Dzia³alnoœæ nowo utworzonej Policji Pañstwowej i stawiane przed ni¹ zadania wymaga³y zastosowania w codziennej pracy ró¿norodnych œrodków i sprzêtu specjalistycznego, które mia³y istotny wp³yw na poziom wykonywanych czynnoœci. Wykorzystywano najnowsze osi¹gniêcia z dziedziny nauki i techniki, umo¿liwiaj¹ce skuteczniejsze wykrywanie przestêpstw i maj¹ce du¿y wp³yw na szybki rozwój kryminalistyki.
Przed odzyskaniem przez Polskê niepodleg³oœci najwiêksze zas³ugi w rozwój kryminalistyki po³o¿yli me-dycy s¹dowi. Do grona pionierów zaliczyæ nale¿y L. Wachholza i J. Olbrychta, którzy przede wszystkim przeprowadzali badania kryminalistyczne dla organów bezpieczeñstwa oraz wymiaru sprawiedliwoœci1. ¯adne z pañstw zaborczych nie zorganizowa³o laboratorium kryminalistycznego, dlatego te¿ jednym z najwa¿niej-szych zadañ powo³anej w 1919 roku Policji Pañstwowej sta³o siê utworzenie tego typu placówki. Wed³ug W. Brzêka laboratorium takie powsta³o przy G³ównej Szko-le Policyjnej w Warszawie w 1921 r. Parê lat póŸniej w 1926 r. pracownik Wydzia³u I Organizacyjno-Admini-stracyjnego Komendy G³ównej PP w Warszawie podin-spektor J. Pi¹tkiewicz zorganizowa³ w G³ównej Szkole Policyjnej w Warszawie nastêpne laboratorium krymi-nalistyczne. Do wrzeœnia 1927 r. wykonano 22 eksper-tyzy (m.in. dotycz¹ce broni palnej)2.
W paŸdzierniku 1927 r. dokonano reorganizacji, w wyniku której laboratorium w³¹czono do Wydzia-³u IV Centrali SWydzia-³u¿by Œledczej KG PP w Warszawie. La-boratorium zakresem dzia³ania obejmowa³o: identyfika-cjê wszelkich œladów w sprawie kradzie¿y, identyfikaidentyfika-cjê broni palnej, identyfikacjê narzêdzi ciêcia, siekier, topo-rów itp., ekspertyzy potopo-równawcze pisma rêcznego3.
Wspomniane instytucje nie zajmowa³y siê wykony-waniem ekspertyz daktyloskopijnych, gdy¿ zadania te w latach 1919–1939 wykonywa³ referat rozpoznawczy Wydzia³u IV KG PP w Warszawie4.
W dniu 24 grudnia 1919 r. Komendant G³ówny PP zaaprobowa³ i wprowadzi³ w ¿ycie pierwsz¹ polsk¹ in-strukcjê daktyloskopijn¹. W myœl instrukcji jednostki po-licyjne zobowi¹zane by³y do przesy³ania do Wydzia-³u IV KG PP w Warszawie jednego egzemplarza karty daktyloskopijnej, drugi zaœ pozostawaæ mia³ w kartote-kach daktyloskopijnych urzêdów œledczych komend okrêgowych. Wykonywanie czynnoœci zwi¹zanych z daktyloskopowaniem wymaga³o posiadania specjal-nej wiedzy z zakresu ujawniania i zabezpieczania œla-dów linii papilarnych przez funkcjonariuszy. Pierwszy
kurs, kszta³c¹cy w tym zakresie, odby³ siê ju¿ jesie-ni¹ 1919 r. i uczestniczy³o w nim 19 policjantów5.
W latach 1920–1926 w skali ca³ego kraju kursy dak-tyloskopijne z zakresu ujawniania œladów linii papilar-nych odby³o ³¹cznie 126 policjantów. Dla przyk³adu w 1933 r. program takiego kursu przedstawia³ siê na-stêpuj¹co:
• daktyloskopowanie (sporz¹dzanie odcisków linii papilarnych palców normalnych, zniekszta³conych, d³oni oraz daktyloskopowanie zw³ok) 21 godzin, • systemy rejestracyjne 110 godzin,
• ujawnianie i utrwalanie œladów linii papilarnych znalezionych na miejscu przestêpstw oraz eksper-tyza daktyloskopijna 23 godziny,
• æwiczenia praktyczne 120 godzin6.
W pierwszych latach po odzyskaniu niepodleg³oœci brakowa³o dostatecznej iloœci sprzêtu. Dopiero pod ko-niec lat dwudziestych zaopatrywano mniejsze komendy powiatowe i posterunki policji w odpowiedni sprzêt do ujawniania i zabezpieczania œladów linii papilarnych na miejscu przestêpstwa. Lepsze wyposa¿enie poli-cjantów w sprzêt daktyloskopijny spowodowa³o, ¿e za-czêli oni zabezpieczaæ znacznie wiêcej œladów linii pa-pilarnych. W celu zwiêkszenia skutecznoœci dzia³ania policji, gromadzono karty daktyloskopijne osób podej-rzanych o pope³nienie przestêpstw. W pierwszej kolej-noœci przejêto zbiory po by³ych policjantach pañstw za-borczych. Dopiero wydana w 1928 r. instrukcja organi-zacyjna dla urzêdów i wydzia³ów œledczych dok³adnie precyzowa³a zakres czynnoœci zwi¹zanych z daktylo-skopowaniem osób oraz ze zbiorem kart daktyloskopij-nych.
W pierwszej kolejnoœci nale¿a³o daktyloskopowaæ:
Sprzęt specjalistyczny w służbie Policji Państwowej
w Drugiej Rzeczypospolitej
Ryc. 1. Zak³ad fotograficzny Fig. 1. Photographic atelier
Ÿród³o (ryc 1–4): Dziesiêciolecie s³u¿by bezpieczeñstwa w Polsce Odro-dzonej, E. Grabowiecki [red.], Warszawa 1928.
• znanych policji przestêpców zawodowych oraz re-cydywistów,
• osoby aresztowane lub zatrzymane,
• osoby aresztowane za tzw. przestêpstwa pospoli-te, np. kradzie¿e kieszonkowe, sklepowe,
• osoby zatrzymane pod zarzutem wykroczeñ prze-ciwko prawu i porz¹dkowi,
• zw³oki nieznanych osobników zamordowanych oraz osób niewiadomego pochodzenia.
Karty daktyloskopijne by³y przesy³ane do Centrali S³u¿by Œledczej w Warszawie. Natomiast duplikaty kie-rowane by³y do urzêdów œledczych7.
W 1933 r. nadkomisarz Józef Jakubiec, za zgod¹ naczelnika Centralnej S³u¿by Œledczej nadinspektora Leona Naglera, przyst¹pi³ do porz¹dkowania zbiorów registratury daktyloskopijnej. W pierwszej kolejnoœci mia³y byæ wycofane nastêpuj¹ce karty:
• osób, które ukoñczy³y 70 lat,
• osób, które nie posiada³y wartoœci identyfikacyjnej na skutek wadliwego sporz¹dzenia,
• osób, które by³y daktyloskopowane przez urzêdy pañstw zaborczych, a od czasu istnienia pañstwa polskiego nie by³y powtórnie daktyloskopowane, • osób, które w okresie od 1918 do 1926 r. by³y
je-den raz daktyloskopowane za w³óczêgostwo, nie-legalne przekroczenie granicy lub do ustalenia to¿-samoœci, jednak z wyj¹tkiem Cyganów.
Karty daktyloskopijne wp³ywaj¹ce do Centralnej Re-gistratury Daktyloskopijnej (CRD) by³y klasyfikowane systemem Henry’ego i Klatta. PóŸniej w³¹czano je do CRD i porównywano z kartami ju¿ siê tam znajduj¹-cymi. Znajduj¹ce siê w CRD KG PP w Warszawie kar-ty dakkar-tyloskopijne by³y wykorzyskar-tywane do przeprowa-dzania krajowych oraz zagranicznych wywiadów dakty-loskopijnych. W 1926 r. w celu zwiêkszenia wykrywal-noœci pope³nionych przestêpstw Wydzia³ IV KG PP utworzy³ specjaln¹ registraturê jednopalcow¹, tzw.
mo-nodaktyloskopiê. Jej zadaniem by³o umo¿liwienie usta-lenia to¿samoœci cz³owieka na podstawie œladów linii papilarnych, ujawnionych na miejscu przestêpstwa8.
W 1938 r. Centrala S³u¿by Œledczej podjê³a dzia³a-nia zmierzaj¹ce do usprawniedzia³a-nia pracy registratury mo-nodaktyloskopijnej. W pierwszym rzêdzie chciano ogra-niczyæ wp³yw spraw, w przypadku których œlady linii pa-pilarnych nie nadawa³y siê do badañ identyfikacyjnych. Planowano za³o¿yæ registratury monodaktyloskopijne w urzêdach œledczych. Szkolenie w tym kierunku mia³o trwaæ trzy miesi¹ce, a pierwszy taki kurs wyznaczono na 1 paŸdziernika 1939 r. Niezwykle istotnym dowodem procesowym by³a ekspertyza daktyloskopijna. Eksper-tyzy takie wykonywa³ tylko Referat Rozpoznawczy Wy-dzia³u IV KG PP w Warszawie. Zwykle s¹dy bez wiêk-szych zastrze¿eñ uznawa³y ekspertyzy daktyloskopijne za dowód w sprawie. Jednym z pierwszych przypad-ków, w którym s¹d opar³ siê g³ównie na ekspertyzie daktyloskopijnej, by³ wyrok S¹du Okrêgowego w Cie-szynie z 1924 r. Wydano wówczas wyrok skazuj¹cy na karê pozbawienia wolnoœci. Zdarza³o siê jednak, ¿e s¹d podwa¿a³ ekspertyzy daktyloskopijne i dawa³ wiarê zeznaniom oskar¿onego9.
Przed przygotowaniem aktu oskar¿enia fotografo-wano i poddafotografo-wano daktyloskopii nastêpuj¹ce osoby:
• aresztowane za sprawy natury politycznej oraz an-typañstwowej,
• skazane s¹downie za sprawy natury politycznej oraz antypañstwowej,
• podaj¹ce fa³szywe nazwiska oraz legitymuj¹ce siê fa³szywymi dowodami osobistymi,
• maj¹ce byæ wydalone z kraju na mocy wyroku s¹-dowego lub orzeczenia administracyjnego, a tak¿e osoby wydalone na tej samej zasadzie przez inne pañstwa10.
Ryc. 2. Neseser funkcjonariusza s³u¿by œledczej Fig. 2. Police investigator’s suitcase
Osoby takie by³y daktyloskopowane na podstawie wzorów ustalonych przez Wydzia³ IV Rejestracyjno-Po-œcigowy Komendy G³ównej PP w Warszawie. Karty daktyloskopijne sporz¹dzano w dwóch egzemplarzach, jeden dla OUPP, drugi dla Wydzia³u V KG PP11.
W latach 1938–39 zakupiono dla Laboratorium Cen-trali S³u¿by Œledczej w Warszawie nastêpuj¹ce przed-mioty i instrumenty:
• jeden mikroskop – epikondensor, • jeden mikroskop – goniometr,
• jeden wziernik do badania luf ma³okalibrowych, • aparat do powiêkszeñ,
• mikroaparat pionowy Buscha, • mikroaparat porównawczy Leitza, • dwa komplety filtrów Kodaka, • rewolwer do aparatu Leica z g³owic¹,
• aparat do powiêkszeñ zdjêæ wykonywanych leic¹, • lupy Zeissa,
• ¿arówki specjalne 6 szt.,
• 40 tuzinów klisz ró¿nych wymiarów – angielskich, • kamery fotograficzne francuskie z optyk¹ Zeissa, • 2500 arkuszy papierów fotograficznych ró¿nych
wymiarów fabryk angielskich Ilforda,
• zestaw przyrz¹dów potrzebnych do badañ miejsca czynu „Mordkoffer”,
• 2 kamery fotograficzne Kodaka z opty-k¹ angielsopty-k¹,
• prasê do naklejania fotogramów na go-r¹co,
• suszarkê elektryczn¹12.
Laboratorium Centrali S³u¿by Œledczej przeprowadza³o ekspertyzy w trybie docho-dzeñ policyjnych, ewentualnie na ¿¹danie w³adz s¹dowych i prokuratorskich, a tak¿e innych instytucji pañstwowych.
Laboratorium wykonywa³o nastêpuj¹ce ekspertyzy:
• identyfikacja wszelkich œladów w spra-wie kradzie¿y (œlady nóg, ³omów, d³ut itp.),
• identyfikacja broni palnej (³usek, poci-sków), identyfikacja narzêdzi ciêcia, siekier, toporów itp.,
• identyfikacja pisma maszynowego,
• ustalanie sposobów i œrodków fa³szowania doku-mentów,
• identyfikacja pisma rêcznego, z wy³¹czeniem eks-pertyz w sprawach anonimów mniejszej wagi13. Laboratorium nie wykonywa³o ekspertyz z zakresu chemii fizjologicznej (œlady krwi, ka³u itp.) oraz eksper-tyz daktyloskopijnych, które podlega³y Referatowi Roz-poznawczemu Centrali, natomiast zdjêcia fotograficzne œladów linii papilarnych robiono w laboratorium. W 1938 r. wykonano nastêpuj¹c¹ iloœæ ekspertyz:
• 133 z dziedziny identyfikacji i badañ pisma rêczne-go w sprawach kryminalnych,
• 191 z dziedziny identyfikacji broni palnej, pocisków i ³usek oraz badañ nad wywo³aniem usuniêtych nu-merów broni,
• 62 œladów stóp, narzêdzi do w³amañ: siekier, no¿y, raków, ³omów itp.,
• 22 z dziedziny chemicznego badania atramentu, odnoœnie do jego identyfikacji i czasu pochodze-nia, identyfikacji pisma maszynowego i maszyn do pisania, fa³szerstw dokumentów, znaczków pocztowych i stempli oraz odczytania pism niewy-raŸnych.
Razem wykonano 408 ekspertyz w sprawach krymi-nalnych.
Oprócz tego Referat Techniki Œledczej wykona³ wszelkie prace fotograficzne zwi¹zane z ekspertyzami dokonanymi w laboratorium oraz przez Referat Rozpo-znawczy (daktyloskopii). Zdjêcia fotograficzne, mikrofo-tograficzne oraz powiêkszenia fomikrofo-tograficzne wykonano w nastêpuj¹cej liczbie:
• zdjêæ fotograficznych 2654 szt., • odbitek fotograficznych 7439 szt., • powiêkszeñ fotograficznych 1107 szt.
Prace fotograficzne wykona³ referat do spraw dakty-loskopii – 781, do spraw ekspertyz broni – 94, do spraw ekspertyz pisma – 60, do wszelkich innych ekspertyz – 308. Razem prace fotograficzne zosta³y wykonane do 1243 spraw, dla wszystkich referatów Centrali S³u¿-by Œledczej.
Jednoczeœnie prowadzone by³y przez oficerów labo-ratorium systematyczne szkolenia, dlatego przy labora-torium by³a sala wyk³adowa wraz z sal¹ do æwiczeñ kry-minalistycznych, w których odbywa³y siê wyk³ady,
po-Ryc. 3. Pracownia daktyloskopijna Fig. 3. Fingerprint examination room
kazy i æwiczenia dla s³uchaczy Oficerskiej Szko³y Poli-cyjnej oraz kursów œledczych. Ponadto w pomieszcze-niach odbywa³y siê wyk³ady z kryminalistyki organizo-wane przez Uniwersytet Józefa Pi³sudskiego w War-szawie oraz wyk³ady z techniki kryminalnej na kursach dla asesorów s¹dowych, jak równie¿ wyk³ady specjal-ne na kursach instruktorów pocztowej s³u¿by ochron-nej14.
Do laboratorium sprowadzano z zagranicy mikro-skopy, aparaty fotograficzne, folie dla daktyloskopii, stosunkowo ograniczone iloœci p³yt fotograficznych, szk³a optyczne, masy dr. Pollera i ró¿ne œrodki che-miczne. Po œmierci kierownika laboratorium inspektora dr. W³adys³awa Sobolewskiego w 1937 r. obowi¹zki kierownika pe³ni³ komisarz Wac³aw Jastrzêbski, który poza œrednim wykszta³ceniem, fachowym policyjnym oraz 3-letnimi studiami chemicznymi, przeszed³ spe-cjalne wyszkolenie kryminalistyczne pod profesjonal-nym kierunkiem inspektora Pi¹tkiewicza i inspektora dr. Sobolewskiego. Innymi pracownikami byli: komisarz Sawczyn, który poza wykszta³ceniem œrednim i facho-wym policyjnym, przeszed³ przeszkolenie z zakresu kryminalistyki w Instytucie Kryminalistycznym w Wied-niu przy tamtejszej Dyrekcji Policji oraz kurs technicz-no-laboratoryjny, równie¿ aspirant Csadek poza facho-wym wykszta³ceniem policyjnym posiada³ specjalne wyszkolenie w kierunku pisma maszynowego i fa³-szerstw dokumentów. Personel podoficerski laborato-rium by³ specjalnie dobrany, czêœæ mia³a œrednie wy-kszta³cenie, a nawet podejmowa³a studia prawnicze i chemiczne15.
Zastosowanie fotografii w dzia³alnoœci szpiegow-skiej by³o jednym z najskuteczniejszych narzêdzi w pracy wywiadowcy. Urzêdnik policyjny lub oficer nie byli na tyle fachowcami, aby natychmiast rozpoznaæ osobê szpieguj¹c¹ za pomoc¹ aparatu fotograficzne-go. Dodatkowo osoby zajmuj¹ce siê tym rodzajem szpiegostwa nie stosowa³y w sposób klasyczny apara-tów, tylko przemyœlne kamufla¿e. W obiegu by³o kilka rodzajów aparatów fotograficznych, które u¿ywane by-³y przez funkcjonariuszy policji oraz tajnych agentów. Do bardziej znanych nale¿a³a amerykañska tzw. Ca-mera Police, która sk³ada³a siê ze szkatu³ki, obci¹gniê-tej kalikotem, ukrywaj¹cej mechanizm. Jej wielkoœæ nie przekracza³a dwóch pude³ek od zapa³ek. Inn¹ po-wszechnie znan¹ by³a kamera Combi, o wygl¹dzie metalowej skrzyneczki w kszta³cie kostki, któr¹ mo¿na by³o ³atwo ukryæ w d³oni. Kamera „kubkowa” pocho-dzenia angielskiego mieœci³a siê w futerale, o formie podobnej do zegarka. Podczas otwarcia futeralika ka-mera samoczynnie nastawia³a siê i by³a gotowa do u¿ytku. Tego typu kamery by³y doskonalsze, bo-wiem wygl¹dem zewnêtrznym przypomina³y dobrej ja-koœci zegarek. Obiektyw znajdowa³ siê w g³ówce
do nakrêcania zegarka, natomiast czêœci potrzebne do zmiany filmów wewn¹trz metalowej koperty zegar-ka. Do robienia zdjêæ z ukrycia s³u¿y³a tak¿e laska z mechanizmem umieszczonym w ga³ce. Równie¿ damska torebka oraz kuferek s³u¿y³y do tego rodzaju czynnoœci. Angielskie kamery kuferkowe by³y tak skonstruowane, ¿e niesione za r¹czkê, nie wzbudza³y ¿adnego podejrzenia, a postawione np. na ziemi goto-we by³y do wykonywania zdjêæ16.
Najtrudniejszym do zdemaskowania aparatem by³a tzw. kamera gwiazdkowa, ze wzglêdu na swoj¹ formê. Kamery tego rodzaju by³y wykorzystywane przez w³a-dze niemieckie. Wielk¹ okr¹g³¹ formê kamery ukrywa-no pod kamizelk¹, a obiektyw przypomina³ do z³udze-nia guzik17.
Mnogoœæ stosowanych aparatów, którymi mo¿na by-³o nadaæ najrozmaitsze formy, powodowa³a, ¿e Policji politycznej trudno by³o niekiedy wykryæ szpiega. Naj-wa¿niejsz¹ cech¹ takich kamer by³a prosta konstruk-cja, która umo¿liwia³a skuteczne zniszczenie aparatu oraz filmów podczas aresztowania szpiega18.
W 1924 r. aparat fotograficzny by³ w posiadaniu Agentury Oddzia³u Informacyjnego w Tczewie19. W 1934 r. Policja Pañstwowa w województwie pomorskim dysponowa³a 12 aparatami fotograficznymi w: Chojni-cach, Dzia³dowie, Koœcierzynie, Nowym Mieœcie, Œwie-ciu, Starogardzie, Tczewie, Grudzi¹dzu, Gdyni, 3 w Ko-mendzie Wojewódzkiej PP w Toruniu20.
Do przesy³ania i odbierania wiadomoœci, u¿ywano odbitek mikroskopijnych rozmiarów. Zdjêcia takie wyko-nywano na kolodium o szklanym podk³adzie. Po wy-schniêciu œci¹gano ze szk³a cienk¹ warstwê kolodium i przytwierdzano pod piórami go³êbiego ogona. Umieszczano je równie¿ w ma³ych kulkach z koœci s³o-niowej, które w razie zatrzymania mog³y byæ ³atwo po-³kniête. Praktykowano tak¿e ukrywanie takich rzeczy w wydr¹¿eniu zêbów lub w odpowiednio do tego celu przystosowanych obcasach, zelówkach21.
Urzêdy œledcze mia³y w³asne atelier fotograficzne i wykonywa³y równoczeœnie zdjêcia dla miejscowego Wydzia³u Œledczego. Wed³ug przepisów nale¿a³o foto-grafowaæ:
• znanych policji przestêpców zawodowych i recydy-wistów, bez wzglêdu na rodzaj i kwalifikacjê prze-stêpstwa,
• osoby aresztowane lub przetrzymane pod uzasad-nionym zarzutem pope³nienia przestêpstw zagro-¿onych kar¹ œmierci lub ciê¿kim wiêzieniem, • osoby aresztowane lub przetrzymane pierwszy
raz,
• osoby zatrzymane pod zarzutem jakichkolwiek wy-kroczeñ,
Do sporz¹dzania tajnych pism u¿ywano:
• soku cytrynowego tak¿e w po³¹czeniu z formalin¹, soku jab³kowego itp., równie¿ moczu lub pó³pro-centowego kwasu solnego,
• salmiaku w rozczynie wodnym. Poniewa¿ salmiak by³ czêsto u¿ywany jako domowy œrodek przeciw-ko chrypce, stosowany by³ równie¿ przez wiêŸniów politycznych i kryminalnych, którzy mogli pod po-zorem choroby pozyskaæ specyfik,
• azotanu kobaltowego (kobaltnitrat), jak równie¿ roztworu wodnego chlorku kobaltu (kobaltchlo-ridlösungen)23.
Pisma sporz¹dzane za pomoc¹ wymienionych œrod-ków widoczne by³y po ogrzaniu papieru. Listy pisane atramentem sympatycznym odczytywane by³y za po-moc¹ nafty lub popio³u z wêgla lipowego. Podczas u¿y-cia nafty wystêpowa³y bia³e znaki, natomiast pod-czas u¿ycia wêgla lipowego czarne. Omawiane metody by³y na tyle powszechne, ¿e stosowano równie¿ inne formy szyfrowania pism. Wiadomoœci nielegalnej treœci ukrywane by³y w czekoladzie, mydle, chlebie itp.24.
Policja polityczna w swojej pracy wywiadowczej ko-rzysta³a z wiedzy oœrodków naukowych. Na przyk³ad w maju 1925 r. Okrêgowy Urz¹d Policji Politycznej w Toruniu zwróci³ siê z proœb¹ do dziekana Wydzia³u Medycznego Uniwersytetu Poznañskiego o udzielenie informacji, jakie œrodki mog³y byæ u¿ywane przez prze-stêpców do usypiania. Jak donosili funkcjonariusze Po-licji politycznej, zdarza³y siê wypadki np. usypiania po-dró¿nych w wagonach w celu u³atwienia kradzie¿y lub mordu. Uzyskane informacje potrzebne by³y do prze-prowadzania kursów w szko³ach policyjnych. Nawi¹za-na wspó³praca z Wydzia³em Farmakologii Uniwersyte-tu Poznañskiego wp³ynê³a na wzbogacenie wiedzy funkcjonariuszy Policji politycznej w tej dziedzinie25.
Zastosowanie ró¿norodnych zdobyczy nauki i tech-niki mia³o istotny wp³yw na rozwój i efektywnoœæ
dzia-³ania Policji Pañstwowej w Drugiej Rzeczypospolitej. Utworzenie laboratorium kryminalistycznego przy G³ównej Szkole Policyjnej w Warszawie stworzy³o podwaliny pod przysz³¹ skuteczn¹ i profesjonaln¹ pra-cê nad zwalczaniem wszelkich przestêpstw. Zastoso-wanie nowych rozwi¹zañ w s³u¿bie wymaga³o od funk-cjonariuszy Policji systematycznego uzupe³niania wie-dzy i udzia³u w szkoleniach oraz kursach.
Jedn¹ z istotnych przeszkód we wszechstronnej re-alizacji powierzonych Policji Pañstwowej zadañ by³ brak (szczególnie w pierwszych latach) dostatecznej iloœci sprzêtu. Dopiero pod koniec lat dwudziestych sytuacja ta za-czê³a siê poprawiaæ i jednostki terenowe Policji otrzymywa³y w³aœciwy sprzêt do ujawniania i zabezpieczania œladów linii papilarnych na miejscu przestêpstwa. Otrzymany sprzêt daktyloskopijny oraz foto-graficzny wp³yn¹³ na zintensyfikowanie pra-cy i zwiêkszenie liczby zabezpieczanych œladów na miejscach przestêpstw.
Krzysztof Halicki
PRZYPISY
1 W. Brzêk: Laboratoria kryminalistyczne Policji Pañstwo-wej, „Problemy Kryminalistyki” 1980, nr 144, s. 362. 2 Ibidem, s. 363–364.
3 Ibidem, s. 364–365.
4 Ibidem, s. 366; A. Misiuk: Organizacja i kierunki dzia³al-noœci Centrali Policji Kryminalnej w II Rzeczypospolitej, „Przegl¹d Policyjny” 2005, nr 2, s. 35–38.
5 D. Buras: Wykorzystanie daktyloskopii przez Policjê Pañstwow¹ w Drugiej Rzeczypospolitej, „Problemy Kry-minalistyki” 2004, nr 246, s. 56; W. Brzêk: Daktyloskopia w Polsce okresu miêdzywojennego, „Problemy Krymina-listyki” 1980, nr 145–146, s. 514.
6 D. Buras, op.cit., s. 57; J. Pop³awski: Organizacja szko-lenia Policji Pañstwowej w Polsce w okresie miêdzywo-jennym, „Problemy Kryminalistyki” 1983, nr 161, s. 499–500.
7 D. Buras, op.cit., s. 57; W. Stepek, Z. Hoffmann-Kry-styañczyk: S³u¿ba œledcza. Podrêcznik dla organów bezpieczeñstwa z 58 rycinami, wydanie drugie, Po-znañ 1925, s. 98; W. Brzêk: Daktyloskopia…, op.cit. s. 518–519.
8 D. Buras, op.cit., s. 59; Pierwszy system rejestracji kry-minalnej przestêpców na ziemiach polskich pod zabo-rem rosyjskim, t³um. A. Biedrzycka, oprac. i t³um. M. Szwarc, „Problemy Kryminalistyki” 2005, nr 249, s. 64. 9 D. Buras, op.cit., s. 60.
10 Archiwum Pañstwowe w Toruniu (dalej APT), Akta mia-sta Torunia (dalej AmT.), sygn. 356, Instrukcja o
sposo-Ryc. 4. Aparat do wywabiania pisma
bie prowadzenia s³u¿by w zakresie resortu Policji Poli-tycznej przez Powiatowe Komendy Policji Pañstwowej z 23 VI 1924 r., punkt III.
11 Ibidem.
12 Archiwum Akt Nowych w Warszawie (dalej AAN w War-szawie), Komenda G³ówna Policji Pañstwowej (dalej KG PP w Warszawie), sygn. 146 – Wykaz przedmiotów i in-strumentów pochodzenia zagranicznego zakupionych dla Laboratorium Centrali S³u¿by Œledczej.
13 Sprawozdanie z dzia³alnoœci Wydzia³u IV Komendy G³ównej PP – Centrali S³u¿by Œledczej za czas od 1 stycznia do 31 grudnia 1939 r., „Przegl¹d Policyj-ny” 1937, nr 2; AAN w Warszawie, KG PP w Warszawie, sygn. 146, Pismo KG PP w Warszawie do Ministerstwa Wyznañ Religijnych i Oœwiecenia Publicznego z XI 1938 r.; W. Brzêk: Pionierzy polskiej kryminalistyki, „Problemy Kryminalistyki” 1982, nr 155, s. 165–166.
14 AAN w Warszawie, KG PP w Warszawie, sygn. 146, Pi-smo KG PP w Warszawie do Ministerstwa Wyznañ Reli-gijnych i Oœwiecenia Publicznego z XI 1938 r.; W. Brzêk: Pionierzy polskiej…, op.cit., s. 165–166. 15 AAN w Warszawie, KG PP w Warszawie, sygn. 146,
Pi-smo KG PP w Warszawie do Ministerstwa Wyznañ Reli-gijnych i Oœwiecenia Publicznego z XI 1938 r.; W. Brzêk: Pionierzy polskiej…, op.cit., s. 165–166. K. S³a-wik: P³aszczyzny miêdzynarodowego wspó³dzia³ania policji (milicji), „Problemy Kryminalistyki” 1977, nr 125, s. 51–52.
16 Archiwum Pañstwowe w Bydgoszczy (dalej APB), Ko-menda Powiatowa Policji Pañstwowej w Tucholi (dalej KP PP w Tucholi), sygn. 31, Wiadomoœci w zakresie fo-tografii, które powinien posiadaæ ka¿dy urzêdnik œled-czy, brak daty wydania [bdw.]; T. Kozie³: Zarys historii fotografii kryminalistycznej, „Problemy Kryminalisty-ki” 1982, nr 157, s. 511–523; J. Feduniszyn: Kontr-szpiegowska s³u¿ba œledcza, Lwów–Warszawa 1925, s. 55–56.
17 APB, KP PP w Tucholi, sygn. 31, Wiadomoœci w zakre-sie fotografii, które powinien posiadaæ ka¿dy urzêdnik œledczy, [bdw.].
18 Ibidem.
19 APB, Urz¹d Wojewódzki Pomorski w Toruniu (dalej UWP w Toruniu), sygn. 4902, Pismo Naczelnika Urzêdu Œledczego w Toruniu do Wojewódzkiego Oddzia³u Infor-macyjnego w Toruniu z 14 IV 1924 r.
20 APB, UWP w Toruniu, sygn. 4590, Sprawozdanie sytu-acyjne z ruchu wywrotowego, zawodowego i stanu bez-pieczeñstwa za IV 1934 r.
21 APB, KP PP w Tucholi, sygn. 31, Wiadomoœci w zakre-sie fotografii, które powinien posiadaæ ka¿dy urzêdnik œledczy, [bdw.].
22 AAN w Warszawie, Ministerstwo Spraw Wewnêtrznych w Warszawie (dalej MSW w Warszawie), sygn. 157, Przepisy o zastosowaniu fotografii w celach
policyjno--œledczych [dodatek do instrukcji organizacyjnej dla UŒ i WŒ; W. Stepek, Z. Hoffmann-Krystyañczyk, op.cit., s. 103.
23 APB, KP PP w Tucholi, sygn. 31, Wiadomoœci w zakre-sie fotografii, które powinien posiadaæ ka¿dy urzêdnik œledczy, [bdw.].
24 Ibidem; W. Stepek, Z. Hoffmann-Krystyañczyk, op.cit., s. 25; J. Feduniszyn, op.cit., s. 68.
25 APB, OKPP w Toruniu, sygn. 50, Pismo OKPP w Toru-niu do Dziekana Wydzia³u Medycznego Uniwersytetu Poznañskiego z 12 V 1925 r.; Pismo Dziekanatu Wy-dzia³u Lekarskiego Uniwersytetu Poznañskiego do OKPP w Toruniu z 2 VI 1925 r.
BIBIOGRAFIA
I. Materia³y archiwalne:
Archiwum Akt Nowych w Warszawie:
zespó³ akt Komenda G³ówna Policji Pañstwowej w War-szawie (1919–1939),
zespó³ akt Ministerstwo Spraw Wewnêtrznych w Warsza-wie (1918–1939).
Archiwum Pañstwowe w Bydgoszczy:
zespó³ akt Komenda Powiatowa Policji Pañstwowej w Tu-choli (1920–1939),
zespó³ akt Urz¹d Wojewódzki Pomorski w Toruniu (1919–1939).
Archiwum Pañstwowe w Toruniu: Akta miasta Torunia (1920–1939). II. Literatura:
1. Brzêk W.: Daktyloskopia w Polsce okresu miêdzywo-jennego, „Problemy Kryminalistyki” 1980, nr 145–146.
2. Brzêk W.: Laboratoria kryminalistyczne Policji Pañstwowej, „Problemy Kryminalistyki” 1980, nr 144.
3. Brzêk W: Pionierzy polskiej kryminalistyki, „Problemy Kryminalistyki” 1982, nr 155.
4. Buras D.: Wykorzystanie daktyloskopii przez Policjê Pañstwow¹ w Drugiej Rzeczypospolitej, „Problemy Kryminali-styki” 2004, nr 246.
5. Feduniszyn J.: Kontrszpiegowska s³u¿ba œledcza, Lwów–Warszawa 1925.
6. Kozie³ T.: Zarys historii fotografii kryminalistycznej, „Problemy Kryminalistyki” 1982, nr 157.
7. Misiuk A.: Organizacja i kierunki dzia³alnoœci Centrali Policji Kryminalnej w II Rzeczypospolitej, „Przegl¹d Policyjny” 2005, nr 2.
8. Pierwszy system rejestracji kryminalnej przestêpców na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim, t³um. A. Bie-drzycka, oprac. i t³um. M. Szwarc, „Problemy Kryminalisty-ki” 2005, nr 249.
9. Pop³awski J.: Organizacja szkolenia Policji Pañstwo-wej w Polsce w okresie miêdzywojennym, „Problemy Krymi-nalistyki” 1983, nr 161.
10. S³awik K.: P³aszczyzny miêdzynarodowego wspó³dzia-³ania policji (milicji), „Problemy Kryminalistyki” 1977, nr 125.
11. Sprawozdanie z dzia³alnoœci Wydzia³u IV Komendy G³ównej PP – Centrali S³u¿by Œledczej za czas od 1 stycznia do 31 grudnia 1939 r., „Przegl¹d Policyjny” 1937, nr 2.
12. „Wiadomoœci w zakresie fotografii, które powinien posiadaæ ka¿dy urzêdnik œledczy”, brak daty wydania [bdw.].
Streszczenie
Do najwa¿niejszych zadañ, które sta³y przed utworzon¹ w 1919 roku Policj¹ Pañstwow¹ nale¿a³o zorganizowanie laboratorium kry-minalistycznego i zastosowanie w bie¿¹cej pracy osi¹gniêæ nauki oraz techniki. Pierwsze laboratorium powsta³o przy G³ównej Szkole Policyjnej w Warszawie w 1921 r.
W pierwszych latach po odzyskaniu niepodleg³oœci brakowa³o dostatecznej iloœci sprzêtu. Dopiero pod koniec lat dwudziestych do-starczano do urzêdów policyjnych odpowiedni sprzêt do ujawniania i zabezpieczania œladów linii papilarnych na miejscu przestêpstwa i aparaty fotograficzne. Lepsze wyposa¿enie policjantów w sprzêt spowodowa³o, ¿e zaczêli oni zabezpieczaæ znacznie wiêcej œladów na miejscach przestêpstw.
Zastosowanie fotografii w dzia³alnoœci szpiegowskiej by³o jed-nym z najskuteczniejszych narzêdzi w pracy wywiadowcy. Do prze-sy³ania i odbierania wiadomoœci u¿ywano odbitek pism mikroskopij-nych rozmiarów. Stosowano ró¿ne formy szyfrowania tajmikroskopij-nych infor-macji, które ukrywano najczêœciej w produktach spo¿ywczych.
Policja wspó³pracowa³a z oœrodkami naukowymi w celu zdoby-wania wiedzy na temat œrodków chemicznych s³u¿¹cych do
pope³-niania przestêpstw. Prowadzono równie¿ szkolenia policjantów w tym zakresie.
S³owa kluczowe:Policja Pañstwowa, policja kryminalna, poli-cja polityczna, technika œledcza, fotografia policyjna.
Summary
The most important duties of the Polish State Police founded in 1919 included setting up a forensic laboratory and implementing scientific and technical achievements in casework. The first labora-tory was established at the Central Police Academy in Warsaw in 1921.
During first years after regaining independence by Poland, the laboratory faced shortages in specialist equipment. It wasn’t until the end of 1920s when police officers were provided with specialist cameras and devices for revealing and recovering finer marks at cri-me scenes. Better equipping of police officers resulted in recovery of much more traces at crime scenes.
Photography became on of the most effective tools in spy activi-ties. For sending and receiving messages spies used microcopies of papers. Various methods of encrypting information were used. Mes-sages were most often hidden in alimentary products.
The Police cooperated with scientific centres in order to gain knowledge on chemicals used for committing crimes. Police officers were also trained in that area of knowledge.
Keywords: State Police, criminal police, political police, investi-gative technique, police photography.
Uwaga Czytelnicy
Uwaga Czytelnicy
w Bibliotece Naukowej CLK KGP mo¿na zapoznaæ siê z nowymi nabytkami
„Rekonstrukcja wypadków drogowych”
Wolfgang Hugemann 2 tomy Biblioteka Naukowa CLK KGP Aleje Ujazdowskie 7 00-583 Warszawa godziny otwarcia: 8.15–16.00 tel. 022 601-45-30
