RYNEK PRACY
Motywacja w pracy zawodowej
Narzędzia motywowania
Bogna Bartosz Instytut Psychologii Uniwersytet Wrocławski
• Jak psycholodzy i specjaliści ds. Plan
zarządzania definiują motywację ?
• Modele motywacji
• Motywacja do pracy – od czego zależy?
• Motywacja a wypalenie zawodowe
• Co jeszcze warto wiedzieć o
motywowaniu siebie i innych do
pracy
• Pracownicy wolą być kierowani
• Praca nie jest najważniejsza w życiu
• Szef musi motywować pracowników do pracy
• Praca jest naturalną aktywnością człowieka
• Ludzie chcą pracować i pieniądze nie są najważniejsze
Motywacja
Utrzymywanie kierunku działania
Mody
fikacja kieru
dzi nku
ałania Osiągnięcie celu
Gotowość do podjęcia określonego
działania
Zainic jowa
ni działa
nia
Ważne!
§ Polimorfizm motywacji – jedna potrzeba realizuje się poprzez wiele zachowań
§ Poligenetyzm motywacji – jedno zachowanie zaspokajać może wiele potrzeb
Modele motywacji do pracy według Grażyny Bartkowiak
Integracyjny
Skoncentrowany na potrzebach
jednostki
(analiza od strony treści)
Decyzyjny SEU Subiective Expectated
Utility Model subiektywnego prawdopodobieństwa
spodziewanej użyteczności Skoncentrowany
na zachowaniu (analiza od strony
procesu)
Teoria potrzeb Maslowa
Teoria potrzeby osiągnięć
McClellanda Teoria dwóch czynników Herzberga
Style
zarządzania Halla
Teoria oczekiwań Vrooma
Teoria wzmocnień
•Teoria równowagi
•Teoria popędu i zasada homoeconomicus
Co ludzi motywuje? Jak motywować?
Teoria X i Y McGregora Teoria ERG
Alderfera
Teoria wzmocnienia
• B. F. Skinner: człowiek działa według instynktu
• Zwana teorią modyfikacji zachowań lub teorią uczenia się.
• wzmocnienia pozytywne (nagrody i kary)
• wzmocnienia negatywne (brak nagród i kar)
• rozkłady wzmocnień
• Motywacja a nagrody i kary
To jest ich nowa metoda „ kija i marchewki”
Indywidualny charakter
motywatorów
„Rozumiem koncepcję, szefie, ale myślę,
że byłoby lepiej, gdyby był tu pączek”
„Postanowiliśmy, że zrezygnujemy z kija i zatrzymamy marchewkę!”
• Może tylko nagradzać?
Czasem i marchew
może stać się kijem!
Co Cię motywuje?
TEST PSYCHOLOGICZNY
Modele motywacji skoncentrowane
na potrzebach jednostki
Co ludzi motywuje do pracy?
Hierarchia potrzeb Maslowa
Potrzeby fizjologiczne Potrzeby bezpieczeństwa
Potrzeby przynależności Potrzeba
szacunku
Potrzeba samorealizacji
żywność płaca
stabilność System
emerytalny
przyjaźń Przyjaciele w
pracy
status Stanowisko
tytuł
osiągnięcia Ambitna praca
Ogólne przykłady Przykłady w organizacji
Co ludzi motywuje do pracy?
Motywacja według Alderfera
• Pragnienie zaspokojenia potrzeb
sklasyfikowanych w następujących grupach:
• E-existence potrzeby egzystencji: fizjologiczne, materialne, poprawa warunków pracy
• R-relatedness potrzeby relacji społecznych
• G-growth potrzeby rozwoju osobistego
Co ludzi motywuje do pracy?
Teoria dwóch czynników Herzberga
Zadowolenie Brak zadowolenie
Niezadowolenie Brak niezadowolenia
Czynniki zewnętrzne higieny
Czynniki wewnętrzne motywatory
Polityka firmy i administracji Atmosfera
Warunki pracy
Sprawiedliwa ocena Wynagrodzenie
Relacje ze
współpracownikami Relacje z podwładnymi Status
Bezpieczeństwo
Osiągnięcia Uznanie
Praca sama w sobie Odpowiedzialność Awans
Rozwój
Co ludzi motywuje do pracy?
Teoria osiągnięć
ÒJohn W. Atkinson, zachowania przedsiębiorcze (siła motywu, wiara, zachęta)
ÒH.A.Murray i D. McClelland - Trzy podstawowe potrzeby pracowników:
1. Osiągnięć
– gotowość do podejmowania odpowiedzialności
– wskazanie czynności prowadzących do wysokich rezultatów – dążenie do pozyskiwania szybkich informacji o efektach – tendencje do stawiania sobie umiarkowanych celów – dążenie do możliwie wysokiego rezultatu
2. Władzy
3. Przynależności
Co ludzi motywuje do pracy?
• W teorii X przedstawia
człowieka jako niechętnego do pracy, z natury leniwego, jedynie płaca motywuje.
• W teorii Y pokazuje
człowieka jako chętnego do pracy, twórczego…
Zmienność natury człowieka Stałość natury człowieka
Teoria X i Y McGregora Teoria Caroll Dweck
Przeciwstawne poglądy na temat
natury ludzkiej.
Modele motywacji skoncentrowane
na zachowaniu
Teoria oczekiwań
• V. H. Vroom, rozwinięta przez L. W.
Portera i E. Lawlera.
• Hedonizm oraz utylitaryzmu, na bazie których powstała teoria popędu.
• E.C. Tolman i K. Lewin zdefiniowali
pojęcia wartości oraz oczekiwania; teoria oczekiwania zaczęła się odróżniać od
teorii popędu
• Motywacja jest funkcją subiektywnej wartości każdego poziomu wykonania oraz subiektywnego
prawdopodobieństwa, że dany poziom intensywności będzie prowadził do tego poziomu wykonania.
Teoria oczekiwań c.d.
Motywacja
otoczenie
wysiłek
możliwości
osiągnięcia
wynik wartościowość
wynik wynik
wynik wartościowość wartościowość
wartościowość
Zgodnie z tym modelem motywacji menadżer musi zrozumieć, czego pragną pracownicy (np. płacy, awansu, statusu), aby wpłynąć na ich motywację
Podstawowe style motywowania i wpływania na innych
1. Nagroda i kara.
2. Współudział i zaufanie.
3. Wspólna wizja.
4. Zdecydowana perswazja.
Teoria popędu
ÒE. Thorndike:
ÒNa proces motywacji ma wpływ doświadczenie człowieka i wydarzenia z przeszłości.
ÒPrawo efektu:
ÒDoświadczenie z przeszłości ma wpływ na
bodźce i reakcje powodujące odczuwanie satysfakcji.
Jeśli skojarzeniu bodźca z reakcją towarzyszy stan przyjemności, to związek ten zostanie z dużym prawdopodobieństwem utrwalony,
Teoria popędu
• Teorię popędu rozwijał dalej R.S.
Woodworth:
• Alternatywa dla pojęcia instynktu.
• Obiekty, które zaspokajają popęd są nagradzające i funkcjonują jako
wzmocnienia pewnych zachowań –
• pozwalają przewidywać nie tylko, jakie obiekty będą celem poszukiwań (a więc stanowiły pobudką do działania), ale i z jaką siłą będą poszukiwane.
Teoria popędu c.d.
• Współczesną teorię popędu przedstawił C. L.
Hull:
• Popęd i nawyk decydują o jego zachowaniu.
• Reakcja = f (nawyk) x g (popęd)
• R. Zajonc, pobudzenie, porównywalne do popędowego
• Teorię tę krytykuje się za trudność w
wyjaśnieniu nagłych zmian motywacji u ludzi.
Teoria równowagi. (teoria sprawiedliwości)
• powstała w wyniku krytyki:
ü teorii człowieka ekonomicznego, modelu instrumentalnego Vrooma oraz
ü teorii motywacji opartej na potrzebie osiągnięć.
• Jej źródeł można dopatrywać się w:
• teorii wymiany społecznej Homansa:
celem jest osiągnięcia stanu równowagi między własnymi kosztami i nakładami, a także między własnym zyskiem a zyskiem innych.
• oraz w teorii dysonansu poznawczego Festingera.
Teoria równowagi c.d.
• Wyróżnia się tzw. sprawiedliwość dystrybutywną.
• Oznacza to, że stosunek wynagrodzenia do kosztów określonego pracownika
powinien być proporcjonalny do
wszystkich pozostałych zatrudnionych.
• w przypadku wystąpienia odchyleń w trakcie porównań powstaje napięcie i w efekcie niezadowolenie jednostki.
Model SEU do badań nad motywacją do pracy
• V. Vroom zdefiniował motywację do pracy jako proces podejmowania decyzji,
• wybory między alternatywnymi formami dowolnej aktywności
• I dwa podstawowe pojęcia modelu:
• wartości i oczekiwania
Decyzyjny SEU Subiektive Expectated
Utility Model subiektywnego prawdopodobieństwa
spodziewanej użyteczności
Modele motywacji do pracy według Grażyny Bartkowiak
Model SEU Xymeny Gliszczyńskiej
Człowiek jest istotą racjonalną, ale nie jest to doskonała racjonalność
3. Realizacja zadania 2. Wybór
zadania 1. Przedmiot
Wyboru, czyli Wartość Oczekiwana, Subiektywne
prawdopodobieństwo 7. Wartość
osiągnięta
4. Wykonanie zadania 5. Nagroda
6. Subiektywna ocena
nagrody
Ustalenie zadania Standardy
społeczne Informacja zwrotna o wykonaniu
Porównania społeczne
Ważność
nagrody •Ważne jest poznanie wartości cenionych przez pracowników
Różnice i podobieństwa
PRACA ZAROBKOWA DZIAŁALNOŚĆ SPOŁECZNA
Motywacja głównie zewnętrzna Motywacja głównie wewnętrzna
Konieczna Dobrowolna
Związana z kompetencjami Związana z wartościami Realizacja celów własnych Realizacja celów pozaosobistych Status społeczno-ekonomiczny jako
wskaźnik sukcesu Satysfakcja i poczucie spełnienia jako wskaźnik sukcesu
Presja rywalizacyjna i orientacja na
poziom wykonania Brak presji rywalizacyjnej
Możliwość realizacji innych, towarzyszących motywów (np. społecznych, realizacji zainteresowań, samorozwoju)
Wpływ na samowiedzę trwałą, samoocenę, tożsamość Duża rola motywacji osiągnięć w realizacji trudnych celów
Wielowymiarowy model wypalenia
• Wypalenie – psychologiczny zespół 1. wyczerpania emocjonalnego,
2. depersonalizowania i
3. obniżonego poczucia dokonań osobistych,
który może wystąpić u osób pracujących z innymi ludźmi w pewien określony
sposób (Maslach, Jackson, 1981, 1984, 1986).
Wyczerpanie emocjonalne
• Poczucie danej osoby, że jest nadmiernie obciążona emocjonalnie, a jej zasoby
emocji zostały w znacznym stopniu uszczuplone.
• Krańcowy stan wyczerpania, spowodowany nadmiernym
zapotrzebowaniem na energię i zasoby, jakimi dysponuje jednostka
(Freudenberger, 1974, 1975)
• Zmęczenie, utrata energii, osłabienie, znużenie.
Rola innych ludzi w motywacji do pracy i działalności społecznej
• Potrzeba afiliacji (przebywania z innymi)
• Potrzeba zażyłości (McAdams, 1980)
• Facylitacja społeczna
• Próżniactwo społeczne
• Rywalizacja i współpraca
Co bardziej motywuje :
rywalizacja czy współpraca?
• Rywalizacja – osiąganie swoich celów pod warunkiem, że inni ich nie osiągną.
• Współpraca – osiąganie swoich celów tylko wtedy, gdy inni zrealizują swoje.
• Indywidualizm – brak związku między osiąganiem celów własnych i przez inne osoby.
