Poziom
Głębokość pobrania j Sampling
depth !
Procentowa zawartość frakcji od huty j genetyczny mechanicznych о 0 w’ mm Nr profilu Distance ' Miąższość Percentual content o f mechani Typ gleby 1 from I Genetic cal fractions on mm in dia Profile No. copper i horizon ;
Soil type works ! Thienes
cm 1 ; m j cm > 1,0 1,0-0,1 j 0,1-0,02 s? 0,02 ! i Grupa ! mecha-niczna pHKci Mechanical I group I
I
Igsp — glina średnia pylasta — light silty loam pi — pył ilasty — clayey silt
ip — ił pylasty — silty clay
I 1600 Ay Brunatna 0-45 0 - 15 0,0 12 40 J 48 J gsp/pi 6,8 właściwa ! (в ) Typical 4 5 - 80 15- 30 ! 0,0 jI
7
44 I 49 Pi 7,1 brown soil С i 1 I 80-150 4 0 - 60 1 1.0 6 40 j 54 ip 7.4 ! i 80-100 1 0,0 1 9 40 51 ! ip 7.7 ! 100-140 1 1.0 9 .138
53 i Ф 7,6 III 1600 Ax 0 - 15 1 1.0 19 41 40 i1 P« 6,1 Pseudobielica 0 - 30 15- 30 1.0 20 38 42 1 gsp 6,2 Pseudopodzol j A 3 ! 30- 50 30- 50 1.0 12 40 48 gsp/pi 6,4 Bt 5 0 - 80 5 0- 80 1.0 18 37 45 gsp 6,4 С 80-150 90-120 12.0 23 35 42 gsp 1 -6,4 V 1780 0 - 15 4.0 28 43 29 1 pz 4.2 Pseudobielica 0 - 30 15- 30 3.0 ii 28 41 31 pz 4,5 Pseudopodzol 1 A 3 !1 ! 30 - 60 3 0 - 60 4,0 ' 28 42 30 pz 4,9 1 I ! j 60 - 90 60- 90 1.0 j 18 44 38 Р» 5.4 С 1 1 90-150 100-150 3,0 27 41 32 1 pz i 4 -8 I VI 2230 1 A 1 0 - 15 1.0 22 41 37 !pi
4.7 Pseudobielica 0 - 30 15- 30 1.0 19 41 40 ! Pi 5,7 Pseudopodzol A 3 30 - 60 3 0- 60 0,0 13 42 45 ! pi 6,2 BJC 1 ! 60- 80 60 - 80 3,0 20 32 1 48 1 gsp 1 5,6 1 j j D j 1 I 80-150 90-130 0,0 16 19 ! 65 ■ gc 5.7T a b e l a 3
Distribution in the profile o f forms o f macro- and microelements available to plants and the total content o f Zn, Mn, Cu, Pb, Cd and Ni in arable soils o f the Białka village samples were taken on September 17, 1983
Formy przyswajalne — Available forms Zawartość całkowita — Total content
m g/100 g gleby m g/100 g o f soil j ppm ppm p К Mg Cu Mn 1 Mo j Zn Zn Mn Cu Pb Cd N i 5,8 7,9 16,5 212,5 76,0 0,34 22,4 67 550 283 145 0,62 9,8 0,4 2,9 23,0 15,0 30,5 0.12 2,0 32 655 18 48 0,52 19,5 0,1 0,04 0,04 2,5 2,0 2,9 21,0 17.0 17.0 8,0 1,7 2,1 15.0 17.0 17.0 0.08 0.08 0,06 0,4 n.o. n.o. 34 n.o. n.o. 710 n.o. n.o. 25 n.o. n.o. 83 n.o. n.o. 0,36 n.o. n.o. 30,0 n.o. n.o. 3.5 4.6 9.1 10,8 10,6 11,3 i 217,0 40,0 97,0 134,0 0.42 0,33 22.8 19,4 73 80 420 373 333 280 232 140 0,74 0,66 7,3 8,7 0,9 6,2 11,3 33.0 33,5 0,25 3.6 37 345 40 70 0,68 21,4
0,8 5.0 12,0 7.5 32,0 0,15 2.0 j n.o. n.o. n.o. n.o. n.o. n.o.
0,6 4,1 5.3 17,0 0,14 1,6 j n.o.
1
n.o. n.o. n.o. n.o. n.o.
3.5 2,7 14,9 11,2 i 4,6 4,5 1 135.0 1 93,5 139.0 101.0 0,39 0,36 12,3 11,2 i 48 37 368 410 193 140 125 110 0,66 0,64 11,8 15,0 1,0 8,7 6,3 j 34,0 55,0 0,19 9.6 40 493 45 58 0,48 11,8
0,5 3,3 9,0 i 3 ' 4 25.5 0,09 2,8 n.o. n.o. n.o. n.o. n.o. n.o.
0,8 6.2 7.4 28,0 48,0 0,17 6,1 n.o. n.o. n.o.
i
n.o. n.o. n.o.
5,4 1,7 39,0 13,3 6,9 8.5 109,5 12.6 130,0 80,5 I ' 0,30 0,13 14.3 4,9 60 40 485 468 165 ‘ 23 118 35 0,82 0,62 16,5 20,8 1,9 8,7 11,3 5.5 1 40,0 0,08 2.8 42 353 15 23 0,48 21,6
1,8 12,9 9,8 26,5 74,0 0,18 6.8 n.o. n.o. n.o. n.o. n.o. n.o.
1,3 7,4 19,5 4.8 j 8,5 0,06 1,7 n.o. n.o. n.o. n.o. n.o. n.o.
pz — pył zwykły — typical silt gc — glina ciężka — heavy loam n.o. — nie oznaczono — not determined
Profilowe rozmieszczanie przyswajalnych dla roślin form makro- i mikroelementów oraz całkowitej ich zawartości (Zn, Mn, Cu, Pb, Cd i Ni) w glebach ornych wsi Pawłowice Małe Próbki pobrano 17 września 1983
Nr profilu Typ gleby Profile No. Soil type Odległość od huty Distance from copper works m Poziom genetyczny ! M iąższość Genetic horizon Thienes cm G łębokość pobrania Sampling depth cm
Procentowa zawartość frakcji mechanicznych o 0 w mm
Percentual content o f mecha nical fractions on mm in dia
Grupa mecha niczna Mechanical group PHKCi > 1 ,0 1 1 1,0-0,1 0,1-0,02 < 0 ,0 2 II 1030 A i 0 - 20 0,0 7 49 44 pi 6,3 Pseudobielica 0 - 40 2 0 - 40 0,0 7 49 44 pi 6,0 Pseudopodzol А ъ 4 0 - 60 4 0 - 50 0,0 6 49 45 Pi 6,5 Bi 6 0 - 90 6 0 - 90 0,0 5 47 48 Pi 6,6 С 90-150 100-130 0,0 6 48 46 pi 6,7 IV 1700 Al 0 - 15 1,0 8 50 42 pi 6,8 Brunatna 0 - 35 15- 40 0,0 6 50 44 Pi 7,0 Brown Св ) 35 - 60 4 0 - 60 0,0 5 46 49 pi 7.1 С 60-150 90-130 0.0 6 47 47 pi 7,1 V 1400 A i 0 - 15 1,0 7 49 44 pi 6,3 Brunatna 0 - 40 15- 40 0,0 7 48 ! 45 Pi 6,6 Brown (В) j 1 4 0 - 60 4 0 - 60 0,0 5 46 1 49 Pi 6.7 С 80-100 0,0 5 41 54 pi 6.7 60-150 100-140 0,0 5 43 52 pi 6.8 VI 1000 i A i 0 - 20 1,0 7 49 44 pi 7.3 Brunatna 0 - 45 2 0 - 45 0,0 8 50 42 pi 7.4 Brown (В) 4 5 - 60 5 0 - 65 0,0 7 49 44 Pi 7.4 С 6 0 - 90 7 0 - 90 0,0 5 47 48 pi 7.5 Ci 90-150 100-130 0,0 5 43 52 pi 7.4
pi — pył ilasty — claycy silt n .o .— nie oznaczono — not determined
T a b e l a 4
Distribution in the profile o f forms o f macro- and microelements available to plants and the total content o f Zn, M n, Cu, Pb, Cd and Ni in arable soils o f the Pawłowice Małe village. Samples were taken on September 17, 1983
Formy przyswajalne — Available forms Zawartość całkowita — Total content
m g/100 g gleby m g/100 g o f soil ppm ppm P К Mg Cu Mn Mo Zn j Zn Mn 1 Cu Pb Cd Ni 15,9 41,1 8,1 220,0 106,0 0,50 33,0 95 545 278 123 0,76 !! 11,9 15,9 44,9 7,7 247,0 89,0 0,47 37,0 103 610 283 133 1,02 ! 11.7 7.4 24,9 9,3 7,4 56,5 0,23 12,0 55 628 80 53 0,64 16,6
2.1 4,1 9,5 3,8 18,5 0,13 1.5 n.o. n.o. n.o. n.o. n.o. n.o.
i 1,9
5,8 9,8 7,0 14,5 0,15 1,7 n.o. n.o. n.o. n.o. n.o. n.o.
i . . . .
23,8 72,2 7,3 205,0 97,0 0,31 26,0 85 653 240 140 0,98 11,7
15,9 39,8 7,4 81,0 53,0 0,23 16,2 60 555 120 75 0,66 15.0
5,4 30,7 6,7 22,0 29,0 0,11 4,6 38 575 35 58 0,30 12,3
5.6 29.0 8,8 29,0 26,5 0,11 5,4 n.o, n.o. n.o. n.o. n.o. 11.0.
22,4 29,5 6,7 300,0 143,0 0,50 50,0 n.o. n.o. n.o. n.o. n.o* n.o.
19,6 24,9 6,5 175,0 85,0 0,30 24,1 65 750 250 115 0,50 9,3
4,5 14,5 9,3 32,0 46,0 0,12 6,0 43 555 45 35 0.38 23,4
2.6 6,2 11,6 2,6 8,0 0,04 1.0 n.o. n.o. n.o. n.o. n.o. n.o.
1 2.6 I 6,2 10,6 8,0 9,5 0,09 1,2 45 305 25 25 0,40 37,5 13,9 28,2 13,0 425,0 76,0 0,56 60,0 91 835 575 253 0,88 2.3 14,8 25,3 13,0 425,0 63,0 0,60 60,0 98 913 580 233 0,92 2,5 2,7 5,4 9,8 6,5 14,0 0,22 2,2 26 845 15 43 0,34 14,6
2,4 2,9 6,1 6,9 17,0 0,16 1,7 n.o. n.o. n.o. n.o. n.o. n.o.
3,0 1 i
3,3 6,9 9,6 12,5 0,14 1.6 n.o. n.o. n.o. n.o. n.o. n.o.
56
E. Andruszczak i in.cynku i siarki w glebach są zbliżone do zawartości tych składników w
glebach z innych rejonów k raju [
1
,
11
].
Z A W A R T O Ś Ć W R O Ś L IN A C H B A D A N Y C H P IE R W IA S T K Ó W
S i a r k a . Zawartość tego składnika w roślinach waha się od 0,03 do
Ojö^/o; takie ilości siarki zawierają również rośliny z innych rejonów kra-
ju [6].
A r s e n . Zawartość arsenu w roślinach mieści się w przedziale 0,02 do
4,73 ppm. Największe ilości tego składnika zawierają liście drzew owo
cowych, średnio około 4,5 ppm As (tab. 9). Podaje się, że rośliny mogą
zawierać od śladów do kilku ppm As
6
.
F l u o r . Badane rośliny zawierają od 1,07 do 22,81 ppm fluoru. N aj
więcej fluoru zawierają liście śliwy 22,81 ppm, łęty ziemniaków, liście
buraków cukrowych. Najczęściej rośliny zaw ierają od 2 do 20 ppm tego
składnika [
6
].
K a d m .
Uzyskane przez nas wyniki inform ują, że badane rośliny,
upraw iane na polach sąsiadujących z hutą, zawierają od
0,01
do 1,16 ppm
kadmu. Najwyższe zawartości tego składnika w ykazują łęty ziemniaków
(0,55 ppm) oraz liście buraków (1,16 ppm). W norm alnych w arunkach
rośliny zawierają bardzo niewielkie ilości kadmu, często nie przekracza
jące
1
ppm w suchej masie [
6
].
M i e d ź . Zawartość miedzi w rozpatryw anych roślinach waha się od
7 do 450 ppm. Najmniej tego składnika zawierają: ziarno zbóż, bulw y
ziemniaków i 'korzenie buraków, owoce drzew owocowych, pąk cebuli
(kilka lub kilkanaście ppm). Największe ilości tego składnika mają liście
porzeczki czerwonej (450 ppm), łęty ziemniaków i liście drzew owoco
wych (około 300 ppm) oraz liście buraków (118 ppm), natom iast rośliny
m otylkowe i z użytków zielonych — kilkadziesiąt ppm. Stężenie miedzi
w roślinie powyżej
20
ppm może wpłynąć niekorzystnie na jej m etabo
lizm [4].
M a n g a n . Zawartość tego składnika w badanych roślinach wynosi
od
6
do 365 ppm (tab.
6
—9). Najwięcej m anganu zaw ierają liście fasoli
(365 ppm) i liście buraków ćwikłowych (220 ppm). Stwierdzone zawartości
m anganu są podobne do zawartości tego składnika w roślinach z innych
rejonów k raju [4].
N i k i e l . Zawartość niklu w omawianych roślinach mieści się w
przedziale od 0,13 do 8,20 ppm. Najwięcej tego składnika (8,20 ppm) za
w ierają nasiona fasoli. Ogólnie można stwierdzić, że ziarno zbóż zawiera
więcej niklu niż słoma, bulw y ziemniaków więcej niż łęty, liście b u ra
ków więcej niż korzenie, owoce drzew owocowych więcej niż liście. Pow
szechnie rośliny zaw ierają od 0,1 do 5 ppm niklu [
6
].
Zawartość składników w glebach i roślinach blisko huty
57
O ł ó w . Zawartość ołowiu w badanych roślinach waha się od 0,3 do
108,0 ppm. Najwięcej tego składnika zawierają liście porzeczki czerwonej
(108,0 ppm), liście drzew owocowych (około 85 ppm), łęty ziemniaków
(48,0), liście buraków (26,0 ppm) oraz rośliny zbożowe w fazie kłoszenia
(24,0 ppm).
Oceniając zawartość ołowiu należy stwierdzić, że jest on nagrom a
dzony głównie w słomie zbóż, łętach ziemniaków, liściach buraków, drzew
owocowych i krzewów oraz w trawach. Zawartości stwierdzone w ziar
nie zbóż, w owocach, korzeniach buraków, marchwi, kłębach ziemniaków
są podobne do zawartości w analogicznych częściach roślin z innych rejo
nów k raju [4,
6
].
T a b e l a 5
Całkowita zawartość w suchej masie A s, Cd, Cu, M n, N i, Pb i Zn w roślinach z pól nie skażonych emisjami przemysłowymi (wieś Szkaradowo, woj. Leszno)
Total content o f As, Cd, Cu, Mn, N i, Pb and Zn in dry matter o f plants from the field not exposed to influence o f industrial em issions (Szkaradowo village, district o f Leszno)
Roślina Plant Badana część Plant part A s Cd Cu Mn
J
N i Pbj
Zn examined ! ppmJęczmień ziarno — grain 0,18 0,02 4 11 0,15 0,3 22
Barley słom a — straw 0,26 0,04 3 10 0,26 0,9 6
Pszenica ziarno — grain 0,08 0,09 4 41 0,34 0,1 ~ 2 3 ~
Wheat słom a — strąw 0,11 0,06 2 18 0,16 0,3 9
Żyto ziarno — grain "одйГ 0,01 4 ~ 23 0,20~ 0,5 2 3 ~
Rye słom a — straw 0,08 0,03 3 21 0,18 0,8 10
Ziemniaki
Potatoes bulwy — tubers 0,08 110,19 9 9 0,76 0,8 25 Burak pastewny liście — leaves 0,28 ~0,12~ 6 ~ 2 5 _ ~0ÿi2“ 0,9 25 Fodder beets korzeń — roots 0,45 0,16 10 n.o. 2,14 2,0 28 Lucerna
Alfalfa
2-gi pokos
Ilnd cut 0,16 0,10 11 29 0,68 1,7 17
Marchew liście — leaves "ÖJ14- 11 30 1,00 1,4 47
Carrot korzeń — roots 0,06 0,09 6 14 0,68 1,8 32
Burak ćwikłowy liście — leaves 0,28 0,14 18 “ 3 6 - 2 3,4 47 Garden beets korzeń — roots 0,06 0,04 10 15 0,44 0,6 50 Cebula szczypior — tips 0,20 0,16 7 45 ~0^50~ 1,1 30
-Onion pąk — bulbs 0,17 0,26 6 18 0,62 0,9 33
Jabłoń liście — leaves ~0,5бГ 0,14 10 _ 25 4,7 22 A pple tree ow oce — fruits 0,05 0,01 3 5 0,22 1,2 4 Grusza liście — leaves 0,26 0,12 8 21 0,76 3,1 25 Pear tree ow oce — fruits 0,08 0,02 3 4 0,38 0,9 8 Porzeczka czerwona
T a b e l a 6 Całkowita zawartość w suchej masie niektórych pierwiastków w roślinach zbożowych z badanych pól
Total content of some elements in dry matter of cereals from the fields under study
Nr
Odległość
od huty Faza S
As F Cd Cu M n N i Pb Zn
próbki Distance Roślina rozwoju
Sample from Crop Developm ent
N o . copperworks phase % ppm m 1 2 3 4 5 6 1 7 1 8 1 9 10 1 11 1 12 1 13 30 1330 żyto rye kłoszenie
ear formation n.o. 0,40 4,83 0,04 i 29 17 0,72 ! 5,7 25 ziarno grain 0,33 0,32 1,53 0,07 7 22 . 0,48 0,7 60 słom a straw 0,17 0,54 3,66 0,12 24 12 0,37 3,6 64 26 2080 żyto rye kwitnienie , flowering n.o. 0,24 5,33 0,04 16 36 0,88 4,2 40 ziarno grain 0,13 0,02 n.o. 0,01 7 31 0,27 0,3 40 słom a straw 0,15 0,26 4,16 0,03 18 37 0,22 2,3 29 36 900 jęczmień barley kwitnienie
flowering n.o. n.o. 7,33 0,08 130 14 0,30 18,5 45
ziam o
grain 0,03 0,27 2,53 0,08 21 14 0,40 3,3 43
słom a
cd. tab. 6
1 2 3 4 5 1 6 i 7 8 1 9 1 10 1 i i 11 12 11 13
38 750 jęczmień
barley
kwitnienie
flowering n.o. n.o. 6,49 0,08 135 18 0,38 22,0 59
ziarno grain 0,17 0,72 2,33 0,23 42 15 0,46 6,8 96 słom a straw 0,28 2,51 4,50 0,31 160 20 0,17 29,5 113 21 1880 jęczmień barley kłoszenie
ear formation n.o. n.o. 9,32 n.o. n.o. n.o. n.o. n.o. n.o. ziarno grain 0,12 0,24 1,27 0,05 8 12 0,26 0,3 55 słom a straw 0,21 0,57 3,40 0,14 16 28 0,56 3,4 1 -o 1 w i 41 1000 pszenica wheat kłoszenie
ear form ation n.o. n.o. 0,66 0,16 74 52 0,50 24,0 70 ziarno grain 0,03 0,22 5,50 0,16 12 25 0,56 1 5 80 słom a straw 0,25 1,25 4,29 0,20 53 20 0,27 9,5 55 44 1360 pszenica wheat kłoszenie
ear form ation n.o. n.o. 5,73 0,18 67 58 0,88 18,5 55 ziarno
grain 0,12 0,63 1,07 0,14 8 30 0,71 1,1 34
słoma
1 I 2 ! 3 I 4 I 5 24 2030 pszenica wheat kłoszenie ear formation ziarno grain słoma straw n.o. 0,04 0,33
49 2550 pszenica kłoszenie n.o.
wheat ear formation
ziarno 0,04
grain
słoma 0,15
straw
n.o. — nie oznaczono — not determined
c.d. tabl. 6 6 I 7 I 8 0,29 5,65 0,07 0,22 1,76 0,05 0,78 4,60 0,11 1 J n.o. 4,66 0,08 ! 0,22 1,57 0,16 ! 0,59 i 1 2,83 0,13 9 10 L _ L ! _ . 13 17 i 0,56 8 54 0,37 45 156 0,25 21 37 0,60 10 35 0,32 23 30 0,44 1 12
1
1
13 3,0 22 0,5 50 9,8 32 7,6 30 1,3 33 5,5 17T a b e l a 7
Całkowita zawartość w suchej masie niektórych pierwiastków w roślinach okopowych z badanych pól Total content of some elements in dry matter of root crops from the fields under study
N r próbki Odległość od huty Roślina Badana część rośliny S As 1 1 F 1 i Cd 1 1 Cu Mn N i Pb Zn i Sample N o . Distance from copperworks m
Crop Plant part
examined %
1
ppm
42b 1100 ziemniak łęty — haulms 0,50 3,10 20,81 0,29 295
i
98 0,49 48,0 140 potatoes kłęby — tubers 0,17
i 0,22 i . 1,73 0,01 10
i
6
! i 0,54 i i 0,9 i 2 3 i ______20a 1600 ziemniak łęty — haulms 0,53 1,94
1
18,81 0,24 310 46 0,11 48,0 i 43 potatoes kłęby — tubers 0,22
i
n.o. 1,76 0,01 14 10 0,59
i
1,50 30
i
25a 2175 ziemniak łęty — haulms 0,36 1,54 4,70 0,55 310 260 0,34 39,5 64
potatoes kłęby — tubers 0,15 0,26 1,66 0,02 9 9 0,62 0,82
! 22
I
44a 1360 burak cukrowy liście — leaves 0,45 1,24 24,31 j 0,47 175 149 0,47 26,0 ! 255 sugar beets korzeń — roots 0,10 0,18 3,76
i
0,01 18 23 0,87 2,0
61
24a 1980 burak pastewny liście — leaves 0,86 1,24 16,65 0,21 118 13 0,50 20,7 i 30 fodder beets korzeń — roots 0,09 0,72 2,80 j
1
0,18 19 37 1,58 2,1 ; 49
50a 2225 burak cukrowy liście — leaves 0,25 1,83
1
14,39 j
1
0,18 53 60 0,54 7,8 45
T a b e l a 8 Całkowita zawartość w suchej masie niektórych pierwiastków w roślinach motylkowych i z użytków zielonych z badanych pól
Total content of some elements in dry matter of the leguminous plants and grassland plants examined
Nr próbki Odległość od huty Roślina j Faza rozwoju ! j S i As F ! ...... 1 Cd i Cu Mn N i Sample N o . Distance from copperworks m
Crop Developm ent i phase i _______________ J. 1 % j ppm 43 1250 koniczyna czerwona red clover ! 1 pokos j 1st cut n.o. n.o, ! 10,99 j 0,30 75 58 0,60 25 2200 1 i koniczyna czerwona ; red clover 1 I pokos 1st cut i П.О. i 0,59 7,66 0,16 76 53 1,08 j i i j II pokos 0,14 0,15 9,66 0,06 26 47 2,68
j
2nd cut I1 32 1425 lucerna alfalfa I pokos 1st cut n.o.I -
! 0,38... 16,66 n.o. n.o. n.o. n .o.
j II pokos * 0,30 0,35 6,36 0,08 45 32 1,74 ; 2nd cut 11_ _____ 56 1300 j trawa — łąka grasses — meadow I pokos 1st cut n.o. i n.o. 8,49 0,17 200 40 0,40 35 1625 trawa — pastwisko grasses — pasture I pokos 1st cut n.o. 0,52 6,49 0,14 53 92 1,24 58 2000 trawa — łąka grasses — meadow II pokos 2nd cut n.o. 0,61 i 4,23 ! 0,18 71 56 1,32 Pb Zn 13,4 79 28,5 80 1,7 42 j n.o. n.o. 4,4 33 48,5 68 9,4 67 8,5 50 i n.o. — nie oznaczono — not determined
T a b e l a 9 Całkowita zawartość w suchej masie niektórych pierwiastków w warzywach, owocach i liściach drzew oraz krzewów owocowych
Total content of some elements in dry matter of vegetables, fruits and leaves of orchard trees and shrubs
Nr próbki Odległość od huty Roślina Badana część 1 rośliny S As F Cd I Cu j Mn
j
N i Pb Zn Sample N o. Distance from copperworks mPlant Plant part ; examined % ' 1 ppm 61a 900 marchew carrot liście — leaves korzeń — roots 0,66 : 0,20 1 1,85 0,18 12,15 2,53 0,33 0,12 178 22 92 18 0,36 1,38 14,7 5,2 76 42 34a 1675 burak ćwikłowy
garden beets liście — leaves korzeń — roots 0,36 1 0,15 n.o. ! 0,11 14,65 2,86 1,16 0,37 195 25 220 48 0,52 1,92 28,5 3,3 200 65 23d 2050 I 1
...
! fasola j beans liście — leaves 1 nasiona — seeds 0,20 ; 0,14 1,24 0,07 14,49 2,00 0,45 0,02 178 13 365 17 1,31 8,20 35,0 1,2 110 44 ! 61 d j 900 cebula onion szczypior — tips j pąk — bulbs ! 0,18 ; 0,38 n.o. 0,87 18,98 2,83 0,30 0,14 135 ' 6 198 13 0,72 0,70 30,0 1,4 69 31 61a 900 jabłoń apple tree liście — leaves owoce — fruits 0,28 0,06 4,73 0,26 14,98 1,96 0,16 0,01 305 10 47 4 0,28 0,67 76,0 2,4 46 8 ! 61c 1 1030 jabłoń j apple tree liście — leaves ow oce — fruits 0,29 ! 0,10 4,12 ! 2,75 17,32 2,81 0,23 0,01 293 13 69 7 0,32 0,61 107,5 3,1 62 9 27b 1150 i i grusza ” : pear tree liście — leaves ow oce — fruits 0,30 0,06 ; 4,50 0,25 13,99 2,86 0,35 0,04 295 21 66 5 0,22 1,57 85,5 4,5 115 12 23a i ______ __ i 1830 1!
śliwa plum tree liście — leaves ow oce — fruits 1 0,30 , 0,05 n.o. n.o. 22,81 3,40 0,21 0,03 323 4 125 8 0,51 1,56 81,0 0,8 85 16 j 6 le 1 1030 porzeczka czerwona red currant liście — leaves ! 0,54 5,20 12,65 0,11 450 91 0,18 108,0 5264 E. Andruszczak i in.
C y n k . Zawartość cynku w aha się od
8
do 255 ppm, największe ilo
ści tego składnika zawierają liście buraków (255 ppm), łęty ziemniaków
(140 ppm) oraz liście buraków ćwikłowych (200 ppm). Podobne zaw arto
ści tego składnika spotyka się w roślinach z innych rejonów k raju [4,
6
].
W N IO S K I
1. Spośród pierwiastków emitowanych przez hutę miedź i ołów w ystę
pują w nadm iernych ilościach zarówno w glebie, jak i roślinach.
2. Uwidocznił się wpływ odległości od źródła emisji na zawartość mie
dzi i ołowiu zarówno w glebie, jak i roślinach.
3. Wyższą od norm alnej zawartość miedzi i ołowiu stwierdzono w sło
mie zbóż, liściach buraków, m archwi i drzew owocowych, łętach ziemnia
ków oraz trawach, natom iast w ziarnie zbóż, kłębach ziemniaków, korze
niach buraków i marchwi, owocach drzew owocowych zawartości tych
składników są podobne do normalnie spotykanych.
L IT E R A T U R A [1] A n d r u s z c z a k E., C z u b a R.: W stę p n a c h a r a k te r y s ty k a c a łk o w ite j z a w a r to śc i m a k r o - i m ik r o e le m e n t ó w w g le b a c h p o ls k ic h . R ocz. g le b o z n . 35, 1984, 2. [2] C z a r n o w s k a K .: K a d m w g le b a c h o k o lic W a r sz a w y . R ocz. g le b o z n . 29, 1978, 1. [3] C z a p s k i I.: Z a n ie c z y s z c z e n ie a tm o s fe r y a r o ś lin y w a r z y w n e . O w o c e, w a r z y w a , k w ia t y 1— 15.X I.1983. [4] K a b a t a - P e n d i a s A. , P e n d i a s H.: P ie r w ia s t k i ś la d o w e w ś r o d o w is k u b io lo g ic z n y m . W y d a w n . G eo lo g ., W a r sz a w a 1979. [5] K o w a l i ń s k i S., D r o z d I.: W p ły w z a n ie c z y s z c z e ń e m it o w a n y c h p r z e H u tę M ie d z i n a s k ła d ilo ś c io w y i ja k o ś c io w y z w ią z k ó w p r ó c h n ic z n y c h . K o m is ja N a u k o Z ie m i, P A N , O d d zia ł w e W r o c ła w iu , 1979. [6] L i t y ń s k i T., J u r k o w s k a H.: Ż y z n o ść g le b y i o d ż y w ia n ie się r o ślin . P W N 1982. [7] M e to d y a n a liz y c h e m ic z n e j r o ś lin n o ś c i łą k o w e j , g le b y , w o d y . IM U Z F a le n ty , 1979. [8] M eto d y b a d a ń la b o r a to r y jn y c h w s ta c ja c h c h e m ic z n o -r o ln ic z y c h . Cz. I. B a d a n ia g leb . W r o c ła w 1969. [9] M e to d y b a d a ń la b o r a to r y jn y c h w s ta c ja c h c h e m ic z n o -r o ln ic z y c h . D o d a te k do cz. II. B a d a n ie m a te r ia łu r o ś lin n e g o . IU N G P u ła w y , 1981.
[10] R o s z y k E., R o s z y k o w a S.: O łó w w g l e b a c h 'i r o ś lin a c h w p o b liż u d róg n a te r e n ie W r o cła w ia . R ocz. g le b o z n . 26, 1975, 1.
[11] S k ł o d o w s k i P.: R o z m ie s z c z e n ie sia r k i w p r o fila c h g le b o w y c h n ie k tó r y c h ty p ó w g le b P o ls k i. R ocz. g le b o z n . 19, 1968, 1.
Zawartość składników w glebach i roślinach blisko huty
65
3. АНДРУЩЧАК, С. СТРОНЧИНЬСКИ. В. ЧЕРНЯВСКА, Б. РАДВАН С О Д Е РЖ А Н И Е Н ЕК О Т О РЫ Х Э Л ЕМ ЕН ТО В В П О Ч В А Х И К У Л Ь Т У Р Н Ы Х РА С Т Е Н И Я Х , Н А Х О Д Я Щ И Х С Я П О Д В Л И Я Н И Е М М ЕД Е П Л А В И Л ЬН О ГО ЗА В О Д А Институт агротехники, удобрения и почвоведения Отделение ВроцлавР е з юме
Ц елью работы было определение степени нагромаждения в культурных растениях и почвах мышьяка, меди, свинца, никеля, кадмия, цинка, фтора и серы. Эти элементы эм и тируются медеплавильным заводом . О бъектом исследований были почвы и растения из полей двух деревней: Бялки и Павловице Малэ, находящихся в непосредственном соседстве с заводом . В исследованных почвах установлены следующ ие количества элементов: мышьяка — с 9,2 д о 24,1 ррм, фтора — с 0,6 д о 33,3 ррм, кадмия с 0,48 д о 1,74 ррм, меди — с 71 д о 1244 ррм , марганца с 282 д о 825 ррм, никеля с 1,6 д о 24,8 ррм, свинца с 95 д о 645 ррм, цинка с 53 д о 222 ррм и серы с 0,016 д о 0,058%. Установленное содержание м еди в почвах является на несколько десятков раза выше, чем содержание этого элемента в почвах подвергнутых дейст вию промышленности, содержание же свинца является на несколько раз выше, чем нормально встречаемого содержания этого элемента в почвах. Растения из исследуемой территории содерж ат следую щ ие количества исследуемых элементов: мышьяка с 0,02 д о 4,73 ррм, фтора с 1,07 д о 22,81 ррм, кадмия с 0,01 д о 1,16 ррм, м еди с 7 д о 450 ррм, марганца с 6 д о 365 ррм, никеля с 0,13 д о 8,20 ррм, свинца с 0,3 д о 108,0 ррм, цинка с 8 д о 255 ррм и серы с 0,03 д о 0,54% . Среди представленных элем ентов, м едь и свинец выступают в излишних количествах в исследуемых растениях. Высшее от нормального содержание меди и свинца установлено в солом е зерновых, листьях свеклы, моркови и плодовы х деревьев, ботве картофеля и злаках. Зато в зерне зерновы х, клубнях картофеля, корнеплодах свеклы и моркови, фруктах плодовы х деревьев содержания меди и цинка сходны с нормально встречаемым содержанием. E. A N D R U S Z C Z A K , S. STRĄCZY5TSKI, М. C Z E R N IA W S K A , R. R A D W A N C O N T E N T O F SO M E E L E M E N T S IN S O IL S A N D P L A N T S A S IN F L U E N C E D B Y E M IS S IO N S O F T H E C O P P E R W O R K SI n s t it u t e o f S o il S c ie n c e a n d C u ltiv a tio n o f P la n ts , S ile s ia n B r a n c h d iv is io n
S u m m a r y
T h e a im o f th e w o r k w a s to d e te r m in e th e d e g r e e o f a c c u m u la tio n in s o ils o f A s , Cu, P b , N i, Cd, Z n, F a n d S. T h e s e e le m e n t s a r e e m it t e d b y th e c o p p e r w o r k s . T h e o b je c t o f in v e s t ig a t io n s c o n s titu te d f ie ld s o f tw o v illa g e s : B ia łk i a n d P io tr o w ic e M a łe , s itu a te d in th e n e x t v ic in it y o f t h e c o p p e r w o r k s .
T h e f o llo w in g a m o u n ts o f p a r tic u la r e le m e n t s h a v e b e e n fo u n d in th e s o ils in v e s t ig a t e d : 9.2— 24.1 p p m o f a r s e n ic , 0.6— 33.3 p p m o f flu o r , 0.48— 1.74 p p m o f c a d m iu m , 71— 1244 p p m o f co p p e r , 282— 825 p p m o f m a n g a n e s e , 1.6— 24.8 p p m o f n ic k e l, 95— 645 p p m o f le a d , 53— 222 p p m o f z in c a n d 0.016— 0.058°/o o f su lp h u r . T h e c o p p e r c o n te n t fo u n d in s o ils w a s b y s e v e r a l te n t im e s h ig h e r th a n t h e c o n te n t o f th is e l e m e n t in s o ils n o t e e x p o s e d to th e in f lu e n c e o f in d u s tr y , w h e r e a s th e le a d c o n te n t w a s d o z e n or so t im e s h ig h e r th a n th a t o c c u r r in g u s u a lly in so ils. 5
