NAPŁYW BEZPOŚREDNICH INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH DO WYBRANYCH KRAJÓW NEXT 11 A POTENCJAŁ INWESTYCYJNY TYCH PAŃSTW

(1)

Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 269 · 2016

Blandyna Puszer

Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Finansów i Ubezpieczeń

Katedra Bankowości i Rynków Finansowych blandyna.puszer@ue.katowice.pl

NAPŁYW BEZPOŚREDNICH INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH DO WYBRANYCH KRAJÓW

NEXT 11 A POTENCJAŁ INWESTYCYJNY TYCH PAŃSTW

Streszczenie: Grupa Next 11 (N-11) to grupa państw-liderów gospodarek wschodzących, którą tworzą Korea Południowa, Meksyk, Indonezja, Turcja, Filipiny, Egipt, Wietnam, Pa- kistan, Nigeria, Bangladesz oraz Iran. Grupa N-11 jest uważana za grupę, która rozpocznie następny cykl wzrostu rynków wschodzących. Do krajów będących przedmiotem zainteresowania w tym opracowaniu należą: Bangladesz, Filipiny, Iran, Korea Południowa, Meksyk, Nigeria, Pakistan. Wielkość i dynamika napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do tych krajów w latach 2005-2014 wykazuje duże zróżnicowanie. Kraje są zainteresowane jak największym napływem BIZ i dlatego też podejmują działania prowadzące do eliminowania barier i zapewnienia sprzyjających warunków dla zagranicznych inwestorów.

Celem opracowania jest przedstawienie najważniejszych tendencji w napływie bezpośred- nich inwestycji zagranicznych (BIZ) do krajów N-11 w latach 2005-2014, ze szczególnym uwzględnieniem podejmowanych działań prowadzących do eliminowania barier i zapewnienia sprzyjających warunków dla zagranicznych inwestorów. Sformułowano następujące wnioski: kraje N-11 stają się znaczącym miejscem napływu BIZ; globalny kryzys finansowy oddziaływał negatywnie na napływ BIZ do tych krajów.

Słowa kluczowe: kraje Next 11, bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ), atrakcyj- ność inwestycyjna.

Wprowadzenie

Grupa Next 11 to grupa państw-liderów gospodarek wschodzących, którą tworzą Korea Południowa, Meksyk, Indonezja, Turcja, Filipiny, Egipt, Wietnam,

(2)

Pakistan, Nigeria, Bangladesz oraz Iran. N-11 jest uważana za grupę, która rozpocznie następny cykl wzrostu rynków wschodzących. Przemawiać za tym mo- gą m.in. takie czynniki, jak zdywersyfikowane i dynamicznie rozwijające się gospodarki, coraz bardziej otwarte rynki i zwiększone zainteresowanie inwestorów zagranicznych, dobra sytuacja demograficzna, szybki rozwój ich rynków we- wnętrznych i korzystne perspektywy wzrostu gospodarczego. Grupa N-11 jest bardzo silnie zróżnicowana, są w niej kraje będące potęgami technologicznymi (Korea Południowa), gospodarki aspirujące do awansu do rozwiniętego świata, biedne kraje uzyskujące przewagę konkurencyjną dzięki bardzo taniej sile robo- czej oraz państwa bardzo niestabilne polityczne i zagrożone wojną (Iran, Pakistan).

Meksyk i Turcja to również największe i najbardziej płynne rynki kapitałowe tej grupy. Do krajów będących przedmiotem zainteresowania w tym opracowaniu należą: Bangladesz, Filipiny, Iran, Korea Południowa, Meksyk, Nigeria, Pakistan.

W literaturze dotyczącej BIZ istnieje dużo analiz koncentrujących się na ocenie ich wpływu na kraj importujący (goszczący, tzw. host countries), wymie- niających wiele determinant decydujących o korzystnym czy też negatywnym wpływie tych inwestycji. Badania dotyczące BIZ prowadzone są między innymi przez UNCTAD, Grupę Banku Światowego, MFW. W polskiej literaturze prace wielu autorów dają mocną ocenę uwarunkowań i tendencji BIZ; słabiej, a nawet w ogóle są reprezentowane globalne rozważania dotyczące krajów N-11. W artykule podjęto próbę przedstawienia i oceny najważniejszych tendencji w napływie bez- pośrednich inwestycji zagranicznych do krajów N-11 w latach 2005-2014, ze szczególnym uwzględnieniem warunków globalnego kryzysu finansowo-gospodarczego oraz podejmowanych działań prowadzących do eliminowania barier i zapewnienia sprzyjających warunków dla zagranicznych inwestorów.

W opracowaniu wykorzystane zostały: analiza przyczynowo-skutkowa oraz analiza porównawcza. Należy podkreślić, że z uwagi na ograniczoną objętość ar- tykułu poruszono jedynie niektóre kwestie i zasygnalizowano wybrane problemy.

1. Rozmiary i struktura BIZ w wybranych krajach Next 11

Znaczny wzrost wartości przepływów BIZ w gospodarce światowej nastąpił w latach 90. XX w. Wartość napływu BIZ do krajów goszczących wzrosła z 207 455 mld USD w 1990 r. do 1 402 680 mld USD w 2000 r., w 2007 r. osią- gnęła najwyższy poziom 1 870 940 mld USD, a w 2014 r. – 1 228 283 mld USD.

Równocześnie doszło do zmiany struktury napływu pomiędzy krajami rozwinię- tymi a krajami rozwijającymi się i transformacji gospodarczej [Wojtyna, 2011,

(3)

s a z u g k k a j N

W Ź

w s 4 w M n s. 1 a ic zost utrz gosp kraj kim atra jów N-1

Wy Źród

w b syku 44,6 wpł Mek niew

3-3 ch u tały zym pod jów m tem

W akcy w N

11, m

kre dło: U

N bada

u ró 6 m ływ ksy wie

30].

udzi y kr mują darc w ro

mpi Wedł yjny -11 mo

es 1.

UNC

Napł any ósł mld w na

yku.

elkie W iał w raje ącym czeg ozw

ie w ług ym . O żna

. Wi (w CTAD

ływ ych do US a n Jed e zm

19 wyn e roz m s go wijaj wzr g da

mi Ocen

a za

ielk w ml D (ró

w BI lata 200 SD.

napł dna mni

N

90 nos zwi się

w U jący rostu anyc iejsc niaj auw

kość ln U óżne

IZ d ach 07 r

Mo ływ ak w

iejs Napł

r. p sił 8 ijają kry USA ych

u P ch cem jąc waży

ć nap USD

lata)

do h utr

r., n ożn w BI

we w szen

ływ

pozy 83%

ące yzys

A [ się KB UN m dl wie yć z

pływ D)

).

Ban rzym nast na s

IZ wsz nie

bez

ycję

%, w e się

sem Bar ę na B.

NCT la i elko zróż

wu

ngl myw tępn twi

do zyst

akty zpoś

ę lid w 2

ę. M m go rcla a gl TAD

nw ość żnic

BIZ

ade wał nie ierd wi tkich

ywn śred

der 000 Moż osp ay, 2

loba D o esto ć i d cow

Z do

eszu ł się

spa dzić

ięks h b noś

dnic

a w 0 r.

żna poda

201 alny oraz oró dyn wani

o wy

u, F ę na ada ć, że

szo ada ści i

ch in

w na – 8 ws arcz 10,

y k z M

w b nam

ie t

ybra

Filip a st ał, b e gl ści anyc

inw nwes

apły 81%

skaz zym

s. 1 kryz MFW

bezp mikę

ego

anyc

pin, tabi by w

loba wy ch l west

styc

ywi

%, a zać, m w 154 zys W r

poś ę na o pr

ch k

, Ira ilny w 20

alny ybra lata toró

cji z

e B a w , że w U 4-16 fin rynk śred apły roce

kraj

anu ym 013 y k any ach w

ów z zagr

BIZ w 20 e by UE i 60], ans ki k dnic ywu esu

ów

u, K poz 3 r.

kryz ych w t zag

rani

zaj 010 yło

i sła a t sow kraj ch, w u B

(wy

Nex

Kore ziom

osi zys pa tych gran

iczny

jmo r. s to s aby takż wy, p

jów w t BIZ ykr

xt 1

ei, N mie iągn fina ańst h kr nicz

ych

owa spa spo ymi

że n prz w ro

tym do res

1 w

Nig e, a nąć ans tw N rajac znyc h...

ały k adł d wo

wy niżs zy r

ozw m rów

wy 1).

w lat

geri w p rek ow N-1 ch m ch,

kraj do 4

dow ynik szą

elat wijaj wn ybra

tach

ii or prz kord wy m 11, moż

któ je r 48%

wan kam wr tyw ający

ież any

h 20

raz ypa dow miał

z w żna órzy

rozw

%; l ne g mi w

ażli wnie ych ryn ych

005-

Pa adk wą w

ł ni wyj a zau

y z win

lide głów wzr

iwo e w h si nki kra

-201

akis ku M

war iew

jątk uwa o w

17

nięte erem wni rost ości wyso ię s kra ajów

14

tan Mek

rtoś ielk kiem

aży wiel 9

e, m ie tu ią o- są a- w

nu k- ść ki m yć le

(4)

w n d n b i

W Ź

w p w N j 7 B H n i k z n 6 wię nika do r niem bran inw

Wy Źród

w z przy war Nap jedn 700 Bry Hon niej i od ka ( z 29 nap 620

ększ ało rozw m p nyc westy

kre dło: U

N zesta

yro rtoś B pływ nak 0 ml ytan

ngk szy dzie (2,9 W 916 pływ 00 m

zą o to woj proj ch k ycj

es 2.

UNC

Nale awi

st), ść [Z

ang w B kże

ln U nii ( kong ych

żow 9%) W p 6 m w ty

mln ostr

głó ju s jekt kraj i za

. Wa (w CTAD

ży p ieni

a s Zys glad BIZ wid USD

11,9 gu (

sek wy (

ora przy ln U ych n US

rożn ówn sytu tów ach agra

arto w ml D (ró

pod iu z sam sk, 2 desz Z ju dać D, a 9%

(7,3 ktor (25 az p ypa

USD h in

SD nośc nie z uacj w in

h N anic

ość s ln U óżne

dkre z np m za 201 z w uż w

reg a ju

%), K 3%) rów

,6%

prze dku D w nwe

. N cią ze s ji w wes Next

czny

skum USD

lata)

eśli p. kr asób 15,

20 w 2

gul uż w Kore ora do

%), s emy u F w 2 styc ajw

i s spa w go

styc t 11

ych

mul D)

).

ić, ż raja b be s. 2 14 200 arn w 2 ei P az N

celo sekt ysł s Filip 2007 cji więk

elek adku

ospo cyjn 1 za h (w

low

że p ami ezpo 268]

r. b 9 r ny z 2013 Połu Nor owy tor spoż

pin 7 r.

zac kszy

kty u sk

oda nyc anot wyk

wany

przy G- ośre ].

był . po znac

3 r.

udn rwe ych ban żyw kr do czął y ka

wn kłon arce ch w

tow kres

ych

yro -20

edn odb owr cząc 15 niow

gii, h dla

nkow wczy

ryzy o 12

ł si apit

ośc nno e św w w wano 2),

BIZ

st w (94 nich bior róc cy 599 wej Jap a BI wy y (3 ys 298

ię z tał

cią p ości wiat wyn o p , któ

Z do

wart 4-pr h inw

rcą ił d wzr ml (8,8 pon

IZ n (20 3,5%

spo ml zwi zaa

pod do tow niku rzy óry

o wy

tośc roce wes BIZ do p ros n U 8%) nii, H

nale 0,5%

%) [ owo ln U ęks anga

dch o inw wej,

u zja yros y wy

ybra

ci B ento styc Z o poz t ic USD

), P Hol eżą

%), [Ban

odo USD szać

ażo odz wes a ta awi st w ynió

anyc

BIZ owy cji z łąc ziom ch n D. I Paki land

mi tele ngla owa D w ć, b owa

zili styc akż iska wart

ósł

ch k

Z w y pr zag czne mu nap nw istan dii, iędz eko ade ał s w 20

by w ali i

do cji n że z

a tz tośc pon

krajó

tyc rzy gran ej w

spr ływ westo nu (

Ind zy in omu esh B

siln 010 w 2 nw

no na s z pro zw.

ci za nad

ów

ch k yros

nicz wart

rzed wu,

orzy (8,5 dii i

nny unik

Ban ny s 0 r.;

201 esto

owy sku obl cre aso d 10

N-1

kraj t), U znyc

tośc d g

w y p 5%) i Sr ymi kacja

nk, 2 spa

; jed 14 r

orzy ych utek em edit obów 00%

11 l

jach UE ch m ci 9 glob 200 poch ), Si ri La : pr a (1 201 adek dna r. o y z

inw k nie ów t cr w b

%.

atac

h by (80 mia 9345 baln

09 r hod

ing ank rzem 14,8 15, s k n ak ju osią

W wes

epe z f runc bezp

ch 2

ył n 0-pr ał na 5,8 nego

r. w dzą

apu ki. D

mys 8%) s. 1 napł

uż ągną Wielk

tycj ewn fina ch.

pośr

2005

najw roc ajm

mln o k wyn z W uru Do n sł te ), en 3].

ływ od ąć p kiej

cji. W nośc anso W red

5-20

więk cent mnie

n U kryz

niós Wie

(7,7 najw ekst nerg wu

201 poz j Br

Wy ci c owa wy dnic

014

ksz tow ejsz USD

zysu sł o

lkie 7%) waż tyln gety

BIZ 11 r ziom

ryta y- co

a- y- ch

zy wy zą D.

u, n ej ), ż- ny

y- Z r.

m a-

(5)

Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych... 181

nii (33%), USA (20%), Japonii (16%), Holandii (9,1%), Singapuru i Korei (ponad 3%) oraz z Australii i Kajmanów. Inwestorzy podejmują inwestycje przede wszystkim w sektorze produkcji nastawionej na eksport, w transporcie, hotelar- stwie i gastronomii, w branży energetycznej oraz gazownictwie [www 1].

W latach 2005-2014 w Iranie nastąpił wzrost wartości bezpośrednich inwestycji zagranicznych o ok. 140%.

Inwestorzy pochodzą z USA, Zjednoczonych Emiratów Arabskich, Singa- puru, Indonezji i Omanu, Niemczech, Włoch i Francji, a także Kanady i Australii.

Największa ilość BIZ jest notowana w sektorze przemysłowym, chemicznym, energetycznym, telekomunikacyjnym, transporcie oraz górnictwie [Ghoochkan- loo, 2015, s. 3].

Do Korei napływ BIZ był na drugim miejscu (wśród wybranych państw N-11), jednak w wyniku globalnego kryzysu finansowego w 2009 r. nastąpił jego spadek.

Od tego okresu średnioroczna wartość napływu BIZ oscyluje wokół 10 000 mln USD. Najwięcej kapitału wnieśli inwestorzy z Japonii (28%), USA (19%) Ho- landii (około 12%), Wielkiej Brytanii (ponad 9%), Niemiec, a także Węgier, Singapuru, Francji oraz Malty. Do najważniejszych sektorów docelowych dla bezpośrednich inwestycji należą: produkcja, handel oraz pośrednictwo finanso- we [www 2].

Spośród wybranych krajów Next 11 Meksyk jest największym odbiorcą BIZ. Najwięcej kapitału napłynęło w 2013 r. – ponad 44 000 mln USD. Więk- szość inwestycji zagranicznych pochodzi ze Stanów Zjednoczonych. Sporo kapi- tału pochodzi z Belgii, Holandii, Japonii, Niemiec, Hiszpanii, Kanady oraz Wielkiej Brytanii. Zdecydowanie najwięcej inwestycji napłynęło do sektora przemysłowego – 46%, w którym najważniejsze są: produkcja sprzętu samocho- dowego, przemysł spożywczy oraz produkcja napojów i tytoniu. Ponad 17%

przypada na sektor usług finansowych i ubezpieczeń, 9% stanowi handel, a inwestycje w rolnictwo obejmują tylko 0,3% [Chrzęściewska, 2014, s. 135].

Załamanie napływu BIZ do Nigerii zanotowano w 2010 r., wówczas wyniósł on 6099 mln USD. Ponowny spadek napływu nastąpił od 2012 r., a w 2014 r. inwestorzy zaangażowali tylko ponad 4000 mln USD. Jednak wartość skumulo- wana z roku na rok powiększała się i łączna wartość zainwestowanego kapitału do 2014 r. stanowiła ponad 86 mld USD. Największa część kapitału została za- inwestowana w sektorze finansowym, następnie w branży ropy i gazu (ponad 30%), produkcji oraz transporcie. Inwestorzy zagraniczni pochodzili głównie z USA, Wielkiej Brytanii, Francji, Indii, Kanady oraz RPA [Mohammet et al., 2012, s. 156].

(6)

j z z A s c s n ś G p n m w n i

W Ź

jedn zmn z U Ara sekt che spo niem ścio Głó pod nie man wią now inw

Wy Źród

W nak niej USA abii tora mic W dar mat owe ówn dstaw

wp nen ązań woc westy

kre dło: U

W Pa k zn jszy A or Sau ach czn W zw

rcze teria ej te nym

w n pływ ntną

ń te czes

ycj

es 3.

UNC

akis nacz ył s

raz udy

jak a, t wią ej,

alny ech m ce now wu n ą ce

echn snyc

i pr

. Wa 20 CTAD

stan ząc się

Ch yjsk k: r ran zku wy ych hnol elem wego na echą

nol ch t rzed

arto 05- D (ró

nie cy s

do hin, kiej rop nspo

u z sok h B logi m te o po

dzi ą te logi tech dsta

ość i 201 óżne

wr spa 85 a t , Ja a i ort o zac kim IZ ii, z ej fo odm ałal ego iczn hnik awi

inw 14 (w

lata)

az z dek 59 m

takż apon ga oraz chod i k sta zwł orm miot lno typ nych

k za ają

westy w m ).

z g k m

mln że z nii az, h

z se dzą kosz ały

łasz my in

tu ( ść p pu i

h, arzą

wy

ycji mln

glob moż n U

z W i K han ekto ącym

ztam się zcza

nw inw pod inw tran ądz ykre

gre USD

baln na USD Wiel Kore ndel or fi m p mi

jed a na

esto west

dmi west nsfe zani

esy

eenf D)

nym zao D. G lkie ei P

l, te finan proc

inn dny a ry owa tycj iotu tycj er n ia it

3-4

field m kr

obs Głó ej B Połu

elek nso cese now ym z

ynk ania e ty u, w i je now tp.

4.

d w ryzy serw wn Bryt udni kom owy

em wacj z g kach

a, n ypu w kt

est wyc

[W

wy ysem wow

i in tani iow mun y [w libe i o głów

h ro najc

gre tóry tran ch Wiśni

ybran m f wać nwe

ii, N wej.

nika www

eral oraz wny ozw częś

eenf y in

nsm tech iew

nyc fina

w esto Nie Po acja w 3

liza z ko ych wija ściej

fiel nwes misj

hno wska

ch kr anso w 20 orzy emie

dej a, b ].

acji ont

kan ając ej oz

ld), stor a w olog a, 2

raja owy 012 y w ec, mu bran zag trolą nał ych zna

jest rzy wied gii, 201

ach N ym 2 r.

w P No ują i nża gran ą i ów h si acza t os są dzy kn 1, s

Nex nap , g aki orw inw od nicz

oc do ię, w ając siąg zaa y pr

now s. 60

xt 1 pływ gdy

stan wegi west dzież

zne chro ostę

w t cej s gnię

ang odu w-ho 0].

1 w w B

na nie ii, S tycj

żow ej po oną ępu tym stw

cie gażo ukcy ow,

Wa

w lat BIZ apły po Szw e w wa, olit ą ak

do m N orz i u owa

yjn ad arto

ach Z m yw ocho wajc w ta

bra tyki ktyw

wa Next

zeni utrzy

ani.

nej, dapt ość

h mala

BIZ odz cari akic anż i go wów arto t 11 ie o yma

Im roz tacj tyc ał,

Z zą

i, h ża o-

w o- 1.

d a- m- z- ja ch

(7)

W Ź

w a n n

W Ź Wy Źród

war a na nian nyc

Wy Źród

kre

dło: U

B rtoś ajw W niu ch re

kre dło: U

es 4.

UNC

iorą ci n więc W w nie elac

es 5.

UNC . Ilo

20 CTAD

ąc p najw ej i wybr

edo cji B

. Śre w CTAD

ość n 05- D (ró

pod więc

nw rany

bor BIZ

edn lata D (ró

N

napł 201 óżne

d uw cej esto ych ru k Z do

nioro ach 2 óżne

Napł

ływ 14

lata)

wag inw oró h kr

kraj o na

oczn 200 lata)

ływ

wu in

).

gę w west

w z raja jow akła

na r 05-2 ).

bez

nwe

wyb tycj zain ach wego

adó

relac 2014

zpoś

estyc

bran ji ty nwe N- o k ów b

cja B 4 (w

śred

cji g

ne k ypu esto 11 apit brut

BIZ w %)

dnic

gree

kraj u gre owa

nap tału tto

Z do )

ch in

enfi

je N eenf ało k pływ u, o

(wy

o nak nwes

eld

N-1 nfiel kap w B o cz

ykre

kład styc

w w

1, n ld n pitał BIZ zym es 5

dów cji z

wyb

nale napł

ł w Z m m św

5).

w bru zagr

bran

eży łynę

Iran miał

wia

utto rani

nych

y ws ęło

nie isto dcz

o w iczny

h kra

ska do , a t otne zy w

wyb ych

ajac

azać Me takż e zn wys

bran h...

ch N

ć, że eksy że w nac soko

nych Next

e p yku w M czen

ość

h kr t 11

od u or Mek

nie ć śre

raja w l

wz raz N ksyk

w u edn

ch N lata

zglę Nig ku.

uzu nior

N-1 18

ach

ędem geri upeł rocz

1 3

m ii, ł- z-

(8)

w ł u n d s p

W Ź

s n d B 0 wyż ła z utrz nyc do P szyb przy

Wy Źród

scem najw dzie BIZ 0,69

R ższy znac zym ch k PK bki ykła

kre dło: U

W m l wię ej a Z wy

9%

elac ym czn myw krajó KB w ego ado

es 6.

UNC

Wedł loko ększ

atrak yno , M

cje poz nie p wani

ów w l o w owo

. Śre 20 CTAD

ług owa zy u kcy osił Meks

te w ziom prz ia n

N- atac wzro

o ni

edn 05- D (ró

g da ania udz yjne w syk

w n mie ekr niżs -11, ch ostu

skie

nioro 201 óżne

anyc a k ział e st Ban ku 1

niek e ni rocz szeg , z w

200 u go e ko

oczn 14 (w

lata)

ch U apit

w ają ngl

,5%

któr iż śr zon go ś wyj 05-2 ospo osz

na r w % )

UN tału

łąc się ade

%, N rych

red a p śred jątk 201 oda ty p

relac

%)

NCT u pr czne ę ry eszu Nig

h kr dnia prze dnio kiem 14 w arcz

prac

cja B

TAD rzez ej w ynki

u 0, erii

raja a św ez M

oro m M

wyn zego cy,

BIZ

D ry z in wart i kr ,03%

i 0,3 ach wiato

Mek oczn Mek nika o k

wie

Z do

ynk nwe

tośc rajó

%, n 31%

w z owa ksyk nego ksyk

a, ż kraju

elko

o PK

i kr esto ci B ów

na

%, w zale a. W k. N o P ku.

że d u lo ość

KB w

rajó orów

BIZ N- Fili w P

eżn We Nap PKB Z o dla

oka ryn

w w

ów w w z Z m 11.

ipin Paki

nośc ws pływ B (w ocen inw aty

nku

wybr

wsc zagr miały

Ud nach istan

ci od zys w B wyk

ny west

waż u.

rany

cho rani y C dzia h 0, nie

d ro stkic BIZ kres śred toró żne

ych

dzą iczn Chin ał w ,18%

0,0 oku ch l Z by s 6) dni ów e by

kraj

ącyc nyc ny ( w sk

%, 09%

u utr lata ył j ) w

oro zag yły

ajach

ch b ch. W

(ok kum

w I

%.

rzy ach edn

wi oczn gran

inn

h N

były Wś k. 26

mul Iran

my śre ną z

ięks nej

nicz ne d

-11

y is śród 6%

ow nie

ywa edni z de szoś nap zny dete

w l

stot d ty

%). C ane 0,1

ne b ia ta

eter ści pływ ych

erm

latac

tnym ych

Cor ej w

5%

był a zo rmi

wy wu op mina

ch

m m kra raz wart

%, K ły n osta inan ybra BIZ róc anty

miej ajów

bar tośc Kore na

a- nt a-

Z cz y,

j- w r- ci ei

(9)

Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych... 185 2. Czynniki sprzyjające w inwestowaniu

w wybranych krajach Next 11

Wybrane kraje N-11 zaczynają być postrzegane przez inwestorów zagranicznych jako państwa atrakcyjne do inwestowania, czego dowodem jest do- tychczasowa wartość BIZ. Wpływają na to między innymi oferowane przez nie wyjątkowe szanse biznesowe i inwestycyjne. Należy zauważyć, że zagrożenie spadkiem napływu BIZ do analizowanych krajów w okresie ostatniego kryzysu spowodowało wprowadzanie przez rządy programów zachęt inwestycyjnych i innych instrumentów wspierających inwestycje zagraniczne.

W Bangladeszu rząd aktywnie poszukuje inwestorów zagranicznych, szcze- gólnie w branżach odzieżowej, energetycznej oraz infrastruktury. Oferuje on sze- reg zachęt inwestycyjnych w ramach polityki przemysłowej i strategii rozwoju kraju zorientowanej na eksport. Do najważniejszych zachęt inwestycyjnych można zaliczyć: możliwość tworzenia przedsiębiorstw z 100% udziałem kapitału zagranicznego (w większości branż), zwolnienia podatkowe, obniżone cła przy- wozowe (np. dla wyrobów odzieżowych). Poza tym zagraniczne firmy działają- ce w specjalnych strefach ekonomicznych mogą skorzystać między innymi z od- roczenia należności celnych, zwolnień podatkowych. Jednak władze zdają sobie sprawę, że dalszy napływ BIZ w dużym stopniu jest uzależniony od: poprawy infrastruktury, zmniejszenia pewnych ograniczeń inwestycji, zmniejszenia biu- rokratycznych opóźnień i korupcji. Brakuje także skutecznych mechanizmów rozstrzygania sporów inwestycyjnych i gospodarczych [U.S. Department of State, 2015, s. 4-8].

Główne atuty Filipin to rosnąca klasa średnia, silny popyt krajowy, a także stabilne polityczne środowisko oraz tania siła robocza. Poza tym rząd wdrożył reformy mające na celu poprawę atrakcyjności inwestycyjnej kraju, między innymi liberalizację napływu kapitału do wybranych branż (np. ubezpieczenia, banki, telekomunikacja, energetyka). Zostały także utworzone specjalne strefy ekonomiczne. Napływ inwestycji jest hamowany przez słabą infrastrukturę i ko- rupcję [www 4].

Iran można zaliczyć do krajów o dużej atrakcyjności inwestycyjnej, gdyż posiada ogromne rezerwy gazu ziemnego, różnorodność zasobów naturalnych, tanią siłę roboczą w porównaniu do innych krajów uprzemysłowionych i Azji Środkowej oraz Zatoki Perskiej. W zakresie ram polityki inwestycyjnej Iran za- twierdził prawo wspierające i zachęcające do podejmowania inwestycji. Do najważniejszych zachęt można zaliczyć brak ograniczeń co do wysokości udzia- łu w kapitale podstawowym i ilości podejmowanych inwestycji zagranicznych

(10)

oraz dotyczących transferu zysków za granicę i przenoszenia inwestycji zagranicznych, ułatwienia w zakresie wjazdu i pobytu zagranicznych inwestorów, możliwość ubezpieczania ryzyk niehandlowych i rozstrzygania sporów w ramach arbitrażu międzynarodowego. Jednak istnieje cała gama barier ograniczających napływ BIZ, które można podzielić na wynikające z czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Czynniki zewnętrzne to sankcje podejmowane wobec gospodarki irańskiej, np. zakazy przekazywania do Iranu sprzętu i technologii wyko- rzystywanych w sektorze petrochemicznym (m.in. do poszukiwania i produkcji ropy naftowej i gazu ziemnego), udzielania pomocy technicznej i finansowej związanej z tym sprzętem, zakupu gazu ziemnego, importu, zakupu i transpor- towania większości produktów naftowych, a także zamrożenie środków finansowych i zasobów gospodarczych oraz zakaz udostępniania środków finansowych i zasobów gospodarczych określonym podmiotom. Do czynników wewnętrznych zalicza się: ryzyko prawne i polityczne inwestycji, brak odpowiedniej infrastruktury [Ghoochkanloo, 2015, s. 4].

Korea zachęca inwestorów zagranicznych do podjęcia działalności poprzez:

ulgi podatkowe, np. redukcja lub zwolnienie z podatku dochodowego, podatku od nabycia (acquisition), podatku rejestracyjnego i podatku od nieruchomości, zwolnienie z opłat celnych, akcyzy i VAT, pomoc w płaceniu czynszu przy ko- rzystaniu z własności państwowej oraz preferencyjne warunki lokalizacyjne, a także dotacje. Rząd oferuje specjalne lokalizacje przemysłowe dla zagranicznych firm działających w wybranych sektorach, inwestujących powyżej pewnej sumy lub posiadających zaawansowaną technologię. Rozróżnia się cztery typy specjalnych okręgów przemysłowych: indywidualne strefy inwestycji zagranicznych (wykorzystywane przez zagraniczne firmy zainteresowane przemysłem wytwórczym, turystyką, logistyką lub działalnością badawczo-rozwojową; firmy są upoważnione do otrzymywania korzyści podatkowych oraz obniżki lub zwolnienia z czynszu dzierżawnego), strefy inwestycji zagranicznych oparte na okrę- gach przemysłowych (zarezerwowane dla firm z zagranicznym kapitałem tylko na zasadzie dzierżawy; czerpią korzyści wynikające z dużej ulgi w czynszu), strefy wolnego handlu (oferujące wyjątkowe przywileje dla przedsiębiorstw w takich dziedzinach, jak przemysł wytwórczy, logistyka i dystrybucja, a także import i eksport) i wolne strefy ekonomiczne – korzystają one z szerokiego wsparcia rządowego w zakresie infrastruktury oświatowej, służby zdrowia, miesz- kaniowej itp. oraz bezpośredniego wsparcia działalności gospodarczej rezydują- cych w nich firm o kapitale zagranicznym [WPHI Seul, 2013, s. 1].

Atutami Meksyku w zakresie pozyskiwania BIZ są uczestnictwo w strefie wolnego handlu NAFTA, układy o wolnym handlu z 44 państwami świata, tania

(11)

siła robocza oraz bliskość rynku Stanów Zjednoczonych. Do pozytywnych wa- runków należy coraz większa płynność rynku, zrównoważona i stabilna sytuacja polityczna oraz ukierunkowanie na inwestycje. Meksyk kusi niskimi kosztami pracy – należą do najniższych na świecie i stanowią doskonałą alternatywę dla rynków azjatyckich. Wśród czynników skłaniających do inwestowania na tym terenie wymienić można również proste warunki zakładania przedsiębiorstw [Chrzęściewska, 2014, s. 137]. Do najczęstszych problemów, z którymi spotyka- ją się przedsiębiorstwa zagraniczne w Meksyku, należą: restrykcyjne prawo do- tyczące BIZ, ograniczenia dla inwestycji zagranicznych w niektórych sektorach (m.in. energetyka, telekomunikacja, lądowy transport osób), problemy dotyczące spełnienia wymogów meksykańskich norm NOMS, wymaganych dla uzyskania zezwolenia na sprzedaż produktu (np. etykietowanie), częste łamanie praw wła- sności intelektualnej i fałszowanie znaków towarowych. Poza tym gospodarcze i celne regulacje prawne są mało przejrzyste, bardzo skomplikowane i podlegają ciągłym zmianom, co powoduje, że przedsiębiorcy muszą często dostosowywać się do nowych przepisów [www 5].

Nigeria w ramach atrakcyjności inwestycyjnej liberalizuje swoją gospodar- kę, promując partnerstwo publiczno-prywatne, a także zachęca do tworzenia strategicznych sojuszy z zagranicznymi firmami, zwłaszcza w ramach rozwoju infrastruktury oraz pozyskania technologii w najważniejszych sektorach, takich jak energetyka, transport czy sektor medyczny. W zakresie możliwości inwestycyjnych Nigerian Investment Promotion Commission pozwala zagranicznym firmom posiadać 100% własność w sektorach innych niż naftowy i gazowy.

W tych dwóch sektorach inwestycje są ograniczone do spółek joint venture lub umów o podziale produkcji. Poza tym zostały wprowadzone liczne ułatwienia, np.: uzyskanie statusu pionierskiego, ulgi podatkowe, zwolnienia podatkowe.

Rząd Nigerii stworzył strefy wolnego handlu/produkcji eksportowej – są to wy- dzielone strefy produkcji przemysłowej korzystające z szeregu ułatwień, w któ- rych produkcja jest prawie w całości przeznaczona na eksport. Nigeria posiada także zasoby surowcowe, ludzkie i rolne, stabilny system polityczny, zliberali- zowany rynek wymiany walut i zasad transferu kapitału, relatywnie dobrze roz- winięty sektor bankowy i finansowy oraz tanią siłę roboczą. Jej największym mankamentem jest korupcja [www 6].

W Pakistanie jedną z istotnych zachęt do podejmowania BIZ jest brak ograniczeń kapitałowych dla inwestorów zagranicznych w większości sektorów gospodarki. Kraj prowadzi najbardziej liberalną politykę w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego w całej Azji Południowej. Posiada liczne zachęty inwestycyjne, w tym zwolnienia podatkowe, zmniejszenie taryf celnych. Do najistot-

(12)

niejszych problemów Pakistanu należą kryzys energetyczny, niestabilność go- spodarcza i polityczna oraz pogarszające się bezpieczeństwo [USAID, 2014, s. 15].

Poprzez liczne programy i zachęty wybrane kraje N-11 starają się o popra- wę atrakcyjności inwestycyjnej swoich rynków dla inwestorów zagranicznych.

W celu oceny atrakcyjności inwestycyjnej sporządzane są różne rankingi. W opu- blikowanym wspólnie przez World Bank i International Finance Corporation rankingu „Doing Business 2015”, grupującym gospodarki pod względem przy- jazności dla prowadzenia biznesu, Bangladesz zajął 173. miejsce, Filipiny – 95., Korea Południowa – 5., Meksyk – 39., Nigeria – 170., Pakistan – 128. miejsce (na 189 krajów). W ratingu TI Corruption Perceptions Index w 2015 r. Bangladesz zajmuje 145. miejsce, Filipiny – 85., Korea Południowa – 43., Meksyk – 35., Nigeria – 136., a Pakistan 126. miejsce. W Global Innovation Index Bangladesz zajmuje 129. miejsce, Filipiny – 100., Korea Południowa – 16., Meksyk – 66., Nigeria – 110., a Pakistan – 129. miejsce [www 4].

W rankingu Index of Economic Freedom sporządzanym przez Heritage Foun- dation i klasyfikującym kraje według wskaźnika wolności gospodarczej w 2015 r.

Bangladesz był na 131. miejscu, Filipiny na 76., Iran – 171., Korea Południo- wa – 29., Meksyk – 59., Nigeria – 120., a Pakistan na 121. [www 7].

Pomimo dość zróżnicowanej sytuacji w zakresie atrakcyjności inwestycyjnej inwestorzy bezpośredni coraz bardziej preferują rynki wschodzące dla swojej działalności. Według danych UNCTAD na liście 20 najatrakcyjniejszych krajów goszczących w latach 2013-2014 znalazł się Meksyk (10 miejsce). Biorąc pod uwagę prognozy, wskazuje się, że Meksyk i Korea będą wśród 20 najatrakcyjniejszych krajów goszczących [UNCTAD, 2015, s. 5 i 26].

Podsumowanie

Przedstawione kraje N-11 są obecnie dość atrakcyjnym miejscem lokowania zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Światowy kryzys finansowo-gospodarczy oddziaływał negatywnie na napływ BIZ do analizowanych krajów, jednak sto- sunkowo szybko powróciły one na ścieżkę wzrostu. Oczekuje się, że ta pozy- tywna tendencja utrzyma się w kolejnych latach. BIZ spełniają przede wszystkim ważną rolę w unowocześnieniu gospodarek krajów N-11. Wprowadzają do przed- siębiorstw nowe technologie, nowe formy zarządzania i organizacji produkcji.

Poza tym w znacznej mierze rekompensują występujące niedobory wewnętrznych źródeł akumulacyjnych i stanowią ważne dodatkowe źródło finansowania inwestycji przedsiębiorstw. Zagraniczni inwestorzy bezpośredni odgrywają istotną

(13)

rolę w procesach przebudowy i modernizacji gospodarek, co jest wynikiem przede wszystkim rosnących wydatków inwestycyjnych. Inwestorzy zagraniczni w badanych krajach pełnią coraz większą rolę w obrotach handlu zagranicznego, w wyniku czego rośnie wartość sprzedaży eksportowej, a także mają znaczący udział w imporcie, co wynika przede wszystkim z importu inwestycyjnego.

W związku z tym kraje Next 11 są zainteresowane jak największym napływem BIZ i dlatego też podejmują działania prowadzące do eliminowania barier i zapewnienia sprzyjających warunków dla zagranicznych inwestorów.

Literatura

Bangladesh Bank (2015), Foreign Direct Investment in Bangladesh, Survey Report.

Barclay L.A. (2010), Creating an Institutional Environment for FDI-facilitated Deve- lopment: The Case of the Jamaican Bauxite Industry, ”The European Journal of Development Research”, Vol. 22, No. 2, April, EADI, Geneva.

Chrzęściewska A. (2014), Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Meksyku, Przemiany strukturalne i koniunkturalne na światowych rynkach, „Prace Naukowe Uniwersy- tetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, nr 369.

Ghoochkanloo S. (2015), FDI, Efficient Technology Transfer Strategy In Developing Countries (Iran Case Study), International Association for Management of Techno- logy, IAMOT 2015 Conference Proceedings.

Sacio-Szymańska A. (2011), Pozycja Polski w świetle wybranych metodyk oceny inno- wacyjności i konkurencyjności, „Problemy Eksploatacji”, nr 3.

Tumala M.M., Ajibola O.I., Omotosho B.S., Baruwa O.A. (2012), Survey of Foreign As- sets and Liabilities in Nigeria 2011 Report, “CBN Journal of Applied Statistics”, Vol. 3, No. 2.

UNCTAD (2015), World Investment Report 2015, New York and Geneva.

U.S. Department of State (2015), Bangladesh Investment Climate Statement 2015.

USAID (2014), USAID Trade Project. Pakistan and Central Asian Republics: Invest- ment Climate and Policy Regime, June.

Wiśniewska J. (2011), Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w procesie kreowania in- nowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw, „Studia i Prace WNEiZ”, nr 21, Uniwersytet Szczeciński.

Wojtyna A. (2011), Gospodarki wschodzące w obliczu kryzysu finansowego – duża od- porność czy podatność? [w:] A. Wojtyna (red.), Kryzys finansowy i jego skutki dla krajów na średnim poziomie rozwoju, PWE, Warszawa.

WPHI Seul (2013), Republika Korei. Przewodnik rynkowy 2012, Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Seulu.

(14)

Zysk W. (2015), Kraje Next Eleven – wschodzące światowe potęgi a kryzys gospodarczy,

„Studia i Prace WNEiZ”, nr 41, tom 3, Uniwersytet Szczeciński.

[www 1] http://www.investphilippines.gov.ph (dostęp: 10.10 2015).

[www 2] http://www.bok.org.kr (dostęp: 5.10.2015).

[www 3] http://www.boi.gov.pk (dostęp: 6.10.2015).

[www 4] http://www.state.gov.e/eb/, 2015 Investment Climate Statements (dostęp: 25.09.2015).

[www 5] http://www.informatorekonomiczny.msz.gov.pl/meksyk (dostęp: 1.10.2015).

[www 6] http://www.informatorekonomiczny.msz.gov.pl/nigeria (dostęp: 2.20.2015).

[www 7] http://www. heritage.org/index/ranking (dostęp: 8.10.2015).

FOREIGN DIRECT INVESTMENT INFLOW TO SELECTED NEXT 11 COUNTRIES AND THE INVESTMENT POTENTIAL OF THESE COUNTRIES Summary: The Next 11 are a group of countries – the leaders of the emerging markets that consist of South Korea, Mexico, Indonesia, Turkey, Philippines, Egypt, Vietnam, Pakistan, Nigeria, Bangladesh and Iran. In the article the subject of interest are the fol- lowing countries: South Korea, Mexico, Philippines, Pakistan, Nigeria, Bangladesh and Iran. The Next 11 are considered to be the countries which will begin the next cycle of growth in emerging markets. Important factors support this argument, such as: diversi- fied and rapidly developing economies, more and more open markets and increased interest of foreign investors. The size and dynamics of foreign direct investment to the select N-11 show a large variation of this process in the years 2005-2014. The select N-11 are interested in the greatest inflow of FDI possible and therefore undertake measures required to eliminate barriers and to provide favorable conditions for foreign investors.

Keywords: foreign direct investment, investment climate, the select Next 11 countries.