Krytyczne uwagi do sposobu zabezpieczania żarówek pojazdów mechanicznych podczas oględzin miejsca wypadku drogowego

Z CAŁEGO KRAJU

49

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 200-201

Krytycznie uwagi do sposobu zabezpieczania

żarówek pojazdów mechanicznych

podczas oględzin miejsca wypadku drogowego

stuje, podczas rutynowych czynności,

gotowy druk, tzw. protokół oględzin

pojazdu samochodowego (druk stary)

lub protokół powypadkowych oględzin

pojazdu silnikowego (druk nowy). W

obu tych stosowanych drukach znaj- dująsię odpowiednie rubryki, które do­ tyczą opisu stanu i działania poszcze­ gólnych świateł w badanym pojaździe

oraz sprawności jego instalacji elektry­ cznej. Rubryki te powinny być wypeł­ nione po uprzednim wykonaniu sto­ sownych, ale także i właściwych czyn­ ności. Dlatego też w nowym druku pro­ tokołu w punkcie VIII umieszczona zo­ stała celowo uwaga, która informuje o

sposobie postępowania przy wykony­

waniu powypadkowych oględzin lamp

i żarówek. Z uwagą tą należy się bez­ względnie zapoznać przed wykony­ waniem jakichkolwiek czynności, aby

były one następnie przeprowadzone w

sposób właściwy, a stan zabezpieczo­ nych żarówek odpowiadał jego rze­ czywistemu stanowi po wypadku (uwagi tej nie ma w starym druku pro­ tokołu, który jest jeszcze dość często

stosowany w praktyce).

Każdorazowo zatem przed przepro­ wadzeniem oględzin lamp i żarówek oraz przed zabezpieczeniem żarówek ze zbitą bańką szklaną pod żadnym pozorem nie wolno włączyć w samo­ chodzie świateł. Włączenie ich może bowiem spowodować powstanie ta­ kich śladów, które mogą całkowicie zmienić rzeczywisty stan żarówki z chwili wypadku i znacznie utrudnić, a nawet źle wpłynąć na wydaną przez eksperta opinię. Praktycznym przykła­ dem niezastosowania się do tej zasa­ dy, przy wykonywanych oględzinach i zabezpieczaniu żarówki do badań, jest wykonana ekspertyza projektoro­ wej żarówki dwuświatłowej 12V60/ /55W z reflektora samochodu marki „Mercedes" nr rej. BPL 9688 dla Ko­ mendy Rejonowej Policji w Siedlcach - ekspertyza CLK nr HE 389/93.

Żarówka ta (w stanie dostarczonym do badania) miała całkowicie zbitą bańkę szklaną i uszkodzony szklany cokół (ryc. 1). Doprowadniki prądu by­ ły w niej odkształcone i pokryte białym i jasnożółtym nalotem (ryc. 2 i 3). Me­ talowa osłonka od strony wewnętrznej i zewnętrznej miała zabarwienie nie­ bieskie, natomiast od strony zewnętrz­ nej i w swej dolnej części pokryta była dodatkowo białym i jasnożółtym inten­ sywnym nalotem, takim samym jak do­ prowadniki prądu do żarnika światła drogowego (ryc. 2 i 3). Żarnik światła mijania był znacznie odkształcony, zdeformowany i rozdzielony w okolicy dolnej części metalowej osłonki i do- prowadnika prądu. Powierzchnia jego rozdzielenia wykazywała charaktery­ styczne dla wystąpienia łuku elektry­ cznego stopienia (ryc. 4). Żarnik po­ kryty był ciemnym nalotem, a na jego powierzchni widoczne były wtopione drobiny szkła ze szklanej bańki (ryc. Żarówki są najczęściej jedynym do­

wodem pozwalającym na ustalenie,

jakie światła były włączone w po-

jeździe w chwili wypadku drogowego,

który wydarzył się w porze wieczoro­ wej lub nocą. Dlatego też bardzo waż­

ne jest, aby osoba dokonująca oglę­ dzin miejsca takiego zdarzenia we

właściwy i prawidłowy sposób zabez­ pieczyła odpowiedni materiał dowodo­ wy do badań kryminalistycznych. Za­

sady postępowania technika na miej­ scu wypadku drogowego są wszy­ stkim dobrze znane (każdy technik lub uprawniona osoba do wykonania ta­

kich czynności jest odpowiednio prze­

szkolona w tym zakresie) i co do ich przestrzegania nie ma dotychczas uwag krytycznych. Nieco inaczej w

ostatnim okresie wygląda natomiast stosowana (szczególnie przez mło­ dych techników) metodyka związana ze sprawdzeniem stanu oświetlenia pojazdu po wypadku oraz sposób i

jakość zabezpieczania żarówek do badań powypadkowych.

Osoba dokonująca oględzin miej­ sca wypadku drogowego

wykorzy-Rya 1. Ogólny wygląd uszkodzonej projektorowej żarówki dwuświatłowej 12V 60/55W zabezpieczonej z reflektora samochodu marki „Mercedes"

Fig. 1. General view of damaged Iwo-lighl projector lamp 12 V 60155 W recouered front refleclor of Mercedes-nutke

Z CAŁEGO KRAJU

Szczegółowa analiza opisanych

50 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 200-201

Ryc. 2. Wygląd wewnętrznych elementów żarów­ ki od strony żarnika światła mijania

Fig. 2. View of the inside parls of Ute lamp on the glower side of the passing light

Ryc. 4. Powierzchnia rozdzielenia żarnika światła mijania (pow. 135X) Fig. 4. Diuision sur face of the glower of the passing light (enlarged 135 limes)

Ryc. 3. Wygląd wewnętrznych elementów żarów­ ki od zewnętrznej strony metalowej osłonki Fig. 3. Vieu> of the inside parls of the lamp from extenial side of the metal jacket

że świeciła ona w chwili zbicia bańki szklanej. W momencie tym świecił się

wierzchni metalowej osłonki, chara­ kter zabarwienia żarnika tego światła, charakterystyczna powierzchnia jego rozdzielenia oraz stopione drobiny szkła z bańki szklanej na jego powie­ rzchni. Stwierdzone natomiast zmiany termiczne w postaci: białego i jasno- żółtego osadu w dolnej i na zewnętrz­ nej powierzchni metalowej osłonki oraz w górnej części doprowadników prądu do żarnika światła drogowego (trójtlenek wolframu WO3, pochodzą­ cy ze spalenia wolframu w otoczeniu powietrza), charakterystyczne stopie­ nie na powierzchni rozdzielenia tego żarnika światła i jego zabarwienie oraz brak stopionych drobin szkła z bańki szklanej żarówki na jego powierzchni świadczą, że żarnik światła drogowe­ go zaświecił się w tej żarówce już po zbiciu bańki szklanej. Jak wynika z poczynionych ustaleń, mogło to nastą­ pić tylko w czasie sprawdzania spraw­ ności instalacji elektrycznej pojazdu dokonywanego przez technika pod­ czas oględzin miejsca zdarzenia.

Przedstawiony przykład nie jest od­ osobniony i świadczy z jednej strony o nieprzemyślanym zachowaniu osoby dokonującej oględziny, natomiast z drugiej, o niezapoznaniu się ze wspo­ mnianą uwagą. Aby zatem oględziny były wykonane w sposób prawidłowy, a żarówki miały właściwą wartość

do-Ryc. 5. Powierzchnia żarnika światła mijania (pow.30X) Fig. 5. Surface of theglowewr of the passing light (enlarged 30 limes)

l

■ (

7^*

&

5). Żarnik światła drogowego był nie­

znacznie odkształcony, zdeformowa- uszkodzeń i zmian termicznych na we­ ny i także rozdzielony. Powierzchnia wnętrznych elementach przedmioto- jego rozdzielenia wykazywała chara- wej żarówki świadczy jednoznacznie, kterystyczne stopienie (ryc. 6). Żarnik

pokryty był nalotem koloru ciemnego,

niebieskiego i białego, a na jego po- jednak tylko żarnik światła mijania, wierzchni nie stwierdzono stopionych Świadczą o tym: jednolite zabarwienie drobin szkła z bańki szklanej (ryc. 7). całej wewnętrznej i zewnętrznej

po-Z CAŁEGO KRAJU

-51 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 200-201

wodową (szczególnie w sprawie, gdzie istotne jest stwierdzenie, jakie światła świeciły w chwili wypadku), przed sprawdzeniem stanu sprawno­ ści instalacji elektrycznej pojazdu na­ leży zabezpieczyć do badań powy­ padkowych żarówki z rozbitą bańką szklaną i żarówki nie uszkodzone z lamp znajdujących się najbliżej uszko­ dzonych miejsc pojazdu. Przy zabez­ pieczaniu żarówek ze zbitą bańką szklaną należy zwracać szczególną uwagę, aby nie zgubić przyczepionych do wewnętrznych elementów żarówek żarników i żarników oderwanych, znaj­ dujących się wśród odłamków szkła w lampie. Dopiero po zabezpieczeniu żarówek można sprawdzić, za pomo­ cą próbnika lub zamontowaniu no­ wych żarówek (zapasowych), czy dc ich opraw dopływał prąd elektryczny.

Zabezpieczone żarówki powinny być oznaczone i opisane zgodnie z wymogami formalno-procesowymi i przesłane do badań w taki sposób, aby nie uległy uszkodzeniu. Czynności te powinna wykonywać osoba prze­ prowadzająca oględziny miejsca wy­ padku. Niedopuszczalne jest, aby ża­ rówki do badań dostarczała w terminie późniejszym osoba trzecia (mająca związek z wypadkiem), w celu uzupeł­ nienia niewłaściwie zebranego mate­ riału dowodowego. Wartość dowodo­ wa takich żarówek jest żadna

(kon-Ryc. 6. Powierzchnia rozdzielenia żarnika światła drogowego (pow. 160X) Fig. 6. Division surface of theglower of the traffic lighl (enlargal 1 GO limes)

kretny przykład, w którym okazało się, że tak zabezpieczone żarówki stały się jedynym dowodem w sprawie).

Bardzo istotne dla eksperta wyko­ nującego powypadkowe badania ża­ rówek jest ich umiejscowienie w pojeździe, szczególnie w przypad­ kach, kiedy pojazd ma po dwa reflekto­ ry z jednej strony np.: starszy model Poloneza, Polski Fiat 125p itp. Każdy reflektor spełnia inne funkcje, tzn. daje różne światła. Reflektor zewnętrzny daje światło pozycyjne, mijania i dro­ gowe (światło pozycyjne świeci w każ­ dym przypadku po włączeniu oświet­ lenia pojazdu), natomiast reflektor we­ wnętrzny daje tylko światło drogowe. Nieoznaczenie zatem miejsca umo­ cowania żarówki reflektorowej lub światła jakie ma dawać bardzo utrud­ nia ustalenie stanu oświetlenia tego pojazdu w chwili wypadku (bardzo częste przypadki). Należy pamiętać o tym, aby przy badaniu żarówek proje­ ktorowych, z pojazdów mających tego rodzaju oświetlenie, brać pod uwagę często stosowaną przez ich użytkow­ ników praktykę, polegającą na wyko­ rzystywaniu uszkodzonych w wyniku eksploatacji żarówek z reflektorów zewnętrznych (po uszkodzeniu żarni­ ka światła mijania) w reflektorach we­ wnętrznych, tj. reflektorach świateł drogowych.

Ryc. 7. Powierzchnia żarnika światła drogowego (pow. 30X) Fig. 7. Surface of Uieglower of the traffic light (enlarged30 limes)

Niedopuszczalne jest także prze­ prowadzanie jakichkolwiek ekspery­ mentów z zabezpieczonymi żarówka­ mi przed wysłaniem ich do badań, a w szczególności sprawdzanie ich stanu sprawności technicznej. W jednej ze spraw, w której do badania zabezpie­ czono żarówkę wraz z oprawką i prze­ wodami, przeprowadzono z nią ekspe­ ryment, polegający na podłączeniu jej do napięcia i to nie znamionowego, wybitego na oprawce, a po prostu na­ pięcia sieciowego, tj. 220 V. Fakt ten poza nietypowymi śladami na wewnę­ trznych elementach żarówki potwier­ dziły także przeprowadzone badania końcówek przewodów od oprawki tej żarówki (na jednej z końcówek stwier­ dzono typowe dla wystąpienia łuku elektrycznego wytopienie i obecność metalu, z którego wykonane są styki gniazda sieciowego). Eksperyment ten spowodował automatyczne wyłą­ czenie żarówki z dowodów rzeczo­ wych.

W jednej z ostatnio wykonywanych ekspertyz żarówek okazało się, że młody stażem technik (z województwa siedleckiego) zapomniał, że najwię­ kszą wartość dowodową mają żarówki ze zbitą bańką szklaną i pominął taką przy zabezpieczeniu materiału do ba­ dań. Ten przypadek wymagał oczywi­ ście natychmiastowego wyjaśnienia przyczyny takiego postępowania.

301

SM

sm

liii’

® ®

SM •

’

»iMl

MMMS |

< ;M -j,.;

M:■

I

’!■

IM

W

1.

' I

s lO ’

m

Ojj

Z CAŁEGO KRAJU

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 200-201

52

Czytelnicy!

Plszcie do tego działu

Przedstawione powyżej uwagi wy­ nikają z coraz częstszych przykładów niewłaściwego zabezpieczania i po­ stępowania z żarówkami nadsyłanymi do badań, szczególnie z tych woje­ wództw, w których nie ma ekspertów wykonujących takie badania. Przy­ czyną takiego zjawiska są z jednej strony nieprzemyślane zachowania początkujących techników, z drugiej zaś, zbyt rutynowe czasami podejście techników doświadczonych stażem, nadmiernie obciążonych wielomataki- mi zdarzeniami. Zawsze jednak pa­ miętać należy o tym, że ich waga (w wypadkach drogowych niejednokrot­ nie giną ludzie, a straty materialne są

znaczne) jest bardzo duża i właśnie dlatego należy wykazać szczególną w tym względzie fachowość i dokład­ ność. Właściwie i dobrze zabezpie­ czony materiał dowodowy jest bowiem podstawą do poprawnych, efektow­ nych i istotnych wyjaśnień okolicz­ ności przebiegu zdarzenia w postępo­ waniu przygotowawczym, a następnie sądowym.

In this article the author presents sonie abnormalities, stated lately

both at detection and preservation of the lamps ot the motor vehicles during the work at the traffic acci- dent scene and at further treatment of them before sending to laborato- ry examinations. Enclosed photo- graphy documentation shows standard traces originated from switching on traffic light with two- light projector lamp after breaking of the glas bulb. The author discus- ses here in detail the results of ana- lysis and the principles of the cor­ rect procedurę at events like this.

o ciekawych

wydarzeniach

z

walki z

które