Kronika muzealna 1989

Elżbieta Wierzbicka

Kronika muzealna 1989

Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach 18, 319-328

Rocznik M u zeu m Narodowego w Kielcach Tom 18, Kielce 1995

ELŻBIETA WIERZBICKA

KRONIKA MUZEALNA 1989

M UZEUM NARODOWE W KIELCACH

Rok ten w działalności m uzeum zapisał się sporą liczbą organizow anych w ystaw , wśród których n iew ątp liw ie najciekawszą była w ysta­ w a S p o łe c z n o ś ć ż y d o w s k a w K ie lc a c h . O żyw iona była w ym iana pokazów z m uzeam i w W inn icy i K arl-M arx-S tad t*. D o w ażniejszych w yd a­ rzeń tego roku należy zaliczyć także w ejście do rozp ow szechniania n ow ego przew odnika po w nętrzach i zbiorach pałacu kieleckiego (data wydania 1988 r.), rozp oczęcie konserw acji X V II-w ie c z n e g o plafonu S ą d n a d a r ia n a m i

w T rzecim Pokoju B iskupim na piętrze pałacu oraz p ow ołan ie now ego składu Rady M u zea l­ nej.

W roku tym dokonano p ew n ych zm ian organizacyjnych, które zawarto w now ym sta­ tucie m u zeu m w p row adzonym w życie na m ocy

zarządzenia W ojew ody K ieleck iego nr 35 z 26 października 1989 roku. W porów naniu do pop rzedniego statutu z 1976 r. w prow adzono następujące zmiany:

— zniesion o bezpośrednie zw ierzchn ictw o W ydziału K u ltu ry, w tym od p ow ied zial­ ność dyrektora m uzeum przed dyrektorem tegoż W ydziału ,

— u ch ylon o k on ieczn ość akceptacji przez W y­ dział K ultury osób m ianow anych na stan o­ wiska w iced yrektorów ,

— D ział E tnografii przem ianow ano na D ział Sztuki L u d ow ej, a dw a gabinety: R ycin i N u m izm a ty czn y , na działy,

— określono, że terenem działalności m uzeum jest cały kraj, a nie jak uprzednio tylko w ojew ód ztw o kieleckie.

I. Z M IA N Y K A D R O W E H istoryk sztuki B ohdan F u m a l przeszedł

z D zia łu G łó w n eg o Inw entaryzatora do D ziału W y d aw n ictw , a do tego pierw szego działu p r z y j ę t o n o w eg o pracownika — historyka E lżb ietę W ierzbicką. W muzealnej Pracow ni K onserw acji D z ie ł Sztuki pracę rozp oczęły laborantki: A nna Piasecka i A nna Studzińska, a w Pracow ni Fotograficznej Paw eł Suchanek. K ierow n ictw o kancelarii i archiw um objęła T eresa T ru ch a n , a stanow isko m aszynistki A n ­

na K nap , do D zia łu N au k ow o-O św iatow ego przyjęto B ogu m iłę Bąk, a do pracy w k sięgow o­ ści A n ton in ę Sitarską. Jako p om ocnice m uzeal­ ne zostały zatrudnione: Bronisław a Górska, H elena G łow acka, A nna K aczm arczyk i A lek­ sandra M akuch; dw ie ostatn ie z w ym ien ion ych zrezygnow ały z pracy jeszcze w tym sam ym roku. Prace porządkow e w ykonyw ał B ogusław D u d a , a w sezonie grzew czym zatrudniony był palacz Jacek T o m u ń .

* Obecnie Chemnitz. W

stosuje się nazwy

Z D ziału H istorii do D zia łu N u m izm a ty cz­ nego przeszedł T adeu sz K osiński; k ierow n ict­ w o Pracow ni F otograficznej objęła H onorata M iklaszew ska, pracująca w m uzeum od 1969 r.

Z p r a c y z r e z y g n o w a l i : A gn ieszka D om b row ska, C zesław Ł agow ski, M arzena M aćkow ska, E lżbieta i K rzy szto f M ielec cy , H enryk P ieczul, K rystyna W d ow icz, Beata

B ielecka, Renata C ieślik i W iesław O lejarczyk. N a e m e r y t u r ę o d e s z l i : Katarzyna K aczor i Stanisław T rela.

Zmarła U rszu la Szarżanow icz.

31 grudnia 1989 roku m u zeu m zatrudniało 126 o sób , w tym 110 pracow ało na pełnym etacie.

II . U P O W S Z E C H N I A N I E K U L T U R Y I S Z T U K I

1. W Y STA W IENN ICTW O

W niew ielkim zakresie zm ien ion o w ystaw y stałe w pałacu. W zw iązku z p lan ow anym i pracami konserw atorskim i zlikw id ow an o eks­ pozycje w D ru g im i T rzecim Pokoju B isk upim , a w D ru g im Pokoju Senatorskim i A lkierzu zm ien iono aranżację w nętrz.

Pałac kielecki zw ied ziło 36 209 osó b , M u z e ­ um H enryka S ienkiew icza w O blęgorku — 45 0 10, M u zeu m L at Szkoln ych Stefana Ż erom skiego — 21 0 9 7 , a w ystaw y w b u d y n ­ kach przy pl. Partyzantów jedynie 9471. W p o ­ rów naniu z rokiem 1988 spadła frekw encja na w szystkich w ystawach; w pałacu aż o 8 ty s., a w O blęgorku o 6 tys.

W y s t a w y c z a s o w e

T rzy w ystaw y czasowe: N abytki M uzeum Narodowego w Kielcach z lat 1984— 1988, Ruch robotniczy na Kielecczyźnie — 1918— 1948 i Szlakiem I Brygady. Pam iątki, symbole, trady­ cje, zorganizow ane w 1988 roku, czyn ne b yły jeszcze na początku tego roku (kolejno — do 20 styczn ia, 24 stycznia i 15 lutego).

M alarstwo Zbigniewa Kurkowskiego (14 kw ietnia — 21 sierpnia)

W ystaw a retrospektyw na kieleckiego m ala­ rza, prezentująca 153 jego prace, od m ło d zień ­ czego obrazka z 1949 roku po najśw ieższe z 1989 roku. W ystaw ie tow arzyszył katalog i plakat zaprojektow any przez sam ego artystę. O m ów ien ie w ystaw y pióra M ariana R um in a na s. 329.

Społeczność żydowska w Kielcach (20 kw ietnia— 30 w rześnia)

O rganizatorzy tej w ystaw y postaw ili sob ie za cel ukazanie dziejów lud ności żydowskiej zam ieszkującej K ielce od roku 1789 do 1946. T ak szeroko zakreślony p od w zględ em rzeczo­ w ym i ch ron ologiczn ym tem at u m ożliw ił w y ­ eksponow anie różnorodnych obiektów . Poka­ zano przed m ioty zw iązane z żydow skim i o b ­ rzędam i religijnym i (m en ory, balsam inki, lam ­ pki kid u szow e, przybory do rytualnego o b ­ rzezania), św ięte k sięgi, tj. T a lm u d i T orę w form ie rodału, X I X -w ie c z n e i X X -w ie c zn e archiwalia zw iązane z Ż ydam i, fotografie i fo to ­ gram y, narzędzia pracy (w agi, m aszyna do szycia), w yroby charakterystyczne dla rzem ios­ ła żydow skiego (jarm ułki, ch u sty) oraz różne druki, w tym książki z pieczęciam i żydow skich księgarzy. E ksponow ane były także pamiątki i fotografie z getta oraz obrazy, m .in . akwarela Pracujące kobiety Józefa K ow nera, pochodząca z łódzkiego getta, i kopia płótna H enryka P il- latiego Śmierć Berka Joselewicza pod Kockiem.

Z e w zględ u na niew ielką ilość judaików w naszych zbiorach kon ieczn e było sięgnięcie do kolekcji inn ych m u zeów , a także osób pry­ w atnych. S zczególn ie cen ne m uzealia w y p o ży ­ czon o z P aństw ow ego M u zeu m im . P rzypk ow ­ skich w Jędrzejow ie oraz z M u zeu m O kręgow e­ go w Piotrkow ie T ryb u n alsk im . W iększość eksponow anych obiektów pow stała w X I X i X X w ieku, ale pokazano też rodał z X V I I w ieku pochod zący ze zbiorów M u zeu m R eg io ­ n aln ego w P iń czow ie.

Z grom adzone eksponaty zaprezentow ano w czterech cyklach tem atycznych:

I. Początki osad nictw a żyd ow sk iego w K ie l­ cach (od 1789 roku)

Kronika muzealna 1989 321

Ryc. 1. F ragm ent w y ­ stawy Społeczność żyd o ­ wska w Kielcach d o ty ­ czący prasy kieleckich Ż ydów w języku p o l­ skim , jidysz i hebraj­ skim. Fotogram y p rzed ­ stawiają m .in . cm entarz

żydow ski na Pakoszu

II I. D zieje Ż ydów w latach 1905— 1946 IV . L u d n o ść żydow ska w e w sp ółczesnych

opracow aniach naukow ych i prasie. W ystaw a ta, m im o braku fachowej p om ocy, otrzym ała bardzo interesującą oprawę plastycz­ ną. Jej nastrój podkreślał trafny dobór tkanin i układ m uzealiów , a także zestaw fotogram ów — pow iększonych zdjęć paszportow ych Ż y ­ d ów , pochod zących ze zbiorów A rch iw um P aństw ow ego w K ielcach.

K om isarzem w ystaw y był K rzy szto f U rbań sk i, który opracował także zw iązany z w ystaw ą szkic historyczn y Społeczność żyd o ­ wska w Kielcach. W pracach organizacyjnych i kom pozycji pokazu oraz w opracow aniu kata­ logu udział brali p racow nicy D ziału H istorii: L idia M ichalska-B racha i Jan G łów ka, oraz spoza tego działu — M arta Samek i E lżbieta Podpłoriska.

W wydatkach zw iązanych z drukiem w yd a­ w n ictw tow arzyszących w ystaw ie i plakatu, zaprojektow anego przez Czesław a Ł agow sk ie­ go, partycypow ała Fundacja R od ziny N iss e n - baum ów i Stow arzyszen ie W isła— Odra.

W ystaw a została w yróżniona przez M in is­ terstw o K ultury i Sztuki jako jedno z naj­ ciekaw szych w ydarzeń m uzealn ych roku 1989. B iały okres w malarstwie Wojciecha Weissa (15 września— 22 lutego 1990 r.)

Scenariusz w ystaw y i tekst tow arzyszącego jej katalogu opracowała wnuczka artysty Z ofia

W eiss-A lbrzykow ska, kom isarzem była Barba­ ra M odrzejew ska. Pokazano 84 prace tego m a­ larza, głów nie obrazy olejne nam alow ane w la­ tach 1905— 1912, które są nadal w łasnością rodziny artysty. B ył to trzeci pokaz tej w ystaw y, zorganizowanej w 1986 r. przez M u zeu m O krę­ gow e w R zeszow ie, zaprezentowanej później w M u zeu m O kręgow ym w Sandom ierzu.

Grafika polska około 1900 roku (w rze­ sień— luty 1990 r.)

Pokaz 30 grafik przygotow any przez D ział R ycin stanow ił uzu p ełn ien ie w ystaw y m alarst­ wa W ojciecha W eissa. Znalazły się na nim tylko ryciny ze zbiorów naszego m u zeu m , m .in . autorstw a K on stan tego Brandla, Karola F ry ­ cza, Józefa M eh offera, W itolda W ojtkiew icza, L eona W yczółkow skiego.

W setną rocznicę urodzin Jana Czarnockiego (16 listopada— 28 lutego 1990 r.)

N a tej okolicznościow ej w ystaw ie pokazano m ateriały dotyczące zarów no życia pryw atne­ go, jak i działalności naukowej w yb itn ego g eo ­ loga zw iązanego z K ielcam i. W ięk szość eks­ pon atów , tj. notatki i prace naukow e (druki, m aszynop isy, rękopisy), plany, m apy, fotogra­ fie oraz portret Jana Czarnockiego w yp ożyczo­ no od jego córki K atarzyny Paw łow skiej. S ce­ nariusz pokazu opracowała E ugenia F ijałkow s­ ka, projekt plastyczny — G rzegorz Knap. S zczegółow e om ów ien ie w ystaw y Z espołu R e­ dakcyjnego na s. 332.

Ryc. 2. Fragment w y­ stawy W setną rocznicę

urodzin Jana Czarno­ ckiego

W y s t a w y s p r o w a d z o n e z z a g r a n i c y

Na salach wystaw czasowych eksponowano również trzy wystawy z zagranicy: dwie zor­ ganizowane przez muzea z Winnicy i trzecią przez Muzeum Miejskie w Karl-Marx-Stadt.

Zabytki archeologiczne Ziemi Winnickiej (16

czerwca— 30 stycznia 1990)

Na wystawie pokazano 81 zabytków (na­ czynia, ozdoby, narzędzia pracy) pochodzących z okresu od neolitu po epokę rzymską. Epokę neolitu reprezentowały znaleziska z trypolskiej osady Kliszczew, epokę brązu — materiały z cmentarzyska kurhanowego spod wsi Gordi- jówka, okres przedscytyjski — zabytki z cmen­ tarzyska odkrytego nieopodal wsi Tiutki. Eks­ ponowano także zabytki kultury materialnej pochodzące z grodzisk i cmentarzysk scytyjs­ kich oraz sarmackich grobów kurhanowych, m.in. wodza oraz Sarmatki z wyższej sfery, odnalezionych w 1984 r. w rejonie wsi Porogi. Ponadto pięć zdjęć holograficznych prezento­ wało najcenniejsze muzealia archeologiczne, znajdujące się w zbiorach Muzeum Krajoznaw­ czego w Winnicy. Autorami wystawy byli Bo­ rys Łoboj i Włodzimierz Prilipko, komisarzem zaś Zygmunt Pyzik.

P ejza ż ukraiński i miniatury portretowe ze zbiorów Muzeum S ztu k i w Winnicy (21 sierp­

nia— 15 października)

Eksponowano 22 miniatury portretowe królów i królowych francuskich namalowane na jedwabiu prawdopodobnie u schyłku X V III wieku. Drugą część wystawy stanowił pokaz

38 pejzaży malarzy ukraińskich z X IX i XX wieku. Wyboru eksponatów dokonał w W in­ nicy Bohdan Furnal; pieczę nad zabytkami ze strony ukraińskiej w Polsce sprawowały Raisa Pietruszenko i Tatiana Żurnowa. Omówienie pióra komisarza wystawy Elżbiety Jeżewskiej na s. 333.

M łoda Sztuka z K a rl-M a rx -S ta d t (7 lis­

topada — 31 stycznia 1990 r.)

Wystawa była prezentacją 76 prac młodych twórców: Very Kozik, Klausa Siissa, Mathiasa Steina, Klausa Sobolewskiego i Steffena Vol- mera, wykonanych różnymi technikami (ry­ sunki kredką i węglem, akwaforty, litografie) i o różnorodnej tematyce. Pokaz zorganizowały Muzea Miejskie w Karl-M arx-Stadt z okazji 40-lecia N R D (7 października) dla Ośrodka Kultury w Krakowie i dla naszego muzeum. Pieczę nad ekspozycją w muzeum sprawował Dział Rycin.

Na otwarcie powyższych wystaw muzeum przygotowało drukowane zaproszenia.

W y s t a w y e k s p o n o w a n e p o z a m u z e u m

W siedzibie Muzeum Krajoznawczego w W innicy muzeum nasze eksponowało trzy omówione poniżej wystawy, czwartą zaś w M u­ zeum Przyrodniczym w Karl-Marx-Stadt.

Broń ze zbiorów Muzeum Narodowego w Kielcach (29 kwietnia— 15 sierpnia)

Scenariusz i katalog wystawy opracował Ryszard de Latour. Wśród 100 prezentowa­ nych eksponatów znalazły się szable polskie, francuskie i rosyjskie z X IX i X X wieku, biała

Kronika muzealna 1989 323

broń w sch odn ia, w tym japońskie m iecze, kilka p isto letó w k ap iszon ow ych i skałkow ych oraz inne elem en ty uzbrojenia — tarcze, szyszaki itp. E kspon ow ano rów nież broń krótką — szty ­ lety, n o że, bagn ety, tasaki.

W ystaw a zorganizow ana została w związku z ob ch od am i w W inn icy „ D n i K ie lc ” .

Współczesny medal portretowy w zbiorach M uzeum Narodowego w Kielcach (22 sierp­ nia— 30 listopada)

W ystaw ę przygotow ał kierow nik D ziału N u m izm a ty czn eg o Józef D zik ow sk i. Z łożyło się na nią 150 m edali upam iętniających p o l­ skich k rólów , w yb itn ych naukow ców , litera­ tó w , bohaterów w ydarzeń historycznych . M e ­ dale te p ow staw ały na ogół przy okazji o b ­ ch od ów ro czn icow ych , a ich projektantam i b y ­ li: B ogdan C h m ielew ski, Stefan D u ln y , A nna i Jerzy Jarnuszk iew iczow ie oraz Stanisława W ątróbska.

W tym sam ym czasie M uzeum Henryka S ienk iew icza w O blęgorku prezentow ało w W in n icy pokaz zatytułow any:

Henryk Sienkiewicz w Oblęgorku

W śród kilkudziesięciu m uzealiów ek sp ono­ w an ych na tej w ystaw ie znalazł się portret Sienk iew icza z 1915 r. pędzla K azim ierza P o- ch w alsk iego, obrazy o tem atyce ukraińskiej W ładysław a N ałęcza i M arii K lass-K azan ow s- kiej, ilustracje Jana M arcina Szancera do T ry­ logii, plakiety i m edale związane z S ien k iew i­ czem , jego tw órczością i m uzeam i m u p o św ię ­ con ym i (W ola O krzejska, Pozn ań), ekslibrisy i kilka różn ych edycji najbardziej znanych dzieł Sienk iew icza. Scenariusz w ystaw y opracował Ireneusz R ębosz.

M inerały i skały regionu świętokrzyskiego (23 czerw ca— 10 października)

Pokaz zorganizow any przez E ugenię F ijał­ kow ską, kierow nika D zia łu P rzyrody, dla M u ­ zeu m P rzyrod niczego w K arl-M arx-Stad t był rew anżem za w ystaw ę m inerałów z tego m u z e­ um prezentow aną w K ielcach w 1988 r. W y ­ staw ę reklam ował plakat w języku niem ieckim przygotow any przez nasze m uzeum . Zaprezen­ tow an o na niej 75 próbek skał i m inerałów .

O kazom tow arzyszyła mapa geologiczn a Gór Św iętokrzyskich i 7 fotogram ów z charakterys­ tyczn ym i krajobrazami regionu św ięto ­ krzyskiego.

2. D ZIA ŁA LN O ŚĆ OŚW IATOW A

M u zeu m podjęło starania zm ierzające do lep szego skoordynow ania pracy ośw iatow ej m u zeu m z program em szkolnym . W tym celu K uratorium O św iaty i W ychow an ia, W ydzia­ łow i O św iaty i W ychow ania U rzęd u M iejs­ kiego oraz dyrektorom szkół i pedagogom prze­ d ło żo n o plan tem atyczny lekcji m uzealnych z zakresu plastyk i, historii, języka p olsk iego, przyrody i geografii, podczas których, w opar­ ciu o zbiory m u zeu m , m ożna realizować pro­ gram nauczania.

P racow n icy m u zeu m , głów n ie z D ziału N a u k o w o -O św ia to w eg o i M u zeu m L at Szkol­ n ych Stefana Ż erom skiego przeprow adzili w tym roku 119 lekcji m uzealnych dla około 3500 uczestn ików . Z inn ych prac zw iązanych z u p o w szech n ian iem kultury należy wym ienić: — 23 prelekcje dla stu dentów W S P i P om atu­

ralnego Stu d iu m Bibliotekarskiego; — od czyty połączon e ze zw ied zan iem m uzeum

dla 18 grup;

— 4 spotkania z niew idom ym i;

— 10 seansów film ow ych , na których w yśw iet­ lon o 20 film ów o tem atyce historycznej oraz o najw iększych m uzeach św iata, w tym w y p o ży czo n e z In stytu tu K ultury B rytyjs­ kiej.

P onadto na w ystaw ach czasow ych odbyły się spotkania z ich organizatoram i: Z ofią W eiss- -A lbrzykow ską i K rzysztofem U rbańskim , a także artystą-m alarzem Z bign iew em K urko- w skim . Pałac dw uk rotn ie gościł m elom an ów na koncertach kam eralnych.

3. W YDAW NICTW A

— Z ofia W eiss-A lbrzykow ska, B iały okres w malarstwie Wojciecha Weissa. K atalog w y­ stawy. Ilustrow any czarno-białym i reprodukc­ jami, zawierający charakterystykę tw órczości W . W eissa z p rzełom u X I X i X X w ieku oraz

p ow ieloną wkładkę ze spisem eksponow anych prac. D ruk R S W K ielce, obj. 0,91 aw ., 16 s., nakł. 150 egz.

— Zb. Karkowski. M alarstwo. K atalog w y­

stawy retrospektywnej. W prow ad zenie z charak­ terystyką tw órczości malarza opracow ał M a­ rian R u m in , notę biograficzną i wkładkę z w y ­ kazem prezentow anych obrazów oraz ch rono­ logicznym zestaw ieniem udziału artysty w w y ­ staw ach — E lżbieta Jeżewska; szata graficzna katalogu — Z bign iew K urkow ski i B ohdan F u m al. Ilustracje czarno-białe. D ru k R S W K ielce, obj. 0,5 aw ., 16 s. + 8 s. pow ielon a wkładka, nakł. 200 egz.

— Społeczność żydowska w Kielcach. K a ­

talog wystawy. L iczący 28 stron katalog zawiera w stęp historyczn y pióra K rzysztofa U r b a ń s­ kiego oraz wykaz obiektów w układzie rzeczo­ w ym opracow any przez L id ię M ichalsk ą-B ra- chę, Jana G łów kę, E lżb ietę Podpłońską i M artę Sam ek. K atalog pow ielany, w ydany przy p o ­ m ocy Stow arzyszenia W isła— Odra. Obj. 1 aw ., nakł. 99 + 16 egz.

— Ryszard de L atour, Orużie. Składanka- -katalog w ystaw y zorganizowanej w W in n icy w tłum aczeniu na język rosyjski Ireny N yczaj. Zawiera krótki w stęp charakteryzujący zbiory broni naszego m uzeum i wykaz eksponatów ; ilustracje czarno-białe. D ruk K Z G , obj. 0,45 aw ., 4 s., nakł. 500 egz.

— K rzy szto f U rbań sk i, Społeczność ży d o ­ wska w Kielcach. P opularno-naukow y zarys dziejów ludności żydow skiej mieszkającej w K ielcach od początku X I X w ieku do roku 1946. A utor przedstaw ił w układzie ch ron o­ logicznym problem osadnictw a żydow sk iego w K ielcach (dopiero w 1862 roku Ż ydzi u z y s­ kali ostatecznie prawo osiedlania się w tym m ieście), udział Ż ydów w życiu gosp odarczym i kulturalnym m iasta i ich tragiczne losy w okre­ sie okupacji. Podjął rów nież próbę w yjaśnienia

p rzyczyn i naszkicow ał przeb ieg zajść 4 lipca 1946 roku, w w yn ik u których zg in ęło w K ie l­ cach 42 Ż ydów . O pracow anie to pow stało w oparciu zarów no o dostępną literaturę, jak i m ateriały archiw alne i źródła drukow ane. P om im o skrom nych rozm iarów (56 stron for­ m atu B5) w roku wydania b yło to najobszer­ niejsze om ów ien ie tej problem atyki. Pracę ilu s­ trują czarno-białe fotografie. P ow stała ona przy finansow ej pom ocy Fundacji R od ziny N iss en - baum ów . D ruk K Z G , obj. 5 aw ., nakł. 2000 egz.

P l a k a t y

— Społeczność żydowska w Kielcach — czarno-biały plakat inform ujący o w ystaw ie, opracow any przez art. piast. C zesław a Ł a g o w s­ kiego, sfinansow any przez Fundację R od ziny N issen b au m ów . W idnieje na nim pow iększona i częściow o wykadrowana pocztów ka z 1916 r., przedstawiająca grupę Ż ydów na u licy D u żej. D ruk R S W K ielce, form at B 2, nakł. 300 egz.

— Zb. Kurkowski. M alarstwo. W ystawa

retrospektywna — plakat zaprojektow any przez sam ego artystę, w ydany su m ptem kieleckiego Biura W ystaw A rtystyczn ych . D ru k R S W K ie ­ lce, form at B 2, nakł. 100 egz.

— Mineralien und Gesteine von der Święto­

krzyski Region — plakat inform ujący o w y ­ staw ie zorganizow anej w M u zeu m P rzyrod­ niczym w K arl-M arx-S tad t. Projekt opracował C zesław Ł agow ski. N a plakacie w idnieje zarys w zgórz i szkic m inerału, tło n ieb iesko-p op iela- te. D ruk R S W K ielce, format B 2, nakł. 100 egz.

P onadto na typow ym poddruku reklam o­ wana była wystaw a m alarstwa W ojciecha W eis­ sa oraz pokaz P ejza ż ukraiński i miniatury portretowe ze zbiorów Muzeum S ztu k i w Win­

nicy. W ydrukow ano także 6 zaproszeń na w y ­ staw y w edłu g projektów B. Furnala oraz jedno na sesję naukową.

Kronika muzealna 1989 325

II I. Z B IO R Y . P R A C E K O N S E R W A T O R S K IE I N A U K O W E

1. GROMADZENIE ZBIORÓW

W 1989 roku do zbiorów m uzealn ych w łą­ czono 441 obiektów , z czego aż 241 znajdow ało się w m uzeu m już w latach w cześn iejszych , lecz poza ew idencją (głów n ie zabytki archeo­ logiczne).

N A BY TK I M U ZEU M NARO D O W EGO W K IELC A C H

Uwaga. W rubryce „zakup” uwzględniono muzealia, za które

zapłacono, a zatem i wpisano w księgi wpływu muzealiów

w 1989 r., podobnie w rubryce następnej — tylko muzealia,

które zarejestrowano w księdze wpływu w tymże roku. Pomię­

dzy obliczeniami ilości muzealiów na podstawie księgi wpływu

a danymi zawartymi w sprawozdaniach działów stale występują

pewne niezgodności wynikające z przyjęcia przez nie jako

podstawy obliczeń wpisów do inwentarza zbiorów w danym

roku, pomimo że są wśród nich nabytki z lat wcześniejszych.

W tym roku 122 obiekty pozbaw ion o rangi m u zealiów . 31 grudnia tego roku zbiory liczyły 72 362 eksponaty.

K sięgozb iór b i b l i o t e k i m uzealnej p o ­ w iększył się o 233 druki zw arte, 175 czasopism , 159 katalogów oraz d w ie m apy. Są to zarów no pozycje zakupione, jak i pochodzące z w ym ia­ ny.

F o t o g r a f o w a n i e . W ykonano 922 n e­ gatyw y zdjęć m uzealiów . D la potrzeb innych m uzeów i osób pryw atn ych oraz w yd aw nictw naszego m uzeum sp orządzono ponad 4000 o d ­ bitek pozytyw ow ych .

I n w e n t a r y z a c j e . Przeprow adzono u p roszczone inw entaryzacje m uzealiów w na­ stępujących działach: Sztuki L ud ow ej, A rch eo­ logii i Przyrody.

Z innych prac zw iązanych ze zbioram i należy w sp om n ieć o zm ianie przynależności do d otychczasow ego działu 87 m uzealiów , ze w zględ u na potrzebę bardziej precyzyjnego uprofilow ania zbiorów poszczególn ych dzia­ łów .

Zgodnie z poleceniem M inisterstw a K u l­ tury i Sztuki m ikrofilm owano księgi inw enta­ rzow e m uzealiów (praca zlecona wykonywana poza m uzeum ). Sporządzono 7 zestaw ów m ikro­ film ów , każdy złożony z negatyw u i pozytyw u. P rzeprow adzono skontrum księgozbioru m uzealn ego, w trakcie którego spisano w stęp ­ nie starodruki i określono zasady postępow ania z nim i.

R u c h m u z e a l i ó w . G łów n ie do celów ekspozycyjnych w yp ożyczon o 462 zabytki, a przyjęto 859.

2. KONSERWACJA ZBIORÓW

M uzealna Pracownia K onserw acji D zieł Sztuki zakonserw ow ała trzy obrazy olejne: R. H adziew icza Portret m ężczyzny i J. M al­ czew sk iego Autoportret oraz P ejza ż wiejski. Sklejono kilkanaście naczyń ze zbiorów etn o­ graficznych; trwały prace nad konserwacją sek- retarzyka i m arm urow ego blatu od stolika. Pracownia wykonała także szereg prac tech ­ niczn ych niezb ęd nych dla w łaściw ego ekspo­ now ania m uzealiów . Stale czuw ano nad za­ chow aniem w łaściw ych w arunków klim atycz­ nych na ekspozycjach i w m agazynach, sporzą­ dzano op in ie konserw atorskie o stanie zacho­ wania m uzealiów w yp ożyczan ych , spraw owano nadzór nad ruchem zabytków .

W tym roku specjalistyczne pracow nie kon­ serwatorskie zakończyły prace nad X I X -w ie c z - nym i grafikami (z album u N ap oleon a Ordy) oraz makatą sułtariską i kon tynuow ały zabiegi przy dziew ięciu X V II-w ie c zn y ch grafikach i tkaninach zabytkow ych {Aleksander Wielki przyjm ujący hołd, kobierzec z herbem O goń- czyk).

Dział

Zaku­

py

Inne

źródła

wpływu

Archeologii

1

Sztuki Ludowej

—

17

Numizmatyczny

1

7

Rycin

14

—

Historii

35

16

Malarstwa i Rzeźby

7

—

Militariów

—

—

Przyrody

—

35

Rzemiosła Artystycznego

23

4

Muzeum Henryka Sienkiewicza

32

8

Muzeum Lat Szkolnych

Stefana Żeromskiego

_

_

Pracownia konserwatorska

—

—

Razem

112

88

3. PRACE NAUKOWE

O pracow ano 1510 kart katalogu naukow e­ go i uzup ełn ian o już istniejące.

M uzeu m zorganizow ało dw ie sesje. W dniach 23— 24 lutego odbyła się konferencja prow adzona przez A nnę K w aśnik-G liw iriską, kierującą D ziałem R zem iosła A rtystyczn ego, pośw ięcona zbiorom szkła w naszym m u zeum i kw estii ich naukow ego opracowania. N a to ­ m iast 22 sierpnia odbyła się sesja p op ularno­ naukow a z okazji 50. rocznicy w yb uch u II w ojny św iatow ej, przygotow ana w sp óln ie z Fundacją R od ziny N issen b au m ów . Ze strony m uzeum referaty w ygłosili: L idia M ichalsk a- -Bracha, która m ów iła o judaikach w naszych zbiorach, i K rzy szto f U rbański o likwidacji kieleckiego getta. Referat o p rzeb iegu kam panii wrześniow ej na K ielecczyźn ie, przygotow any przez zm arłego w tym m iesiącu dra Stanisław a M arcinkow skiego, w ygłosił dr Stan isław M e- ducki. Z kolei przedstaw iciel Fundacji R od zin y N issen b a u m ó w przedstaw ił jej poczynania na rzecz ratowania zabytków kultury żydow skiej.

P ow ołano now y skład R a d y M u z e a l - n e j (zatw ierdzony przez W ydział K ultury U W 30 października), w skład której w eszli: prof. Z dzisław Ż ygulski, kurator M u zeu m N a ­ rodow ego w Krakowie; dr Jan Jaskanis, dyrek­ tor M u zeu m A rch eologiczn ego w W arszawie; m gr Andrzej M ichałow ski, dyrektor Zarządu O chrony i K onserw acji Z esp ołów Pałacow o- -O grodow ych; m gr Janusz O d row ąż-P ie- niążek, dyrektor M uzeu m L iteratury w W ar­ szawie; m gr Barbara R adłow ska, głów n y sp ec­ jalista w D epartam encie O ch ron y D ó b r K u l­ tury, M u zeó w i Plastyki M inisterstw a K ultury i Sztuki; dr Bożena Steinborn, w icedyrektor M uzeu m N arod ow ego w W arszawie; m gr Ire­ n eu sz W ojciech ow sk i, w icedyrektor M u zeu m W ojska P olskiego w W arszaw ie, oraz dyrektor M N K i dr K rzy szto f U rbański i kierow nicy d ziałów m erytorycznych. P ierw sze, jedyne zre­ sztą, p osied zen ie Rady w tym składzie, o d b yło się 29 listopada. D ysk u tow an o w ów czas nad kw estią zagospodarow ania czterech p o m ie sz­ czeń przyziem ia pałacu kieleckiego, w których p op rzednio znajdow ały się m agazyny D z ia łu M alarstwa i R zeźb y, oraz przyległego do n ich alkierzyka w w ieży pó łn o cn o -za ch o d n iej. R o z­

w ażono następujące propozycje: zorgan izow a­ nie ekspozycji malarstwa p olsk iego połączonej z pokazem szkła artystycznego i ceramiki ćm ie- low skiej, odpow iadających chronologicznie i stylistyczn ie obrazom ; urządzenie pokazu ry­ cin, w tym ew en tualnie także prezentujących h istorię pałacu; odtw orzen ie istniejącego w tych salach od 1938 roku Sanktuarium Józefa P iłsu dskiego. W jednej z sal, w pokoju, w k tó­ rym w 1914 roku pracował Jó zef P iłsudski, zachow ał się m arm urow y wystrój daw nego Sanktuarium , ale przeciw tej koncepcji p rze­ m awiał fakt, że w iększość eksponatów stan ow i­ łyby kopie lub d ep ozyty w yp ożyczon e z innych placów ek. W ysu n ięto także przypuszczen ie, że w w ypadku kon ieczn ości rezygnacji z wynaj­ m ow ania niektórych sal w ystaw ow ych w b u ­ dynkach przy pl. Partyzantów , do pałacu trzeba by b yło przen ieść stałą w ystaw ę broni i m iejs­ cem jej ekspozycji byłaby jedna z sal p rzyzie­ mia. N ie pod jęto ostatecznej decyzji w spraw ie zagospodarow ania tych p om ieszczeń .

N a leży w sp om n ieć, że nie doszła do skutku organizow ana przez m uzeum dw ud niow a sesja R ady M uzealnej w pop rzednim składzie, p o ­ św ięcona problem om m uzeów kieleckiego okręgu m uzealn ego i połączona z objazdem terenow ym . Sesja nie odbyła się ze w zględ u na n iem ożn ość przyjazdu w iększości członków ów czesnej Rady.

D o kolejnego tom u „R oczn ika M uzeu m N arod ow ego w K ielca ch ” pracow nicy złożyli następujące artykuły:

— E. Fijałkow ska Surowce ilaste użytkowane p rz e z w arsztaty ceramiczne w Bodzentynie i Daleszycach;

— A. K w aśn ik -G liw iń sk a Scypion czy Alek­ sander? O tapiserii ze zbiorów Muzeum N a ­ rodowego w Kielcach',

— J. K uczyń ski Ludność Kielc w świetle lust­ racji z 1788 roku

— E. Jeżew ska — om ów ien ie w ystaw y jubileu­ szowej (8 0 -lecie m uzeum ) zorganizowanej w 1988 r.

P onadto J. K uczyń ski opracował scena­ riusz planowanej na rok 1990 w ystaw y mającej być prezentacją kultury Ż yd ów polsk ich , zaty­ tułowanej Świadectwa czasu minionego, oraz program ekspozycji dla organizow anego w P rzysu sze M u zeu m Oskara K olberga.

Kronika muzealna 1989 32 7

IV . P R A C E B U D O W L A N O -K O N S E R W A T O R S K IE W obrębie zespołu pałacow ego k on tyn u o­

w ano prace kam ieniarskie przy tarasie p ółn oc­ n ym i m urach okalających ogród pałacow y, a zakończono prace konserw atorskie w wieżach półn ocn o-zach odn iej i połu dniow o-zach odn iej (alkierz w pierw szej z nich w łączono do eks­ pozycji). W yrem ontow ano też część pokrycia dachow ego na korpusie głów n ym pałacu.

Posiadane środki finansow e um ożliw iły zlecen ie Pracow ni K onserw acji D z ieł Sztuki P P P K Z O ddział w K ielcach prac konserw ator­ skich przy stropie ram ow ym z m alow idłem

centralnym S ą d n a d a r ia n a m i, znajdującym się w T rzecim Pokoju B iskupim . Jest to jeden z trzech zachow anych plafonów , zdobiących pałac. Strop ram ow y w tym pom ieszczen iu od dawna wym agał kom pleksow ej konserw acji, poprzednią w ykonano w latach 1953— 1954. Pracow nia P K Z rozpoczęła konserw ację stropu 14 grudnia od ustalenia zakresu prac konser­ w atorskich. S zczegóły w kom unikacie A liny Celichow skiej na s. 223.

Ponadto w budynkach przy placu Party­ zantów rem ontow ano pokrycie dachow e. V. I N N E P R A C E

— K om isja Z akupów zbierała się na p ięciu p osied zen iach , opiniując zakupy zarów no dla n aszego m u zeu m , jak i dla M u zeu m H isto ry cz­ n o-A rch eo lo g iczn eg o w O strow cu Św iętokrzy­ skim oraz M u zeu m Zabawkarstwa w K ielcach. — R ów nież pięć razy zebrało się m uzealne K o leg iu m K u stoszy. O m aw iano na nim sprawy plan ów pracy, organizacji w ystaw , zagospoda­ rowania parteru pałacu, ew en tualnego tw orze­ nia kolekcji rzeźby oraz kw estię pow ołania n ow ego składu R ady M uzealnej.

— D o X X -w iec zn eg o budynku znajdującego się na p ółn ocn ym d zied zińcu pałacu p rzen ie­ sion o ze skrzydła p ó łn ocn ego pracow nie i m a­ gazyny działów H isto rii, N u m izm atycznego i M ilitariów .

— U stalon o tryb przyjm ow ania darów w ra­ m ach ogólnopolskiej akcji „ F u n d u sz D aru N a ­ rod ow ego” .

— P od yp lom ow e Stu d iu m M u zeologiczn e na U n iw ersy tecie Jagiellońskim ukończyły: Anna

K w aśn ik -G liw iń sk a, kierująca D ziałem R z e­ m iosła A rtystyczn ego i E lżbieta Jeżewska, kie­ rownik D ziału M alarstwa i R zeźby.

— M iesięczną praktykę w działach m erytory­ cznych odb yły cztery studentki historii sztuki z K atolickiego U n iw ersy tetu L ub elskiego. — Poprzez u d ostęp n ien ie sw ych lokali m u ze­ um ułatw iło działalność dw om organizacjom , którym przew od niczyli pracow nicy m uzeum : kieleckiem u odd ziałow i Zw iązku Sybiraków (J ó zef D zik ow sk i, kierow nik D ziału N u m iz ­ m atycznego) i S tow arzyszen iu W isła— Odra (K rzy szto f U rbański — dyrektor m uzeum ). — O d n ow ion o w nętrza (m alow anie) części sal w ystaw ow ych zarów no w pałacu, jak i w b u ­ dynkach przy placu Partyzantów , rozpoczęto rem ont system u alarm ow ego w pałacu (kon ie­ czn ość w ym iany). D rzw i w skrzydle p o łu d n io­ w ym i w budynku w oln o stojącym na d zied ziń ­ cu półn ocn ym pałacu zaopatrzono w dom ofon y i w izjery, a część okien w kraty.

V I. O D D Z I A Ł Y M U Z E U M N A R O D O W E G O W K IE L C A C H

MUZEUM HENRYKA SIENKIEWICZA

W OBLĘGORKU

M uzeu m zorganizow ało pokaz m uzealiów zw iązanych z pisarzem w M u zeu m K rajoznaw ­ czym w W in n icy, a w siedzib ie własnej w ystaw ­ kę ekslibrisów ze zbiorów M u zeu m H enryka Sienkiew icza w W oli Okrzejskiej. M u zeu m z w ied ziło 45 0 0 0 o sób , w tym 38 000 w grupach

zorganizow anych. P racow nicy w ygłosili 26 o d ­ czytów , przeprow adzili 30 lekcji m uzealnych. P row adzono prace nad uzup ełn ieniem katalogu naukow ego. Skontrolow ano księgozbiór i w ce­ lu uporządkowania tego dość interesującego zbioru zatrudniono na 1/2 etatu bibliotekarkę.

W zabytkow ej siedzib ie m uzeum rem on­ tow ano sieć w odociągow ą.

M UZEUM LA T SZKOLNYCH STEFANA ŻEROM SKIEGO

T o niewielkie muzeum, którego ekspozycja zajmuje tylko dwie sale, a zbiory liczą 521 muzealiów, zwiedziło aż 21 000 osób. Kierująca muzeum Kazimiera Zapałowa prowadziła in­ tensywną pracę oświatową, wygłosiła kilka od­

V II. M U Z E A R E G IO N A L N E

czytów i przeprowadziła 37 lekcji muzealnych. Zorganizowała również coroczną uroczystość wręczenia wyróżniającym się uczniom stypen­ diów im. Andrzeja Radka.

Zinwentaryzowano 271 muzealiów — ar­ chiwum negatywów po Janie Siudowskim, do­ tyczące Stefana Żeromskiego.

M UZEU M REG IO N A LN E W PIŃCZOW IE

Czynne były nadal wystawy czasowe ot­ warte w poprzednim roku: Pińczowska Kolej

Dojazdowa 1923— 1926 w fotografii oraz A r ­ chitektura i krajobraz Ponidzia w fotografii Henryka Poddębskiego. Przygotowywano w y­

stawę stałą Pińczów — historia miasta, i wydano katalogi dwóch pokazów: Pińczów — wrzesień

1939 i Cmentarze Pińczowa, których otwarcie

ze względów finansowych przełożono na rok następny. Uzupełniano katalog naukowy m u­ zealiów. Zbiór tego muzeum liczy 1005 zabyt­ ków i w roku 1989 powiększył się o 14 obiektów. W niewielkim zakresie konserwowano zbiory. Prowadzono prace porządkowe i remontowe w zabytkowej siedzibie muzeum i w magazynie zbiorów archeologicznych w Kozubowie. Eks­ pozycje zwiedziło 3300 osób, głównie młodzież szkolna.

M UZEUM REGIO N A LN E W W IŚLICY

Z uwagi na chorobę kierowniczki (obsada jednoosobowa) brak danych o działalności m u­ zeum w tym roku, która ograniczała się do obsługi wystawy stałej, poświęconej dziejom Wiślicy. Tymczasem po zakończeniu remontu pawilonu zabezpieczającego relikty kościółka romańskiego powiększył się zakres obowiązków spoczywających na muzeum o konieczność oprowadzania zwiedzających po tym obiekcie. N ie uległa także poprawie sytuacja lokalowa tego muzeum.

M UZEU M R EG IO N A LN E W SZYDŁOW IE

Również i to muzeum borykało się z prob­ lemami kadrowymi i lokalowymi. Jego zbiory liczą 621 muzealiów. Ekspozycję zwiedziło 1500 osób.

M UZEU M R EG IO N A LN E IM. GEN. ZY G M U N TA B ERLINGA W SK A RŻYSKU-KAM IENNEJ

W 1989 roku minęło 20 lat od założenia muzeum. Zbiory powiększyły się o 151 eks­ ponatów, z których najbardziej interesujące są trzy samoloty wojskowe: M IG -21, IŁ -14 i JA K -18. Przyspieszono prace nad katalogiem naukowym zbiorów, gdyż opracowano 620 kart, lecz nadal tylko 55% zbiorów jest skatalo­ gowanych. Ze względu na braki kadrowe nie rozpoczęto fotografowania muzealiów. W yko­ nano natomiast szereg prac konserwatorskich i porządkowano ekspozycję plenerową. Jak co roku wystawy cieszyły się dużym zainteresowa­ niem, zwiedziło je 42 600 osób. Przeprowadzo­ no 140 lekcji muzealnych.

M UZEU M WALK PARTYZANCKICH NA K IELECCZY ŹNIE W JÓŹW IK O W IE

Stałą wystawę historyczną prezentowaną w tym niewielkim muzeum zwiedziło 950 osób. Przeprowadzono 18 lekcji muzealnych i w y­ głoszono dwa odczyty. W związku z obchodami 50. rocznicy wybuchu II wojny światowej i 45. bitwy pod Gruszką z inicjatywy muzeum przed jego siedzibą 1 września odbyła się manifestacja patriotyczna.