Widok CZYTAJĄC ROSJĘ. WSPÓŁCZESNA PROZA ROSYJSKA W POLSCE. WYBRANE ZAGADNIENIA

ISSN 1509-1619

Aleksandra Zywert Instytut Filologii Rosyjskiej

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

CZYTAJ ĄC ROSJĉ.

WSPÓ àCZESNA PROZA ROSYJSKA W POLSCE.

WYBRANE ZAGADNIENIA

Key words: Russia, Poland, prose, contemporary times, tendency

Po upadku Związku Radzieckiego popularnoĞü literatury rosyjskiej, z oczywistych wzglĊdów, znacząco spadáa i mniej wiĊcej do poáowy lat 90. XX wieku w Polsce jej obecnoĞü ograniczaáa siĊ w zasadzie do wybranych (zwykle najpopularniejszych) dzieá klasyków przeáomu wieków, takich jak Mikoáaj Gogol, Lew Toástoj, Fiodor Dostojewski, Michaiá Buáhakow, Anton Czechow. Pojawiaáy siĊ, co prawda, pojedyncze przekáady utworów pisarzy spoza Ğcisáego kanonu, np. Nagi rok (1987) i Czarny ksiąĪĊ (1988) Borysa Pilniaka czy wybór tekstów grupy OBERIU pod red. Andrzeja Drawicza zaty- tuáowany Tragiczna zabawa. OBERIU, czyli inna Rosja poetycka (1991), ale nie byáa to jeszcze przemyĞlana strategia wydawnicza, a raczej doĞü przypadkowe przedsiĊwziĊcia.

Nie jest to zaskakujące, albowiem w tym samym czasie w Rosji sytuacja pod wieloma wzglĊdami byáa podobna – Rosjanie odrabiali straty czytelnicze w odniesieniu do Za- chodu (o czym Ğwiadczy lawinowo rosnąca liczba przekáadów na jĊzyk rosyjski utworów pisarzy zachodnich), zaĞ nowa fala rodzimej literatury dopiero krzepáa.

Jedną z pierwszych jaskóáek powrotu Rosjan na polskie póáki ksiĊgarskie byá wy- dany w 1994 numer „Literatury na ĝwiecie”, który w lwiej czĊĞci zostaá poĞwiĊcony wspóáczesnym rosyjskim poetom¹. Oprócz tego, co godne odnotowania, w tym wáaĞnie numerze umieszczono takĪe przekáad, znanego juĪ dziĞ powszechnie, tekstu Wiktora Jerofiejewa Rosyjskie kwiaty záa – swego rodzaju wizytówki jego zainteresowaĔ w latach

1 Szerzej na temat obecnoĞci literatury rosyjskiej w Polsce w latach 90. zob. ĝwieĪy Janusz. 1999. Najnowsza literatura rosyjska w Polsce: CoĞ wiemy, ale wciąĪ za maáo, „Dekada Literacka” nr 9-10 (155-156): 1-2; ȼɚɜ- ɠɢɧɶɱɚɤ Ⱥɥɟɤɫɚɧɞɪ. 2011. Ɋɭɫɫɤɚɹ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɚ ɜ ɫɨɜɪɟɦɟɧɧɨɣ ɉɨɥɶɲɟ. B: ɏɏI ɜɟɤ. ɂɬɨɝɢ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɧɨɝɨ ɞɟɫɹɬɢɥɟɬɢɹ: ɹɡɵɤ– ɤɭɥɶɬɭɪɚ – ɨɛɳɟɫɬɜɨ. Ɇɚɬɟɪɢɚɥɵ ɦɟɠɞɭɧɚɪɨɞɧɨɣ ɧɚɭɱɧɨ-ɩɪɚɤɬɢɱɟɫɤɨɣ ɤɨɧɮɟɪɟɧ- ɰɢɢ, 21 ɚɩɪɟɥɹ – ɞɟɤɚɛɪɶ 2010 ɝɨɞɚ. Pɟɞ. Ȼɨɥɶɲɚɤɨɜa Ⱥ.ɘ. ɢ Ⱦɵɪɞɢɧɚ Ⱥ.Ⱥ. ɍɥɶɹɧɨɜɫɤ: ɍɥȽɌɍ: 317-322.

90. XX wieku i jednoczeĞnie jednej z pierwszych prób caáoĞciowego spojrzenia na kie- runki rozwoju literatury rosyjskiej w pierwszych latach po upadku Imperium [Jerofiejew 1994, 337-346].

Dwa lata póĨniej w tym samym czasopiĞmie pojawiáo siĊ juĪ znacznie wiĊcej no- wych nazwisk, spoĞród których (jak siĊ wkrótce okazaáo) czĊĞü miaáa byü dobrze znana polskiemu czytelnikowi. Byli to miĊdzy innym Wáadimir Sorokin, Piotr Aleszkowski, Igor Jarkiewicz, Ludmiáa Pietruszewska czy Eduard Limonow², którzy w tym samym czasie stawali siĊ coraz bardziej modni takĪe w Rosji. Niestety, wówczas jeszcze nie mieli szansy zaistnieü na polskim rynku, ale juĪ pod koniec lat 90. – tak. Przeáomowy okazaá siĊ rok 2002, w którym ukazaá siĊ przekáad Pielewinowskiego Generation P (Generation

„Ȇ”, 1999). Ten jeden z kultowych autorów ostatniego dziesiĊciolecia XX wieku w Rosji nie tylko báyskawicznie znalazá uznanie w oczach polskich czytelników, lecz takĪe czĊĞci utorowaá drogĊ innym rosyjskim postmodernistom (w tym innej, nie mniej kultowej i kontrowersyjnej, postaci – Wáadimira Sorokina, którego wydana rok wczeĞniej Kolejka (Ɉɱɟɪɟɞɶ, 1983) przeszáa w zasadzie bez echa).

DziĞ moĪna powiedzieü, Īe (choü niekiedy z kilkuletnim opóĨnieniem) polski czy- telnik ma szansĊ mniej wiĊcej zorientowaü siĊ, co piszą i czytają Rosjanie. Biorąc pod uwagĊ aktualne kierunki rozwoju prozy rosyjskiej³, moĪna udowodniü, Īe praktycznie przykáady kaĪdego z nich moĪna odnaleĨü w polskich ksiĊgarniach.

W pierwszej kolejnoĞci wypada odnotowaü popularnoĞü autorów, którzy juĪ zdąĪyli wyrobiü sobie markĊ w poprzednim okresie. Dotyczy to w znacznej mierze emigrantów trzeciej fali, ale nie tylko. Przykáadem moĪe byü choüby Siergiej Dowáatow. Pierwszym sygnaáem obecnoĞci w Polsce jego utworów byá wydany w 1993 roku wybór opowiadaĔ Jak pragnĊ wolnoĞci, ale na dáuĪej zagoĞciá dopiero od 2003 roku, kiedy ukazaáy siĊ kolejno: Walizka, 2003 (ɑɟɦɨɞɚɧ, 1986), Krótkie Īycie, 2004 (ɀɢɡɧɶ ɤɨɪɨɬɤɚ, 1997) i Skansen, 2004 (Ɂɚɩɨɜɟɞɧɢɤ, 1983). TwórczoĞü Wáadimira Wojnowicza, znaną Pola- kom juĪ wczeĞniej⁴, uzupeániono o ponowne (co najmniej czterokrotne) wydanie po- wieĞci ĩycie i niezwykáe przygody Īoánierza Iwana Czonkina⁵ (ɀɢɡɧɶ ɢ ɧɟɨɛɵɱɚɣɧɵɟ ɩɪɢɤɥɸɱɟɧɢɹ ɫɨɥɞɚɬɚ ɂɜɚɧɚ ɑɨɧɤɢɧɚ, 1975), potem jej drugiej czĊĞci – Pretendent do tronu, 2012 (ɉɪɟɬɟɧɞɟɧɬ ɧɚ ɩɪɟɫɬɨɥ, 1979), oraz jednej z ostatnich powieĞci tego autora – SpiĪową miáoĞü Agáai, 2006 (Ɇɨɧɭɦɟɧɬɚɥɶɧɚɹ ɩɪɨɩɚɝɚɧɞɚ), nie mniej popu- larną choüby za sprawą, wydanego w latach 80. Donosiciela nr 1 (Ⱦɨɧɨɫɱɢɤ 001, ɢɥɢ

2 W tym samym roku ukazaá siĊ jeszcze jeden numer „Literatury na ĝwiecie”, tym razem w caáoĞci poĞwiĊ- cony dwóm twórcom – Wáadimirowi Majakowskiemu i Andriejowi Páatonowowi.

3 Gáówne kierunki rozwoju wspóáczesnej literatury rosyjskiej zob. np. Ʉɪɚɜɱɟɧɤɨɜɚ ȿɜɝɟɧɢɹ, ɉɨɩɨɜɢɱ ɇɚɬɚɥɶɹ. 2012. Ɋɭɫɫɤɚɹ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɚ XXI ɜɟɤɚ. Ɇɨɫɤɜɚ: ɉɪɨɝɪɚɦɦɚ; Ȼɨɝɞɚɧɨɜɚ Ɉɥɶɝɚ. 2001. ɋɨɜɪɟɦɟɧɧɵɣ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɧɵɣ ɩɪɨɰɟɫɫ. ɋɚɧɤɬ-ɉɟɬɟɪɛɭɪɝ: ɋɚɧɤɬ-ɉɟɬɟɪɛɭɪɝɫɤɢɣ ɝɨɫ. ɭɧ-ɬ. Ɏɢɥɨɥ. ɮɚɤ-ɬ.

4 W 1974 roku ukazaáo siĊ táumaczenie wczesnego opowiadania Wáadimira Wojnowicza, Przyjaciele (Wojnowicz Wáadimir. 1974. Przyjaciele. Przeá. Piotrowska I. Warszawa: Wyd. Iskry), zaĞ potem jednoaktówka Trybunaá (Wojnowicz Wáadimir. 1988. Trybunaá. Przeá. Lach M. Warszawa: Wyd. PrzedĞwit), pierwsza czĊĞü trylogii o Īoánierzu Iwanie Czonkinie (1990), opowiadanie Czapka (Wojnowicz Wáadimir. 1990. Czapka. Przeá.

Desperak E. Warszawa: Wyd. BIS), antyutopia Moskwa 2042 (Wojnowicz Wáadimir. 1992. Moskwa 2042. Przeá.

Broniatowska H. Warszawa: PIW).

5 W 1990 roku – Wyd. Polonia, 2006 – Wyd. Capricorn, 2011 – Wyd. Inne (w ramach serii „Polityki”

– Wspóáczesna literatura rosyjska), 2012 – Wyd. Fabryka Bestsellerów.

ȼɨɡɧɟɫɟɧɢɟ ɉɚɜɥɢɤɚ Ɇɨɪɨɡɨɜɚ, 1987), Jurija DruĪnikowa, miĊdzy innymi o najgáoĞniej- sze jego dzieáo – Anioáy na ostrzu igielnym, 2001 (Ⱥɧɝɟɥɵ ɧɚ ɤɨɧɱɢɤɟ ɢɝɥɵ, 1969–1976), a potem o ostatnią, wydaną krótko przed Ğmiercią autora powieĞü – Pierwszy dzieĔ resz- ty Īycia, 2010 (ɉɟɪɜɵɣ ɞɟɧɶ ɨɫɬɚɜɲɟɣɫɹ ɠɢɡɧɢ, 2008)⁶. Podobnie rzecz siĊ miaáa z twórczoĞcią Wasilija Aksjonowa⁷ czy Aleksandra SoáĪenicyna. Pojawiáa siĊ równieĪ dáugo oczekiwana (takĪe w Rosji) druga czĊĞü dylogii o bitwie stalingradzkiej – ĩycie i los, 2009 (ɀɢɡɧɶ ɢ ɫɭɞɶɛɚ, 1980) Wasilija Grossmana, Opowiadania koáymskie, 1999 (Ʉɨɥɵɦɫɤɢɟ ɪɚɫɫɤɚɡɵ, 1954–1973) Waráama Szaáamowa i Strona Ğciana (Ʉɪɭɬɨɣ ɦɚɪɲɪɭɬ, 1967) Eugenii Ginzburg⁸. Cenna w tym kontekĞcie jest teĪ próba choüby frag- mentarycznego, emblematycznego przybliĪenia twórczoĞci pisarzy starszego pokolenia, dotąd w Polsce niepublikowanych. MyĞlĊ tu choüby o Wáadimirze Zazubrinie, którego opowiadanie Drzazga, 2008 (ɓɟɩɤɚ, 1923) jest niezwykle przejmującym i waĪnym gáosem w dyskusji nad specyfiką okresu komunizmu wojennego w Rosji.

Nie bez znaczenia jest los twórczoĞci, ĞwiĊcących w Rosji w latach 90. XX wieku triumf, postmodernistów. JuĪ z pobieĪnej analizy polskiego rynku wydawniczego widaü, Īe ich pozycja jest stosunkowo mocna i stabilna. Na pierwszych miejscach bezsprzecznie plasują siĊ Wiktor Pielewin, Wiktor Jerofiejew i Wáadimir Sorokin. Począwszy od, wspo- minanego juĪ, Generation P, w Polsce ukazaáy siĊ wszystkie najwaĪniejsze utwory tego pisarza: Omon Ra (Ɉɦɨɧ Ɋɚ, 1992), Heám grozy, 2006 (ɒɥɟɦ ɭɠɚɫɚ, 2005), opubliko- waną kontynuacjĊ Empire V (Empire V, 2006) powieĞü Batman Apollo (Ȼɷɬɦɚɧ Ⱥɩɨɥɥɨ, 2013). Nie mniejszą liczbą przekáadów moĪe siĊ poszczyciü Wiktor Jerofiejew, którego ostatnia ksiąĪka Akimudy (Ⱥɤɢɦɭɞɵ, 2012) zebraáa sporo pozytywnych recenzji.

O ile w przypadku dwóch pierwszych wspominanych autorów bez wiĊkszych trudno- Ğci udaje siĊ przeĞledziü ich drogĊ twórczą, o tyle nie moĪna tego powiedzieü o trzecim.

TwórczoĞü Wáadimira Sorokina jest dla polskiego odbiorcy w duĪym stopniu zagadką, albowiem jest ona dostĊpna dopiero od trylogii Lód, 2004 (Ʌɺɞ, 2002), Droga Bro, 2006 (ɉɭɬɶ Ȼɪɨ, 2004) i 23 000, 2007 (23 000, 2005) (a wiĊc z caákowitym, jeĞli nie liczyü wspomnianej juĪ Kolejki, pominiĊciem pierwszego, skupionego na dekonstrukcji dyskursu socrealistycznego oraz walce z klasykami literatury, okresu twórczoĞci), a i to fragmentarycznie. Po lodowej trylogii z bogatego i wielokierunkowego dorobku pisarza ukazaáy siĊ zaledwie trzy pozycje – DzieĔ oprycznika, 2008 (Ⱦɟɧɶ ɨɩɪɢɱɧɢɤɚ, 2006),

6 Oprócz tego w ostatnich latach ukazaáy siĊ miĊdzy innymi: PostrzĊpiony Īagiel miáoĞci. 2005. Przeá. Fast P. i Rojewska-Olejarczuk E. Ossa: Wyd. dom na wsi] i Wiza do przedwczoraj. 2003. Przeá. Fast P. Kraków:

Wyd. ARCANA.

7 W latach 1999-2000 roku pojawiáy siĊ kolejno: Oparzenie (Ɉɠɨɝ, 1975), Nowy sáodki styl (ɇɨɜɵɣ ɫɥɚɞɨɫɬɧɵɣ ɫɬɢɥɶ, 1996), Wyspa Krym (Ɉɫɬɪɨɜ Ʉɪɵɦ, 1979), Pokolenie zimy (ɉɨɤɨɥɟɧɢɟ ɡɢɦɵ, 1991-1992), Wojna i wiĊzienie (ȼɨɣɧɚ ɢ ɬɸɪɶɦɚ, 1991-1992) i WiĊzienie i pokój (Ɍɸɪɦɚ ɢ ɦɢɪ, 1991-1992), zaĞ w 2009 – jedna z najnowszych jego powieĞci – Moskwa Kwa-Kwa (Ɇɨɫɤɜɚ Ʉɜɚ-Ʉɜɚ, 2006), Zob. Aksjonow Wasilij.

2000. Oparzenie. Przeá. KĊdzierski S. Warszawa: Wyd. Amber; Aksjonow Wasilij. 2000. Nowy sáodki styl. Przeá.

Koáodziej I. Warszawa: Wyd. Amber; Aksjonow Wasilij. 1999. Pokolenie zimy. Przeá. Putrament M. Warszawa:

Wyd. Amber; Aksjonow Wasilij. 2000. Wojna i wiĊzienie. Przeá. Putrament M. Warszawa: Wyd. Amber; Aksjo- now Wasilij. 1999. WiĊzienie i pokój. Przeá. Putrament M. Warszawa: Wyd. Amber; Aksjonow Wasilij. 2009.

Moskwa Kwa-Kwa. Przeá. Redlich J. Warszawa: Wyd. ĝwiat KsiąĪki.

8 Zob. Ginzburg Eugenia. 2010. Stroma Ğciana. Przeá. Mandalian A. Warszawa: Wyd. Czytelnik. Gwoli ĞcisáoĞci naleĪy zaznaczyü, Īe nie jest to pierwsze wydanie. WczeĞniej pozycja ta ukazaáa siĊ w 1989 roku.

Cukrowy Kreml, 2011 (ɋɚɯɚɪɧɵɣ Ʉɪɟɦɥɶ, 2008) i Zamieü, 2013 (Ɇɟɬɟɥɶ, 2010), które obrazują ostatni okres twórczoĞci pisarza i które nie dają peánego obrazu jego drogi twórczej.

Upadek Imperium przyniósá burzliwy rozwój prozy kobiecej. Początkowo miaáy one gáównie jeden cel – „pragnienie dotarcia do czytelnika oraz przerwanie zmowy milczenia, jaka otaczaáa nazwiska piszących kobiet” [RowieĔska 2005, 86]. U progu XXI wieku sytuacja siĊ zmieniáa. Kobiety nie tylko trwale wpisaáy siĊ we wspóáczesną literaturĊ rosyjską, lecz takĪe zajĊáy w niej poczesne miejsce. MetamorfozĊ tĊ obrazują przekáady pisarek róĪnych pokoleĔ (od Ludmiáy Pietruszewskiej Jest noc, 2012 (ȼɪɟɦɹ ɧɨɱɶ, 1992), Numer jeden, albo w ogrodach innych moĪliwoĞci, 2010 (ɇɨɦɟɪ Ɉɞɢɧ, ɢɥɢ ȼ ɫɚɞɚɯ ɞɪɭɝɢɯ ɜɨɡɦɨɠɧɨɫɬɟɣ, 2004); Ludmiáy Ulickiej Sonieczka, 2004 (ɋɨɧɟɱɤɚ, 1992), Medea i jej dzieci, 2004 (Ɇɟɞɟɹ ɢ ɟɺ ɞɟɬɢ, 1996), Przypadek doktora Kuko- ckiego, 2005 (Ʉɚɡɭɫ Ʉɭɤɨɰɤɨɝɨ 2001), Szczerze oddany Szurik, 2007 (ɂɫɤɪɟɧɧɟ ɜɚɲ ɒɭɪɢɤ, 2003), Daniel Stein, táumacz, 2012 (Ⱦɚɧɢɷɥɶ ɒɬɚɣɧ, ɩɟɪɟɜɨɞɱɢɤ, 2006), Lidii Czukowskej miĊdzy innymi PrzedĞmiercie, 1991 (ɉɨ ɷɬɭ ɫɬɨɪɨɧɭ ɫɦɟɪɬɢ, 1978), ZejĞcie pod wodĊ, 2010 (ɋɩɭɫɤ ɩɨɞ ɜɨɞɭ, 1972) i Diny Rubiny Na górnej Masáowce (ɇɚ ȼɟɪɯɧɟɣ Ɇɚɫɥɨɜɤɟ, 2001), Oto idzie Mesjasz! (ȼɨɬ ɢɞɺɬ Ɇɟɫɫɢɹ!, 1966), Po sáo- necznej stronie ulicy (ɇɚ ɫɨɥɧɟɱɧɨɣ ɫɬɨɪɨɧɟ ɭɥɢɰɵ, 2006), Biaáy goáąbek z Kordoby, 2012 (Ȼɟɥɚɹ ɝɨɥɭɛɤɚ Ʉɨɪɞɨɜɵ, 2009), Pismo Leonarda, 2010 (ɉɨɱɟɪɤ Ʌɟɨɧɚɪɞɨ, 2008) po TatianĊ Toástoj KyĞ, 2004 (Ʉɵɫɶ, 2000); JelenĊ CzyĪową Czas kobiet, 2013 (ȼɪɟɦɹ ɠɟɧɳɢɧ, 2009); MariĊ Arbatową Na imiĊ mi kobieta, 2005 (Ɇɧɟ 46, 1998); WiktoriĊ Tokariewą MiáoĞü na caáe Īycie, 2006 (ɋɜɨɹ ɩɪɚɜɞɚ, 2002); OlgĊ Sáawnikową 2017, 2013 (2017, 2006), Lekka gáowa, 2014 (Ʌɟɝɤɚɹ ɝɨɥɨɜɚ, 2010); OksanĊ Robski Casual, 2006, SzczĊĞcie nadejdzie jutro, 2007) i IrinĊ DienieĪkinĊ Daj mi!, 2004 (Ⱦɚɣ ɦɧɟ!, 2001) oraz uprawiających róĪne gatunki literackie – od klasycznej powieĞci obyczajowej po kryminaá i fantastykĊ. W najnowszych, ukazujących siĊ na przeáomie XX i XXI wieku utworach moĪna zauwaĪyü znaczącą modyfikacjĊ orientacji tematyczno-problematycz- nej. Przykáadowo, zaznacza siĊ odejĞcie od tematyki rodzino-bytowej na rzecz zwrotu ku problemom filozoficzno-spoáecznym, takim jak: dialog kultur, pamiĊü historyczna (w tym problem pokolenia lat 60.) czy kwestia Īydowska. Z nową siáą pojawia siĊ takĪe problem wizerunku i toĪsamoĞci kobiety-pisarki (równieĪ w kontekĞcie dzieciĔstwa traktowanego jako swoista pamiĊü historyczna), a przy okazji nowego wymiaru kwestii wolnoĞci páciowej. WciąĪ teĪ znaczące miejsce zajmuje (zapoczątkowany symbolicznie przez IrinĊ DienieĪkinĊ) gáos pokolenia next, do którego w pewnym sensie naleĪy zali- czyü fenomen socjologiczny, jakim jest obraz Nowego Rosjanina stworzony przez niego samego (powieĞci Oksany Robski).

Od koĔca lat 90. aktywnie rozwija siĊ takĪe temat wojny w Afganistanie i Czeczenii.

Dominują w nim dwa spojrzenia – uczestnika albo niezaangaĪowanego bezpoĞrednio obserwatora. NiezaleĪnie od punktu wyjĞcia, wojna jawi siĊ jako zjawisko caákowicie pozbawione elementu wzniosáoĞci, ale i jednoznacznie negatywne, destrukcyjnie wpáy- wające na jednostkĊ. W zaleĪnoĞci od lokalizacji miejsca akcji (linia frontu lub tyáy) jest to bowiem albo przestrzeĔ wymyĞlnych tortur, okrutnych, absurdalnych i bezsensownych

Ğmierci, zob. Zachar Priliepin Patologie, 2010 (ɉɚɬɨɥɨɝɢɢ, 2004)⁹ i Arkadij Babczenko DziesiĊü kawaáków o wojnie, 2009 (Ⱦɟɫɹɬɶ ɫɟɪɢɣ ɨ ɜɨɣɧɟ, 2002), albo pole do rozwija- nia podejrzanych interesów, na których moĪna dobrze i szybko zarobiü, zob. Wáadimir Makanin, Asan, 2009 (Ⱥɫɚɧ, 2008)).

Niejako równolegle rozwija siĊ gatunek powieĞci politycznej, czĊsto obfitującej w fantastyczne teorie spiskowe, a bĊdącej bezpoĞrednią reakcją na bieĪące wydarzenia polityczne w Rosji. Przykáadami mogą byü, oparta na teorii o spisku byáych wspóápra- cowników KGB, Operacja Heksogen, 2005 (Ƚɨɫɩɨɞɢɧ Ƚɟɤɫɨɝɟɧ, 2002) Aleksandra Prochanowa lub, odwoáująca siĊ do zapoczątkowanej przez MatkĊ Maksyma Gorkiego, tradycji rewolucyjnego maksymalizmu w walce z wáadzą, druga powieĞü Zachara Pri- lepina – Sankja.

Upadek ZSRR i zapoczątkowana w latach 90. tzw. czwarta fala emigracji rosyjskiej odbiáy siĊ szerokim echem w powieĞciach poĞwiĊconych pracy táumaczy, codziennie zmagających siĊ z problemem niezrozumienia pomiĊdzy narodami, pokoleniami i krĊga- mi kulturowymi. Tragizm koniecznoĞci nieustannego zmagania siĊ z tym powszechnym, niestety, zagadnieniem jest tematem powieĞci Ludmiáy Ulickiej Daniel Stein, táumacz i Michaiáa Szyszkina Wáos Wenery, 2008 (ȼɟɧɟɪɢɧ ɜɨɥɨɫ, 2005).

Analiza problemów spoáecznych nie ogranicza siĊ wyáącznie do kwestii dotyczą- cych ludzi dorosáych. JuĪ początek lat 90. przyniósá rozwój, nawiązującej do tradycji XIX-wiecznej literatury o dzieciach, autobiograficznej prozy o dzieciĔstwie. Prekursorem byá (znany takĪe w Polsce) Paweá Sanajew i jego báyskotliwy i jednoczeĞnie przeraĪający w swej brutalnoĞci i utwór o patologicznie zaborczej i wyniszczającej miáoĞci – Pocho- wajcie mnie pod podáogą, 2009 (ɉɨɯɨɪɨɧɢɬɟ ɦɟɧɹ ɡɚ ɩɥɢɧɬɭɫɨɦ, 1994). Oprócz tego w Polsce ukazaáy siĊ jeszcze dwie inne powieĞci równie nieprzeciĊtnego autora Rubena Galllego: Na brzegu, 2005 (ə ɫɢɠɭ ɧɚ ɛɟɪɟɝɭ, 2005) i Biaáe na czarnym, 2005 (Ȼɟɥɨɟ ɧɚ ɱɺɪɧɨɦ, 2003). W przypadku obu autorów jest to proza trudna i niezwykle poruszająca, bo traktująca o gáĊbokich osobistych traumach. W przypadku Sanajewa – to gáĊboko dysfunkcyjna rodzina, zaĞ u Gallego – samotne dzieciĔstwo niechcianego, upoĞledzone- go fizycznie dziecka zamkniĊtego w paĔstwowej placówce opiekuĔczej. GáĊbiĊ wyrazu uwypukla fakt, Īe obaj pisarze zastosowali chwyt prowadzenia narracji z perspektywy dziecka oraz zadbali o fotograficzną wrĊcz dbaáoĞü o detale.

Zmiany ustrojowe i nastĊpujący po nich okres tzw. drapieĪnego kapitalizmu zaowo- cowaáy na początku XXI wieku wzmoĪonym zainteresowaniem antyutopią. Są to mniej lub bardziej ostre pamflety na Īycie polityczne Rosji. Jednoznacznie pesymistyczne spojrzenie na przyszáoĞü tego kraju wynika z faktu odĪywania tradycji niebezpiecznych historycznych strategii, takich jak oprycznina czy ambicje imperialne, a wszystko to w poáączeniu z powrotem tendencji izolacjonistycznych. Jako przykáady moĪna wymieniü wspominane juĪ wczeĞniej 2017 Olgi Sáawnikowej, DzieĔ oprycznika, Cukrowy Kreml i Zamieü Wáadimira Sorokina oraz Empire V Wiktora Pielewina.

9 Oprócz tej powieĞci ukazaáy siĊ (w tym samym wydawnictwie) jeszcze dwie pozycje tego autora: w 2008 roku powieĞü Sankja i w 2013, utrzymana w sensacyjno-obyczajowej konwencji, Czarna maápa.

Niezwykle ciekawa jest, niestety nieznana w Polsce, proza prawosáawna, poĞwiĊcona problematyce religijnej i przybliĪająca wspóáczesnemu czáowiekowi Ğwiat rosyjskiego prawosáawia i Cerkwi. Są to zarówno utwory autorstwa duchownych róĪnych szczebli hierarchii cerkiewnej, jak i Ğwieckich autorów (w tym Īon duchownych). W tym nurcie rozwijają siĊ róĪne odmiany prozy – od tradycyjnej prozy realistycznej (gáównie opo- wiadania, Īywoty ĞwiĊtych, wznowienia pamiĊtników autorstwa prawosáawnych autorów z lat minionych czy proza epistolarna), aĪ po prĊĪnie fantastykĊ i fantasy – od science fiction, poprzez antyutopiĊ, po heroic fantasy dla dzieci i máodzieĪy. Co prawda, o czym juĪ wspomniano, w Polsce utwory z tej grupy są niedostĊpne, ale w szczątkowej formie moĪna siĊ zapoznaü z jakby lĪejszą odmianą tego rodzaju prozy, a mianowicie prozą du- chową, speániającą rolĊ swego rodzaju poĞrednika pomiĊdzy wierzącymi i ateistami czy agnostykami. W utworach tego typu gáówny nacisk jest poáoĪony na wewnĊtrzną ewo- lucjĊ czáowieka, który Ğwiadomie odchodzi od Ğwiata materialnego i materialistycznego Ğwiatopoglądu na rzecz bogactwa duchowego. W centrum uwagi znajduje siĊ bohater na rozdroĪu, który zwykle pod wpáywem traumatycznego przeĪycia gubi sens Īycia.

Motywem fabuáotwórczym jest droga postrzegana dwuwymiarowo – jako ruch w czasie i przestrzeni oraz, poparty gáĊboką refleksją bohatera, proces dochodzenia do prawdy i istoty Īycia na ziemi. Istotną rolĊ odgrywa tu zwrot ku tradycji cerkiewnej postrzeganej jako podstawa odrodzenia siĊ czáowieka. Nie bez znaczenia jest w tym kontekĞcie motyw cudu jako namacalnego dowodu na istnienie nadnaturalnego sakralnego w Īyciu czáowie- ka. Dodatkowo, jako Īe tego typu utwory skupione są na procesie dochodzenia do wiary i przewartoĞciowywania dotychczasowych priorytetów, dochodzi do zburzenia stereotypu o Īyciu duchownych jako ludzi od początku bez reszty pogrąĪonych w mistyce. Przy- káadem moĪe posáuĪyü ostatnio wydana powieĞü, okrzykniĊtego przez rosyjską prasĊ

„rosyjskim Umberto Eco”, Jewgienija Wodoáazkina, Laur, 2015 (Ʌɚɜɪ, 2012).

Znaczącą rolĊ w poznawaniu i rozumieniu specyfiki wspóáczesnej Rosji mają re- portaĪe, wĞród których zdecydowanie na pierwszym miejscu plasuje siĊ seria ksiąĪek autorstwa Anny Politkowskiej: Rosja Putina, 2005 (ɉɭɬɢɧɫɤɚɹ Ɋɨɫɫɢɹ, 2004), Druga wojna czeczeĔska, 2006 (ȼɬɨɪɚɹ ɱɟɱɟɧɫɤɚɹ, 2002), UdrĊczona Rosja. Dziennik buntu, 2007 (A Russian Diary), Tylko prawda. Artykuáy i reportaĪe, 2011 (Nothing but the Truth:

Selected Dispatches).

Na drugim biegunie procesu rozwoju wspóáczesnej prozy rosyjskiej znajduje siĊ beletrystyka oraz literatura masowa (traktowana czĊsto teĪ jako projekt biznesowy).

W beletrystyce na pierwszym miejscu plasuje siĊ Borys Akunin. Choü autor zdobyá serca polskich czytelników powieĞciami zaliczanymi do gatunku kryminaáu historycznego (cykle o EraĞcie i Nikolasie Fandorinie oraz cykl o mniszce Pelagii), sporą popularnoĞü zdobyáy takĪe jego utwory spoza tej grupy, takie jak 3-czĊĞciowy cykl pod wspólnym tytuáem Gatunki (ɀɚɧɪɵ): PowieĞü szpiegowska, 2006 (ɒɩɢɨɧɫɤɢɣ ɪɨɦɚɧ, 2005), Po- wieĞü dla dzieci, 2007 (Ⱦɟɬɫɤɚɹ ɤɧɢɝɚ, 2005), Fantastyka, 2007 (Ɏɚɧɬɚɫɬɢɤɚ, 2005), oraz Historie cmentarne, 2006 (Ʉɥɚɞɛɢɳɟɧɫɤɢɟ ɢɫɬɨɪɢɢ, 2004) – firmowany dwojgiem nazwisk (Borys Akunin, Grigorij Czchartiszwili) zbiór esejów i nowel poĞwiĊconych najsáynniejszym Ğwiatowym cmentarzom. W podobnym do Akunina tonie piszą Leonid

Józefowicz, którego twórczoĞü jest znana polskiemu czytelnikowi dziĊki przekáadom trzech powieĞci: Dom schadzek, 2007 (Ⱦɨɦ ɫɜɢɞɚɧɢɣ, 2001), Kostium arlekina, 2006 (Ʉɨɫɬɸɦ Ⱥɪɥɟɤɢɧɚ, 2001) i KsiąĪĊ wiatru, 2008 (Ʉɧɹɡɶ ɜɟɬɪɚ, 2001) oraz Anton CziĪ jedyna dostĊpna na polskim rynku wydawniczym ksiąĪka tego autora to Boska trucizna, 2010 (Ȼɨɠɟɫɬɜɟɧɧɵɣ ɹɞ, 2009). Nie bez przyczyny porównywani do Akunina autorzy proponują de facto bardzo podobny co ten ostatni schemat – w centrum wydarzeĔ jest postaü Ğledczego, któremu przychodzi zmierzyü siĊ z kolejną zagadką. A wszystko osa- dzone w realiach carskiej Rosji.

JeĞli chodzi o kryminaá wspóáczesny, to (podobnie jak w Rosji) prym wiodą pisarki.

Na pierwszym miejscu od lat utrzymuje siĊ Aleksandra Marinina – gáówna przedstawi- cielka, adaptowanego do nowej rzeczywistoĞci, kryminaáu milicyjnego, której powieĞci cyklicznie pojawiają siĊ w polskich przekáadach. Nieco gorzej wypada na tym tle popu- larny w Rosji kryminaá ironiczny, reprezentowany przez takie autorki jak Daria Doncowa, Tatiana Polakowa, Polina Daszkowa i Wiktoria Páatowa. O ile Marinina utrzymaáa siĊ na naszym rynku, to pozostaáe autorki – nie. Po wydaniu kilku powieĞci kaĪdej z nich, zaprzestano dalszych przekáadów ich utworów. Warto na tym tle odnotowaü teĪ dwie powieĞci Anny Maáyszewej: MiáoĞü zimniejsza od Ğmierci, 2005 (Ʌɸɛɨɜɶ ɯɨɥɨɞɧɟɟ ɫɦɟɪɬɢ, 2003) i Zatrute Īycie, 2007 (Ɉɬɪɚɜɥɟɧɧɚɹ ɠɢɡɧɶ, 1999), autorki tzw. krymi- naáów psychologiczno-mistyczno-fantastycznych. Tu takĪe po wydaniu dwóch pozy- cji dalsze táumaczenia wstrzymano, choü w Rosji Maáyszewa naleĪy do grona jednych z bardziej poczytnych autorek.

Odwrotnie sytuacja przedstawia siĊ w obszarze fantastyki¹⁰. Ta ostatnia w najróĪ- niejszych jej odmianach nieustannie cieszy siĊ powodzeniem wĞród polskich czytelni- ków. Najlepszym dowodem jest fakt, Īe oprócz pojawiających siĊ co jakiĞ czas nowoĞ- ci, cyklicznie wznawiane są pozycje klasyków gatunku jak choüby ĝlimak na zboczu (ɍɥɢɬɤɚ ɧɚ ɫɤɥɨɧɟ, 1966) czy Piknik na skraju drogi (ɉɢɤɧɢɤ ɧɚ ɨɛɨɱɢɧɟ, 1972) braci Strugackich¹¹ oraz powieĞci Kira Buáyczowa (takĪe spoza cyklu o Wielkim Guslarze).

Do rangi klasyka urósá juĪ takĪe Siergiej àukjanienko – wydano wszystkie jego wczeĞ- niejsze, zaliczane jeszcze do klasycznej science fiction, utwory, takie jak choüby cykl Linia marzeĔ, 2001 (Ʌɢɧɢɹ ɝɪɺɡ, 1995) czy GáĊbia, 2002 (Ƚɥɭɛɢɧɚ, 2001), na bieĪąco uzupeániany jest (zaliczany niekiedy – poprzez obecnoĞü wampirów – do horroru) cykl Patrole. Oprócz tego klika lat temu zaprezentowano dylogiĊ fantastyczną z gatunku urban fantasy – Brudnopis, 2008 (ɑɟɪɧɨɜɢɤ, 2005) i Czystopis (ɑɢɫɬɨɜɢɤ, 2007).

Innym ciekawym autorem jest Oleg Diwow – w Rosji pisarz znany, ceniony i po- strzegany jako nader twórczy eksperymentator, próbujący swoich siá w róĪnych od- mianach fantastyki, w Polsce mniej popularny. Dotąd ukazaáa siĊ niewielka czĊĞü jego dorobku twórczego, za to prezentowane pozycje pozwalają choü fragmentarycznie oceniü potencjaá tego autora Są to miĊdzy innymi: opowiadanie Zdrajca (ɉɪɟɞɚɬɟɥɶ, 2000) w zbiorze Wilcza krew (2003), powieĞci: dryfująca w kierunku antyutopii Wybrakówka, 2005 (ȼɵɛɪɚɤɨɜɤɚ, 1999), typowa „twarda science fiction” – Najlepsza zaáoga sáonecz-

10 O rosyjskiej fantastyce naukowej zob. Mazurkiewicz I, II, III (online).

11 Ostatnio powieĞci Strugackich ukazaáy siĊ w ramach serii „projekt S.T.A.L.K.E.R.”

nego, 2007 (Ʌɭɱɲɢɣ ɷɤɢɩɚɠ ɋɨɥɧɟɱɧɨɣ, 1998) i horror – Nocny obserwator (ɇɨɱɧɨɣ ɫɦɨɬɪɹɳɢɣ, 2004), oraz kilka przekáadów opowiadaĔ w miesiĊczniku „Fantastyka” oraz antologiach Kroki w nieznane.

Niesáabnącym zainteresowaniem cieszą siĊ twórcy fantasy, tacy jak: Nik Pierumow – jeden z twórców rosyjskiego fantasy; w Polsce znany miĊdzy innymi jako autor trylogii PierĞcieĔ mroku (Ʉɨɥɶɰɨ Ɍɶɦɵ, 1989-1995), cyklu Imperium ponad wszystko (ɂɦɩɟɪɢɹ ɩɪɟɜɵɲɟ ɜɫɟɝɨ, 2002-2004), Kroniki Hjorwardu (ɏɪɨɧɢɤɢ ɏɶɺɪɜɚɪɞɚ, 1995-), Kroni- ki przeáomu (Ʌɟɬɨɩɢɫɢ Ɋɚɡɥɨɦɚ, 1998-2006), ĝwiat siedmiu zwierząt (ɋɟɦɶ Ɂɜɟɪɟɣ Ɋɚɣɥɟɝɚ, 2007-2011), Andriej i Marina Diaczenko – autorzy tzw. sáowiaĔskiej fantasy – 4-czĊĞciowego cyklu Tuáacze (ɋɤɢɬɚɥɶɰɵ, 1994-2000), powieĞci Rytuaá, 2008 (Ɋɢɬɭɚɥ, 1996), Armaged-dom (Ⱥɪɦɚɝɟɞ-ɞɨɦ, 1999), Czas wiedĨm, Dolina sumienia, KaĨĔ, magom wszystko wolno (Ɇɚɝɚɦ ɦɨɠɧɨ ɜɫɺ, 2001), Waran (ȼɚɪɚɧ, 2004), Vita Nostra (Vita Nostra, 2007), Miedziany król (Ɇɟɞɧɵɣ ɤɨɪɨɥɶ, 2008), Granica (ɉɟɧɬɚɤɥɶ, 2005), czy Aááa Gorelikowa – fantasy Korund i salamandra (Ʉɨɪɭɧɞ ɢ ɫɚɥɚɦɚɧɞɪɚ, 2006). Do tej grupy warto zaliczyü takĪe Marią GalinĊ, której hybrydyczne pod wzglĊdem formy i treĞci powieĞci Ekspedycja – 2 Wilcza gwiazda (ȼɨɥɱɶɹ ɡɜɟɡɞɚ, 2003), Patrzący z ciemnoĞci (Ƚɥɹɞɹɳɢɟ ɢɡ ɬɟɦɧɨɬɵ: ɏɪɨɧɢɤɢ Ʌɟɨɧɚɪɞɚ Ʉɚɥɝɚɧɨɜɚ, ɷɬɧɨɝɪɚɮɚ, 2004) eksponują typowe dla fantastyki tematy: „obcy” i „postapokaliptyczny Ğwiat”

w oryginalnej, bĊdącej poáączeniem klasycznego science fiction i fantasy, formie. Nie mniej ciekawie wypadają na tym tle autorzy odmiany fantastyki niezbyt znanej w Polsce, a mianowicie tzw. bojewików (militarna odmiana fantastyki) – Wadim Panow Wojny prowokują nieudacznicy, 2008 (ȼɨɣɧɵ ɧɚɱɢɧɚɸɬ ɧɟɭɞɚɱɧɢɤɢ, 2001) i Wasilij Goáowa- czew: Wirus mroku (ȼɢɪɭɫ ɬɶɦɵ, 1994), Wysáannik (ɉɨɫɥɚɧɧɢɤ, 1994)). Do grupy tej moĪna takĪe zaliczyü, niestety, maáo znanego w Polsce, a doĞü mocno z nią związanego (pisarz jest miĊdzy innymi táumaczem z jĊzyka polskiego, wspóápracuje takĪe z polskimi twórcami i wydawcami fantastyki), Leonida Kudriawcewa. Ten utalentowany, chĊtnie siĊgający zarówno po typową s-f, jak i kryminaá doczekaá siĊ tylko dwóch przekáadów.

Są to utrzymane w konwencji komputerowej cyber-fantasy powieĞci Polowanie na Qua- cka, 2000 (Ɉɯɨɬɚ ɧɚ Ʉɜɚɤɚ, 1999) i Prawo metamorfa, 2000 (Ɂɚɤɨɧ ɨɛɨɪɨɬɧɹ, 1999).

W tym kontekĞcie interesującą pozycją jest A mnie kocha Julia Roberts, 2005 (Ɇɟɧɹ ɥɸɛɢɬ Ⱦɠɭɥɢɹ Ɋɨɛɟɪɬɫ: ȼɢɪɬɭɚɥɶɧɵɣ ɪɨɦɚɧ, 2005) Nikoáaja Nasiedkina – ksiąĪka z pogranicza fantastyki i powieĞci obyczajowej. Jest to osadzona w realiach wspóáczesnej Rosji opowieĞü o fatalnych skutkach obsesyjnej miáoĞci do „Idoru” – wirtualnej postaci rodem z powieĞci Williama Wilsona.

Fantastyka z nutą obyczajowo-polityczną, czĊsto ewoluująca w kierunku fantasy, to przede wszystkim nacechowane ironią i groteską utwory Jewgienija àukina: Purpurowa aura Protopartorga (Ⱥɥɚɹ ɚɭɪɚ ɩɪɨɬɨɩɚɪɬɨɪɝɚ, 2000), Robiü za psa (ɑɭɲɶ ɫɨɛɚɱɶɹ, 2003), Strefa sprawiedliwoĞci, 2004 (Ɂɨɧɚ ɫɩɪɚɜɟɞɥɢɜɨɫɬɢ, 1998) i Andrieja Siniakina.

Na szczególną uwagĊ zasáuguje tu zbiór Wáadca mórz, 2005 (ȼɥɚɞɱɢɰɚ ɦɨɪɟɣ: ɂɫɬɨ- ɪɢɱɟɫɤɨɟ ɩɨɜɟɫɬɜɨɜɚɧɢɟ ɜɪɟɦɟɧ ɉɟɬɪɚ ȼɟɥɢɤɨɝɨ, 2000) – krótkie powieĞci osadzone w realiach rosyjskiej prowincji, okraszone sporą dawką przaĞnego humoru, ironii z zacho- dzących tam przemian, czĊsto zaludnione przez postaci rodem z buáhakowowskich fars.

Nie sposób takĪe pominąü miĊdzynarodowych, a zainspirowanych przez rosyjskich autorów, projektów pisarskich o tematyce postapokaliptycznej, takich jak: Metro¹², Stal- ker, Survivarium.

W gronie fantastów znaleĨli siĊ autorzy dryfujący w kierunku horroru: Anna Staro- biniec Szczeliny, 2007 (ɓɟɥɶ, 2005), Schron 7/7, 2008 (ɍɛɟɠɢɲɟ 3/9, 2006), Michaiá Jelizarow Bibliotekarz, 2012 (Ȼɢɛɥɢɨɬɟɤɚɪɶ, 2007) i tradycji noir: Siergiej Kuzniecow Skóra motyla, 2012 (ɒɤɭɪɤɚ ɛɚɛɨɱɤɢ, 2006). Warto równieĪ odnotowaü pojawienie siĊ na polskim rynku wydawniczym zbioru opowiadaĔ Moskwa noir (2011), w któ- rym znalazáy siĊ opowiadania kilkunastu wspóáczesnych autorów rosyjskich. Niektóre z wymienionych pozycji nie są wolne od niedociągniĊü, ale za to niewątpliwie ciekawe poznawczo jako namacalny dowód artystycznych poszukiwaĔ autorów w rejonach dotąd sáabo lub w ogóle nierozpracowanych.

Interesującym zjawiskiem na rosyjskim rynku wydawniczym są serie ksiąĪek fanta- stycznych wydawanych pod pseudonimem, w których pisarz funkcjonuje jako literacka mistyfikacja. W Polsce nie zyskaáy one dotąd szczególnej popularnoĞci, czego dowodem jest fakt, Īe dotąd jedynym przykáadem tego rodzaju literatury jest táumaczenie pierwszej czĊĞci, utrzymanego w konwencji fantasy z elementami sensacji, cyklu Labirynty Echo – Obcy, 2013 (ɑɭɠɚɤ, 2001), autorstwa Maxa Freia (Swietáana Martynczik).

Na zakoĔczenie nie sposób pominąü literatury mainstreamu. Nie jest ona, co prawda, jakoĞciowo wartoĞciowa, nie mniej dostarcza sporo informacji socjologicznych o wspóá- czesnym spoáeczeĔstwie rosyjskim. Przykáadami moją sáuĪyü powieĞci Oksany Robski Casual i Casual 2 i Siergieja Minajewa DuchLESS, 2012 (DuchLESS, 2006).

Jak widaü, oferta jest caákiem spora i przynajmniej pobieĪnie odzwierciedla najnow- sze i najbardziej Īywotne trendy w literaturze rosyjskiej. Caáy czas jednak do rozwaĪenia pozostaje kwestia selekcji táumaczonych pozycji – polski czytelnik dostaje stosunkowo duĪo, ale nie wie, co jest wartoĞciowe, a co tylko sáuĪy rozrywce. Z jednej strony jest to wada, z drugiej – zaleta. Po pierwsze, prowadzona nieco chaotycznie, polska poli- tyka wydawnicza sprawia, Īe otwiera siĊ szerokie pole do badaĔ literackich. Po drugie (co dotyczy czytelników znających jĊzyk rosyjski), przekáady (nawet pojedyncze) mogą byü impulsem do rozszerzenia spektrum poszukiwaĔ badawczych o utwory nowych, dotąd nieznanych, twórców.

Bibliografia

Ȼɨɝɞɚɧɨɜɚ Ɉɥɶɝɚ. 2001. ɋɨɜɪɟɦɟɧɧɵɣ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɧɵɣ ɩɪɨɰɟɫɫ. ɋɚɧɤɬ-ɉɟɬɟɪɛɭɪɝ: ɋɚɧɤɬ-ɉɟɬɟɪ- ɛɭɪɝɫɤɢɣ ɝɨɫ. ɭɧ-ɬ. Ɏɢɥɨɥ. ɮɚɤ-ɬ.

ȼɚɜɠɢɧɶɱɚɤ Ⱥɥɟɤɫɚɧɞɪ. 2011. Ɋɭɫɫɤɚɹ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɚ ɜ ɫɨɜɪɟɦɟɧɧɨɣ ɉɨɥɶɲɟ. B: ɏɏI ɜɟɤ. ɂɬɨɝɢ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɧɨɝɨ ɞɟɫɹɬɢɥɟɬɢɹ: ɹɡɵɤ– ɤɭɥɶɬɭɪɚ – ɨɛɳɟɫɬɜɨ. Ɇɚɬɟɪɢɚɥɵ ɦɟɠɞɭɧɚɪɨɞɧɨɣ

12 Projekt zapoczątkowany powieĞcią Dmitrija Gáuchowskiego Metro 2033 (Ɇɟɬɪɨ 2033, 2005). Gáu- chowski cieszy siĊ do dziĞ sporą popularnoĞcią w Polsce. Oprócz powieĞci Metro 2033, ukazaáy siĊ Metro 2034 (Ɇɟɬɪɨ 2034, 2009), Czas zmierzchu (ɋɭɦɟɪɤɢ, 2007), Futu.re, 2015 (Ȼɭɞɭɳɟɟ, 2013) oraz zbiór opowiadaĔ Witajcie w Rosji, 2014 (The Russian Anti-Popular Tales, 2014). Niedáugo pojawi siĊ przekáad polski kolejnej powieĞci autora – Metro 2035.

ɧɚɭɱɧɨ-ɩɪɚɤɬɢɱɟɫɤɨɣ ɤɨɧɮɟɪɟɧɰɢɢ, 21 ɚɩɪɟɥɹ – ɞɟɤɚɛɪɶ 2010 ɝɨɞɚ. Pɟɞ. Ȼɨɥɶɲɚɤɨɜa Ⱥ.ɘ.

ɢ Ⱦɵɪɞɢɧɚ Ⱥ.Ⱥ. ɍɥɶɹɧɨɜɫɤ: ɍɥȽɌɍ: 317-322.

Ʉɪɚɜɱɟɧɤɨɜɚ ȿɜɝɟɧɢɹ, ɉɨɩɨɜɢɱ ɇɚɬɚɥɶɹ. 2012. Ɋɭɫɫɤɚɹ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɚ XXI ɜɟɤɚ. Ɇɨɫɤɜɚ: ɉɪɨ- ɝɪɚɦɦɚ.

Jerofiejew Wiktor. 1994. Rosyjskie kwiaty záa. Przeá. Pomorski A. „Literatura na ĝwiecie” nr 7-8:

337-346.

Mazurkiewicz Adam. Nowa rosyjska fantastyka naukowa (rekonesans), cz. I i II, W: http://www.

creatio.art.pl/index.php?menu=archiwum&archid=41&artid=877 [DostĊp 10 II 2015].

Mazurkiewicz Adam. Nowa rosyjska fantastyka naukowa (rekonesans), cz. III. W: http://www.creatio.

art.pl/index.php?menu=archiwum&archid=45&artid=1012 [DostĊp 10 II 2015].

RowieĔska Tatiana. 2005. Historia prozy kobiecej w epoce transformacji, czyli „oczy szeroko zamkniĊte” rosyjskiego feminizmu. W: Literatury sáowiaĔskie po roku 1989. Nowe zjawiska, tendencje, perspektywy. T. II: Feminizm. Red. Kraskowska E. Warszawa: Kolor PLUS: 84-94.

ĝwieĪy Janusz. 1999. Najnowsza literatura rosyjska w Polsce: CoĞ wiemy, ale wciąĪ za maáo,

„Dekada Literacka” nr 9/10 (155/156): 1-2.

Summary

READING RUSSIA. CONTEMPORARY RUSSIAN PROSE IN POLAND.

SELECTED ISSUES

The aim of this paper is to diagnose the presence of contemporary Russian prose in Poland.

The starting point for the discussion is related to articles depicting present tendencies and the directions the latest Russian literature heads for. On the basis of an overview of Polish translations of texts authored by Russian writers it may be concluded that Polish readers have an opportunity to follow the most contemporary trends in the development of Russian literature.

Kontakt z Autorką:

olazywert@o2.pl