�ednostki krajobrazowe – ��g�ry czy bryły?
Landscape units – figures or blocs?
Maciej Pietrzak
Zakład Syntez �ra��obrazowych, �kade�ia Wychowania Fizycznego i�. E. Piaseckiego, 61-884 Poznań, ul. Rybaki 19 Instytut �urystyki, Państwowa Wy�sza Szkoła Zawodowa i�. J. �. �o�eńskiego, 64-100 Leszno, ul. �ickiewicza 5;
�pietrzak@neostrada.pl
________________________________________________________________________________
Abstract. In the 1970s and 1980s, the analysis of the shape of landscape units was one of the funda�ental ele�ents of studies dealing with landscape structure. �t that ti�e, the shape of landscape units was studied either “descriptively” (i.e.
through visual analysis and assess�ent of their cartographic i�ages), or by �easuring - using �aps - si�ple nu�erical quantities, which characterised specific para�eters of landscape units, and calculating indexes for particular shapes and structural landfor�s. Representative of that period are studies conducted by the author, who in his analysis of the shape of landscape units of the �odel area of Biskupice e�ployed the following indexes: the index of circularity (Rc), the index of landscape contour dis�e�ber�ent (�R), the �easure of circularity (�c), the index of elongation (e), the index of �ini�al sinuosity of boundaries (i), the index of co�pactness (EO), and shape characteristics (R1 and R2) .
�his �ade it possible to relate the shape of geoco�plexes to the surface features and the degree of their anthropogenic transfor�ation. Further�ore, it �ade it possible to conclude that a shape is one the significant physiogno�ic and diagnostic features of geoco�plexes, closely related to their surface features and anthropisation .
It should be noticed, however, that both the previous and the �odern �ethods of studying the shape of landscape units - based on their iso�orphic cartographic �odel (landscape �ap), or the digital raster or vector i�age - treat the� in fact as plain figures, without taking into account their third, vertical (subradial) di�ension. �ccordingly, they are entirely inco�patible with the concept of three-di�ensionality of landscape, or with the notions of the “lower” and “upper” boundary, landscape thickness, the concepts of geo�asses and geohorizons and econ.
Undoubtedly, landscape units are, in geo�etrical sense, blocs – in all likelihood irregular. Hence, treating landscape units as plain figures is an un��ustified oversi�plification. �herefore, if: (1) we treat landscape as a specific level of nature’s diversity, (2) being a �ultidi�ensional and �ulti-feature syste�, (3) consisting of geoco�ponents and landscape units (geoco�plexes), then, consequently, the proposed concept has to be accepted. �ccordingly, each landscape unit, conceived of as a solid, has its lower (“floor”) and upper (“roof”) base (hitherto referred to as the lower and upper boundary), as well as its “side surface”, whose pro��ection on the land surface has so far been considered equivalent to the boundary and “shape” of a specific unit.
�he following questions concerning the landscape-ecological interpretation of the shape of landscape units are asked in the paper:
- is it possible to still treat it as a significant physiogno�ic and diagnostic feature of landscape units, related to their condition, quality or he�oroby?
- is it possible to distinguish any specific shapes of landscape units (“landscape blocs”) in various types of choro- and chronostructure?
- do they have any significant i�pact on the shaping of landscape etostructure?
�he answers to these and other questions appear to be a prerequisite for the final for�ulation of the proposed concept and its full incorporation into the theory and �ethodology of landscape ecology.
słowa kluczowe: ��ednostki kra��obrazowe, struktura kra��obrazu key words: landscape units, landscape structure
Klasyfikacja krajobrazu. Teoria i praktyka. Problemy Ekologii Krajobrazu. 2008, t. XX. 153-162.
�naliza kształtu ��ednostek kra��obrazowych (geoko�pleksów) była w latach 70-tych i 80-tych ubiegłego stulecia
��edny� z podstawowych ele�entów badania struktury kra��obrazu (Fadie��ewa 1979, Wiktorow 1986; Pietrzak 1989). Badanie kształtu ��ednostek kra��obrazowych prowadzono wówczas bądź to „opisowo” poprzez wizualną analizę i ocenę ich obrazów kartograficznych, bądź to poprzez po�ierzenie z �ap prostych wielkości liczbowych, charakteryzu��ących konkretne para�etry ��ednostek kra��obrazowych i wyliczenie wskaźników kształtu i for�
strukturalnych (Pietrzak, 1989). W pierwszy� przypadku stosowano �orfograficzne, �orfogenetyczne lub
�orfo�etryczne klasyfikac��e po��edynczych obrazów i ich syste�ów (tab. 1), lub te� wyró�niano ��edno-, dwu- lub wielorzędowe struktury, odpowiada��ące liczbie ko�pleksów ni�sze�� rangi, biorących udział w budowie badanych
��ednostek kra��obrazowych.
W przypadku drugi� analiza opierała się o prace karto�etryczne (ręczne lub instru�entalne), słu�ące po�iarowi długości (dłu�sze�� osi), szerokości (krótsze�� osi), powierzchni i obwodu ��ednostki a przy badaniu orientac��i ��ednostek kra��obrazowych – tak�e azy�utu dłu�sze�� osi.
�atykowski (1984, ta��e odnośna literatura) wyró�nia następu��ące grupy �ierników stosowanych w geografii do analizy kształtu:
1) wskaźniki oparte na po�iarze relac��i po�iędzy powierzchnią figury a ��e�� obwode�,
2) wskaźniki oparte na po�iarze relac��i po�iędzy powierzchnią figury a ��e�� na��dłu�szą osią ( średnicą), 3) wskaźniki oparte na po�iarze relac��i po�iędzy na��dłu�szą osią figury a ��e�� obwode� lub osią �nie��szą, 4) wskaźniki oparte na po�iarze odległości radialnych,
5) wskaźniki oparte na porównaniu para�etrów figury badane�� i figury wzorcowe�� ( tab. 2.).
�iędzy wskaźnika�i pierwsze�� grupy zachodzi następu��ąca zale�ność:
�abela 1. �lasyfikac��a obrazów kartograficznych (Pietrzak, 1989, za Fadie��ewą, 1979)
�able 1. Classification of cartographic i�ages (Pietrzak, 1989, after Fadeeva, 1979)
Po��edynczy obraz kartograficzny Syste� obrazów kartograficznych Mor�ogra��czna
według Winogradowa (1966):
- okrągły - bliski okrągłe�u - nieprawidłowo-okrągły - nieprawidłowo-zwarty - pierścieniowaty - ��a��opodobny - owalny - klinowaty - eliptyczny - podłu�ny
- podłu�no-klinowaty i in.
według Winogradowa (1966):
- �ozaiczno-pla�isty - okrągło-pla�isty - dyfuzy��ny (dyspersy��ny), - punktowy
- pla�isty równolegle zorientowany - poligonalny - s�ugowaty - pasowy
według Wiktorowa (1966):
- nierozdzielny - �ozaiczny - pasowy - ko�binowany
Mor�ometryczna Mor�ogenetyczna
według Friedlanda(1965):
- okrągły (stosunek na��dłu�sze�� i na��krótsze�� osi < 2) - wydłu�ony (��. w. 2 – 5)
- lini��ny (��. w. >5)
według Winogradowa (1966):
- poligonalny kontrakcy��ny, - aluwialny i in.
p 4 2) 2 (1 2 (1) 2 S C
R −
=
=
=
=
=
�abela 2. Podstawowe wskaźniki kształtu stosowane w geografii (Pietrzak, 1989, wg �atykowskiego, 1984) (wzory podano na podstawie następu��ących źródeł : (a) Haggett, Cliff, Frey 1977, (b) �ostrubiec 1971 i (c) Gregory, Waling 1973)
�able 2. �ain indices of shape used in geography (Pietrzak 1989, after �aykowski 1984). Far�ulae cited after (a) Haggett, Cliff, Frey 1977, (b) �ostrubiec 1971, (c) Gregory, Walind 1973)
Nazwa wskaźnika Wzór Pierwsze zastosowanie
1 2 3
1. Wskaźniki oparte na po�iarze relac��i po�iędzy powierzchnią figury a ��e�� obwode�:
wskaźnik kolistości c 2 2 2
P A 2 P 566A 12 P
A
R 4
∏
=
∏ =
= , �iller 1953 (b,c)
wskaźnik zwartości r Rc
P A P
C = ∏A= =
282 , 0
2 Richardson,1961(a)
wskaźnik S1 Cr
P A P
S = A =3,45 = 282
,
1 0
Hagget 1965
wskaźnik względnego rozwinięcia figury
1
1 282 1
,
2 0 A C S
A A e P
r
=
=
∏ =
= Bobrik 1914
wskaźnik rozwo��u granic = ∏ =r
A Ge P
2 Supan 1922
wskaźnik kształtu S 4 12 ,566
2
2= ∏= =
= A
P A
S P �ostrubiec 1971
2. Wskaźniki oparte na po�iarze relac��i po�iędzy powierzchnią figury z ��e�� na��dłu�szą osią (średnicą):
wskaźnik for�y (konfigurac��i) 2
L
F= A Horton 1932 (a,b)
wskaźnik kolistości F
L A L Mc A
=∏
=∏
= ∏ 4 4
) 5 , 0
( 2 2 Gibas 1961
wskaźnik S4 Mc
L A L
S A = =
= 2∏ 2
4
273 , 1 ) 5 , 0
( Stoddart 1965
wskaźnik wydłu�enia
Mc
L A L A L
A
E = =
= ∏
= ∏
886 , 0 2 4
2
Schuu� 1956 c
wskaźnik Ss E
L A L
Ss= A =1,128 = 886
,
0 Hagget 1965
3. Wskaźniki oparte na po�iarze relac��i po�iędzy na��dłu�szą osią figury a ��e�� obwode� lub osią �nie��szą:
wskaźnik �ini�alne�� krętości granic i=P2−L2L Bobrik 1914
wskaźnik wydłu�enia
) 2
L(
e= L Werrity 1959 a
4. Wskaźniki oparte na po�iarze odległości radialnych:
indeks radialny
∑= ∑
=
−
⋅
= n
i
n
i
R n i R IBC i
1 1
100 100 Boyce, Clark 1964 a,b
dxdy RI A
∫
= ∏
2 Blair, Bliss 1967 a
5. Wskaźniki oparte na porównaniu para�etrów figury badane�� i figury wzorcowe��
wskaźnik rozczłonkowania figury A
A
j=A0− Bobrik 1914
A A
r=A− w Bobrik 1914
wskaźnik defor�ac��i płaskie�� figury j r
A A
d=Ao− w= + Bobrik 1914
wskaźnik rozwinięcia figury
w w
A A
R=A− Bobrik 1914
wskaźnik stopnia rozczłonkowania figury
0 0
A A
o=A − Bobrik 1914
wskaźnik � ( )
(K L)
A L K T A
∪
− ∩
= 1 Lee, Salee 1970 a,b
wskaźnik zwartości
( )0
A
c= A Cole 1964 a
wskaźnik S3
0
3 R
S =Rw Hagget 1965
Ob��aśnienia sy�boli : � - powierzchnia figury badane��; �(0) - powierzchnia na���nie��szego koła opisanego na figurze badane��;
� o - powierzchnia wieloboku opisanego na badane�� figurze; � w - powierzchnia wieloboku wpisanego w badaną figurę; P – obwód figury badane�� ; L – na��dłu�sza oś figury (średnica); L(2) - oś �nie��sza figury; r1 - odległość od środka cię�kości figury do punktu poło�onego na konturze figury; � (� L) – obszar iloczynu zbiorów � (powierzchnia figury badane�� i L (powierzchnia figury wzorcowe��); � (� L) – obszar su�y zbiorów � i L; Rw - pro�ień koła wpisanego w badaną figurę;
R (o) - pro�ień koła opisanego na badane�� figurze.
�abela 2. cd
�able 2. cd
Cytowany autor wprowadza tak�e nowe wskaźniki, uwzględnia��ące trzy podstawowe para�etry figury:
powierzchnię (�), obwód (P) i długości osi (L, l), gdzie:
a) wskaźnik zwartości:
b) charakterystyki kształtu (wydłu�enia – zwartości – rozczłonkowania):
i
W badaniach kra��obrazowych stosowano tak�e wskaźnik rozczłonkowania konturu kra��obrazowego (Fridland, 1965), opisany wzore�:
L P
A O 4 E =
2 S2 E2 S4 Mc 4 F
=
=
=
p
=A L P R1 −p
=
A l P R2 −p
=
πP 2
P A 3,45 KR= P =
∩ ∩
�oncentrowano się tak�e – ��ak poda��e Fadie��ewa (1979) - na określaniu for�y geoko�pleksów poprzez zestawienie ich konturów ze standardową figurą geo�etryczną: okręgie� (równy� co do powierzchni z badaną ��ednostką, Fridland 1965), prostokąte� o na���nie��sze�� powierzchni opisany� na ��ednostce (Socziwko 1968), wielokąte� (Bunge 1967) czy kwadrate� (Haggett 1968). Pietrzak (1989) zwracał tak�e uwagę na
�o�liwość zastosowania do badania kształtu geoko�pleksów wskaźników stosowanych w hydrografii do określania �orfo�etrii ��ezior (wskaźnik wydłu�enia L/Bśr – szerokość średnia) czy zlewni (wskaźniki: for�y Bśr/L, zwartości 1,13 ).
�utor (Pietrzak 1989) w analizie struktury kra��obrazu powierzchni �odelowe�� Biskupice wykorzystał następu��ące wskaźniki: wskaźnik kolistości Rc, wskaźnik rozczłonkowania KR, �iernik kolistości Mc, wskaźnik wydłu�enia e, wskaźnik �ini�alne�� krętości granic i, wskaźnik zwartości EO oraz charakterystyki kształtu R1 i R2 (tab. 3).
Pozwoliło to na powiązanie kształtu geoko�pleksów z charaktere� rzeźby terenu oraz stopnie� ich przekształcenia antropogenicznego (Pietrzak 1989, 2007). Stwierdzono, i� w poło�eniach dolinnych do�inu��ą ��ednostki okrągłe i wydłu�one (przy du�y� udziale ��ednostek lini��nych), a w równinnych i zagłębień bezodpływowych - okrągłe. �la zboczy łagodnych z kolei charakterystyczne są geoko�pleksy okrągłe i wydłu�one, dla zboczy stro�ych - wydłu�one, a dla for� rozcina��ących zbocza - okrągłe i wydłu�one, przy czy�
w dwóch ostatnich typach poło�eń rośnie udział ��ednostek lini��nych. Ustalono tak�e, i� geoko�pleksy na��bardzie��
przekształcone (polhe�erobiczne) cechu��ą się na��większą zwartością, nato�iast wraz ze z�nie��szanie� się stopnia przekształcenia rośnie rozczłonkowanie i wydłu�enie geoko�pleksów. U�o�liwiło to na sfor�ułowanie bardzie�� ogólnego wniosku �ówiącego, i� „kształt jest jedną z ważnych cech fizjonomiczno-diagnostycznych geokompleksów, istotnie związanych z ich rzeźbą i antropizacją” (Pietrzak 1989:95).
Wzrost �o�liwości obliczeniowych, związany z powszechny� zastosowanie� technik ko�puterowych i Geograficznych Syste�ów Infor�acy��nych przyniósł intensywny rozwó�� �etod badania struktury kra��obrazu (O’Neill i in. 1988, Riitters i in. 1995, Walz 2001), w ty� i kształtu ��ednostek kra��obrazowych. �zięki powszechnie��sze�u zastosowaniu zd��ęć lotniczych a zwłaszcza obrazów satelitarnych wzrosły tak�e �o�liwości ob��ęcia badania�i większych obszarów i obróbki znaczne�� ilości danych. Powstało szereg progra�ów obliczeniowych dedykowanych rozpatrywane�u proble�owi – od na��prostszych (pisanych ��eszcze w ��ęzyku Basic – np. Farina, 1998, 181 – 184) do znacznie rozbudowanych ��ak SP�N (�urner 1990), r.le (Baker, Cai 1992), FR�GS���S (�cGarigal, �arks 1995), LE�P II, �E�RICS (Ra�i 1997) czy Patch�nalyst (Re�pel, Carr 2003), a tak�e szereg rozszerzeń (skryptów) do nich (np. Walz 2001).
Za reprezentatywny dla tego tzw. okresu GIS-owe�� kwantyfikac��i w badaniach struktury kra��obrazu (Pietrzak 2007) uznać �o�na progra� FR�GS���S. �oduł słu�ący określaniu kształtu (po��edynczych) ��ednostek kra��obrazowych obe���u��e 6 �etryk (tab. 4): wskaźnik obwodowo-powierzchniowy (Peri�eter-�rea Ratio), wskaźnik kształtu (Shape Index), wy�iar fraktalny (Fractal �i�ension Index), wskaźnik linearności (Linearity Index), wskaźnik „opisanego okręgu” (Related Circu�scribing Circle) i wskaźnik bezpośredniego sąsiedztwa (Contiguity Index).
Są to więc �iary bazu��ące na:
- długości i szerokości płatu, - obwodzie i powierzchni płatu,
- obwodzie płatu i obwodzie figury wzorcowe��,
- powierzchni płatu i na���nie��szego opisanego na ni� okręgu, a zate� bardzo zbli�one do stosowanych wcześnie�� (Pietrzak 1989) �ierników kształtu.
�rzeba ��ednak zauwa�yć, �e zarówno wcześnie��sze, ��ak i współczesne �etody badania kształtu ��ednostek kra��obrazowych, opiera��ąc się czy to na ich izo�orficzny� �odelu kartograficzny� (�apie kra��obrazowe��), czy te� na cyfrowy� obrazie rastrowy� lub wektorowy�, traktu��ą ��e de facto ��ako płaskie figury geo�etryczne, nie uwzględnia��ąc ty� sa�y� ich trzeciego, wertykalnego (subradialnego) wy�iaru (nowsze zaś próby u��ęcia proble�u trzeciego wy�iaru struktury kra��obrazu - �.in. Hoechstetter, Walz 2006, Hoechstetter i in. 2006 - nie dotyczą ��ednostek kra��obrazowych). Są zate� z gruntu niezgodne z koncepc��ą tró��wy�iarowości kra��obrazu (w rozwa�aniach po�i��a�y czas – czwarty wy�iar kra��obrazu - Beruczaszwili 1986), nawet ��eśli ��est ona względna przy rozpatrywaniu ��ednostek kra��obrazowych wy�sze�� rangi, a tak�e po��ęcie� „dolne��” i „górne��”
granicy, �ią�szości kra��obrazu oraz koncepc��i geo�as i geohoryzontów (Beruczaszwili, Żuczkowa 1997). �ak�e
AL
w koncepc��i econu lansowane�� przez autorów nie�ieckich (Löffler 2002, Steinhardt i in. 2004 - „konkretna część krajobrazu ze specyficzną strukturą wertykalną komponentów krajobrazowych”, będące�� na���nie��szy�
reprezentatywny� wycinkie� większe�� ��ednostki kra��obrazowe��), słu�ące�� analizie kra��obrazowe�� struktury
�abela 3. Wskaźniki kształtu ��ednostek kra��obrazowych wykorzystane w analizie struktury kra��obrazu powierzchni �odelowe��
Biskupice (Pietrzak 1989)
�able 3. Indices of shape used for analisis of landscape structure of �odel field Biskupice (Pietrzak 1989)
Lp. Wskaźnik Wymiar Symbol Mierniki �żyte
we wzorze Wzór
1. powierzchnia k�2 A - -
2. długość granic
(obwód) k� P - -
3. dłu�sza oś k� L - -
4. krótsza oś k� l - -
5. wskaźnik
kolistości - R c �, P
6. wskaźnik
rozczłon kowania - �R �, P
7. �iernik kolistości - � c �, L
8. wskaźnik
wydłu�enia - e L L/l
9. wskaźnik �ini�alne��
krętości granic - i P, L P – 2L/2L
10. wskaźnik
zwartości - EO �, P, L 4A/PL
11. charakterystyka kształtu - R 1 P, L, �
12. charakterystyka kształtu - R 2 P, l. �
4 F L A 4 L
5 0
A
2
2P =P =P
) , (
A L P p−
A l P p−
P 2
P A 3,45
P
= p
2 2
2 P
A 2 P 566A P 12
A
4
=
= P
P ,
��ako figur płaskich ��est daleki� i nieuzasadniony� uproszczenie�. Jeśli zate�: (1) traktu��e�y kra��obraz ��ako określony pozio� zró�nicowania przyrody, (2) będący właśnie wielowy�iarowy� i wielocechowy� syste�e�, (3) składa��ący� się z geoko�ponentów i ��ednostek kra��obrazowych (geoko�pleksów), to konsekwenc��ą takich ustaleń �usi być tak�e akceptac��a proponowane�� koncepc��i.
�a�da ��ednostka kra��obrazowa – u���owana ��ako bryła - posiada zate� dolną („spąg”) i górną („strop”) podstawę (zwaną dotychczas dolną i górną granicą) oraz „pobocznicę”, które�� rzut na powierzchnię terenu uto�sa�iany był dotychczas z granicą dane�� ��ednostki i ��e�� „kształte�” (ryc. 2).
Jakie konsekwenc��e teoretyczne i �etodyczne pociąga za sobą akceptac��a o�awiane�� koncepc��i? (Nale�y
��ednak wyraźnie zaznaczyć, �e nawet, ��eśli nie ��esteś�y ich obecnie wskazać, to nie ��est to w �adny� wypadku wystarcza��ący powód do odrzucenia proponowane�� koncepc��i.) Po pierwsze – po��awia się podstawowe pytanie,
��ak for�alnie określać i przedstawiać kształt ��ednostek kra��obrazowych będących bryła�i nieregularny�i, gdy�
��est to zagadnienie sko�plikowane tak�e z geo�etrycznego punktu widzenia. Istnie��ące w ty� zakresie �etody (np. reprezentac��a brzegowa, reprezentac��a z tzw. podziałe� brzegowy�, wykorzystu��ąca tzw. „pry�itywy” lub
„woksele”, czy �odelowanie za po�ocą krzywych Béziera) są bowie� nie��ednoznaczne i (lub) sko�plikowane.
Nie wchodzą te�, rzecz ��asna, w skład wspo�nianych wy�e�� progra�ów obliczeniowych.
Jednak szczególnie istotne są pytania o kra��obrazową-ekologiczną interpretac��ę (tak określonego i rozu�ianego) kształtu ��ednostek kra��obrazowych, a �ianowicie:
1. Czy �o�na go nadal traktować ��ako wa�ną cechę fiz��ono�iczno-diagnostyczną ��ednostek kra��obrazowych dotyczącą ich stanu, ��akości lub he�erobii?
2. Czy istnie��ą specyficzne kształty ��ednostek kra��obrazowych („bryły kra��obrazowe”) w ró�nych typach choro- i chronostruktury?
3. Czy �a��ą one istotny wpływ na kształtowanie się etostruktury kra��obrazu?
�abela 4. �etryki kształtu progra�u FR�GS���S (źródło: www.u�ass.edu/landeco)
�able 4. �etrics of shape in FR�GS���S (sours: www.u�ass.edu/landeco)www.u�ass.edu/landeco)
Lp. Wskaźnik Sy�bol Wskaźniki u�yte do wzoru Wzór
1. wskaźnik obwodo- wo-powierzchniowy
(Peri�eter-�rea Ratio) P�R� p ij – obwód płatu i��
a ij – powierzchnia płatu i��
2. wskaźnik kształtu (Shape Index) SH�PE p ij – obwód płatu i��
�in p ij – �ini�alny obwód płatu 3. Wy�iar fraktalny (Fractal
�i�ension Index) FR�C a ij – obwód płatu i��
p ij – powierzchnia płatu i��
4. Wskaźnik linearności
(Linearity Index) LINE�R
a ij * – powierzchnia płatu i��
b – przeciętna wartość ko�órki średnie�� transfor�ac��i osi (���) płatu
r = 0 ��eśli szkielet ��� zawiera boczne rzędy; r = 1 ��eśli nie
5. Wskaźnik “opisanego okręgu” (Related
Circu�scribing Circle) CIRCLE a ij – powierzchnia płatu i��
a ijs – powierzchnia na���nie��szego okręgu opisanego na płacie i��
6.
Wskaźnik bezpośredniego sąsiedztwa (Contiguity Index)
CON�IG
c ijr – sąsiedztwo dla pixela r w płacie v – su�a wartości w ko�órce 3 na 3 a ij – powierzchnia
lnaij ij ) 2ln(.25p FRAC =
ij ij
a PARA =p
ij ij
mnp SHAPE = p
*
*
) (
ij 2 ij
a r 1 b 2
a LINEAR
−
= −
−
= s
ij ij
a 1 a CIRCLE
1 v a 1 c
CONTIG
ij z
1 r
ijr
−
−
=
∑
=Ryc.1. Sche�at ideowy po��ęcia „econ” ( według Steinhardt et al. 2004) Fig 1. Sche�atic diagra� of „econ” (after Steinhardt et al. 2004)
Odpowiedź na te i inne ��eszcze pytania stanowi, ��ak się wyda��e, podstawowy warunek konkretyzac��i proponowane��
koncepc��i i pełnego ��e�� włączenia w teorię i �etodykę ekologii kra��obrazu. Nie ulega ��ednak wątpliwości, �e analiza kształtu ��ednostek kra��obrazowych �usi uwzględniać relac��e �iędzy wertykalny� (sublateralny�i), a horyzontalny�i (subradialny�i) infor�acy��ny�i potoka�i �aterialno-energetyczny�i w kra��obrazie.
Literatura
Baker W. L., Cai Y., 1992. �he r.le. progra� for �ulti-scale analysis of landscape structure using the GR�SS geographical infor�ation syste�. Landscape Ecology 7, 291 – 302.
Beruczaszwili N. L., 1986. Czetyrie iz�iereni��a łandszafta. �yśl. �oskwa. 183.
Beruczaszwili N. L., Żuczkowa W., �., 1997. �etody ko�plieksnych fiziko-gieograficzeskich issliedowani��. Izd.
�osk. Uniw. �oskwa. 319.
Bunge W., 1966. �heoretical geography. Lund studien in Geography, Ser. C, no 1, Lund, Gleerup.
Fadie��ewa N. W., 1979. Izuczeni��e prirodnych ko�pleksow na osnowie kartograficzesko�� �odieli. Izd.”Nauka”.
Farina �., 1998. Principles and �ethods in landscape ecology. Chap�an & Hall, London. 256. 99.
Fridland W. �., 1965. O stukturie (stro��enii) poczwiennogo pkrowa. Poczwowiedieni��e, 4.
Haggett P., 1966. Prostranstwienny�� analiz w ekono�iczesko�� gieografi. Progress. �oskwa.
Hoechstetter S., Nguyen Xuan �hinh, Walz U., 2006. 3�-Indices for the �nalysis of Spatial Patterns of Landscape Stucture, Proceedings. InterCarto – InterGIS 12, Berlin. 108 – 118.
Hoechstetter S., Walz U., 2006. Werkzeuge und �ethoden zur �nalyse von dreidi�ensionalen Landschaftsstrukturen. [In:] Witt�ann J., �uller �. (Hrsg.). Si�ulation in U�welt- und Geowissenschaften.
Workshop Leipzig, �SI�-�itteilungen, 106, 235 – 244.
Löffler J., 2002. Vertical landscape structure and functioning. [In:] Bastian O., Steinhardt U., (Hrsg.). �evelop�ent and Perspectives of Landscape Ecology. �luver �cade�ic Publishers. �ordrecht. 49 - 58.
�cGarigal �., �arks B. J., 2004. FR�GS���S: spatial pattern analysis progra� for quantifying landscape structure, Version 2.0. Corvallis. 67.
O’Neill R.V., Pearson C.P., Gardner R.H., Sugihara G., Jackson B., et al., 1988. Indices of landscape structure.
Landscape Ecology 1 (3), 153 – 162.
�atykowski R., 1984. Syste�atyzac��a wskaźników kształtu w geografii. Sprawozdanie P�PN, nr 100 za 1982, Wydz. �at. – Przyrod., Poznań.
Pietrzak �., 1989. Proble�y i �etody badania struktury geoko�pleksu (na przykładzie powierzchni �odelowe��
Biskupice), Wyd. Nauk. U��, Seria Geografia nr 45. Poznań. 125.
Pietrzak �., 2007. Istota, teoria i znaczenie praktyczne po��ęcia „struktura kra��obrazu”. [W:] Ostaszewskie�� �.
i in. (red.). Znaczenie badań kra��obrazowych dla zrównowa�onego rozwo��u. Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych. Warszawa. 311 – 325.
Ra�i �., 1997. Landschaftstruktur�asse und Satelietenfernerkundung. Etwicklung des Progra��s �E�RICS und seine �nwendung auf Landsat und NO�� Szenen aus de� Bereich Schwarzwald/Oberrhein.
�iplo�arbeit. Geographische Institut der Universitat Bonn.
Re�pel R.S., Carr �.P., 2003. Patch �nalyst extension for �rcView, ver. 3, CFNFER. Lakehead University Ca�pus. �hunderbay. Ontario.
Riitters �.H., O’Neill R.V., Hunsaker C.�., Wickha� J.�., Yankee �.H. et al., 1995. � factor anlysis of landscape pattern and structure �etrics. Landscape Ecology 10, 1, 23 – 59.
Socziwko W.N., 1974. Razpoznawani��e obrazow pri po�oszczi wyczislitielnych �aszin. Itogi nauki, ser.
�ate�atika. �oskwa.
Steinhardt U., Blu�enstein O., Barsch H. 2004. Lehrbuch der Landschaftsökologie. Elsevier. Spektru�
�kade�ischer Verlag. Heidelberg. 294.
�urner �. G., 1990. Spatial and te�poral analysis of landscape patterns. Landscape Ecology 4, 21 – 30.
Walz U., 2001. Charakterisierung der Landschaftsstruktur �it �ethoden der Sateliten-Fernerkundung und der Geoinfor�atik,. Logos Verlag. Berlin. 204.
Wiktorow �. S.,1986. Risunok łandszafta. „�yśl”. �oskwa. 179.
Winogradow B.W., 1966. �ero�etody izuczeni��a rastitielnosti aridnych zon. Nauka. �oskwa.
