Kraków, dnia 22 grudnia 2021 r. Poz UCHWAŁA NR XLVIII/365/21 RADY GMINY ŁUŻNA. z dnia 20 grudnia 2021 roku

(1)

UCHWAŁA NR XLVIII/365/21 RADY GMINY ŁUŻNA z dnia 20 grudnia 2021 roku

w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie w Gminie Łużna na lata 2022-2025

Na podstawie art. 18 ust. 2, pkt. 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tj.: Dz.U.

z 2021 r. poz.1372 z pózn. zm.) oraz art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. z 2021 r., poz. 1249 z późn. zm.), Rada Gminy Łużna uchwala, co następuje:

§ 1. Przyjmuje się Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie w Gminie Łużna na lata 2022-2025 w brzmieniu stanowiącym załącznik nr 1 do niniejszej uchwały.

§ 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Łużna.

§ 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2022 roku po wcześniejszym ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Małopolskiego.

Przewodniczący Rady Gminy

Tomasz Ptaszek

DZIENNIK URZĘDOWY

WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO

Kraków, dnia 22 grudnia 2021 r.

Poz. 7980

Podpisany przez:

Monika Majsak-Bialczyk; MUW Data: 22.12.2021 15:41:20

(2)

GMINNY PROGRAM

PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR

PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2022-2025

Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Łużnej

Łużna, 2021 rok

(3)

2

Spis treści

I. Uwagi wprowadzające………..3

II. Aktualna diagnoza obszaru objętego oddziaływaniem Programu………...4

2.1. Treść diagnozy……….…4

2.2. Wnioski z diagnozy………..13

2.3. Odniesienie wyników diagnozy do Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych oraz Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych dla Gminy Łużna na 2022 rok ………...14

III. Cele programu i ich operacjonalizacja……….16

IV. Ewaluacja programu……….……….19

V. Spis tablic i rysunków……….…..….20

(4)

3

I. Uwagi wprowadzające

Przystępując do budowy niniejszego dokumentu przyjęto następujące, główne założenia brzegowe, którymi następnie kierowano się nadając ostateczne formy poszczególnym częściom Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie (dalej – Program):

I. Opracowanie i wdrożenie Programu jest obowiązkiem ustawowym gminy, wynikającym z ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy, którego podjęli się pracownicy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Łużnej.

II. Opracowując Program kierowano się dokumentem Wojewody Małopolskiego pn.

MAŁOPOLSKIE INSTYTUCJE WOBEC PRZEMOCY. Materiały instruktażowe, zalecenia i procedury postępowania interwencyjnego w sytuacjach kryzysowych związanych z przemocą w rodzinie.

III. „Uznając, że przemoc w rodzinie narusza podstawowe prawa człowieka, w tym prawo do życia i zdrowia oraz poszanowania godności osobistej, a władze publiczne mają obowiązek zapewnić wszystkim obywatelom równe traktowanie i poszanowanie ich praw i wolności, a także w celu zwiększania skuteczności przeciwdziałania przemocy w rodzinie…”[ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy] – za najwyższą wartość Programu przyjęto dobro mieszkańców Gminy Łużna.

IV. Z perspektywy statystycznej, ilościowej, problem przemocy na terenie Gminy posiada charakter śladowy. Istnieją jednak przesłanki do uznania go za niewystarczająco diagnozowany. Z dostępnych danych wynika, że statystyczną ofiarą przemocy jest kobieta niepijąca, doznająca przemocy fizycznej i psychicznej ze strony mężczyzny pod wpływem alkoholu. Rozpoznaną potrzebą chwili stało się zatem nakreślenie następujących celów Programu:

1. Zdiagnozowane zjawisko przemocy w rodzinie,

2. Poprawiona sytuacja ofiar przemocy i nałogu sprzyjającemu jej stosowaniu,

3. Utworzony, zintegrowany system pomocy rodzinie z problemem przemocy domowej.

V. Program stanowi operacjonalizację Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2019-2023, jak również nawiązanie do Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych dla Gminy Łużna na 2022 rok. Jest zatem instrumentem lokalnego systemu planistycznego.

VI. Zgodnie z zasadami planowania strategicznego, Program obejmuje średniookresowy horyzont wyznaczania celów, który wyznaczono na cztery lata.

(5)

4

II. Aktualna diagnoza obszaru objętego oddziaływaniem Programu

2.1. Treść diagnozy

Informacje zamieszczone w Internetowym Obserwatorze Statystyk Społecznych dają podstawy sądzić, że Gmina Łużna, w 2020 roku nie należała do gmin odznaczających się wysoką skalą oddziaływania zjawiska przemocy (rysunek 1). Wskaźnik dla Gminy Łużna wynosił - 2,6%, dla porównania - najwyższa wartość wskaźnika wynosiła blisko - 5%, a w jednej z gmin wskaźnik ten lokował się na poziomie 0.

Rys.1. Odsetek klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu przemocy (na podstawie danych o rzeczywistej liczbie osób w rodzinach objętych pomocą społeczną) - rok 2020

Źródło: www.obserwator.rops.krakow.pl

Analizując dostępne dane (www.obserwator.rops.krakow.pl), wartość analizowanego wskaźnika dla Gminy Łużna, w latach poprzedzających rok 2020, przedstawiała się następująco:

➢ w 2019 roku - 1,56% (przy czym najwyższa wartość wśród porównywanych gminy sięgała poziomu - 8% a najniższa, niespełna - 1%),

➢ w 2018 roku - 2,03% (przy czym najwyższa wartość wśród porównywanych gminy sięgała poziomu - 6% a najniższa, niespełna - 1%),

(6)

5

➢ w 2017 roku - 0,51% (przy czym najwyższa wartość wśród porównywanych gminy przekraczała nieznacznie poziom - 5%, najniższa z wartości - to wartość przepisana Gminie Łużna).

Stwierdzić zatem można, że odsetek korzystających z pomocy GOPS, z tytułu doznawania przemocy, w latach 2017-20, wahał się od 0,5% do 2,6%. Wskazać trzeba zatem na wzrost wartości analizowanego wskaźnika. W 2020 roku wskaźnik ten (2,6%) był najbardziej zbliżony do wartości dominującej (4,95%).

W latach 2017-19, odległość ta była znacznie większa. Pozwala to na przypuszczenia, iż na terenie Gminy - albo wzrosła liczba zdarzeń, albo wzrosła wykrywalność istniejących. Rozstrzygnięcie tego rodzaju kwestii warto podnieść do rangi jednego z celów niniejszego Programu.

Pogłębiając analizy, sięgnięto po dane zastane z GOPS (tablica 1).

Tab. 1. Przyczyny udzielanego wsparcia przez GOPS w Łużnej, w latach 2017-2021 (III kw.)

Przyczyna wsparcia

Okres czasu, dane w os.

2017r 2018r 2019r 2020r 2021r (III kw.)

ubóstwo 148 140 123 129 106

sieroctwo 0 0 0 0 0

bezdomność 1 1 1 3 3

bezrobocie 66 50 44 45 35

niepełnosprawność 76 73 83 83 81

długotrwała lub ciężka choroba 78 88 114 127 108

przemoc w rodzinie 1 w

tym 1 K

1 w tym 1

K

1 w tym 1

K

2 w tym 2 K

3 w tym 3 K

potrzeba ochrony ofiar handlu ludźmi 0 0 0 0 0

potrzeba ochrony macierzyństwa lub wielodzietności 46 44 47 55 59

bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub

wielodzietnych 22 17 23 31 23

trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach

0 0 0 0 0

trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego 0 1 1 1 1

(7)

6

alkoholizm lub narkomania 9 9 w tym

narkom – 1

12 w tym narkom

- 1

8 0

zdarzenia losowe i sytuacja kryzysowa 1 1 2 3 3

klęska żywiołowa lub ekologiczna 0 0 6 0 0

Źródło: opracowanie własne GOPS Łużna.

Opierając się na danych zestawionych w tablicy 1, zwrócić uwagę trzeba, że problem przemocy w rodzinie nie stanowi istotnej części struktury problemów dotykających sferę społeczną Gminy, lub nie jest zdiagnozowany. Opierając się na danych statystycznych zaklasyfikować ten problem można do problemów o śladowym znaczeniu w analizowanej strukturze, obok: bezdomności, trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, klęski żywiołowej lub ekologicznej. Dla kontrastu wtrącić można, że do dominujących problemów nalezą - problemy dotyczące materialnego bytu rodziny i jednostki oraz stanu zdrowia.

Poza analizą ww. źródeł, przeprowadzono badania terenowe z użyciem wywiadu. Wywiad przeprowadzono wśród instytucji zlokalizowanych na terenie Gminy. Dane pozyskane za pomocą wywiadu uzupełniono danymi zastanymi GOPS. Wśród pozyskanych danych znalazły się takie, które dotyczą:

➢ ogólnej liczby osób i rodzin doznających przemocy (tablica 2),

➢ liczby sprawców przemocy (tablica 3),

➢ rodzajów rozpoznanej przemocy (tablica 4),

➢ przemocy stosowanej pod wpływem używek (tablica 5),

➢ działań prewencyjnych i zaradczych prowadzonych przeciw zjawisku przemocy na terenie Gminy (tablica 6).

Tab.2. Liczba os. doznających przemocy – ogółem (l. przypadków zaobserwowanych)

Podmiot dostarczający

informacji Wyszczególnienie 2017r 2018r 2019r 2020r 2021r

(III kw.) Opieka

Zdrowotna

osoby 0 0 0 0 0

rodziny 0 0 0 0 0

Szkoły osoby 0 0 0 0 0

rodziny 0 0 0 0 0

Gminna Komisja Rozwiązywania

Problemów Alkoholowych

osoby 0 0 0 0 0

rodziny 0 0 0 0 0

(8)

7

Policja osoby 20 10 7 8 7

rodziny 14 9 7 8 7

GOPS osoby 4 4 4 0 1

rodziny 4 4 4 0 1

NGO (stowarzyszenia

, fundacje)

osoby 0 0 0 0 0

rodziny 0 0 0 0 0

Inny podmiot : Gminny Zespół Interdyscyplinar

ny

osoby 0 0 3 0 0

rodziny 0 0 1 0 0

Inny podmiot Gorlicki Ośrodek Interwencji Kryzysowej

osoby 0 0 0 0 4

rodziny 0 0 0 0 1

Źródło: badania terenowe GOPS.

Jak pokazują dane w tablicy 2, Policja odnotowała od 7 do 20 osób doznających przemocy oraz od 7 do 14 rodzin, w których obecna jest przemoc. Pozytywną informacją jest, że w okresie analizowanych lat, w istotnej mierze uległa obniżeniu zarówno ilość osób, jak i rodzin dotkniętych zjawiskiem, Pozytywnych przesłanek dostarcza także analiza danych wskazanych przez GOPS. W okresie czasu 2017-21, liczba osób dotkniętych przemocą obniżyła się czterokrotnie. W roku 2017 - były to - 4 osoby. W roku 2021 - była to - 1 osoba. Według danych dostarczonych przez Gminny Zespół Interdyscyplinarny, zjawisko przemocy rozpoznane zostało w 2019 roku, dotykało - 3 osoby, 1 rodzinę.

Podobnych danych dostarczył Gorlicki Ośrodek Interwencji Kryzysowej. Zdaniem tej organizacji w 2021 roku, przemoc stwierdzona została w przypadku - 4 osób, 1 rodziny.

W tablicy kolejnej zamieszczono pozyskane dane dotyczące sprawców przemocy.

Tab. 3. Liczba sprawców przemocy

Podmiot dostarczający

informacji Wyszczególnienie 2017r 2018r 2019r 2020r 2021r

Zdrowotna osoby 0 0 0 0 0

rodziny 0 0 0 0 0

Szkoły osoby 0 0 0 0 0

rodziny 0 0 0 0 0

Gminna Komisja Rozwiązywania

osoby 0 0 0 0 0

rodziny 0 0 0 0 0

Policja osoby 14 9 7 8 6

rodziny 14 9 7 8 6

GOPS osoby 3 4 4 0 1

(9)

8

rodziny 3 4 4 0 1

NGO (stowarzyszenia,

fundacje)

osoby 0 0 0 0 0

rodziny 0 0 0 0 0

Inny podmiot : Gminny Zespół Interdyscyplinar

ny

osoby 0 0 1 0 0

rodziny 0 0 1 0 0

osoby 0 0 0 0 1

rodziny 0 0 0 0 1

Analizowane dane pochodzą od: 1) Policji, 2) GOPS, 3) Gminnego Zespołu Interdyscyplinarnego, 4) Gorlickiego Ośrodka Interwencji Kryzysowej. Według pierwszej z wymienionych instytucji - liczba sprawców przemocy wacha się od 6 do14, podobnie jak liczba rodzin, w których zidentyfikowano zjawisko przemocy. Liczba stwierdzonych przypadków - w analizowanym okresie czasu - obniżyła się o ponad połowę. Według GOPS - liczba sprawców przemocy wacha się od 1 do 4, podobnie, jak liczba rodzin, w których występuje przemoc. Również w odniesieniu do danych pozyskanych od tych dwóch podmiotów, zauważalna jest tendencja spadkowa w występowaniu zjawiska. W latach 2017-21, liczba zarejestrowanych przypadków zmalała czterokrotnie.

Dane dotyczące rodzajów przemocy przedstawiono w tablicy 4.

Tab. 4. Rodzaje rozpoznanej przemocy

Podmiot Wyszczególnienie 2017r 2018r 2019r 2020r 2021r

(III kw.)

Opieka Zdrowotna

fizyczna 0 0 0 0 0

seksualna 0 0 0 0 0

psychiczna 0 0 0 0 0

ekonomiczna 0 0 0 0 0

zaniedbanie 0 0 0 0 0

Szkoły

fizyczna 0 0 0 0 0

seksualna 0 0 0 0 0

fizyczna 0 0 0 0 0

seksualna 0 0 0 0 0

Policja

fizyczna 13 7 8 4 5

seksualna 0 0 0 0 0

GOPS fizyczna 4 3 3 0 1

seksualna 0 0 0 0 0

(10)

9

inny podmiot Zespól interdyscyplinar

ny

fizyczna 0 0 1 0 0

seksualna 0 0 0 0 0

fizyczna 0 0 0 0 1

seksualna 0 0 0 0 0

Z dostępnych danych wynika, że z pośród badanych rodzajów przemocy, na terenie Gminy najczęściej występowała przemoc (kolejno pod względem ilości stwierdzeń występowania):

➢ fizyczna - w analizowanym okrasie czasu: 1) Policja - rozpoznała od 5 do 13 przypadków, 2) GOPS - od 1 do 4 przypadków, 3) Zespól interdyscyplinarny - 1 przypadek, 4) Gorlicki Ośrodek Interwencji Kryzysowej - 1 przypadek. Dane otrzymane od dwóch kolejno wymienionych podmiotów sugerują obniżenie się skali analizowanego zjawiska. Odnosząc się do danych Zespołu interdyscyplinarnego, stwierdzić można, że obecnie zjawisko przemocy nie występuje.

Natomiast według danych Gorlickiego Ośrodka Interwencji Kryzysowej, przemoc fizyczną zidentyfikowano w 2021 roku, w - 1 gospodarstwie domowym.

➢ psychiczna - w analizowanym okrasie czasu: 1) Policja - rozpoznała od 3 do 8 przypadków, 2) GOPS - 2 przypadki, 3) Zespól interdyscyplinarny - 1 przypadek, 4) Gorlicki Ośrodek Interwencji Kryzysowej - 1 przypadek. Według danych uzyskanych od Policji, najwięcej zdarzeń - 8, odnotowano w 2020 roku, najmniej w roku 2017, tj. - 3 zdarzenia. Jak wspomniano, GOPS odnotował 2 zdarzenia, obydwa miały miejsce w latach 2018-19. Zdarzenia odnotowane przez pozostałe dwie instytucje miały miejsce w 2019 roku oraz w 2021 roku.

W kolejnej tablicy zamieszczone zostały dane dotyczące stosowania przemocy pod wpływem używek.

Tab. 5. Przemoc pod wpływem używek

Podmiot Wyszczególnienie 2017r 2018r 2019r 2020r 2021r

Zdrowotna

alkohol 0 0 0 0 0

narkotyki 0 0 0 0 0

Szkoły alkohol 0 0 0 0 0

narkotyki 0 0 0 0 0

alkohol 0 0 0 0 0

narkotyki 0 0 0 0 0

Policja alkohol 13 5 5 4 5

(11)

10

narkotyki 0 0 0 0 0

GOPS alkohol 3 2 3 0 1

narkotyki 0 0 0 0 0

NGO (stowarzyszenia,

fundacje)

alkohol 0 0 0 0 0

narkotyki 0 0 0 0 0

Analizując dane ujęte w tablicy 5, stwierdza się, że stymulantem stosowania przemocy był alkohol. Policja odnotowała od 5 do 13 przypadków, przy czym w skali lat 2017-20, dostrzegalne jest blisko trzykrotne obniżenie się ilości zdarzeń. GOPS odnotował od 1 do 3 przypadków. Na przestrzeni analizowanych lat spadek ilości tych zdarzeń był trzykrotny.

Tab. 6. Zidentyfikowane działania prewencyjne i zaradcze prowadzone przeciw zjawisku przemocy na terenie Gminy

Podmiot Działania prewencyjne

Szkoły

Program profilaktyczno- wychowawczy ,,Spójrz inaczej'' który realizowany był w Zespole Szkolno- Przedszkolnym w Woli Łużańskiej dla 15 uczniów kl. II w wymiarze 23 godzin dydaktycznych.

Zespół Szkół w Łużnej również zorganizował zajęcia w klasach od I -III Łącznie dla 81 uczniów.

Zadanie to finansowane zostało ze Środków Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i Narkomanii w Łużnej, liczba ulotek w 2017r materiały profilaktyczno- edukacyjne kampanii "Zachowaj Trzeźwy Umysł", ,,Na skrzydłach przyjaźni", plakaty - 11 sztuk, ulotki konkursowe -150 szt, scenariusze do karty pracy -2 szt, karty pracy- 900sztuk, materiały dla rodziców 75 sztuk, -zakładki – 15sztuk.

2019r

Program profilaktyczno- wychowawczy ,, Spójrz inaczej '' który realizowany był w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Łużnej, liczba godzin - 2 godz. tygodniowo , zajęcia

profilaktyczno-wychowawcze tygodniowa liczba godzin 1-2 razy w tygodniu, zajęcia profilaktyczne ,,Spójrz inaczej". Zrealizowano 20 godz. Program profilaktyczny ,, Spójrz inaczej’’ tygodniowa liczba godzin 2. Zadanie to finansowane zostało ze Środków Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Łużnej.

Materiały profilaktyczno-edukacyjne kampanii Zachowaj Trzeźwy Umysł, "Na skrzydłach przyjaźni'':

-plakaty -11 sztuk

-ulotki konkursowe -150 szt -scenariusze do karty pracy -2 szt -karty pracy- 900sztuk

- materiały dla rodziców 75 sztuk - zakładki – 15sztuk

2020r

Program profilaktyczno- wychowawczy ,, Spójrz inaczej '' który realizowany był w Zespole Szkolno- Przedszkolnym w Woli Łużańskiej

liczba zrealizowanych godzin 23 godz. w kl. III,

zajęcia profilaktyczno-wychowawcze ,, Magiczne Kryształy ‘’, realizowany przez Zespół Szkolno-Przedszkolny w Łużnej , liczba zrealizowanych godzin 10

w kl. IV. Zajęcia profilaktyczne

,,Spójrz inaczej ‘’, realizowany przez Zespół Szkolno-Przedszkolny w Łużnej ,

liczba zrealizowanych godzin 120 , w kl. I a, I b, I a, I b, III a, III b,. Zajęcia profilaktyczne ,, Magiczne kryształy ‘’, realizowany przez szkoła Podstawowa w Biesnej , liczba zrealizowanych godzin 10, w kl. II. Zajęcia profilaktyczne

,, Spójrz inaczej ‘’, realizowany przez szkoła Podstawowa w Bieśniku , liczba zrealizowanych godzin 20 w kl. I i II ,

Zadanie to finansowane zostało ze Środków Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów

(12)

11

Alkoholowych w Łużnej

Plakat: Nie Bądź obojętny- Reaguj ( młodzież ) 10 szt.

Plakat : Hejt i mowa nienawiści ( Młodzież) -10 szt.

ulotka – Hejt i mowa nienawiści ( pedagodzy) 30 sztuk ulotka – Hejt i mowa nienawiści ( młodzież ) 30 sztuk

GOPS

2017r.

Realizacja projektu ,,Świadoma rodzina wychodzi na plus '' w ramach zadania zorganizowane zostały na terenie Gminy Łużna trzy spotkania z rodzicami mające na celu uświadomienie rodzicom różnego rodzaju uzależnień jak również cyber przemocy.

Dodatkowym wsparciem dla dzieci w okresie wolnym od zajęć szkolnych były zajęcia sportowe , taneczne, karaoke, zajęcia fotograficzne . W zajęciach brało udział 50 dzieci z terenu Gminy Łużna

2018r.

Zajęcia sportowe w okresie wakacji promujące spędzanie wolnego czasu poprzez zajęcia sportowe

Projekt realizowany przez GOPS Łużna Zostało projektem objętych 69 dzieci. Projekt miał na celu budowanie pomocy psychologicznej prawnej i socjalnej w celu wzmocnienia aktywności i samodzielności życiowej osób i rodzin dotkniętych skutkami patologi społecznych w tym przemocą w rodzinie oraz propagowanie aktywnego spędzania czasu wolnego przez dzieci i młodzież w rodzinach zagrożonych rożnego rodzaju dysfunkcjami.

2019

Realizacja projektu ,, ,,Świadoma rodzina wychodzi na plus '' w ramach zadania

zorganizowane została na terenie Gminy Łużna prowadzona szkoła dla rodziców mające na celu uświadomienie rodzicom różnego rodzaju uzależnień , problemów

wychowawczych itp.

Tablica 6 pokazuje działania wykonywane przez szkoły oraz GOPS. Szkoły, wdrażały programy profilaktyczno-wychowawcze i kampanie zawierające elementy piętnowania i przeciwdziałania zjawisku przemocy. W działaniach tych zwracano uwagę m.in. na: hejt i mowę nienawiści, zachowywanie trzeźwego umysłu, brak obojętności wobec osób, których dotyczy problem. W ramach realizowanych działań: wydawano materiały profilaktyczno-edukacyjne, rozmieszczano plakaty, ulotki, przekazywano rodzicom materiały zawierające odpowiednie ładunki informacyjne. Działania te finansowane były z Środków Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i Narkomanii w Łużnej. Prócz lokalnych szkół, działania prowadzone były przez GOPS. Wymienić tu należy realizowanie projektów, w ramach których: 1) prowadzono spotkania z rodzicami z rodzicami, mające na celu uświadomienie rodzicom różnego rodzaju uzależnień jak również cyber przemocy, 2) organizowano też zajęcia sportowe, taneczne, karaoke, zajęcia fotograficzne - promujące spędzanie wolnego czasu w sposób konstruktywny, wolny od zachowań, 3) zapewniano pomoc psychologiczną, prawną i socjalną, w celu wzmocnienia aktywności i samodzielności życiowej osób i rodzin dotkniętych skutkami patologii społecznych, w tym przemocą w rodzinie, 4) prowadzono szkołę dla rodziców, w ramach której uświadamiano rodzicom różnego rodzaju uzależnienia , problemy wychowawcze, itp.

Mając dotychczas zamieszczone dane na uwadze, przeprowadzono analizę SWOT – w kontekście zjawiska przemocy w rodzinie na terenie Gminy Łużna. Analiza ta bada Gminę pod czterema względami: silnych i słabych stron, szans oraz zagrożeń. Uwzględnia dotychczas przeprowadzone

(13)

12

analizy, lecz wykracza swym zakresem poza, poszerzając je. Została przeprowadzona przez pracowników GOPS w Łużnej metodą heurystyczną, opartą na „burzy mózgów”.

Tab. 7. Analiza SWOT – w kontekście zjawiska przemocy w rodzinie na terenie Gminy Łużna

SILNE STRONY (+)

+ dostępność pomocy psychologicznej, + dostępność pomocy prawnej,

+ programy profilaktyczne realizowane w szkołach,

+ telefon informacyjny działający dla mieszkańców Gminy Łużna,

+ Współpraca z Gorlickim Ośrodkiem Interwencji Kryzysowej w celu pomocy osobom doznającym przemocy ale również sprawcom przemocy,

+ funkcjonowanie Gminnego Zespołu Interdyscyplinarnego ds. przemocy w rodzinie,

+ dobra współpraca służb zaangażowanych w pomoc rodzinie,

+ znajomość środowiska i występujących problemów przez pracowników socjalnych, asystentów rodziny,

+ organizowanie systematycznych szkoleń dla kadry podmiotów stanowiących wsparcie Gminnego Zespołu Interdyscyplinarnego Łużna,

SŁABE STRONY (-)

- niewystarczająco zdiagnozowane zjawisko przemocy na terenie Gminy,

- przemoc fizyczna i psychiczna, stosowana pod wpływem alkoholu,

- stereotypowe podejście do ofiary przemocy ze względu na płeć,

- brak możliwości „nakazania sprawcy udziału w programie korekcyjno-edukacyjnym dla osób stosujących przemoc w rodzinie/ brak zainteresowania programami korekcyjno- edukacyjnymi dla osób stosujących przemoc w rodzinie, - niepełna diagnoza potrzeb w zakresie problemu przemocy w rodzinie,

- wypalenie zawodowe m.in. nadmiarem obowiązków zawodowych, przeżywaniem silnych emocji w kontakcie z problemem przemocy, nieświadomością własnych kompetencji zawodowych ,

- wysoki poziom stresu, który oddziałuje na zaangażowanie i współpracę instytucjonalną,

- brak miejsc noclegowych dla osób, które są zobowiązane do opuszczenia lokalu oraz posiadają zakaz zbliżania się, - brak dostatecznych środków finansowych na realizacje zadań związanych z przemocą,

SZANSE (+)

+ pomoc osobom w uzyskaniu wsparcia psychologicznego oraz prawnego,

+ szkolenia podnoszące wiedzę i kwalifikacje osób pomagającym rodzinie zagrożonej przemocą,

+ uregulowania prawne,

+ zmiany prawne w takich ustawach jak: ustawa o przeciwdziałaniu przemocy; wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałanie alkoholizmowi,

+ kampanie i programy edukacyjne wpływające na wzrost świadomości społeczeństwa w zakresie problemu przemocy w rodzinie,

+ kampanie informacyjne dot. zwiększenia wiedzy na temat możliwości uzyskania pomocy i placówek oferujących pomoc,

+ zmiana aktów prawnych poprzez np. wydanie nakazu opuszczenia mieszkania/ zakazu zbliżania się,

ZAGROŻENIA (-)

- poczucie bezradności i bierności rodzin w rozwiązywaniu problemów,

- przedłużające się zjawisko izolacji spowodowane występująca pandemią COVID-19,

- niedostateczne wykorzystanie przez organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości już istniejących przepisów prawnych (np. zakaz zbliżania się do ofiary, nakaz opuszczenia, zobowiązanie do udziału w programach korekcyjno – edukacyjnych),

- popadanie w bezdomność osób wobec których zastosowano zakaz zbliżania się i nakaz opuszczenia lokalu,

- poczucie bezkarności u osób stosujących przemoc, - wydłużony tryb postępowania prokuratorskiego w obszarze spraw związanych ze znęcaniem się nad rodziną,

- negatywne w ocenie ofiar umarzanie spraw i bezkarność sprawców.

Źródło: opracowanie własne GOPS.

Zamieszone powyżej informacje pozwalają na wnioski umożliwiające nakreślenie ogólnego profilu sprawcy i ofiary (rysunek 2).

(14)

13

Rys.2. Profil sprawcy i ofiary zjawiska przemocy na terenie Gminy

Źródło: opracowanie własne GOPS na podstawie www.google.com.

Profil sprawcy i ofiary skojarzyć można ze stereotypem mężczyzny, jako głównego sprawcy przemocy. Pomimo tego, że stereotypy są konstrukcją myślową często niezgodną z rzeczywistością - zdiagnozowany profil potwierdza istnienie zilustrowanego zjawiska.

2.2. Wnioski z diagnozy

Z przeprowadzonej diagnozy wynikają sformułowane niżej wnioski, które potraktowano jako podstawę do nakreślenia celów niniejszego Programu oraz uzasadnienie ich brzmienia.

Po pierwsze – zjawisko przemocy jest niedostatecznie rozpoznane. Gmina Łużna nie należy do jednostek terytorialnych odznaczających się wysoką skalą występowania zjawiska przemocy.

Na terenie Gminy występują stwierdzone przypadki przemocy, którą dotknięte są osoby i rodziny, lecz rozpoznania wskazują na stosunkowo niewielka ich skalę w porównaniu do sąsiadujących jednostek terystorialnych, a nawet na obniżanie się ilości rejestrowanych zdarzeń. Okoliczność ta budzi obawy co do tego, że faktyczny zasięg występowania analizowanego problemu jest znacznie szerszy, a przemoc jest zjawiskiem wyciszanym społecznie. Przyjmuje się zatem, żeby jednym z celów niniejszego Programu jest - Zdiagnozowane zjawisko przemocy w rodzinie.

Po drugie – rozpoznanymi na terenie Gminy formami stosowania przemocy są - przemoc fizyczna i psychiczna, przy czym "motywatorem" do stosowania przemocy - alkohol. Pamiętać przy tym trzeba, że zjawisko przemocy jest niewystarczająco zdiagnozowane, na co wskazują m.in.

dane GOPS, przedstawiające problem przemocy na tle pozostałych problemów stanowiących podstawę udzielania wsparcia.. Trzeba być zatem przygotowanym, do przeciwdziałania innym z form stosowania

statystyczny sprawca przemocy, to mężczyzna, stosujący

przemoc fizyczną i psychiczną pod wpływem alkoholu statystyczną ofiarą

przemocy jest kobieta niepijąca, doznająca przemocy

fizycznej i psychicznej ze strony

mężczyzny pod wpływem alkoholu

(15)

14

przemocy, w momencie ujawnienia ich obecności. Ofiary przemocy mogą oczekiwać różnego wsparcia.

Wsparcie to pogrupować można na "miękkie" i "twarde". W pierwszym przypadku wskazać głownie można na świadczoną pomoc specjalistów, np. psychologów, asystentów rodziny, itp. Jako wsparcie

"twarde" wskazać można kierowanie wniosków o ukaranie sprawcy, pomoc materialną i rzeczową świadczoną ofiarom. Wartym podkreślenia jest także to, że pomoc świadczona jest nie tylko reaktywnie - co do rozpoznanych przypadków występowania przemocy, ale także profilaktycznie. Stąd przyjmuje się, że do celów programu wliczyć należy - Poprawioną sytuację ofiar przemocy i ofiar nałogu sprzyjającemu jej stosowaniu.

Po trzecie – istotnym jest, żeby odpowiednio wzmocnić GOPS w skutecznej realizacji nakreślonych celów. Chodzi o wzmocnienia wewnętrzne oraz zewnętrzne, przy uwzględnianiu treści zamieszczonych w macierzy SWOT. Wzmocnienia wewnętrzne dotyczyć będą przede wszystkim personelu, który doznaje wypalenia zawodowego, stresu, itp. Wzmocnienia zewnętrzne dotyczyć będą rozwijania współpracy GOPS z podmiotami funkcjonującymi w otoczeniu, mogącymi mieć wpływ na uzyskanie efektu ponadorganizacyjnego, czyli takiego, który nie mógłby być osiągnięty wyłącznie przez GOPS, z pominięciem współpracy z organizacjami z zewnątrz. Dlatego, jako trzeci z celów przyjęto - Utworzony, zintegrowany system pomocy rodzinie z problemem przemocy domowej.

2.3. Odniesienie wyników diagnozy do Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych

Opisane cele nawiązują do kluczowego dokumentu regulującego kierunki działań GOPS na terenie Gminy, tj. do GSRPS (tablica 8).

Tab.8. Zbieżność celów Programu z celami Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2019-2023

Cele Programu Obszar zbieżności z Gminną Strategią Rozwiązywania Problemów

Społecznych na lata 2019-2023

Obszar zbieżności z Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych dla Gminy Łużna na

2022 rok

Zdiagnozowane zjawisko przemocy w rodzinie

Poprawiona sytuacja ofiar przemocy i nałogu sprzyjającemu jej stosowaniu

Utworzony, zintegrowany system pomocy rodzinie z problemem

przemocy domowej

Cel główny 1 Wspieranie osób i rodzin Cel operacyjny 1.3. Poprawa skuteczności wsparcia w obszarze

przeciwdziałania uzależnieniom i przemocy

Cel główny 2 Zwiększenie dostępności do opieki zdrowotnej i poprawa bezpieczeństwa mieszkańców Gminy

Łużna

Cel operacyjny 2.2. Podniesienie poziomu bezpieczeństwa w Gminie

Łużna

Cel strategiczny programu 4 Profilaktyka i rozwiązywanie problemów alkoholowych związanych z

nadużywaniem substancji psychoaktywnych, uzależnieniami behawioralnymi i innymi zachowaniami

ryzykownymi

(16)

15

Cele Programu są zbieżne z postanowieniami GSRPS. Każdy z trzech celów Programu wpisuje się w zamieszczone w tablicy, dwa cele operacyjne GSRPS, wnosząc wkład w osiąganie tych celów.

Można to przedstawić w formie przyjętej logiki oddziaływania.

Logika oddziaływania celów Programu na Cel operacyjny 1.3. Poprawa skuteczności wsparcia w obszarze przeciwdziałania uzależnieniom i przemocy:

Zdiagnozowanie zjawiska przemocy w rodzinie + utworzony, zintegrowany system pomocy rodzinie z problemem przemocy domowej= poprawiona sytuacja ofiar przemocy i nałogu

sprzyjającemu jej stosowaniu.

Poprawiona sytuacja ofiar przemocy i nałogu sprzyjającemu jej stosowaniu = poprawa skuteczności wsparcia w obszarze przeciwdziałania uzależnieniom i przemocy.

Logika oddziaływania celów Programu na Cel główny 2.2 Zwiększenie dostępności do opieki zdrowotnej i poprawa bezpieczeństwa mieszkańców Gminy Łużna:

Zdiagnozowanie zjawiska przemocy w rodzinie + utworzony, zintegrowany system pomocy rodzinie z problemem przemocy domowej= poprawiona sytuacja ofiar przemocy i nałogu

sprzyjającemu jej stosowaniu.

Poprawiona sytuacja ofiar przemocy i nałogu sprzyjającemu jej stosowaniu = podniesienie poziomu bezpieczeństwa w Gminie Łużna

Logika oddziaływania celów Programu na Cel strategiczny programu 4 Profilaktyka i rozwiązywanie problemów alkoholowych związanych z nadużywaniem substancji psychoaktywnych, uzależnieniami behawioralnymi i innymi zachowaniami ryzykownymi

Zdiagnozowane zjawisko przemocy w rodzinie + utworzony, zintegrowany system pomocy rodzinie z problemem przemocy domowej = profilaktyka i rozwiązywanie problemów alkoholowych związanych z nadużywaniem substancji psychoaktywnych, uzależnieniami

behawioralnymi i innymi zachowaniami ryzykownymi

(17)

16

III. Cele programu i ich operacjonalizacja

Podczas formułowania celów Programu zastosowano technikę SMART. W myśl tej formuły cel powinien być¹:

Szczegółowy – zawierać konkretny przekaz. Nadając zatem ostateczne brzmienie poszczególnym z trzech celów, dołożono starań, aby wyrażały one konkretny, przyszły, pożądany stan rzeczy.

Mierzalny – tzn. umożliwiający pomiar osiągnięć. Mając to na uwadze, każdy z trzech celów rozpisano na zadania, które z kolei rozpisano na działania. Tym ostatnim przypisano wskaźniki, za pomocą których można dokonać odpowiednich pomiarów.

Atrakcyjny – wzbudzać chęć do działania. Zrealizowanie poszczególnych z celów stanowić będzie ważny krok naprzód w zakresie eliminowania zjawiska przemocy na terenie Gminy. Generować będzie istotną wartość dla przeciwdziałania szerzej rozumianemu zjawisku społecznej szkody na terenie Gminy,

Realistyczny – możliwy do osiągnięcia. Formułując cele Programu wzięto pod uwagę silne strony Gminy i szanse z otoczenia. Uwzględniono zatem w realizacji nie tylko potencjał GOPS ale również wsparcie zasobów z otoczenia. Celom przypisano również źródła finansowania.

Terminowy – określony czasowo. Celom przypisano czas wykonania (harmonogram). Zatem cele realizowane będą na bieżąco, w sposób ciągły, w okresie przewidzianym na oddziaływania Programu, tj. na lata 2022-2025.

Zastosowanie techniki SMART odzwierciedla tablica 9.

Tab.9. Cele Programu

Cel 1. Zdiagnozowane zjawisko przemocy w rodzinie

zadania działania harmonogram

wykonania wskaźniki źródła

finansowania promowanie

ujawniania i przeciwstawiania się

przemocy

- akcje promocyjne,

- inne wg potrzeb, na bieżąco

- l.

przeprowadzonych akcji promocyjnych

(szt.),

- środki GOPS, - środki pozabudżetowe (np.

projekty UE i krajowe), rozpowszechnianie

informacji o instytucjach, osobach i możliwościach otrzymania pomocy

- akcje informacyjne,

- inne wg potrzeb, na bieżąco

- l.

przeprowadzonych akcji informacyjnych

(szt.),

projekty UE i krajowe), rozpowszechnianie

informacji o - akcje informacyjne,

- inne wg potrzeb, na bieżąco - l.

przeprowadzonych - środki GOPS, - środki

1 Na podstawie MAŁOPOLSKIE INSTYTUCJE WOBEC PRZEMOCY. Materiały instruktażowe, zalecenia i procedury postępowania interwencyjnego w sytuacjach kryzysowych związanych z przemocą w rodzinie, s. 32.

(18)

17

konsekwencjach

stosowania przemocy akcji informacyjnych

(szt.), pozabudżetowe (np.

projekty UE i krajowe), gromadzenie

informacji nt zjawiska przemocy, jego

rodzajów oraz skutków

- prace administracyjne, - prace monitorujące,

- inne wg potrzeb, na bieżąco - l. rozpoznanych zjawisk (szt.),

projekty UE i krajowe), Podmioty zaangażowane:

GOPS, szkoły, Policja, służba zdrowia, kuratorzy, asystent rodziny, Gorlicki Ośrodek Interwencji Kryzysowej, Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, PCPR, inne pozyskane do współpracy w trakcie wdrażania Programu

Cel 2. Poprawiona sytuacja ofiar przemocy i nałogu sprzyjającemu jej stosowaniu

finansowania udzielanie pomocy

niematerialnej w zależności i pod kątem rozpoznanej

potrzeby

- udzielanie pomocy socjalnej, prawnej, psychologicznej, merytoryczne

- inne wg potrzeb,

na bieżąco - l. osób którym udzielono pomocy

(os.),

projekty UE i krajowe), udzielanie pomocy

materialnej w zależności i pod kątem rozpoznanej

potrzeby

-zapewnienie bezpieczeństwa (wsparcie lokalowe, finansowe, inne rzeczowe),

- inne wg potrzeb,

na bieżąco - l. osób którym udzielono pomocy

(os.),

projekty UE i krajowe),

działania wobec osób podejrzewanych

o stosowanie przemocy fizycznej

- stosowanie procedury

„Niebieska Karta”, - informowanie o konsekwencjach stosowania

przemocy fizycznej, - zgłaszanie osoby przejawiającej przemoc fizyczną o podjęcie wobec

niej interwencji, -inne wg potrzeb, - izolacja od ofiar,

na bieżąco - l. osób wobec których podjęto działania (os.),

o stosowanie przemocy psychicznej

przemocy psychicznej, - zgłaszanie osoby przejawiającej przemoc fizyczną do specjalistycznych

instytucji o podjęcie wobec niej interwencji, -inne wg potrzeb, - izolacja od ofiar,

o stosowanie pozostałych form

przemocy

przemocy , - zgłaszanie osoby przejawiającej przemoc do specjalistycznych instytucji o

podjęcie wobec niej interwencji, -inne wg potrzeb,

(19)

18

- izolacja od ofiar, Podmioty zaangażowane:

Cel 3. Utworzony, zintegrowany system pomocy rodzinie z problemem przemocy domowej

finansowania podnoszenie wiedzy

i rozwijanie umiejętności osób realizujących

działania z zakresu przeciwdziałania

przemocy

- udział w szkoleniach, warsztatach, itp., - inne wg potrzeb,

na bieżąco

- l. pracowników GOPS uczestniczących w

danej formie doskonalenia

wiedzy i umiejętności (os.),

przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu

- zapewnianie pomocy psychologicznej, - podejmowanie prób odciążania pracą i tempem

pracy,

- wdrożenie systemu zachęt,

na bieżąco

- l. pracowników GOPS, którym udzielono wsparcia

(os.),

nawiązywanie współpracy z

podmiotami mogącymi przyczynić

się do przeciwdziałania zjawiska przemocy

- analiza otoczenia w kierunku rozpoznania istniejących i pojawiających się podmiotów, mogących wesprzeć działania

przeciw przemocy, - nawiązywanie i prowadzenie

współdziałania, - inne wg potrzeb,

na bieżąco

- l. podmiotów z którymi nawiązano

współpracę (podmioty), - l. wspólnych

inicjatyw zrealizowanych w

partnerstwie z nowymi podmiotami,

nie dot.,

zdobywanie środków na realizację zadań z

zakresu przeciwdziałania

przemocy

- ubieganie się o środki z budżetu Gminy, - aplikowanie o środki na

realizację projektów finansowanych i współfinansowanych ze środków pozabudżetowych

na bieżąco

- l. pozyskanych środków finansowych (PLN), - l. pozyskanych do

zrealizowania projektów finansowanych i współfinansowanych

ze środków pozabudżetowych

(szt.)

nie dot.

Podmioty zaangażowane:

(20)

19

IV. Ewaluacja programu

W Programie przyjęto, że ewaluacja prowadzona będzie przez GOPS (autoewaluacja) i traktowana będzie jako instrument wspomagania procesu wdrażania. Prowadzona będzie na poziomie celów, w ślad za tym dotyczyć będzie osiągnięć dokonanych w związku z realizacją Programu.

Ewaluacja wykorzystywać będzie dane i informacje z monitoringu wdrażania Programu. Dane i informacje pobierane będą z dokumentów GOPS lub od pracowników tej organizacji, interesariuszy.

Posłużą one weryfikacji przyjętych wskaźników. Zastosowana triangulacja źródeł pozyskiwania danych i informacji pozwoli sformułować trafniejsze rekomendacje służące podniesieniu skuteczności wdrażania Programu.

Przyjmuje się, że ewaluacja prowadzona będzie trzykrotnie w okresie wdrażania Programu (tablica 10).

Tab.10. Ewaluacja Programu

Rodzaj ewaluacji Termin wykonania Produkt

on going

(prowadzona w trakcie trwania

Programu) 2023/2024 raport bieżącego oddziaływania

Programu ex post

(prowadzona po zakończeniu

Programu) 2025 raport końcowego oddziaływania

Programu Źródło: opracowanie własne GOPS.

Wyniki ewaluacji w postaci rekomendacji dostarczać będą wskazówek do ewentualnych korekt w działaniach, jakie powinny być wprowadzone w kolejnych latach realizacji Programu. Oznacza to, że rekomendacje powstałe w trakcie prowadzenia ewaluacji on going - w roku 2023/2024, będą wprowadzone we wdrażanie Programu w roku 2024/2025, z kolei rekomendacje sformułowane w trakcie ewaluacji ex post prowadzonej w 2025 roku - posłużą do opracowania kolejnej wersji Programu.

(21)

20

V. Spis tablic i rysunków

Rys.1. Odsetek klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu przemocy (na

podstawie danych o rzeczywistej liczbie osób w rodzinach objętych pomocą społeczną) - rok 2020...4

Rys.2. Profil sprawcy i ofiary zjawiska przemocy na terenie Gminy...13

Tab.1. Przyczyny udzielanego wsparcia przez GOPS w Łużnej, w latach 2017-2021 (III kw.)...5

Tab.2. Liczba os. doznających przemocy – ogółem (l. przypadków zaobserwowanych)...6

Tab. 3. Liczba sprawców przemocy...7

Tab. 4. Rodzaje rozpoznanej przemocy... 8

Tab. 5. Przemoc pod wpływem używek...9

Tab. 6. Zidentyfikowane działania prewencyjne i zaradcze prowadzone przeciw zjawisku przemocy na terenie Gminy...10

Tab. 7. Analiza SWOT – w kontekście zjawiska przemocy w rodzinie na terenie Gminy Łużna...12

Tab.8. Zbieżność celów Programu z celami Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2019-2023...14

Tab.9. Cele Programu...16

Tab.10. Ewaluacja Programu...19