View of TRENDS AND DETERMINANTS OF POLISH SUPPORT TERRITORIAL COOPERATION IN TOURISM

Oeconomia 9 (4) 2010, 585–595

KIERUNKI I UWARUNKOWANIA WSPIERANIA

WSPÓPRACY TERYTORIALNEJ POLSKI

W TURYSTYCE

Andrzej P. Wiatrak

Uniwersytet Warszawski

Streszczenie. W artykule omówiono nastpujce zagadnienia: kierunki rozwoju turystyki w planach rozwojowych Polski, kierunki rozwoju turystyki w regionach przygranicznych, rozwój turystyki wynikajcy ze wspópracy ponadnarodowej i midzyregionalnej oraz rozwój turystyki midzy regionami i rejonami turystycznymi w Polsce. Celem artykuu – opartego na literaturze przedmiotu, dokumentach dotyczcych rozwoju turystyki Polsce i wybranych instrumentach polityki strukturalnej Unii Europejskiej – byo okrelenie kie-runków tej wspópracy oraz uwarunkowa jej prowadzenia w Polsce w obecnej perspekty-wie  nansowej. Ponadto wskazano na potrzeb wspierania tej wspópracy.

Sowa kluczowe: region, granica, turystyka, rozwój, wspieranie

WSTP

Potrzeby modernizacji i restrukturyzacji polskiej gospodarki wymagaj rónorakich dziaa, które bd miay na celu wykorzystanie posiadanych zasobów i racjonalne ich zagospodarowanie oraz bd prowadziy do zmiany istniejcej struktury funkcjonalnej, infrastruktury gospodarczej, rynkowej i informacyjnej oraz zatrudnienia. Dziaania takie s konieczne ze wzgldów ekonomicznych, spoecznych i ekologicznych w caej go-spodarce, w tym gospodarce turystycznej, której rozwój w Polsce – mimo podejmowa-nych dziaa i inwestycji – wci jest niedostateczny. W zwizku z tym istnieje potrzeba wspierania tego rozwoju przez wykorzystanie istniejcych moliwoci, jakimi s m.in. wspópraca terytorialna wewntrz i na zewntrz kraju, w tym wynikajca z prowadzonej polityki strukturalnej w ramach Unii Europejskiej. Celem opracowania jest okrelenie kierunków tej wspópracy oraz uwarunkowa jej prowadzenia w Polsce. Na tre pracy skadaj si nastpujce zagadnienia: kierunki rozwoju turystyki w planach rozwojowych Polski, kierunki rozwoju turystyki w regionach przygranicznych, rozwój turystyki wyni-Adres do korespondencji – Corresponding author: Andrzej Piotr Wiatrak, Uniwersytet Warszawski, Wydzia Zarzdzania, Zakad Organizacji i Metod Pracy Kierowniczej, ul. Szturmowa 1/3, 02-678 Warszawa, e-mail: apw@mail.wz.uw.edu.pl

kajcy ze wspópracy ponadnarodowej i midzyregionalnej oraz rozwój turystyki midzy regionami i rejonami turystycznymi w Polsce.

Rozwaania te s oparte na literaturze przedmiotu, dokumentach dotyczcych rozwo-ju turystyki i moliwoci jej wspierania przez wybrane instrumenty polityki strukturalnej Unii Europejskiej oraz wasnych przemyleniach autora.

KIERUNKI ROZWOJU TURYSTYKI W PLANACH ROZWOJOWYCH POLSKI

W planach rozwojowych Polski do 2015 roku okrelono nastpujce kierunki rozwo-ju turystyki i dziaa zwizanych z ich wprowadzaniem [Kierunki… 2008]:

Produkt turystyczny o wysokiej konkurencyjnoci – przez doskonalenie istniejcych i przygotowanie nowych produktów turystycznych w poczeniu z rozbudow infra-struktury turystycznej i dziaaniami przedsibiorczymi w turystyce.

Rozwój zasobów ludzkich na rzecz rozwoju turystyki – przez dziaania edukacyjne i doradcze w odniesieniu do osób pracujcych i zamierzajcych pracowa w tury-styce.

Wsparcie marketingowe – dziaa w turystyce, przygotowanych produktów oraz wa-lorów turystycznych.

Ksztatowanie przestrzeni turystycznej – przez rozwój infrastruktury zachowujcy i podnoszcy jej warto , zapewniajcy dziaalno w sposób zrównowaony. Wymienione obszary priorytetowe wyznaczaj kierunki rozwoju turystyki, które za-wieraj podstawowe obszary jej wspierania, poczynajc od produktu, przez ksztatowa-nie przestrzeni turystycznej i przygotowaksztatowa-nie kadr dla turystyki, a koczc na dziaaniach marketingowych. Te obszary priorytetowe s dosy dobrze okrelone, zawieraj cele strategiczne i operacyjne oraz zamierzone dziaania. Szczególnie dotyczy to ksztatowa-nia produktu turystycznego, który jest podstaw pozostaych obszarów priorytetowych i punktem wyjcia ich programowania. W obszarze priorytetowym „Produkt turystycz-ny o wysokiej konkurencyjnoci” celem strategiczturystycz-nym jest „Kreowanie i rozwój zin-tegrowanych i konkurencyjnych produktów turystycznych”, a celami operacyjnymi s (por. rysunek 1):

Kreowanie i rozwój konkurencyjnych produktów turystycznych. Rozwój infrastruktury turystycznej.

Integracja produktów i oferty turystycznej regionów.

Rozwój przedsibiorczoci i dziaalnoci organizacji w dziedzinie turystyki.

Rozwój wiodcych typów turystyki, w tym m.in. turystyki biznesowej, turystyki kul-turowej, turystyki miejskiej, turystyki wiejskiej, turystyki uzdrowiskowej.

1. 2. 3. 4.

–

–

–

–

–

PRODUKT TURYSTYC Z N Y O WYSOK IEJ K O N KURENC Y J NO  CI C e l op e r a cyj n y 1 Kre o wanie i ro zwój ko n k u r en cyj n y c h produktów Ce l o p er ac yjny 2 Rozwój infra st ruk tu ry tu ry sty czn ej C e l operacyjny 3 Integr acja pr o d uk -tó w i oferty tury-styc zn e j reg ionó w Cel operacyjny 4 Ro zwó j p r zedsibi o r -czoci i dzia alnoci organi zacji w dziedzi-nie tur y st y ki C e l operacyjny 5 Ro zwó j wi o d  cyc h typów t u rys tyki DZ IA  A NI A Stw ar z ani e podstaw w za -kresi e wi edzy i info rm acji dla kreo wania i ro zw o ju do-tyc hc zas o w y ch k onku ren-cyjny ch produktów tu ry -sty czn y ch . Ws pie ra n ie proce sów po-w stawania lo kalnych i re-gionalny ch produktów tu ry-st yc zn y ch.  O p raco wan ie i wd ro  eni e me ch an iz mó w o ra z n ar z -dzi w p y wajcy ch na pod-no

szenie jakoci produ

ktu tu ry sty czn ego . Sty m u lo w anie inno wacy j-no ci w ob szarze kre ac ji oraz marketingu pro duktów turysty cznych . Stwor z eni e sy ste mu mon ito-rowania i dos tos owywan ia pro duktów turystycznych do potrzeb rynku. Wzm ac niani e bez p iecz e -st wa tu ry stó w . DZIA ANIA  R o zwój in fr astr uk tury atr ak cji turyst y cznych;  R o zwój spec ja li sty cznej infr astrukt ury turysty czn ej.  R o zwój in fr astr uk tury noc-lego we j i g a st rono mic znej dla o rga n izac ji Mis trz o st w Europy w Pice Non ej EURO 2 012.  W sp arcie infrastruktury uzupeniajcej istotnej dl a konk uren cyjnoci prod uk -tów turysty czny ch oraz sp rz yja j c ej wyd u e n iu se -zonu turysty cznego . W sp ar ci e r o zwo ju in fr a-struk tury proekologicznej;  W sp ó p raca mi d zynaro-dow a w za k res ie ro zw oju tury styki, w t y m roz woj u infr astrukt ury turysty czn ej.  Stwo rze nie s y st emu zac h t in we st yc yj n y ch . DZIA ANIA Budo wa i rozwój wiod cy ch p roduk-tów tury stycz ny ch. Zawizyw anie wspó p ra cy m id zy ró n y m i obsza ram i dla kre o w an ia z inte -growa nyc h prod uk-tów tury styc zny ch. DZIA  ANIA W d ro en ie r egio n al -ny ch i lok aln y ch pro-gramów do radz tw a dla przedsi biorców tu ry -sty cznych.  Popraw a warunków funkcjono wania p rzed-sibiorstw tu rystycz-ny ch .  Popra wa dos t pu do ka pita u prze d si -biorstw tury styczny ch;  W sp ar ci e re gio n alnyc h i branowy ch organiza-cji tury sty czny ch. DZ IA ANIA Ws p ie ra n ie ro zw oj u t u ry -st yki uz drow iskowe j, m e-d y czn ej , r eh ab il it acy jn ej ora z tu ry st yk i typ u wel lness. Wspi eranie rozwoj u tur y-st yki m iej skiej, tur y st yki kult urowej i tur ystyki w obie ktac h dziedzic twa p rzemy s o w eg o. Wspi eranie rozwoj u tur y-st yki pielgrzym kowej i etnicz ne j. Wspi eranie rozwoj u tur y-st yki w strefa ch pr zy gr a-n icz ny ch . Wspi eranie rozwoj u tur y-st yki wiejskiej . Wspi eranie rozwoj u tur y-st yki aktywne j i spec jal i-st y cz n ej . Wspi eranie rozwoj u tur ys ty k i b izn eso wej i k ongresowej. R ys. 1.

Kierunki rozwoju produktów turystycznych w planach rozwojowych Polski do 2015 roku

Fig. 1.

Development directions of tourism products in development plans of Polish to 2015

ródo:

[Kierunki… 2008].

Source:

Kady cel operacyjny zawiera dziaania, które mog by wspólnie realizowane przez poszczególne regiony i rejony turystyczne w Polsce (np. gminy), jak i we wspópracy z krajami ssiednimi (np. w ramach euroregionów). Wspópracy terytorialnej w zakresie turystyki, zwaszcza z innymi krajami, sprzyja cel 3 polityki strukturalnej Unii Europej-skiej pod nazw „Europejska wspópraca terytorialna”. Cel ten w obecnej perspek-tywie  nansowej 2007–2013 obejmuje wspieranie wspópracy regionów w zakresie za-gadnie wanych z punktu widzenia caej UE na trzech poziomach [Rozporzdzenie… 2006; Sugocki 2008]:

programy wspópracy transgranicznej, realizowane zarówno na wewntrznych, jak

i zewntrznych granicach UE, majce na celu promocje wspólnych inicjatyw spo-ecznoci lokalnych zamieszkujcych regiony przygraniczne krajów czonkowskich, a take krajów ssiedzkich,

programy wspópracy transnarodowej, wspierajce tworzenie sieci wspópracy

i dziaa prowadzcych do zintegrowanego rozwoju terytorialnego;

programy wspópracy midzyregionalnej, zmierzajce do poprawy efektywnoci

poli-tyki regionalnej przez wspieranie tworzenia sieci wspópracy i wymian dowiadcze midzy wadzami regionalnymi i lokalnymi, dotyczcych promowania innowacyjno-ci i gospodarki opartej na wiedzy, ochrony rodowiska i zapobiegania ryzyku. Dziaania w ramach celu 3 polityki strukturalnej UE s nakierowane na zintegrowa-ny rozwój terytorialzintegrowa-ny przez zacienianie wspópracy terytorialnej, wspólne inicjatywy lokalne i regionalne oraz na szczeblu ponadnarodowym, a take wymian dowiadcze

midzy wspópracujcymi obszarami [Jankowska 2007; Rozporzdzenie… 2006]. Na

ten cel przeznaczono 13,2 mld euro (3,94% ogólnej kwoty rodków skierowanych na fundusze strukturalne). Z ogólnej kwoty zarezerwowanej dla niniejszego celu 35,61% zostanie przeznaczone na  nansowanie wspópracy transgranicznej, 12,12% na wkad Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego do Europejskiego Instrumentu Ssiedz-twa i PartnersSsiedz-twa, 47,73% na  nansowanie wspópracy ponadnarodowej oraz 4,54% na  nansowanie sieci wspópracy i wymiany dowiadcze [Jankowska 2007].

Biorc pod uwag cel 3 polityki strukturalnej oraz cele rozwoju turystyki w Polsce, mona sformuowa najwaniejsze kierunki wspópracy terytorialnej w zakresie rozwoju turystyki:

Rozwój turystyki w regionach przygranicznych.

Rozwój turystyki wynikajcy ze wspópracy ponadnarodowej i midzyregionalnej. Rozwój turystyki midzy regionami i rejonami turystycznymi w Polsce.

KIERUNKI ROZWOJU TURYSTYKI W REGIONACH PRZYGRANICZNYCH Regiony przygraniczne pozostaway zwykle na uboczu ycia gospodarczego ze wzgldu na swoje peryferyjne pooenie (geogra czne, kulturowe i gospodarcze). Idea wspópracy regionów przygranicznych powstaa po drugiej wojnie wiatowej, jako na-rzdzie oywienia tych obszarów przez aktywno spoecznoci lokalnych i ich zaanga-owanie na rzecz rozwoju. Przykadem takiej wspópracy s euroregiony, posiadajce wasne struktury zarzdzania rozwojem, wydatkowania rodków oraz realizowania pro-gramów rozwizujcych wystpujce problemy. Pierwszy euroregion powsta w 1958

–

–

–

–

–

–

Kierunki i uwarunkowania wspierania wspópracy terytorialnej... 589

Oeconomia 9 (4) 2010

r. na granicy niemiecko-holenderskiej. Obecnie w Europie funkcjonuje 185 obszarów wspópracy euroregionalnej (w tym 16 w ramach wspópracy transgranicznej Polski). Zadaniem euroregionów jest restrukturyzacja obszarów przygranicznych w celu wzmo-enia aktywnoci gospodarczej i spoecznej mieszkaców oraz umoliwienia zaspokoje-nia potrzeb ludnoci miejscowej i podróujcej. Odbywa si to przez [www.interreg.gov. pl 2010, Walasek 2008]:

Rozwój wspópracy transgranicznej (np. w dziedzinie kultury, owiaty, ochrony zdro-wia).

Rozwój wspópracy z nowymi regionami w Europie rodkowo-Wschodniej. Rozwój turystyki.

Przedsiwzicia w dziedzinie ochrony rodowiska. Popraw infrastruktury transportowej.

Wspieranie szkole w dziedzinach zwizanych z rozwojem tych regionów. Rozwój sieci energetycznych.

Tworzenie alternatywnych moliwoci zatrudnienia.

Wspópraca transgraniczna obejmuje w obecnej perspektywie  nansowej regiony na poziomie NUTS 3 usytuowane wzdu wewntrznych i niektórych zewntrznych granic ldowych oraz wszystkie regiony poziomu NUTS 3 usytuowane wzdu granic morskich, oddzielone od siebie maksymalnie o 150 km. W Polsce s to podregiony (44 grupy po-wiatów), których granice stanowi granic pastwow [Komentarz… 2006]. Dziaania w ramach wspópracy transgranicznej maj na celu wzmocnienie harmonijnego i zrów-nowaonego rozwoju obszarów przygranicznych, które s zaniedbane i wymagaj popra-wy ycia mieszkaców przez stwarzanie warunków do nopopra-wych przedsiwzi , kreowa-nia przedsibiorczoci i zatrudniekreowa-nia. Najczciej do nansowane s dziaakreowa-nia zwizane z rozwojem infrastruktury transportowej, sieci energetycznej i turystyki oraz wspópracy w dziedzinie kultury, owiaty, zdrowia i ochrony rodowiska. Wikszo tych zagadnie jest bezporednio zwizana z turystyk i podróami albo te w sposób poredni – przez infrastruktur i kultur, które to dziedziny s wsparciem rozwoju turystyki. Podobnie jest w wypadku rodowiska i turystyki.

Biorc pod uwag plany rozwojowe turystyki w Polsce oraz istniejc sytuacj w za-kresie ruchu granicznego i zagospodarowania infrastrukturalnego obszarów przygranicz-nych, naley zwróci wiksz uwag na wytyczenie planów rozwoju turystyki. Chodzi tutaj zarówno o osoby przejedajce przez region przygraniczny, jak i osoby mieszkaj-ce w ssiednich pastwach. Dla osób przejedajcych wana jest gównie infrastruktura komunikacyjna, gastronomiczna i hotelowa. Uzupenieniem jej moe by handel (wraz ze sprzeda pamitek) i sie rónych usug zwizanych z obszarem, w tym krótkie wy-cieczki lub wypoczynek w miejscach o szczególnych walorach. Dla ssiadów oferta ta powinna by rozbudowana, ukazujca wartoci danego obszaru oraz zachcajca do po-wrotu i potrzeby przebywania w tym miejscu. W tym wypadku – oprócz wymienionych dziaa dla osób przejedajcych – naley zwróci uwag na produkt umoliwiajcy po-znanie historii, kultury, zwyczajów, kuchni danego regionu oraz jego walorów turystycz-nych i zagospodarowania infrastrukturalnego. Podstaw przyjazdów ssiadów moe by program wspópracy gospodarczej i spoecznej, realizowany na rónych paszczyznach [Pudeko 2000]. Takie podejcie, wraz z powizaniem turystyki z rozwojem regionów 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

przygranicznych, znalazo odzwierciedlenie w planach rozwojowych turystyki w Polsce, czego przykadem s niej przedstawione dziaania [Kierunki… 2008].

Dziaanie I.2.2: Rozbudowa specjalistycznej infrastruktury turystycznej – jest skierowane na realizacj zada w zakresie integrowania przedsiwzi na poziomie midzyregionalnym i transgranicznym. W ramach dziaania zostan podjte przed-siwzicia nakierowane na tworzenie infrastruktury wokó szlaków turystyki kwa-li kowanej, rozwój infrastruktury wodnych szlaków ródldowych i morskich oraz tworzenie udogodnie i usprawnie dla uprawiania specjalistycznych form turystyki,

sucych m.in. organizacji Mistrzostw Europyw Pice Nonej EURO 2012.

Dziaanie I.2.6: Wspópraca midzynarodowa w zakresie rozwoju turystyki, w tym rozwoju infrastruktury turystycznej – jest skierowane na wspieranie wspó-pracy z organizacjami midzynarodowymi i partnerskimi oraz regionami przygra-nicznymi w ramach euroregionów. Dziaanie to jest realizowane m.in. przez wspólny udzia w projektach i programach midzynarodowych, dotyczcych poprawy jakoci infrastruktury i bazy turystycznej.

Dziaanie I.3.1: Budowa i rozwój wiodcych produktów turystycznych, w tym rozwój produktów transgranicznych o strategicznym znaczeniu oraz stworzenie plat-formy wspópracy w dziedzinie turystyki w regionach przygranicznych.

Dziaanie I.3.2: Zawizywanie wspópracy pomidzy rónymi obszarami dla kreowania zintegrowanych produktów turystycznych – obejmuje tworzenie atrak-cyjnych produktów turystycznych opartych na miejscowych walorach, ich promo-cj i informapromo-cj o atrakcjach, szlakach, udogodnieniach itp. Takie dziaania mog w peni dotyczy wspópracy regionów przygranicznych w zakresie obsugi turystów i podrónych.

Dziaanie I.5.4: Wspieranie rozwoju turystyki w strefach przygranicznych – roz-wój tego typu turystyki rekomendowany jest zwaszcza na terenach przygranicznych Polski wschodniej i poudniowej, w poczeniu z prowadzeniem w strefach przy-granicznych intensywnej promocji walorów turystycznych Polski. Wybór tego typu turystyki podyktowany zosta przede wszystkim chci ograniczenia barier komu-nikacyjnych w rozwoju funkcji turystycznych i turystyki karawaningowej. Ponadto, mog by tworzone wspólne oferty turystyczne z krajami ssiednimi, co mogoby zwikszy zasig, si oddziaywania i konkurencyjno oferty turystycznej regionów przygranicznych.

Pozostae dziaania w zakresie rozwoju turystyki take mog dotyczy regionów przygranicznych. I tak np. w dziaaniu I.1.2 ujto: Wspieranie procesów powstawania lokalnych i regionalnych produktów turystycznych, a w dziaaniu I.1.6: Wzmacnianie bezpieczestwa turystów, co moe by w peni realizowane w regionach przygranicz-nych. Uwzgldniajc istniejce walory turystyczno-krajobrazowe, stosunkowo dobry stan rodowiska przyrodniczego w wielu regionach przygranicznych oraz popyt ze strony turystów z Europy Zachodniej i Pónocnej, naley sformuowa plan rozwoju turystyki, uwzgldniajcy caociowy rozwój regionu, którego turystyka jest si napdow i czyn-nikiem sprawczym przemian strukturalnych. Chodzi tutaj przede wszystkim o wykorzy-stanie istniejcych zasobów i walorów danego obszaru oraz kompleksowe ich zagospo-darowanie. W zwizku z tym omówione dziaania i przygotowane produkty turystyczne powinny wynika zarówno z strategii rozwoju regionu (powiatu, gminy), jak i celów

•

•

•

•

Kierunki i uwarunkowania wspierania wspópracy terytorialnej... 591

Oeconomia 9 (4) 2010

i zada polityki rodowiskowej, uwzgldniajcych istniejce walory turystyczne i za-gospodarowanie turystyczne [Wiatrak 2010]. Chodzi tutaj przede wszystkim o czynniki ekologiczne (czyste rodowisko), czynniki kulturalne (kultura, zabytki, historia, folklor itp.) oraz specy k regionów przygranicznych. Te czynniki powinny by podstaw przy-gotowania produktów turystycznych, dostosowanych do rónych grup klientów oraz rea-lizujcych szeroki wachlarz usug o wyodrbnionym charakterze, np. takich jak:

na onie natury, urlop wród zieleni,

ywno z gospodarstw ekologicznych,

rzemioso polskie (na Suwalszczynie, Zamojszczynie itp.), kultura i folklor polski (w Bieszczadach, na Podlasiu itp.), lekcja przyrody i historii (zwaszcza dla dzieci),

witaj czeski (niemiecki, sowacki, ukraiski itp.) s siedzie,

regionalne festyny plenerowe (ogniska, pieczenie barana, kuligi itp.).

Poszczególne produkty mogyby by dopracowane w kadym regionie (np. w Biesz-czadach) i dostosowane do istniejcych warunków dziaania. Chodzi tutaj o wykorzy-stanie tych warunków i przygotowanie odpowiedniego rodzaju produktu markowego, zapewniajcego ich wizerunek i tosamo . Ponadto, rozwój turystyki i wspópracy na obszarach przygranicznych w duym stopniu zaley od bazy handlu, zaspokajajcej za-równo potrzeby podróujcych, jak równie stanowicej form sprzeday eksportowej. Dotyczy to szczególnie rejonów usytuowanych wokó przej granicznych.

ROZWÓJ TURYSTYKI WYNIKAJ CY ZE WSPÓPRACY PONADNARODOWEJ I MIDZYREGIONALNEJ

Wspópraca transnarodowa okrela obszary uprawnione do wsparcia w ramach po-szczególnych programów krajów, przygotowywane przez Komisj Europejsk. W okre-sie 2007–2013 Polska bdzie braa udzia w dwóch programach wspópracy transnarodo-wej [Komentarz… 2007]:

Region Morza Batyckiego – program z udziaem Polski, Niemiec, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Litwy, otwy, Rosji i Biaorusi. W ramach programu przewiduje si wsparcie dla partnerów rosyjskich i biaoruskich ze rodków Europej-skiego Instrumentu Ssiedztwa i Partnerstwa.

Obszar rodkowo-Wschodni – program z udziaem Polski, Republiki Czeskiej, So-wacji, Wgier, Niemiec, Austrii, Sowenii, Woch i Ukrainy.

Z kolei wspópraca midzyregionalna obejmuje wspieranie programów wspópra-cy regionów na caym terytorium UE. W okresie 2007–2013 przewiduje si realizacj jednego programu wspópracy midzyregionalnej, skoncentrowanego na zagadnieniach zwizanych z promocj innowacyjnoci i ochron rodowiska. Ze rodków na promo-wanie wspópracy midzyregionalnej wspó nansowane bd dodatkowo nastpujce programy [Komentarz… 2006]:

wymiana dowiadcze na temat rozwoju obszarów miejskich (na podstawie realizo-wanego programu URBACT),

•

•

•

•

•

•

•

•

–

identy kacja, transfer i rozpowszechnianie „dobrych praktyk” w zarzdzaniu progra-mami wspópracy (na podstawie programu INTERACT),

studia i gromadzenie danych, obserwacja i analiza trendów rozwojowych (kontynu-acja programu ESPON).

W ramach wspópracy transnarodowej i midzyregionalnej jest moliwo wspó-pracy w dziedzinie turystyki przez wymian dowiadcze, promocj produktów, pomoc w przygotowaniu ofert, wspólne przygotowanie ofert lub przez uatwienia w przemiesz-czaniu si turystów midzy atrakcjami w regionach i miastach wspópracujcych. Ana-lizujc plany rozwojowe turystyki w Polsce, naley stwierdzi zbieno wielu dziaa z takim podejciem, czego przykadem s m.in. nastpujce dziaania [Kierunki 2008]:

Dziaanie I.2.2: Rozbudowa specjalistycznej infrastruktury turystycznej – dziki integrowaniu przedsiwzi w zakresie infrastruktury turystycznej i produktów tury-stycznych na poziomie midzyregionalnym, przekraczajcym regiony geogra czne i administracyjne.

Dziaanie I.2.6: Wspópraca midzynarodowa w zakresie rozwoju turystyki, w tym rozwoju infrastruktury turystycznej – przewiduje podobne kierunki zaan-gaowania, ale przez wspóprac instytucjonaln w ramach projektów midzynaro-dowych

Dziaanie I.3.2: Zawizywanie wspópracy pomidzy rónymi obszarami dla kreowania zintegrowanych produktów turystycznych – przez umoliwienie tury-stom swobodnego przemieszczania si midzy atrakcjami turystycznymi, realizowa-nie wspólnej polityki promocyjnej wspópracujcych obszarów.

W wymienionych dziaaniach rozwoju turystyki w Polsce i w celu 3 polityki struk-turalnej UE wskazuje si na powizanie dziaa regionów i miast, w tym na wykorzy-stywanie wasnych dowiadcze w rozwoju. Jednym z takich obszarów jest turystyka kulturowa, najszybciej rozwijajcy si segment globalnego rynku turystycznego. Warto to wykorzysta w rozwoju polskiej turystyki przez wiksz dostpno regionów i miast (jako nastpstwo rozbudowy infrastruktury turystycznej) i przygotowanie ofert propa-gujcych kultur Polski, dorobek w tym zakresie itp. Dla wielu turystów obcowanie ze sztuk, zwiedzanie muzeów nie jest jedyn form kontaktu z kultur. Oprócz elementów tradycyjnych, oferta turystyki kulturowej obejmuje take poznawanie atmosfery miejsc. „W najszerszym rozumieniu pojcie turystyki kulturalnej utosamia si z kultur podró-owania. W tym ujciu podkrela si, e turystyka sama w sobie jest kultur, oraz pored-niczy (powinna poredpored-niczy ) midzy kulturami kraju, z którego pochodz turyci i kra-ju, który ich goci. W tym znaczeniu turystyk traktuje si jako form kultury wiatowej” [Gaworecki 2000]. Znaczn rol w rozwoju turystyki midzynarodowej odgrywaj mi-dzynarodowe imprezy kulturalne, jak np. festiwale muzyki powanej, muzyki  lmowej, konkursy muzyczne i rónego rodzaju wystawy. Wpywaj one nie tylko na rozwój kultu-ry, ale take usug i ruchu turystycznego. Turystyka kulturowa ma w dzisiejszych czasach due znaczenie, szczególnie w regionach, które rozwijaj ten typ turystyki. Miejscowo-ci turystyczne maj dodatkowe szanse aktywizacji gospodarczej i spoecznej na drodze rozwoju turystyki kulturowej, a kultura przyczynia si do ich rozwoju ekonomicznego. Podkreli naley, e dziki midzynarodowej wymianie turystycznej jest moliwo nie tylko poznania danego kraju (regionu, miasta), ale take komunikowania si w innych dziedzinach (handel, nauka, technika itp.) oraz zawizywania partnerstwa w

rozwizy-–

–

•

•

Kierunki i uwarunkowania wspierania wspópracy terytorialnej... 593

Oeconomia 9 (4) 2010

waniu problemów wspópracujcych obszarów. Takiemu podejciu sprzyja program pod nazw Europejska Stolica Kultury – ESK (European Capital of Culture – ECOC), który daje moliwo zaprezentowania ycia i rozwoju kulturalnego miasta przez organizuj rónych imprez (wystawy, festiwale, koncerty, spektakle itp.), przycigajcych artystów i turystów nie tylko z Europy. Tym samym daje moliwo wypromowania danego mia-sta na arenie midzynarodowej. Tak moliwo mia Kraków w 1992 roku, a w 2016 roku kolejne miasto polskie, wspólnie z miastem hiszpaskim, bdzie nosi miano Eu-ropejskiej Stolicy Kultury. Do stara o ten tytu wczyy si: Toru, ód , Warszawa, Gdask, Szczecin, Pozna, Lublin, Biaystok, Katowice oraz Wrocaw.

„Ogólnym celem programu jest wzmocnienie wspólnej dla Europejczyków przestrze-ni kulturowej, opartej na wspólnym dziedzictwie kulturowym poprzez rozwój wspópra-cy kulturalnej pomidzy twórcami, uczestnikami ycia kulturalnego oraz instytucjami kulturalnymi krajów uczestniczcych w programie, w celu wsparcia procesu tworzenia si obywatelstwa europejskiego” [Decyzja… 2006]. Dziaania te s realizowane przez wspieranie:

ponadnarodowej mobilnoci osób dziaajcych w sektorze kultury,

ponadnarodowego obiegu dzie oraz wyrobów artystycznych i kulturalnych, dialogu midzy kulturami,

dziaa kulturalnych przez projekty i wspóprac europejsk,

podmiotów dziaajcych w dziedzinie kultury na poziomie europejskim,

bada oraz gromadzenia i rozpowszechniania informacji oraz dziaa zwikszajcych oddziaywanie projektów w dziedzinie europejskiej wspópracy kulturalnej i rozwoju europejskiej polityki kulturalnej.

Miasto, które nosi tytu Europejskiej Stolicy Kultury, powinno zaprezentowa swój udzia w europejskim yciu artystycznym i kulturalnym, swoje powizania z kultur eu-ropejsk itp., ale take wykaza si wspóprac z artystami i miastami w danym kraju i w pastwach czonkowskich UE. Warto o tym pamita w dziaaniach na rzecz uzyskania tytuu ESK, ale take w dziaaniach  nalizujcych, po uzyskaniu tego tytuu, np. wyko-rzystujc dowiadczenia Budapesztu, Dublina, Liverpoolu. W rozwoju polskiej turystyki powinien by to jeden z kierunków jej wspierania. Ponadto dowiadczenia w tym zakre-sie, zwaszcza wspópracy midzyregionalnej w dziedzinie kultury, warto wykorzysta w innych dziedzinach turystyki.

ROZWÓJ TURYSTYKI MIDZY REGIONAMI I REJONAMI TURYSTYCZNYMI W POLSCE

Mówic o wspópracy terytorialnej w turystyce, naley take uwzgldni wspópra-c wewntrz kraju. Poszczególne dziaania ukierunkowane s na produkt turystyczny, tworzony i rozwijany na poziomie lokalnym we wspópracy samorzdu terytorialnego i brany turystycznej, oraz na poziomie regionalnym i ponadregionalnym w odniesieniu do produktów wykraczajcych poza granice jednego regionu lub rejonu [Panasiuk 2010]. Wspópraca taka wynika z uwarunkowa rozwoju turystyki, zwizanych z walorami i in-frastruktur turystyczn, które nie pokrywaj si z granicami administracyjnymi.

Ponad-–

–

–

–

–

–

to, infrastruktura ogólna obszaru i czciowo infrastruktura turystyczna maj charakter sieciowy, co dodatkowo wskazuje na potrzeb takiej wspópracy.

W dziaaniach rozwojowych turystyki w Polsce do 2015 roku wskazuje si na potrzeby takiej wspópracy, o czym wiadcz nastpujce preferowane dziaania [Kierunki 2008]:

Dziaanie I.1.2: Wspieranie procesów powstawania lokalnych i regionalnych produktów turystycznych – przez wspóprac samorzdów nad wykorzystaniem lokalnych i regionalnych potencjaów, prowadzcych do tworzenia produktów oraz dziaa promocyjnych.

Dziaanie I.1.6: Wzmacnianie bezpieczestwa turystów – przez podejmowania dziaa na rzecz przygotowania spójnego systemu ostrzegania i monitorowania za-groe dla turystów oraz przeciwdziaania degradacji rodowiska.

Dziaanie I.2.2: Rozbudowa specjalistycznej infrastruktury turystycznej – na-kierowane na tworzenie lub rozbudow produktów turystycznych o ogólnopolskim lub regionalnym znaczeniu.

Dziaanie I.3.1: Budowa i rozwój wiodcych produktów turystycznych – obejmu-jce wspóprac regionów nad stworzeniem modelowych rozwiza prawnych i orga-nizacyjnych turystyki oraz zagospodarowanie gównych atrakcji, tworzenie lokalnych i regionalnych produktów turystycznych oraz wspieranie ich funkcjonowania. Dziaanie I.3.2: Zawizywanie wspópracy pomidzy rónymi obszarami dla kre-owania zintegrowanych produktów turystycznych – nakierowane na zapewnienie turystom moliwoci swobodnego przemieszczania si midzy atrakcjami turystycz-nymi (np. przez tworzenie szlaków turystycznych) oraz prowadzenie ich promocji. Dziaanie to jest uzupenieniem dwóch poprzednich dziaa.

W pozostaych dziaaniach w zakresie rozwoju turystyki s zawarte cele i zadania, które umoliwiaj tworzenie i doskonalenie produktów turystycznych przez wspó-prac regionów i rejonów turystycznych.. Ksztatowanie przestrzeni turystycznej wraz z rozwojem infrastruktury turystycznej i infrastruktury danego obszaru przyczynia si do zwikszenia jego dostpnoci turystycznej, a jednoczenie stwarza podstawy do przygo-towania szerszej oferty. Tak samo rozwój zasobów ludzkich na potrzeby turystyki pozwa-la przygotowa lepsze i zrónicowane oferty, ale take doskonali proces obsugi klienta. Z kolei wsparcie marketingowe pozwala upowszechni te oferty.

PODSUMOWANIE

Przeprowadzona analiza wskazuje, e dziaania w zakresie rozwoju turystyki w Polsce oraz instrumenty polityki strukturalnej UE mog by podstaw podejmowania wspópracy terytorialnej w zakresie przygotowania produktów turystycznych i zwik-szania dostpnoci wspópracujcych obszarów dla turystów. Kierunki rozwoju turystyki w Polsce mona traktowa jako zacht do podjcia okrelonej dziaalnoci w turystyce, urzeczywistnian przez samorzdy terytorialne w postaci przygotowywanych regional-nych i lokalregional-nych strategii rozwojowych i instrumentów jej wdraania. Z jednej strony naley wykorzysta instrumenty instytucjonalnego wsparcia, a zwaszcza zapewnienia doradztwa dla przedsibiorców i ich wspópracy na szczeblu lokalnym regionalnym i ponadregionalnym, a z drugiej – informacje o moliwych kierunkach wsparcia rozwoju, w tym przez instrumenty pomocy  nansowej z rónych programów i projektów. Wsparcie

•

•

•

•

Kierunki i uwarunkowania wspierania wspópracy terytorialnej... 595

Oeconomia 9 (4) 2010

to powinno mie na celu stworzenie klimatu do rozwoju przedsibiorczoci w turystyce, w tym uzyskania efektu synergicznego przez wspóprac i wykorzystania dowiadcze innych.

PIMIENNICTWO

Decyzja Rady (WE) nr 1855/2006 z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanawiajca Program Kultura (2007– 2013). Dziennik Urzdowy Unii Europejskiej L 372 z 27.12.2006 r., 1–11.

Gaworecki W.W., 2000. Turystyka. PWE, Warszawa, 79–84.

Jankowska A., 2005. Fundusze Unii Europejskiej w okresie programowania 2007–2013. PARP, Warszawa, 19–21, 63–67.

Kierunki rozwoju turystyki do 2015 roku. Ministerstwo Sportu i Turystyki, Warszawa, pa dziernik 2008, 45–101.

Komentarz do aktów prawnych Wspólnot Europejskich w zakresie funduszy strukturalnych i fun-duszu spójnoci na lata 20072013. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2006, 22–34.

Panasiuk A., 2010. Instrumenty zarzdzania turystyk w regionie. Problemy Zarzdzania, nr 3, 21–29.

Pudeko S., 2000. Rola turystyki we wspópracy transgranicznej na przykadzie Euroregionu – Pro Europa – Viadrina, [w:] Gospodarka turystyczna u progu XXI wieku. Wyd. AWF, Po-zna, 229–231.

Rozporzdzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiajce przepisy ogólne dotyczce Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Spoecznego oraz Funduszu Spójnoci i uchylajce rozporzdzenie (WE) nr 1260/1999. Dziennik Urzdowy Unii Europejskiej L 210 z 31.07.2006 r., 25–27, 41–42.

Sugocki W., 2008. Wspópraca przygraniczna 2007–2013. Wspólnota z 10 kwietnia 2008 r., 1–2. Walasek J., 2009. Turystyka w Unii Europejskiej. Wyd. Akademickie Wyszej Szkoy

Spoeczno-Przyrodniczej w Lublinie, Lublin, 57–60.

Wiatrak A.P., 2010. Zarzdzanie turystyk i wspieranie jej rozwoju. Problemy Zarzdzania, nr 3, 11–15.

Wo B., 2005. Rozwój regionalny i polityka regionalna w Unii Europejskiej i w Polsce. O cyna Wydawnicza Politechniki Wrocawskiej, Wrocaw, 25–30.

www.interreg.gov.pl – 10 sierpnia 2010 r.

TRENDS AND DETERMINANTS OF POLISH SUPPORT TERRITORIAL COOPERATION IN TOURISM

Abstract. In this article the following topics were discussed: directions of tourism develop-ment in the light of Polish developing plans, directions of tourism developdevelop-ment in border regions, development of tourism resulting from the transnational and interregional coope-ration and development of tourism between the regions and districts in Poland. The aim of this article – based on literature, documents of tourism development in Poland and selected instruments structural policy of the European Union – was to present the directions of this cooperation and determinants of realization in Poland in the current  nancial perspective. Moreover was indicated to support of this cooperation.

Key words: region, border, tourism, development, support