Magdalena Śniegulska-Gomuła
Filiżanka do czekolady z królewskiej
manufaktury porcelany w Miśni
Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach 25, 352-353
R ocznik M uzeum N arodow ego w Kielcach Tom 25, Kielce 2010 DR MAGDALENA ŚNIEGULSKA-GOMUŁA
FILIŻANKA DO CZEKOLADY
Z KRÓLEWSKIEJ MANUFAKTURY
PORCELANY W MIŚNI
Filiżanka do czekolady z dekoracją w stylu Jo h a n n a G regoriusa H öroldta Niemcy, Saksonia, M iśnia (1723-1725)
wys. 7,3 cm, śr. górna: 7,5 cm, śr. dolna: 3,4 cm porcelana, farby naszkliwne, złocenie
MNKi/R/3424
Filiżanka o wydłużonym, kielichowym kształcie, n a pierścieniowej podstawie z owalnymi uszkami. Dekoracja wielobarwna - w dwóch zbliżonych kształtem do czteroliścia kartuszach, obramionych złotymi m otywam i uszakowo-ceowymi z cynobrowym akantem i fioletowymi rom bam i przedstaw iono dwie scenki ro dzajowe w typie chińskim: Chińczyk palący fajkę i Chińczyk wlewający parujący płyn do czarki. W ewnątrz naczynia, przy krawędzi wylewu szeroki pas złotej, ażurowej, girlandowej koronki typu „Laub-und-B andelw erk”. Uszy pokryte peł
Obiekty tygodnia. Rzemiosło 353
nym złoceniem. Na spodzie dna sygnatura wytwórni - kobaltowe podszkliwne, skrzyżowane, proste miecze oraz złota cyfra 9, odnosząca się do num eru serwisu (w tym przypadku dość wczesnego).
Filiżankę kupioną do zbiorów w końcu ubiegłego roku należy wiązać z wczes nym okresem działalności manufaktury.
W 1720 roku została zarzucona produkcja, k tó rą m ożna nazwać ekspe ry m entalną, a do której należały czerwona kam ionka i porcelana Bóttgera. Zaczęto wyrabiać m asę porcelanow ą bardzo białą i znakomicie nadającą się do m alowania. W 2. dekadzie XVIII wieku w wytwórni pracowali artyści zdol ni w pełni w ykorzystać możliwości, jakie oferował ten nowy m ateriał. Jednym z nich był Jo h a n n G regorius H öroldt (1696-1775) zw iązany z m a n u fa k tu rą przez praw ie pół wieku. Z atrudniony w 1720 roku, pracow ał początkowo jako m alarz, by następnie objąć nadzór nad m alarnią, a ostatecznie kierow nictwo artystyczne całej wytwórni.
A rty sta wypracował charakterystyczny typ dekoracji stosowany z niew iel kim i modyfikacjami do la t 30. XVIII stulecia. W swoich wzorach zdobniczych H óroldt z wielkim wyczuciem stosował motywy chińskie, współgrające h arm o nijnie z k artu szam i o eleganckiej formie, w które były wpisywane scenki lub pojedyncze postacie. Nie naśladow ały one wzorów chińskich, lecz stanow iły po mysły artysty, oparte o współczesne relacje podróżnicze oraz ogólnie panującą modę n a „chińszczyznę”. Moda ta była obecna od XVII wieku w sztuce euro pejskiej w form ach architektonicznych, elem entach wyposażenia w nętrz (pa raw any), rzem iośle artystycznym (wyroby z laki, motywy chińskie na m eblach, tk an in ach odzieżowych i tapiseriach), arch itek tu rze ogrodowej (pagody).
Hóroldt pozostawił album rysunków stosowany jako wzornik motywów, który świadczy o wybitnym talencie i niezwykłej inwencji twórczej autora. Dekoracje wykonywał sam m istrz lub pod jego okiem pracownicy m alarni, którzy przeję li jego tem atykę i styl. Dlatego wszelkie atrybucje wymagają dużej ostrożności, a identyfikacja własnoręcznych prac H öroldta od lat intryguje wielu specjalistów. Wydaje się, że określenie „styl H öroldta” dobrze charakteryzuje grupę wyrobów, do której należy prezentow ana filiżanka oraz spodek (w zbiorach MNKi od 1985), nie zamykając drogi do dalszych poszukiwań i prób bardziej szczegółowych atry- bucji.
LITERATURA:
M. Piątkiewicz-Dereniowa, Porcelana miśnieńska w zbiorach wawelskich, katalog zbiorów, Państwowe Zbiory S ztu ki na Wawelu, t. I-II, K raków 1983
R. Seyffarth, Johann Gregorius Höroldt. Vom Porzellanmaler zum 1. Arkanisten der König lichen Porzellan-Manufaktur Meißen, Dresden 1981
