• W wyroku z dnia 20 lipca 2004 r. (SK 19/02) Trybunał

Kazus

• Sąd okręgowy w osobie sędziego Łukasza Starosty wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym. Pozwany wniósł sprzeciw od nakazu zapłaty. W dalszym ciągu sprawę rozpoznawał sąd okręgowy w osobie sędzi Dagmary Kowalskiej, gdyż sędzia Łukasz Starosta został sędzią sądu apelacyjnego. Sąd okręgowy wydał wyrok zasądzający takie świadczenie, jak uprzednio w nakazie zapłaty. Po wniesieniu apelacji przez pozwanego sprawozdawcą w sądzie apelacyjnym wyznaczony został sędzia Łukasz Starosta. Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik pozwanego złożył wniosek o wyłączenie sędziego Łukasza Starosty, wskazując jako podstawę prawną art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c.

• PYTANIE: Jaką decyzję powinien podjąć sąd apelacyjny?

Orzecznictwo

• W wyroku z dnia 20 lipca 2004 r. (SK 19/02) Trybunał

Konstytucyjny stwierdził, że art. 48 § 1 pkt 5 w zw. z art. 401

pkt 1 i art. 379 pkt 4 k.p.c. w zakresie, w jakim ogranicza

wyłączenie sędziego z mocy samej ustawy tylko do spraw, w

których rozstrzyganiu brał udział w instancji bezpośrednio

niższej, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. W

przytoczonym orzeczeniu chodziło o sytuację, gdy nakaz

zapłaty w postępowaniu nakazowym wydał sędzia, który nie

rozpoznawał wprawdzie zarzutów od tego nakazu i nie brał

udziału w wydaniu wyroku na podstawie art. 496 k.p.c., ale

brał udział w składzie sądu apelacyjnego, który na skutek

apelacji zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uchylił

nakaz zapłaty i powództwo oddalił.

Kazus

• Rafał K. urodził z poważnym uszkodzeniem mózgu i wadą serca. Jego matka Krystyna K. w czasie ciąży chorowała na różyczkę. W związku z ryzykiem wystąpienia u dziecka ciężkiego uszkodzenia, zalecono jej wykonanie badań prenatalnych w celu ewentualnego wykrycia upośledzenia. Lekarz Sławomir S., analizując wynik badania, zapewniał matkę Krystynę K., że dziecko nie jest obarczone żadną chorobą. Od tej diagnozy matka Rafała K.

uzależniła decyzję, czy urodzić dziecko. Koszty utrzymania Rafała K. są bardzo wysokie, gdyż wliczają się do nich koszty rehabilitacji, zakupu sprzętu rehabilitacyjnego, opłacanie pielęgniarki, koszty diety. Matka Rafała K. nie ma wystarczających środków na pokrywanie tych kosztów, a sam Rafał K. nigdy nie będzie w stanie prowadzić normalnego życia, nie odzyska sprawności fizycznej ani umysłowej. Krystyna K. wystąpiła przeciwko lekarzowi Sławomirowi S. z roszczeniem z tytułu wrongful birth o zapłatę odszkodowania. Złożyła w nim jednocześnie wniosek o rozpoznanie niniejszej sprawy w składzie ławniczym, gdyż jak uzasadniała, do jej rozstrzygnięcia oprócz wiedzy prawniczej niezbędny jest również

„element” gwarantujący sprawiedliwości społeczną.

• PYTANIE: Czy taki wniosek jest dopuszczalny?

Kazus

• W pozwie z 4 września 2016 r. powód żądał zasądzenia od pozwanego MARTEX spółki z o.o. kwoty 40.000,00 zł tytułem odszkodowania za nieuzasadnione rozwiązanie stosunku pracy. W wyroku z 25 września 2016 r. Sąd Rejonowy – Sąd Pracy w Lublinie uwzględnił w całości żądanie pozwu, zasądzając na rzecz powoda żądaną kwotę wraz z kosztami postępowania. Wyrok został wydany przez jednego sędziego bez udziału ławników. W apelacji pozwany zarzucił nieważność postępowania przez naruszenie art. 379 pkt 4 i art. 47 § 2 pkt 1 k.p.c., jako że skład sądu był sprzeczny z przepisami prawa.

• PYTANIE: Jak oceniasz zasadność apelacji?

Orzecznictwo

• „Nie ma więc składu lepszego czy gorszego. Jest tylko skład

zgodny lub sprzeczny z przepisami prawa. Gdyby

ustawodawca chciał wprowadzić różnicę między

poszczególnymi składami przewidzianymi w obowiązujących

przepisach prawa – w szczególności gdyby chciał

zmajoryzować komplet ławniczy w stosunku do kompletów

zawodowych – uczyniłby to w sposób określony w art. 369 pkt

6 k.p.c. [obecnie art. 379 pkt 4 k.p.c.] dla nieważności

postępowania z powodu niewłaściwości sądu. Nie ma też

znaczenia, czy skład sądu określony został bezpośrednio w

przepisie prawnym, czy też skład został ustalony dopiero na

skutek wydanego z mocy art. III p.w.k.p.c. [obecnie art. 47 § 4

k.p.c.] zarządzenia prezesa sądu” (uzasadnienie uchwały SN z

18 grudnia 1968 r., III CZP 119/68).

Kazus

• Wyrokiem z 5 października 2016 r. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu oddalił apelację Jana G. od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu, oddalającego jego odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu w sprawie o rentę z tytułu niezdolności do pracy. W skardze kasacyjnej od tego wyroku pełnomocnik wnioskodawcy zarzucił naruszenie postępowania – art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c. – poprzez wydanie zaskarżonego orzeczenia w składzie, w którym uczestniczył sędzia podlegający wyłączeniu z mocy ustawy, gdyż brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia w instancji niższej, a ponadto orzekał w innej sprawie między tymi samymi stronami, „przez co w trakcie trwania procesów mógł zaistnieć stosunek osobisty i emocjonalny przy ferowaniu wyroków”.

Zdaniem pełnomocnika mogło to mieć wpływ na wynik sprawy i skutkuje nieważnością postępowania (art. 379 pkt 4 k.p.c.).

• PYTANIE: Jak oceniasz podstawy skargi kasacyjnej?

Orzecznictwo

• Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, podstawą wyłączenia sędziego na mocy art. 49 k.p.c. mogą być stosunki o charakterze emocjonalnym (przyjaźń, sympatia, niechęć, nienawiść), ale także osobiste powiązania gospodarcze, np.

powiązania majątkowe, kredytowe (np. postanowienie SN z 25 sierpnia 1971 r., I CZ 212/71).

• Przyczyną wyłączenia sędziego nie mogą być jego kontakty

zawodowe z adwokatami czy prokuratorami.

Kazus

• Pełnomocnik powoda wniósł do Sądu Okręgowego w Opolu wniosek o wyłączenie od rozpoznania sprawy całego Sądu Okręgowego w Opolu, ze względu na to, że „Sąd w Opolu nie jest przychylny powodowi”. Przewodniczący wezwał stronę powodową do uzupełnienia wniosku przez imienne wskazanie sędziów, których wniosek dotyczy, oraz okoliczności uprawdopodabniających przyczyny wyłączenia. Pełnomocnik powoda w odpowiedzi na zarządzenie przewodniczącego stwierdził, że nie składał wniosku o wyłączenie jakiegokolwiek sędziego, tylko całego sądu.

• PYTANIE: Jak oceniasz zasadność tego wniosku?

Możliwość wyłączenia wszystkich sędziów

• Możliwe jest jednak wyłączenie wszystkich sędziów danego sądu w trybie art. 49 k.p.c., w wyniku czego wyłoni się konieczność zastosowania art. 44 k.p.c.

• Jeżeli wniosek dotyczy większej liczby sędziów, wszyscy oni muszą być oznaczeni indywidualnie (przez wskazanie imienia i nazwiska), a przyczyny wyłączenia – istnienie stosunku mogącego wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego – powinny być odniesione do każdego z nich z osobna i uprawdopodobnione (postanowienie SN z 21 kwietnia 2004 r., III CO 2/04).

• Konieczny jest więc indywidualny wniosek dotyczący każdego

sędziego oraz orzeczenie o jego wyłączeniu w konkretnej

sprawie (uzasadnienie postanowienia SN z 21 kwietnia 2004

r., III CO 2/04).