Uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 30 września 1976 r. (V UZP 1

Uchwała składu siedmiu sędziów z

dnia 30 września 1976 r. (V UZP 1

Palestra 21/8-9(236-237), 100-102

O f t E E E E l M i C T W O S Ą D U N A J W Y Ż S Z E G O

1

UCHWALA SKŁADU SIEDMIU SĘDZIÓW z dnia 30 w rześnia 1976 r.

(V UZP 1/76)* S ąd N ajw yższy z u działem p r o k u ra ­

to ra P ro k u r a tu r y G en e ra ln ej PR L , po rozp o zn an iu w niosku M in istra P ra cy , P łac i S p ra w Socjalnych, skierow anego przez Pierw szego P re ze sa S ąd u N a j­ w yższego n a p o d sta w ie a rt. 29 ust. 2 u sta w y o Sądzie N ajw yższym pod ro z­ poznanie sk ład u siedm iu sędziów Izby P ra c y i U bezpieczeń S połecznych S ądu N ajw yższego, o podjęcie uch w ały z a ­ w ie ra ją c e j odpow iedź n a n astę p u ją c e p y ta n ie p raw n e:

„C zy w p o stę p o w an iu p rze d o k rę ­ gow ym sądem p rac y i ubezpieczeń społecznych w sp ra w a c h o św iadcze­ n ia pieniężne z ubezpieczenia spo­ łecznego stro n a w y g ry w a ją c a sp ra w ę może dom agać się od p rzeciw n ik a z w ro tu kosztów p ro ce su ?”

i po zapoznaniu się z poglądem C en­ tra ln e j R ady Zw iązków Zaw odow ych

u c h w a l i ł i p o s t a n o w i ł w p i ­ s a ć d o k s i ę g i z a s a d p r a w n y c h n a s tę p u ją c ą zasadę p ra w n ą :

W postępowaniu przed okręgowym sądem pracy i ubezpieczeń społecznych w sprawach o św iadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego strona w y ­ grywająca może domagać się od strony przeciwnej — na podstaw ie art. 98 k.p.c. w związku z art. 72 ustaw y o okręgow ych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych — zwrotu kosztów proce­ su z wyłączeniem kosztów w ym ien io­ nych w art. 81 i 82 tej ustaw y, które ponosi Skarb Państwa.

U z a s a d n i e n i e

W m yśl a rt. 72 u sta w y o o k ręg o ­ w ych sądach p rac y i ubezpieczeń sp o ­ łecznych w sp ra w a c h n ie u re g u lo w a ­ nych u sta w ą sto su je się odpow iednio w ym ienione w nim p rze p isy k o d ek su p o stęp o w an ia cyw ilnego, w tym t a k ­ że o k osztach procesu. Z asad a ta od n o ­ si się zarów no do s p ra w o roszczenia p raco w n ik ó w ze sto su n k u pracy , ja k i do sp ra w o św iadczenia p ien iężn e z ubezpieczenia społecznego. A rty k u ł 72 u sta w y zam ieszczony je s t bow iem w jej części ogólnej dotyczącej p o stę p o ­ w an ia w e w szy stk ich sp ra w a c h ro zp o ­ zn aw an y ch przez sąd y p ra c y i u b ez p ie­ czeń społecznych, w sp raw ac h p rze ciw ­ ko organow i ren to w e m u w yłącza s to ­ sow anie ty lk o a rt. 469 k.p.c.

Po w ejściu w życie u sta w y o o k ręg o ­ w ych sądach p rac y i ubezpieczeń sp o ­ łecznych n ie budziło w ątpliw ości, iż w sp raw ac h ze sto su n k u p ra c y sto su je się, n a p o d sta w ie cytow anego a rt. 72 tej ustaw y, przep isy k.p.c. o ko sztach procesu.

U zasad n ien ie przytoczonego w u - chw ale w nio sk u M in istra P ra c y , P ła c i S p ra w S ocjaln y ch w sk a z u je n a po ­ trze b ę w y jaśn ien ia, czy p rze p isy o d rę b ­ ne o p o stęp o w an iu w sp ra w a c h o św iadczenia p ien iężn e z u bezpieczenia społecznego, z a p ew n ia ją ce stro n o m szczególną ochronę, a zw łaszcza a rt. 81 i 82 u staw y , dopuszczają sto so w an ie w ty c h sp raw ac h a rt. 98 k.p.c. O bow ią­ zu jące bow iem uprzed n io w ty m p rz e d ­

N r 8-9 (236-237) O rzecznictw o Sądu N a jw yższeg o ₁₀₁

m iocie p raw o o są d ac h ubezpieczeń społecznych stan o w iło w a rt. 116 § 3, iż koszty procesu, poza ich częścią ponoszoną przez S k a rb P a ń stw a , obcią­ ża ją stro n ę, k tó ra je poniosła, bez w zględu n a w y n ik procesu.

P ra w o o sądach ubezpieczeń społecz­ nych — u sta w a z d n ia 28 sie rp n ia 1939 r. (jedm. te k st: Dz. U. N r 41, poz. 215) — norm ow ało w sposób c a ­ łościow y i o d ręb n y niż w k.p.c. p o stę ­ p ow anie przed ty m i sądam i, w ty m także k w estię kosztów p rocesu (u ch w a­ ła SN z 8.II.1973 r. I II U ZP 3/72, OSNCP 1973, z. 10, poz. 167). P oza cy­ to w an y m w yżej p rzep isem a rt. 116 § 3, praw o to regulow ało w sposób sp e­ cjaln y in n e k w e stie z z a k re su kosztów procesu (np. w a rt. 119, 120, 121). U sta­ w a o okręgow ych sądach p rac y i ub ez­ pieczeń społecznych — ro zszerzając za­ k res ochrony stro n w sp ra w a c h ub ez­ pieczeniow ych — n ie p rz e ję ła tego ty p u rozw iązań i nie z a w iera p rze p isu w y ­ łączającego w p ro st stosow anie a rt. 98 k.p.c. w z a k resie poniesionych przez stro n ę kosztów procesu an i też p rz e p i­ sów w sk azu jący ch n a w yłączenie sto ­ sow ania tego przepisu.

Z d efin icji kosztów procesu, k tó re stro n a p rz e g ry w a ją c a obow iązana je s t zw rócić przeciw n ik o w i — z a w a rte j w art. 98 i§ 1 k.p.c. — w y n ik a, że są to koszty „niezbędne do celow ego docho­ dzenia p ra w i celow ej o b ro n y ”. Do n ie ­ zbędnych kosztów procesu zalicza się „poniesione” przez stro n y koszty sądow e oraz w sto su n k u do stro n y prow adzącej proces osobiście w y d atk i zw iązane z je j sta w ie n n ic tw e m w są­ dzie lu b ta k że w y d a tk i je j pełnom ocni­ ka, k tó ry nie je st adw o k atem , w w y ­ sokości nie p rz e k ra cza ją ce j w y n a g ro ­ dzenia jednego ad w o k a ta w y k o n u ją c e ­ go zaw ód w siedzibie sąd u procesowego (art. 98 § 2 k.p.c.); w sto su n k u do s tr o ­ n y re p rez en to w an e j przez a d w o k a ta — w y n agrodzenie i w y d a tk i jednego a d ­ w o k a ta oraz k oszty nak azan eg o przez sąd sta w ie n n ic tw a stro n y (art. 98 § 3 k.p.c.).

K oszty sądow e o b ejm u ją op łaty są­ dow e i zw ro t w y d atk ó w (art. 2 i 3 u sta w y o k osztach sądow ych w s p r a ­ w ach cyw ilnych).

P o stęp o w a n ie zarów no w sp raw ach ze sto su n k u pracy, ja k i w sp raw ac h ubezpieczeniow ych w olne je st od o p łat sądow ych (art. 39 § 1 ustaw y). W ydatki zw iązane z czynnościam i p o d ejm o w a­ nym i w sp raw ac h pracow niczych k r e ­ d y tu je S k a rb P ań stw a , a sąd obciąża nim i stro n y , sto su jąc odpow iednio p rze p isy o kosztach sądow ych w s p r a ­ w ach cyw ilnych (art. 39 § 2 ustaw y). O chrona stro n w sp raw ac h ubezpiecze­ niow ych je s t w tym zakresie dalej id ą ­ ca. W y d atk i ponosi S k a rb P a ń stw a (art. 81 ustaw y). S tro n a m a praw o żądać od S k a rb u P a ń stw a zw ro tu kosztów spo­ w odow anych osobistym sta w ie n n ic ­ tw em , gdy sąd w ezw ał ją do takiego sta w ien n ictw a. Ż ąd a n ie to pow inna zgłosić w d n iu sta w ien n ictw a pod r y ­ gorem u tr a ty należności (art. 82 u s ta ­ wy). N ie może w ięc dom agać się od p rze c iw n ik a zw ro tu w y m ienionych k o ­ sztów , gdyż S k a rb P a ń stw a ponosi je — a n ie k re d y tu je — bez w zględu n a w y n ik procesu.

P rz ed m io tem zaś u reg u lo w a n ia a rt. 98 k.p.c. są w za jem n e p ra w a i obow iąz­ k i stro n w p o k ry w a n iu poniesionych przez nie kosztów procesu, w zależnoś­ ci od jego w y niku. M a terii tej nie r e ­ g u lu ją p rze p isy u sta w y o okręgow ych sądach p rac y i ubezpieczeń społecz­ nych. S k a rb P a ń stw a p o k ry w a ją c w y ­ d a tk i w ym ien io n e w art. 81 i 82 u s ta ­ w y nie w y stę p u je w c h a ra k te rz e s tr o ­ n y w rozu m ien iu a rt. 77 ustaw y. W y­ m ien io n e przep isy o k re śla ją zasady f i­ n an so w a n ia przez P ań stw o p o stęp o w a­ n ia w sp raw ac h o św iadczenia pien ięż­ ne z ubezpieczenia społecznego, u w ­ zg lęd n iając w agę społeczną sp ra w i ochronę in teresó w stron. P rz ed m io t ich u reg u lo w a n ia, ja k rów nież sp e łn ia n a przez nie fu n k c ja o chronna w sto su n ­ ku do stro n u z a sa d n ia ją pogląd, iż p rze p isy te nie m ogą ograniczać u s ta ­

102 O rzecznictw o Sądu N ajw yższeg o N r 8-9 (236-237)

now ionych — w a rt. 98 k.p.c. — u p ra w n ie ń stro n w z a k resie ty c h k o ­ sztów procesu, k tó ry c h nie p o k ry w a S k arb P a ń stw a , a k tó re są n iezbędne do celow ego dochodzenia p ra w i celo­ w ej obrony.

Dla osób ubieg ający ch się o św ia d ­ czenia pieniężne z ubezpieczenia spo­ łecznego są to z reg u ły p ra w a o ży­ w otnym znaczeniu. Z ty c h też w zglę­ dów a rt. 76 u sta w y stanow i, iż p ełno­ m ocnikiem ich może być „rów nież” p rze d staw ic ie l o rg an izacji zrz esz ają­ cych em ery tó w i ren c istó w lu b za k ła d u pracy, w k tó ry m za in te re so w an y był ostatn io z a tru d n io n y . P rz ep is te n — rozszerzając k rą g osób, spośród k tó ­ ry ch stro n a może w y b ra ć p ełnom ocni­ k a — n ie pozbaw ił jej w y n ik ając y ch z przepisów k.p.c. m ożliw ości u sta n o ­ w ien ia pełnom ocnikiem procesow ym p rze d staw ic ie la zw iązku zaw odow ego (art. 466 § 1 k.p.c.) oraz osób w y m ie­ nionych w art. 87 i§ 1 k.p.c., w ty m ta k ż e ad w o k ata. S tro n a może też p ro ­

w adzić proces osobiście.

Z asad a obciążenia stro n y p rz e g ry w a ­ ją c e j k osztam i poniesionym i przez p rze ciw n ik a odnosi się — z m ocy art. 98 k.p.c. — ta k ż e do stro n y u b ie g a ­ ją ce j się o św iadczenia pien iężn e z ubezpieczenia społecznego, w tym z w ro ­ tu poniesionych przez n ią kosztów za­ stę p stw a o rg an u ren to w eg o przez peł­ nom ocnika ustanow ionego spośród osób w ym ienionych w a rt. 87 § 1 k.p.c. W y­ ją tk i od te j zasady, p rze w id zia n e w k odeksie p o stę p o w an ia cyw ilnego, u w ­ z g lęd n ia ją zarów no ra c ję n a tu ry spo­ łecznej (art. 102), ja k i śro d k i d y sc y p li­ n u ją c e p ro w ad zen ie p rocesu (art. 101 i 103). P rz e p isy te sp e łn ia ją fu n k c ję o ch ro n n ą w sto su n k u do stro n przed obciążeniem ich n ie u za sad n io n y m i k o ­ sztam i w yw o łan y m i n ie su m ie n n y m lub oczyw iście n iew łaściw ym p o stęp o w a­ niem stro n y . O dpow iednie — z mocy a rt. 72 u sta w y — sto so w an ie przep isu a rt. 98 k.p.c. w p o stęp o w an iu o św ia d ­ czenia p ieniężne z u b ezpieczenia spo­ łecznego zgodne je s t z p o trze b am i i za­ łożeniam i tego postępow ania.

2

Glosa

do w yroku S N z dnia 14 września 1976 r. (VI KRN 211/76)*

Teza głosow anego w yro k u brzm i: W ymagania przewidziane w art. 10 § 2 k.k. decydow ać powinny nie tylko o kw alifikacji prawnej, ale również o opisie czynu, który przypisany został oskarżonemu w wyroku.

T eza głosow anego w y ro k u je st k o n ­ ty n u a c ją lin ii o rzecznictw a S ąd u N a j­ w yższego p rz y ję te j w w y ro k u V K RN 23/71 >, dotyczącej w y k ła d n i przepisów * 1

a rt. 360 § 2 p k t 1 k.pjk. oraz a rt. 10 k.k. i n ak a z u ją c e j, żeby do k ład n e u s ta ­ lenie czynu przy p isan eg o przez sąd os­ k arż o n em u następ o w ało przez stosow ­ ny opis czynu w sa m y m w y ro k u (da­ w n ej sen ten cji) i obejm ow ało w szy­ stk ie elem e n ty czynu m a ją c e znaczenie dla praw id ło w ej k w a lifik a c ji praw n ej, bez w zględu przy tym n a to, czy w y ­ czerp u je to znam iona je d n eg o albo w ięcej przepisów u sta w y k a rn e j.

* W y ro k te n z o s ta ł o p u b lik o w a n y w O SN K W z 1977 r. n r 1—2, p o z . 6. 1 O SN K W z 1973 r . n r 10, poz. 129, „ P a l e s t r a ” 1974, n r 12, s tr . 77.