De Sphaerae : Sev Globi Coelestis Fabrica, Brevis præceptio. / Auctore Iacobo Cheyneio Ab Arnage [...]..

S P H A E R A E

s H v G L O B I C O E L E S T I S

Fa bR I C A , BREVIS PRÆCEPTIO.

ore Jacobo Cheyneio ab Arnage, Scoto, l.V.L. dr Ph'tlofopbuacMathefe*\> apud buacenos Profejfore.

^tHfdem A\xmcpoc\{£o<ri(principium aliquot fphtrtvfuum.

^°biliifimos,atque optima? fpei ado­

lescentes , D.Nicolaumj& Ioannem a Montmorency.

D V A C I.

°jffîcinaloanrtù Bogardi Typ : mrat, Sub Biblijs zAureùj *Anno isis*

^ Ulïl gratia &Priuil.Reg.Maieft.

Subfig* Boone»«

sr (

* f

■* r \

T .-*-«-- • ' T - . * ^ ,

C i i- C ^{*->* - . . -V}. • v ¿ V ^{y •;x ?}

*o :... ; :

V . , v * ' •'\

*v»V, 7> ^{^} ' ^V %

» *%•>*>. . • • < t A * •

• . y * , J , , V« % *»

^v.r.v.:, ;v:r ' V;:: v .w.... .V,’* •J

V » > . r

..?■ -v . -.i

*eb:-15*:i • ■

■ P . / l / l , S f f S o d i -

N O B I L I S S L

^ I S , E T SV M M ^ E S P E I A-

t >OL E S CE NT I BVS . D . N l C O L A O , ET

Ioanni Montmorencijs. Iacobus Cheyneiusab Arnage. S. P.

N Vobis (adolef- centes 3 cum ß?e- Siata indolü can~

dore3 tu auita no~

bilitate illußres) quam tantoperl expetiuißü prin-

Ctpb aliquot vftittm Jphar£ «wo«<p*A*-

^'^itßenimglobt 3 quemadmodu ce~

ter°Vum mßtrumentontm Mathemati- Co<*;n j vfits ante oculos poncreprom-

< i A Z t l H 4

tim eß 3 quam 1? erb is compleSii (q u0 ßiSlum eßyVt diu multumque rogatu^t nunquam tarnen eo adduSim fim 3 v t hac de re Verbum vllum fcrtberem) men "Veiler ergo, me amor tantm exU “ tity'vth o c 3 quicquideß muneris3ß i<}

quaß iure a me dcpoßere videatü? • tarn arSium mihi vobißcum annis yp ^ minus ¿fix ( qutbmpartim in Gyrn#^

ß o Regio j partim in publico auditor10 mihi operam nauaßü) necejfitudiv^

vinculum coaluit3 v t tantillu o j ß a ^ citra inhumanitatis labem negareVi#

potuerim. Quare tantum abeß, v t ve~

sir ne hic Voluntati quicqmm abnu^' dum putanm 3 v t accelerata prorßü o*

pera3 no tarn res ipßts^quam fumma rt*

rum capita complexm ßm . ne videltcet noslri de ß>h<era hbri^ßne hac «v***

Kiiocri euulgarentur. Verum emrnuero*

Vt effet bic labor nosier, & v o b ü g ^ '

J i i 0*p

D E D I C A V O R I At %

tior 3 0* rerum Matloematicarumß u - diofis vtiliorprgmifirnw ßtcilem 3 &

e*peditam rationem 3 qua ßbtquijque iphtram , tyglobum cocleßem (nam de

^4brie a glob i Geograph ici prior e libro Geographic dixim us) parare pojjit. Cap.

tioc ergo munufculum licet infra d i- Znttatem veflram longe pofitum f t

fotpote j qut non tant um oriundieflis

€* illuftri Montmorenciorumfumiha^

^betifque patrern D . Francifium a ntmoreney Dominum de Berfee >

atifiies & c . 'virum in Belgarum

^sP'clarijfimum 3 verumetiamfuaui-

*ate quadam morum 3 & tantd 3 quan-

^fumma ejfepoteß 3 humanitate om~

ln t>eßri admirationem pertraxi- . ts) y>t <equi}bomque confukretü ma- l0ren in modum a vobis contender em>

ß in ß tu j ille animi Veßn candor hoc Pfcm frontepolliceretur. lAliud igi-

A { tur

tu r a vobis nunc peto y v t nimirutft heroica tilapeSíora ijs dijciplinis 3 &

artibus ( y t i coepifiü) excolatis} cpii«

bus eos pr¿e ceteris inftrufáos ejfe oportet3 qui ex Reip.guberna,-

culo laude &glori¡tm3 fu n t reporta-

turi,

yalete 3. Cal. April. Anno Salutis Humanae c í a i d l x x v.

t>uaci3 E Collegio Regio.

¡ f i o « T o f o c .

IA C O -

1 A C O B I C H E Y N E I I o A B

A R N A G E E X P E D I T A, A C

weuts prxceptio deßhjera per tuft (quant Armillarum vocant) comboCitione, feu.

fabrica.

Rincipiô fiât qua­

tuor circuli è fliav teria aliqua, quæ orbisformam, &

facile admittat, &

pertinaciflimè tu- eatur,Pcripheriæ, ièu ambitus çqua- gniferi nomine, &

^ciodonandus eft , latitudincm ha- t eat partium 16 (tantam enim recen- {■°r es obieruafïè, alibi oftédimus) qua- lögitudo eiuidem eft 360. Veriim j‘ îa feliqui circuli, hoc vnico excepto, tIrudinis expertes efic intelliguntur,

^odiiisfortafTe in plana fuperficie A 4 tenuio*

Lib.i*dc fphæ^c.8.

tcnuioris aílerculi,aut lamin^ xn ex charta, autalia íimili materia confe-

&a?,defcribentur. Circuios porrón*

confe&os, íeu in planafuperficic,vtdi- ximus, deícriptos, primüm in 4 p^r^ s aequales geométrica ratione (vti vb' priore Geog. noftríedocuimus) diípe cas: Harum iterum Angulas in tres paI>

tessequales diuidasj ita enim orienté partes 12, quarurn vnicuiquein Zodia­

co fígninom en , eiufque chara&en11' (cribatur. Harum rurfus vnaquaeque;

trifariam íecetur, partes emergunt3^' Poftremó fíngulse ti in duas partes ap*

cant j atque hae rurfum in quinqué, culum 360 partibus abíolutum contf' cerint. Sed hic meminiííeoportetno Jimiliter hos quatuor circuios

partiumque notiseífe iníigniendos:* ^ in Signífero numeri hoc ordine in‘cr ^ buntur,10.20.30.10.20.^0. &c. áde n rio,videlicet,ad ¡ o.progredi édo, atq ad denarium redeundo , doñee tot compleatur circulus : vbi illud tatione dignum eft3in fphacris maiutc^

ji^ftelks precipuas, máxime PrnVX^

U í V I S f R í C S P T . 4

^cutida? magnitudinis, in Zodiaco, e-

^iífis vtrinque ramis,féu denticulis,ad- Jjptari poííe5íeruata diligenterlongitu- lr|is & latitutinis rationc.Quod ad JE - Süinoftialemcirculüattinet, ineo na­

sa le m numerorum ordinem íerua-

^ üs aio vlquead^óorAtincolurisáio

^ 9o progrelTum facimus,vndé ordine j^trogrado ad 10 redeundum eft } hoc

°do5io. 20.30.40. 50.6 0 .70.80.p0.

? 0,^o.7o.6o.5o.4o.3o. 2o.io.io. 20.^0.

c*His pcraftiSjíiant & alij dúo circuli,

^inores iam didis circulis,¿o parti-»

u^íeu grad, (habentenim ad hos eam tl°nem , quam 11 ad i2)Tropicorum c.0tíiinibus appcllandi. Item & alij dúo c rculi Polares , a?quales partibus 144 rculiiEquinocÍialis: Kam ad ^quato- jj^eam rationem habet, quam 2 ad 5.

t/J>ocirculi abaüjs Ariéticus, & An-

. 'icus (licet cótra Grxcorum au¿k>- Líb.i.rfe

^ m , v t alibi docuimus) appellátur. ipliar.caj».

Sr Pe,rfant Horizon, & Meridianushac ficandi: primümdeligáturduo

^ j quorum vnus tribusdigitis;

• fcíquidigito (fi quidem íphxram maiuf-

maiufculam confecturus íis)fpha?r# di­

ámetro lógitudine, ac latitudine SUPT rent. Circino deinde ad So gradus quatoris, velduo Signiferi íigna m odi cato, circa latiorisaíferls centrúdc!crI' bes circulum maximis in fph^racircU' lisarqualem : Moxin vtroqucaífc1'^ ’’

lilis circulus, hunc digiti quadrante^*' cedens, deícriptus, interioré ciim H°- rizontis,tum Meridiani ambitum ob°*

culos ponet. Cognito porro am b^’

íeu fuperficie interiore , non eritdi^' cile reliquos,tum in Horizonte, tum j?

Meridiano circuios delineare ; obíeruemus in Horizonte o¿to folf1^

deferibi interualla: quorú primum i'1 ícriptioni partium ^{(q u a s g r a d u s} vocat;

íignorum deftinatum eft; ideoq, i° i 0 partes acquales,eo, quo di&um eft,1110 dodiuidedum: Secundum, in qu0Par, tiumnumerusinícribitur,in 72: *e tium,quod fignorum nomina,& c . r t, deres, ac (íí placet) planetas fíngulif gnis dominantes continer,in 12**"

guiíolet, quemadmodumetiam*]113 tum, in quofefta umnobilia inícribu

B R B V I S P R i E C l P T . J

. r'Quin¿him porro continet flngulo-

^menííuíinguIosdics,necnó (fi íphse- 3 "t maiuícula) literas dominacales, j°^ it é ,& Luna? oppofitiones, &con- í'(?k^0nes,ac re^(lua» <luae cx epheme-

, íeu faftis(quos vulgus Kaléda- ai & Almanach vocat) petí coníueue- j . nt* Sextum interuallum inpartes 72

? numerum dierum cuiuíque

?nfis Jéptimura vero 12 meníium no- oboculosponent. O&auumpo- , reiílo 5 & vltimum in partes 12, vel (fi jnpü*s)i2,in quibus ventorum nomina r v deheant, diuidedum eft: Si por- jjj .arum 12 partium Angula? bifariám j^üldantur,procreantur .24 horarum in t£e° ri2ontediftin<íliones: quáquam ho- jj l^ltocommodiüs in intimo inter- e 0 deícribentur, vtvidelicetconta- parS ^Crum» & Horizontis faciliüs ap- eat* Iamquodad Meridianum atti- c >1,1 quinqué interualla,duétiscirca ta tJ Üm minoris a^cr*s circults deferi- K ^ : horum dúo intima intimis íw i. Horizontis interuallis omnino

^afunt; Tcrtiñin oppofítisduobus qua-

l i t 3 V H X . F A B K I . . ^

quadrantibus parallelos, quartum rum longilTimorum quantitatem •, . quintum climatum diftin&iones (<lu ^ omnia cx Tab. 2. cap. 11. lib. 1.

graphic noftnr peti poteruntj c<^ s tincbunt : In rcliquis vero duobu quadrantibus ipatium poftremis bus aequale zonarum infcriptioni &

linquetur. Verum haec omnia e* ^ ^ garibus Horizontis & Meridiani matis apertiüs cognoícentur. H0!

zonte & Meridiano abiolutis , C1 ■ cuius horarius reliquis fphaerg ¿ rC . lis concinna aliqua proportione 1 ipondens ; qui in .24 partes ‘c£1u3j^

fqua? .24 horas ^quales fignificanfj uifus,in circulo Meridiano, ita cum indice figatur.vt per eiuscentrum P3 j.

Axis emineat, quaegnomonis, fcu * / vmbram eijcientis officio fung^111*

Ceterüm quod ad circuios interi?

( qui inferiorum fphaerarum Pr°P rUui motumdemonftrantj attinet,

«quino&ialis, & duo colun, fo r m ^

fiunt, & inter ie coherent.* Hoc intereft, quód interiores hi circuí* ^

* B R E V I S P R . S C I P T . 6

n°rcs íirtf,& fuper axe,ac Polis Zodiaci Pf°prio motuferantur. Intra hospor- r° eft & aliuscirculus, qui, quod extra Signiferi moueatur, Eccentricus ilc^conliieuit. Huncfequitur circulus

*!nae reliquis homocentricus, intra qué 6 obuse^ axc traie¿lus,qui terrampra»

^^tjideoqjjíi magnitudoferat, inflar y t e r r e ft r is , Zonarú, climatum, pa-

^ e,lorum , & regionumdiftin&ioni- tjUsinfignicdus.Ac dc circulorum qui-

^ fabrica ha&enus. Nunc quomodo J^ e c o n iu n g c n d i, aptandiquefinr, j,^eatnus. Pofteaquam circuli interio- , quo di&um eft, modo inter fe

> ^Uerinf,intra coluros, ita vt fuper C , °diaci ferantur, collocandi funr.

ij^ Ur°s deinde ad modumcrucis iefe íi i^ ^ is numero 90 infcriptis (hi e-

°los fphaera: oftendunt) interie- ÍWe,s i ^Equinoétialismedios cingat.

circuli Tropici itaaffigantur, b^.^quinodialivtrinqjabfintparti-

\Cenisternis&feré íeníiíTe. Mox Polares in coluris ita figen- x j vt a viciáis Polis tantüm abfínt

par-

n o r rl jCTL, r a i a. x • <

partibus 23 & 28minutis3 quo interna' loTropicosab vEquatore abeííc op°r.

tere diximus. His abfolutis , aifigatt1^

Zodiacusita ,vt tranfueríim

rem in duas £ quas partes diuidat, af v1^

ćiflim ab eodcm in punáis Aeq111!1' ■ ćfciorum,id eft, in Arictis, & Libr#10 , tijs, diuidatur, ac fimul linea Elipr?c*

duobus Tropicis in punćtis Solft^jj rum contingatur. Omnes porró c^c

hoc modo inter ie iunćti , M eri^

primiiniinpunćtis numeroso SrJL tis (hi enim Polos prae ie ferunt)3*11»

di funt- deindé in Horizonte collo C ¿ 1 d i, inciíis videlicet fpatijs duobus ( iuxta principium Cácri, altero Pr° ^ primum punćtum C a p ric o rn io ? ^ ; culumMeridianumitaadmitrant, . bere moueatur. Faciendi deniquC ^ duoíemicirculi, quorú exterior a ^ tus exteriori parti Horizontis ^ íit,interior vero exteriorem c*r

ridiani peripheriam íequet: hi^qu1^

in globi,íeu Íphaeraífuftentaculo figantur,vt íe ad ángulos rećtosin cent, Horizontcm optime ruftin^ 0J

B R E V I S P R E C E P T . J

QiJod poftremo ad Quadratem altitu-

^nis,&remicirculum (quempofitio- n.um circulum vocant)attinet, ad exte- j^orem iphaera fuperficiem appofite fa- j ricandifunt,acin partes dcindc?cjua- es>hic quidem bis 9 o, illc 90 diuidcn- Jj; poftremo etiam iphacrj (ca quadi-

*umeftin globo Geographico ratio- video.*©

**cffigendi. lib,» Geo.

P jD eglobi coelejlis defertptionc.

Hincipio globus accuratiflime tor- nandus eft; inducenda deinde char- .»^nicribendi prfterea circuli, ac om-

.!adenique (vt in globo Geographico Lib.i. '

ti‘Xlmus) perficienda, donee ad par- £ eoS*

tj ^ terrae inicriptionem ventum fue- ap zo*

j0 : regionum, acprouinciarum g^iinicribendf funtftellac fixse, ma- nes logitudine,& latitudinedi- ti^tCr fe™atis. Quod igiturad magni*

fCr UlCln itellarum artinet, fexeiusdi£- JqP li?(vt eas pr^tereamus, qug nebu- Kjj 3^obicurxdicuntur)notariiblent:

Su* prim^ magnitudinis iunt(cu- j)tj ?^i J5 numerantur, o&o radijsex-

^uolent. Si fecund» fin t magnitu*

dinis

» B S P H í . Í A f e R l »

dinis (quo in genere 45 numerari cotí' fueuerunt) íex radijs notanturj hoc doj^: íitertig (cuiuímodinumerantur 208Jquínqueradijs notantur Side~

ra porro quartas magnitudinis notar1 folent quatuor radiis +• huius generts íiint 474. Qua? quinta* magnitude5 dicuntur, tres radios accipiunt hacf°!' may: inhacmagnitunefunt2i2. 03? denique íextas magnitudinis íuntpuí1' élulo notátur: Sextf magnitudinis^*' lxnumerátur49. Qu<epneter hasfunt ( vt 5 nebuíoíg,& 9 obícuriores, qu# te' nebroÍ3eappellantur}a c íiq u £ p r# t^

íimt alie,) globo infcribi non folent.

terum quod ad longitudinem}& laritU' diném ftellarum attinet, peti potcruj1^

exTabulis Alphoníinis , autopu^u ^ lo. Schoueri de globi coeleftis com?°e íítione; niíi quis Tua induftria

malit.Verúm hicmemineris nc c e . A Tab.ftellarum fixarum lo. Schou?rJ annum Chrifti 1550 accommodatas,

(vtloquuntur,) verificataseííe. Ab . porro tempore víque ad annum D° ^ ni i;75,qui nunc agitur, ílclla; pron1

fc I X l V l t H Æ C ï i T» 8

^ticrup.ièuminutisi^.&ièc. 20. Si- quoque ratione ftellarum locafu*

• u*?s annis corrigi poterunt. Indicanda

^•upet eft iniïgniorum ftellarum natu- a>aicriptis PlanetarurrijCum quibus in i^litatibus cóueniunf, charaćteribus,

*eUnotis. Vtautemhuiusreifpe- cimé aliquod rudioribus cx-

hibeamus,hociche- ma iubiici-

mus.

B IN D E X

B E 5 P H Í . f A I X I t

I N D E X ^ A L I J ^ V O T F 1 X A ‘ rumfleUarum ad annum Domini i $7 $•

Dextrii latus Perfei.

Caput Medu. Algol.

$ ttlldrum nom\nd%

Paliliciü Aldebaram Humc*dext*7 Hum, lç u u s^ ono Humer.dex, Aurigæ Hum. limit, feu Hir

n . y Maior^firiu9 nis ¿M in .procy Hume.vrfæ maioris Lucidt Hyd. Alphad Regulus, Corleonis Ceruix leonis Cauda leonis

, \ Prima C a u d ç v rfç j fecûda jMdioris ¿ tertia

Longit._{*—. ■— —»-}Latir. ►a_--- % S. G. Se. fer. G. Se. tr> <?

V 26 0 40 ₃° 0 5T 2 20 SO 40 27 0 s. %

3T _{3 5}° ⁴⁰ S 10 M 1 ye _*3 10 40 _•7 0 M 1 ye ti j ° 40 _»7 k 2 ye. ₂₄ 0 40 10 “ o1 2 ye 16 10 40 22 3° S. 1

* 3 _»4 30 40 9 40 s. 2 J7 50 40 ¡í •S s. 2 CPF 8 50 40 39 lo M. 1 ÇTF10 20 40 16 0 M. 1

— ^— >— — __ ^{— •} a 11 ₅° 40 ⁴⁹ 0 S. 2 cTU 21 0 40 20 ₃° M. 2 cTU _*3 40 40 0 10 S. 1

Í L ₂₃i20 40 ¡8 3o S. 2 n* *5 40

1 ° ,u

l . _ 5o s. ^\

rç ³ 20 40 S3 3° s. ²

9 lio 40 5S 4 P s# 2

« 1l o 40148 54 s. ²

B R E V I S P R J E C E P T .

^r&urus sP*ca virginis

U^L.

^ T L .

Lax-n^ j'A uftralis

¿Borealif nu nu

^l,cida Coro.Gnofie scorpij

ifo

^Ucida lyrae, vultuj A(M a volans M?

^bilicu spega.cap 0,*iahaud (And, ^{v Wv v y} A i^ a Cvgni

UsPegaii

X x l

* 1

1 8 1 0 4 0 3 1 3 0 1 | d * 2 £

* 7 S O 4 0 . 2 0 M . 1 2 &

9 1 0 4 0 0 4 0 M . 2 V - &

* 3 2 0 4 C 2

3 ° s . Z

5 I

4 0 4 4 3 ° S , 2

S > $

1 5 : 0 4 0 4 0 M . 2

\ & V -

8 3 ° 4 C 6 2 0 s . 1S i

2 £

0

» ■ A .

4 0 * 9 1 0 s * x l

3 3 0 4 0 3 6 3 0 s .

< ? 2

2 8 ? 4 0 2 3 0 M . 1

5 £

0 1 9 4 0 6 0 0 s # i

2 2

« 7 * 5 0 4 0 1 9 4 0 s . t V - < ?

* 3 2 0 4 C 3 * ° , s . i V - < ?

At,c hgc quidem de globi coeleftis tfipoimoneinftituto noftro iatiiiaci- VjJ’ ^ am reliqua hue pertinentia, qu£

p, ,e*icet globo coelefti cum Geogra- fjk^fom unia iuntinnoftrisdeGeog, fcu> i a m pridem, nifiperfchematum tia ^t0res ftetiilet, in ftudioforum gra-

111 coianaircnr, fuie tra&ata funt*

Lib.i, Cap.i®.

? I N I S.

$iZ

B

AveCKíípixwxrifi

SEV SVMMA

^ O M P R E H E N S I O P R I N -

C I P V M 8 P H M K Æ V S V V M .

Iacobo Cheyneioab Arnagc, í. V. L. & Philofophia?, ac Mathema- tum apud Duacenos ProfeíTorc.

*AD

^°hlijßm os 3 O" fumma Jp ei Adotef- Centes3 D . Nicolaum } O" Ioannem

^lontrnorencios.

B 3 C A N .

C A N D I D O L E C T O R h S. P. D.

E reprehenfionem currerem (LeSíor b**

neuole) quod poft ^

"Vanas doCítjjimoru^

hommum de globi vfe commentât iones 3 hanc Av«<k ícpcti*^1*

pnncipum Jftbçrœ vjuum euulgat*ertrfl'}

oper&pretiumfàcïuruj Videbar cor1'.

ftlüj mei rationem tribus verbts t f erí'.

rem. Non enim altorum3V e lfc r ip t^ j methodum improbo3ñeque ipfe a lt^ 1 noui promitto.Çed cum accuratarttj}^' r£ cogmtionem tribus partibus con*1 neriarbitrarer} nempe motuu > cl*

culorum cœleflium exphcatione3tfj . globi jeu fphœrœ Fabricando ratiï>ne$

y ano infirumenti iam confeth vf* > * du as partes priores iam ederep¿ra,rerr*?

mihi à quibufdamjkciléj>erf uaf urn

w B ituto cdienum non ejfe 3ft tertia

^ocjitepartis fumrna\faltem capita ad­

herent 3 & vno Volumine vniuerfam Atlc materiam Mathernatum iludiofis

€xhibercm. Nam prater quam quod eo- YHmftudiis hoc meo labore corifulatur3 fabiis altorum loviores hac de re com-

* _ O ^<3

et at tones euoluere3 nec hbet^ net Va- Cat^ o c quoque commodiaccedit> quod f Attcula hac Viam apenant ad logeplu- ra> atq> maiora. jguofuSfum ejl} v t eos tantum globi yjus at tiger tm3 qui3 cum n°n "Pulgarem in Vita communi V tili-

ta-tem habeant3 turn fatis accura­

te ex hoc inttrumento pof- fu n t inteUigi.

Vale.

B 4. Avct-

Av«K‘.<£acx£<i><rif P R I N C I P V ^

g p H Æ R Æ V S V V M .

D e ff>h<er<e,feu globi ad quatuor mundi cardi'

m s aceommodaticnc, & lines Meridt^

inutntiont.

C A P . I.

N iphiera ad 4 inun^

cardines accom m °~a«

dalineç meridian# 0

eftlincæjquxàp^1 _

M eridieiad Scpt^trl°-.

num cardinéretfa e.^

citur) cognitio imprimis eft necefl*rl ' Hac ilquidem,fiue per indicem màg1' ^ ticum, finealiud inftrumentum > ^ huic vfui inferuiat, fiueexvm br#*^

uiiïïmæ(qu3? eadem quouis die mer1 ana eft) ftylo vfpiam in fuperficie p*

ad angulos redos defixo, obieruatio ’ velalioquouis mpdOjinuenta/eM mundi cardines, ortum(inquam)& | c^fum nullo negotio repereris ; “ U videlicet lineâreétâ,quæ linear» ^ dianam ad angulos reétos interfece1*•

enim lineæ Meridiei punita extrei

PRI NCI P. SPHÆ. VSYVM. ¹²

^ridiei & Septentrionum cardines ob

° culos ponunt; ita linea? tranfuerff ex- .[^itates ortum, & occafum demon- rant.Si igitur partem Horizótis fphç-

*°rientalem,Ortui;meridianam,Me~

,ei i & reliquasordine accommodes,

°n folùm fphær3m rećie collocaueris, erunietiamex vltimo Horizontis in-

^ruaUo ièdes præcipuorum ventorum,

£ nomina çognoices.

etnqn'trcndo locofô lis, & cognofccndan- t l°mrn latitudinc.

Î

° ^ato Per ^ e^aP ^ m dié Ç(^r^afij,vel diei pracfcriptodiemvnü Popa ^ ^ > ve} à gradibus diei pro- çf^'^^ipondentibus , gradumvnum.

ÎUiJ1 er£ndum. At primo poft biiïèx- fpjj ann° (fiquidem ad ilium annum

^Fabricata fît) 15 icrup. iècuncfo.

• anjio

AvMí<poc\í¿o<rtf

anno 3 o fcrup. tertio vero 45 ícrup. a du íe oíferentededucenda íiint. In cen- tenis infuper annis 44 ícrupula ven iu fl

adiicicda.Verum ha?c ad accuratiore111 calculum, quám qui ex hocinftrume,:0 expeétari debet,pertinent. Inuento,v diólum eft,loco folis, regionis cuiu^l116 latitudinem (quoe cum Poli altitu^0^

íempercongruit) fíe explorabis: ?}n.Ci£

pió Jocum íolis hora duodécima aif13 Meridian ú circulum pu&o meridiei, c ^ primi capitis do<5trina,obuerfu, 1 ueto^mox ftylG ¿bidé ad ángulos

defigito:tandé Polum íphaeras tanti>Pe attolles, depriméfue, quoadnull^111 íe ftylus vmbrá eiieiat; tú enim quiin^

Horizontem & Polú gradus intefie íiint funt, qusefíta regionis latitudi*1/ . oftendent.Idem poterisquauisalia*1- ra,beneficio indicishorarij, perfícereV

D f qmntitatcdiei^ér nociis-,ortu, folis ^ ceterarunfyJte/larum.

G Lobo ad 4 mundi cardines^, gionis tua? latitudinem con * ; to, íi quátitatem diei íciredefideras, ^ cus folis Meridiano circulo Prinj-Ut>-

j. PR I N CI P. SPH.*. VSVVM. ¹$

^iidatunmox hQrarum index ad ho-

^ 1 2 traducatur: his enim pera&is, fi 01ls locum admoueris prirnum verfus . rtUm ad Horizontem, index horarius

Jk • ^

1. C1rculo horarum ortum folis indica- r|t: fimiliterque exploranduseftocca- S: °luibus inuentis, non poteft neque ra°rTs > neque diei quantitas cife obicu- .\?iitiiliter dealijs ftellis dicendum eft;

^ 1 Suod hie, pro loco folis, fteHam cu-

^ 0ftum,& occafum qu;ms, Meridia- Primüm circulo admoueredebeas.

De ^Aurora^dr crepufculo.

E C A P. 1111.

XPtolomeiiententia Sol o&ode-

«•us l!*1* 8rac^^us fab finiente cóftitu-

^ s>hetni(phaíriiim noftrum mane illu- jn .re3acveiperi lumen nobis denegare Cr : du0 t e m P o r aAuroram, &

^fculum vefpertinum appellamus;

ad ratione inueniuntur: loco folis

^ . ^ l u m Meridianum , & indicead Pof*12 adl«otis, pun&us folis loco op- cJraItUsjqui*Nadirdicitur, vnacú Qua- aItit^ n i s occafum tranfte- r> quoad iS‘ Quadrantis gradui fubr

ieSus

Avecxí<£it\?á«>tf,if ,. -t ieftus fitrtum enim index in circulo *10' r?rio horaminirij Aurora oítendet.P3' ri quoque ratione crepufculi finis, inu^j íliganduseft, nifiquod híc puntfus io ) oppofítus cum ouadráte altitudinis, orientem, non ad occafum tráfíerri^

beat.Iam ñ aurorç initium cum orru10' lis, & crepufculi finem cum tépore oc caíusconferas,nulIo negotio auroré crepufculi quantitates intclliguntur*

Z> e horanm, tum ¿qualium^ turn irhttjV^ 1 inuefligatione. C A P . V\

S

dinis ,& regionis tuoe latitudint3 commodata , vmbraex ftylo elC r¿

circulo horario quota fit hora#*}11*1. ^ aequinodialis, feu communis oíte°' At fi horasinaequales Ícirelubeat, P ^ mum diei quátitatem ex cap. ter fio casnecefieeft:hancitaquefiin 6° c.

pula,leu minuta primaducas, & nUlj!$

rum inde prouenientem per 12 diül ¿ proditit horae inaequalis in ícrup quanti tas : hac porro inuenta, « ^ equales ad inaequales reuocare P‘3 ^ primum horae aequales iá chp&el^ t ,

J. ï l t ï N C I P . S Ï H i . T J V V M . Î 4

Crüp.ducantur j deindenumerusindè Prouenicns per horæinæqualis quanti- diuidatur: numerus enim produ­

i s oftendit quota fît hora inçqualis.

Y his no fueritdifficileintelligerequis Planeta cuiquc horæ aiïignetur, fi enim

,°ram prima ei planeta? tribuas à quo ClCsnomen accepit , fècundam ei qui f r°ximuseft, & ficdeinceps, isquiin 2?ram propofitam incidet, illi præerit»

^ etcrum quid fît hora £ qualis, quid in-

^ a lis , ex fecundo libro traÁatus no-

^^eiphæradiicendumeft, neeadetn

^Pius inculcando molefti fîmus.

c CoZnofcendoÇiderum[¡tu, tdest, altitude ne>Utïtudme^ ér longitudine.

H C A P. VI .

îc primùin ex ijs, quç cap.5. lib.2.

v de fphæra diximus repetendum Uid^U'^ aItitudo> latitudo, & longi- iî^j 0 ^erisjquibus intelle&is, altitudo

*uCr* beneficio Qtiadrantis altitudi- t>a5\ln pundo verticis defïxi, inuefti- ljs a^ft.Si enim ftcllam,veliocum fb- cft)MU° ^ es a^ tudo inuenienda in d ia n o circulo, vnacum Qua-

dran-

vtfKtcpecxtacrif

drante altitudinis admoueas , ío quír dratealtitudinis ftatim apparebit,quol:

gradibus ftella tépore Meridiei ab H°' rizontecleuetur. Licetquoque hocjP“

íiim quauis dici hora inquirere indi^5 horarij beneficio. Quodattinetadl^1' tudinisinueftigationé, principió OE.' drans altitudinis áverdee ad Polum gniferitranfíerenduseft, ibique figen’

dus, ceteraque, vtin altitudinis in u ^ tionedi¿lumeft, expediendafunt:111 ^ ; quód híc, ñeque Meridiei, ñeque

rius horse cura nabenda íit: nam íéfli Pc j Quadrans altitudinis ftella? admot^ j ipíiuslatitudinem indicabit.Idem Pr ( tereá in Eclíptica linea oftendet qu grad.ftellaabArietisinitiodiílet,ide ’ quamhabeatlongitudinem. l Dejlel/arum a ver tice disíantia, érfi**

climtione.

C A P . V I L . u

E Xhis porro procliue fuerit ftc ^ cuiuíqueávertice diftantiáin ridiecognoícere: N a m fí eius altitU ^ né á circuli quadrante,id eft, &9° Sr..^

deducás , diftantia eiusá vértice re

» que

P R Ï N C I P . S ? H Æ . VSVVM. I J

Çuetur. Ceterumquo mododiximus ftellarumlatitudinesinueftigari5eodera jolis declinario (latitudinem enim nul- 'uni habet) perquirí poterit, iiimto vi-

^elicetlocoiolisin Zodiaco, proipfo c°rporc fideris, eiôue quadrantem al-

^udinis admouendo.

"Qua rationc locus jlellx v ife in globo repe-

*atur.

C A P. V.

G Lobo ad 4 mundi regiones con*

ftituto, principió videndumeft,

~trurn ftella viià ad Orientem, an Occa- Urri vergat:deindè præfîdio Aftrolabij*

^talteriusinftrumenti , eiusaltitudo

„^enda eft : tertio eiuidem, ab aliquo I noto diftantia beneficio Radij

*ronomici,autcirculialiciiiusin par æquales diuifi , dimetiendaeft:

^uius tandem fideris altitudo inue-

^ &*nda• Quibus pera&is, ftellam tibi fu . PCI‘ Quadrantem altitudinisin p^titudine colloces; mox globo fixo Gánente j Quadrans altitudinis ad P^tenijin qua ftellam incognitam Prehendifti?rraüiFeratur3 noteturque

ineo-

in eodem altitudo inuenta: deindec»' cinum, iuxta repertum ftellarum inter*

uallum,ad gradus vEquatoris diipclcas*

Pofthaec vno eius pede in locofideii cognitidefixo, alterverlus Quadra^

altitudinis dirigatur ; ipfum deni<3u Quadrantem hue , illucque deduct

<]uoad huic pedi fubiiciaturt hisC^ l\

rirepera&is nota in Quadrante amr dinisfaeta, locum fiderisignotioi^

det. Hoc ipfum etia ex fola fideru011 teriediftatla3etiamfi altitudinem ig0.^

res, deprehendi poteftjfi videlicet *c^

ignore aduabusnotis diftantia (vt

¿him eft) primum quarratur , & ^e<?UK dumillamdiftantiam , ex illis

tanquam ex centris circuli obfeuf1 fcribantunhorumetenim m utual iedioquxiitumfiderisignoti ^ clirn^

ftendet. Verum cum duo fint ‘nterr^

ćlionum punćli, vter locum ftell^P ie ferat,vifu facile cognoiccs. . ^ Vtrum flella aliqua de die, an notfu orti

& cum quo gradu. C A P- 1

H

j S t H X , Y S Y V M . \ 6

a seft: Namfigradusfolis tuncin no­

tę1^ ^etlliipherio,id eft,iupra Horizon- a fuerit, ftella orictur de die; fin mi-

^ u : Similiterquede occafudi-

^ 111»nifi quod locus ftellę ad Ocri- JJH e riio n risp a rt« debeataccom- c ari. lam quod ad gradum Eclipti- 'T-io ftella oritur, vel occidit,at- plict,(Jell^ vtdi<aum eft) Horizóti ap- fouata?non poteft non apparefe in ip-

^°fi2ontis, & Ecliptics contaftu. • 'wrofcopo & rdicfuis coeli domiciles.

I

e >pha?ra diximus de circulis do- gl0k &diuerfis hac de re fentenrijs, lisa .U]JJ ad Polialtitudinem, locum fo- Ucju ^ Cridianum, indicem horarium r?,n i-* componiro: deinde gło­

dem j^° v^l>Je circumduciro ? donec in- Hata,/)rani domorum erećtioni defti- ti?ont at^'ngat: confeftim enim in Ho-

°^ eret %num afcendens Priiftjp ^ 0r°icopum vocat)ieu initium Cafttm °^>usverius Ortum;verfusoc- ero principium dom us ieptimę.

C Quare

ÄveCKLipÄXtairtf , i-- Quare fi veterm more^domoruin maerigereanimum induxifti, adg^' dumaicendentem,gradus3o,fignortf11*

orçline fèruato, addcndi funt, vt hab?^

inittum domus fecunda^atqueitadcuy ceps. Vtfi (verbi cauiTâ) afcendatdf^î musgradus Arietis, conièquens tium domus Secundç efle gradum ^ c mum Tau ri j Tertiæ dccimum ër ¿s Geminorum, &c. At fi rationem I°*

monte regio(quam non pauci

tur)ampledaris, gradusafèendens^

quatoris obièruanduseft, atqueM ?- dendi gradus ^o-.Nam circulus nis per gradum Æquatoris

dentetricefimum traduâus,in Sig11^

ro circulo initium domus ^ü0^ \ t\s oftendet 5 atque ita de reliquis, ad ièmper 30 gradibus , ièntienti1^ 1 Kam alijs rurfum3o gradibus ^ circulus pofirionis eódem addu#l,s> ^ itiumdomus vndecimæin Zodiac0

ftendetj&c. . $

In qua duodecim domorum,ßeÜA f unitu* cocli conflit mtur.

C A P. XI» yjgtî'

P H U N C I ? ^ S P H * . V SW mT ^{* 7}

Jgurá, íéu íchematé 12 domortlm;

ita vt di&u eft,eredo, & gradual*

to ntc ad Horizontem accommoda-

> circulum poiitionisad initium do- üsduodceim£traducito:quicquid e- J*1 circuló pbfitionis & Horizonte fu-

^ a.tefram inrerclufumfueritjhocduo- c ^fdom uidebetur. Rurfumficir- v ,Urtl pofitionisad principium domus liu addücas , ex interuallointer q nc>&domunvduodecimam,videbis)

^ * ftelbedebeáturdomui vndecima?, He^ e*tadeinceps. Verüni hie memi- kJ^.Planetarum loca, quia globo in- x*.- 1 ^on poifnnt.ex tabulis Aihono*

> < °U ig e n d i m .

y ^ } a^otx Hobo Horologium in piano Ho- lz°ntis confia pojiit.

r v C A T . XII .

V -|.*:0boádregionistuíe latitudinc*, u Polialtitudinem,compofitoa

U-S Meridiano p ri­

ta^ c.lrculo fubitciati«*,dknde nume-

§radibus ab hoc circulo, ieu A-

< ^ . u i o , in jEquatore, gradus deci- 1 'ímítus íubiieiatur Meridiano; fi- C 2 mul-

AvcCKUprtXtáurtr ^. mulque obíérueturin H orizon te Qpo^

gradibus diftet Colurus :ÁquinO^>

rum ácirculo Meridiano ¿ tot enim rarprim fdebcntur. Prohoraautem - cu nda fubiiciat ur gradus ^quatorisrr^

geiimus:protertia45,pro quarta Sc*

geiimus, & iic deinceps, otitis, vr

¿himeft,Horizontis, ieu finic'tis cjr^ ^ interuallis, qu* iinguli&horis re(P' V dent. Verurn quia variara I?oli alti^ ¡, ne,horai'umquoqueinteruallaWu.

tur,& multi Horologiorumf<,n‘’cl j0.

dorum defiderio ducütur ,quibuS^ 0, bus,(eufph^raad manumnoeH:»)11 rum »ratiam, & jVtM'^o^voKhfC 9 ^ que íatiífaciam , tabellam fubicci ^ ueriis regionum latitudinibus,icy eleuationibus feruietem: In q ^ ifj uandumeft, nullum gradum a f nCi hone duodécima?; quia Temper in v Meridianam cadit. Nutnerus liquishorisadiedus diitantiama Meridiana denotat.

n w

Î / I / - / « / 4 4 4f

4 ' 7 1 4 8 r ⁴⁹

h * ^ía . M. G. M. G . M. G. M. G. M. G. M. G. M. C . M.

__- 1—• — — — — — — —

7 *1

lŁ !» o o o i o o o o 0 0 0 0 0 0 0 0 O

_^. ___ _. — --- — — —- •— ■ - *"“■ ‘

II 1 10 IO IO IO 43 10 50 II 0 u S u 20 u ₃®

- - - -

i --- ! _ . ] — —- ---- — — ■ — ■ ^{— •} to t 11 6 £1 J ° 11 ⁵⁰ 1 1 10 1 1 30 11 ⁵⁰ »3 ^{»5 *3 3}Ï

9 i ³

¡ 4 ' i i 43

4°

» So

34 43 :

o i °

34 S®

jo o

35 So

0 4 0

35 30 10

36 5*

0 40 1

1 36 5' 1

3* 10

37j i ® .

___ 1i . , — — - — ——^— - _i ^- 1r1 *

7 5 63 o 68;

I24 68 5> 69 10 69 10 70 0 ¡70

, T ii7 ° l ³°

— iH - ^__» I -— .

~ ^— i — - ^{— - •—} ---1 n r 1—

6 6 901 0 90 ! o ⁹⁰ o ![90 0 ' 90 1 0 ⁹⁰ 0 9O a !Iso 0 _j

k.

KAAIA*3THdt *4I3NIY<

L

a _{: 5}

* V a ru Poll Borealis Altttudines_{• #}

§ ¹*^»c>

.§

So 5* 5* J 53 54 55 ⁵⁶ 57

5 G# M. G. M. G . M. ! G. M. G . M. G. M# G* 1M* g ♦ M.

ii tz o o o o o o j o 0 0 0 0 0 0 0 0 ,0

— --- —— — —— —— — •— --- ^— — L-L- —-1__

ii 1 u ₄ * u 5® j Ji 58 It 6 12 _!3 n 2Z 12 ₃₃ 12

¡ 1 1

to 2 _{*3 24} 1

*5 24 27 24 ₄} * s 0 _*5 18 i^*5

22 .J

HI

--- —— — ¡“ 1——; — —- 1 — — — — “ 1 __ I__

9 i 27 i i ₃₇ ,%> ^{j3* »V |38 40 30 55} _{39 *}^{20 59 4}° ; 4 0 1 0

I7

r — — I—- — !— (— !— — I— 1 — — — i—

S

1” ° 1

1 - ! SI 48 54 10 js4 ₅₄ S o l 55 20 (₅« Ii°

r ' r * l — i f — I— !— - - 1^— — — 1— —

%

^\-

\ v F>9 0

^4S \7VvSS

\ 0 \ 9 o \ 0 \ ~

e 1

> R I N C I P . S P H * . VSVVM. i p

, Notatisitaquegradibus, quiin Ho-

^onte fingulis ordine horis refpon- ent,defcribaturin plana íuperficiecir- J ulus (hicenim Horizontem prae íe fe- jCt)qucm moxin quatuor partes £qua~

e^dusc lineae dimetientes ad ángulos

fefeinteríecantcsdiuidant: ha- ürn/iquidé altera, qug linea Meridia- 3 eft5eritlinea horf duodecimaejalrera J$ > , linca erit horf íextae}, tú Anteme- ip^nafjtú Pomeridiana:. Vt igitur re­

b r u ñ í horarum lineas inuenias,cír-

‘ iamdeícripti qnadrás in popartes

^^ales, more Geométrico partiré; ac

^ *pto á linea hor£duodécimas initio,

^ ^ ra to t gradus quotdeprehendifti js0*-* primal in Horizonte refpondere:

ad inuetitum iam gradum á cen- Cül ^n^a eiiciatur,horam primam oh o*

]¡ °«P0net:ncc diííimili ratione ad re- rütn horarum,ad íextam víque, li- íjs i Procedendum. Notatis porro ho-

% 0exP°meridianis, promtum erit íex })0 clüe antemeridianas notare; Nam a Vndecima primg,decima fecundf, a tertia?, ac íic deinceps, sequali á li- C 4 nea

AvitKtiJieiXt&o'i*,

nea horse duodecimal , interuallo rc“

ipondent. Ceterum duodecim horis»

fex quideantemeridianis,& totidepO' meridianis, vt di&u eft, deicriptis, re“"

quas duodecim quiuis facile deicripy rit: Nafilineasharum nhoraruin^' tro concurretes, ad oppofitu latus tr3 duxeris, orientur 24 horaru fpatia.

rum nihil opus eft tot fpatijs , nin vt>^

dies logiflimus 24 horarum eft. Super*

eft index, ieu fty lus in centro circuit defigendus,vtin lineam horse duode^

ma;iecundu:Polialtitudinemincliiie^

debet enim index cum linea hortfdu0' decimaeaugulu talemconftituere,^ * lem axis globi cum ipfo Horizote. » rum ha?c omnia ex fequeti fchema^

cilecernuntur.

(

De rat tone defcribendi Horology verttcdü»

quod Murale vocant, ex fj>h¿ra?

C A P . X I I I .

H

nisadverticispun&um, itavt111 Æquatorem occiduum incumbat, commodandus eft: deinde pro fíng^11 horis, gradus 15 Æquatoris, vt fuprà, * Meridianum apponendi funt.verùna u1 non iam colurum Æquino&iorum c^ 1 Horizonte,fed cum Quadrante altitU' dinis compones,notabilquediligen^1»

fumpto à pudo verticis principio*qu<^

gradus pro fingulis horis colurus no&iorum in Quadranteindicabir- his enim, vt fuprà, horarum interu^ ^ dimetienda ac defcribenda funt. ^ que hîc tantùm opus eft icmicircul°>

proptcreà quod huiufmodi h o ro lo g1 verticale, id eft,cuius fuperficies ad p&' pendiculum ere&a, meridiei cxac™

mèobiicitur; tantùm demonftret hor^

12, antemeridianas quidem iêx, & t0[!^

dem poft meridiem, fed nunc pro uerfislatitudinibus Tabulam fubiicl mus.