Hormony Gruczoły dokrewne

Hormony

Gruczoły dokrewne

Zakład Biologii Medycznej Dr n. biol. Ewa Kilańczyk

HORMONY- rys historyczny

słowa

HORMONY

✓ regulują wzrost, rozwój organizmu

✓ efekt biologiczny - niewielkie stężenie

Pełnią funkcje regulujące i koordynujące

funkcjonowanie tkanek i narządów oraz zapewniające homeostazę (równowagę)

w organizmie

Dlaczego gruczoły dokrewne?

Hormony wytwarzane są i wydzielane

przez niektóre komórki, tkanki i gruczoły

organizmu, które nie mają przewodów

k i e r u j ą b e z p o ś r e d n i o d o p ł y n ó w

ustrojowych: krwi, limfy czy płynu

tkankowego. Dlatego gruczoły hormonalne

nazywa się gruczołami dokrewnymi lub

wewnątrzwydzielniczymi.

Podział hormonów

• GRUCZOŁOWE

• TKANKOWE

• NEUROHORMONY

• MEDIATORY

„histamina”

Mechanizm działania hormonów

Do komórek docelowych docierają wraz z płynami ustrojowymi (najczęściej za pośrednictwem krwi). Część z nich jest transportowana w postaci rozpuszczonej

w osoczu, ale większość wiąże się

z białkami osocza. Większość hormonów reaguje z kilkoma rodzajami komórek, tylko nieliczne (tyroksyna, somatotropina) wpływają na funkcjonowanie przeważającej liczby komórek.

Pod względem struktury molekularnej hormony przynależą do 4 grup związków

• Steroidów, pochodnych cholesterolu, jak hormony płciowe i hormony kory nadnerczy

• Peptydów i białek, jak hormony tropowe przysadki, ale również insulina

• Amin, jak adrenalina i noradrenalina

• Eikozanoidów, 20 - węglowe pochodne kwasu

arachidonowego, ale także linolowego i linolenowego, jak prostaglandyna, leukotrieny, tromboksany i lipoksyny

Budowa hormonów

1. Pochodne amin (adrenalina)

2. Zbudowane z aminokwasów (peptydowe, białkowe hormony) 3. Pochodne cholesterolu (androgeny, kortyzol)

adrenalina

oksytocyna

http://www.dwmed.pl

hormon wzorstu http://www.rcsb.org

kortyzol

• Hormony białkowe i peptydowe (receptory błonowe) - receptory sprzężone z kinazami białkowymi (np. Insulina) - receptory związane z białkami G (np. Glukagon)

• Hormony steroidowe (receptory jądrowe, błonowe) - receptory jądrowe (np. Testosteron)

- receptory związane z białkami G (np. DHEA)

Jak działają hormony wewnątrz komórki?

METABOLIZM KSZTAŁT

KOMÓRKI, RUCH białka efektorowe

przekaźniki II-rzędu Receptor błonowy

Ligand = hormon

błona ATP komórkowa

przekaźniki I-rzędu

Hormony białkowe

Kinazy

białkowe cAMP

Translacja Synteza białek

Cyklaza adenylowa

Hormony steroidowe

EKSPRESJA GENÓW receptor hormon

błona komórkowa

jądro komórkowe

A. B.

receptor ATP

cytoplazma jądro

błona komórkowa hormon steroidowy

receptor

hormon- receptor

białko

Hormony steroidowe

Receptory cytoplazmatyczne

Receptory zależne od białka G - metabotropowe

heterotrimeryczne białko G

aktywacja

SYGNAŁ

RECEPTOR

https://www.nature.com/scitable/topicpage/gpcr-14047471

RECEPTORY – czas odpowiedzi

✓sekundy – melatonina, adrenalina

✓minuty – insulina

✓godziny – steroidy, tyroksyna

EKSPRESJA

GENÓW METABOLIZM KSZTAŁT KOMÓRKI, RUCH

Produkcja hormonów

GRUCZOŁY DOKREWNE

✓ Silnie unaczynione

✓ Pozbawione przewodów wyprowadzających

Atlas anatomiczny world.Press.com

SZYSZYNKA - melatonina

tymulina tymozyna tymostymulina

tyroksyna (T4)

trijodotyronina (T3) TARCZYCA kalcytonina

parathormon PRZYTARCZYCE

mineralokortykosteroidy glikokortykoidy androgeny adrenalina noradrenalina

insulina

glukagon TRZUSTKA somatostatyna

testosteron estrogeny progesteron

JAJNIKI, JĄDRA NADNERCZA

GRASICA

Atlas anatomiczny world.Press.com

GRUCZOŁY DOKREWNE cd. PODWZGÓRZE

czyli centrum koordynujące układ wydzielania wewnętrznego

P O Ł O Ż E N I E : z n a j d u j e s i ę m i ę d z y p o d s t a w n ą c z ę ś c i ą kresomózgowia i brzuszną częścią śródmózgowia. Jest ściśle połączone z przysadką mózgową.

Rola:

- synteza wazopresyny - synteza oksytocyny

powstają jako preprohormony w neuronach jądra nadwzrokowego i przykomorowego podwzgórza.

ROLA:

- resorpcja wody w nerkach Pobudzanie wydzielania:

- wzrost ciśnienia osmotycznego osocza -zmniejszenie objętości krwi

- angiotensyna II, stres, nikotyna Zahamowanie wydzielania:

- wzrost objętości krwi - spadek ciśnienia tetniczego - alkohol, kofeina

WAZOPRESYNA OKSYTOCYNA

ROLA:

- skurcze mięśni macicy podczas akcji porodowej

- uczestniczy w akcie płciowym i zapłodnieniu

WYDZIELANIE:

- po podrażnieniu mechanoreceptorów brodawek sutkowych

- podrażnieniu receptorów szyjki macicy i pochwy.

PRZYSADKA MÓZGOWA

POŁOŻENIE: Leży w zagłębieniu czaszki, u postawy mózgu. Z podwzgórzem łączy się za pośrednictwem lejka.

Hormony wydzielane przez przysadkę mózgową. Przysadka mózgowa składa się z płata przedniego (gruczołowego) który s y n t e t y z u j e i u w a l n i a d o krwioobiegu hormony tropowe oraz hormony bezpośrednio działające na tkanki, oraz płata tylnego (nerwowego), który gromadzi i w miarę potrzeby uwalnia do krwi neurohormony produkowane w podwzgórzu:

wazopresynę i oksytocynę.

skrzyżowanie wzrokowe pochewka włóknista

część gruczołowa

część nerwowa wyniosłość pośrodkowa lejek

PRZYSADKA MÓZGOWA cd.

PRZYSADKA

GRUCZOŁ DOKREWNY

Neurohormony o działaniu pobudzającym nazywa się liberynami /RH/, natomiast blokujące syntezę i wydzielanie do krwi hormonów – statynami /IH/.

Hormony przysadki Skrót 1. Adrenokortykotropina ACTH

2. Tyreotropina TSH

3. Prolaktyna PRL

4. Hormon wzrostu (somatotropina)

GH

5. Folikulotropina

(gonadotropina) FSH

6. Lutotropina (gonadotropina)

LH

7. Endorfiny PEA

thinkstockphotos.com

Hormony wydzielane przez przysadkę

gruczołową