Aleksander Mitka
1 - Uniwersalne miniaturowe
nagrzewnice powietrzne - budowa,
sposób działania i zastosowanie w
konserwacji dzieł sztuki : 2 - Nowa
wersja Kautera
Ochrona Zabytków 40/3, 212-213
mi. Jednocześnie zostaje za ch o w an a n a tu ra ln a p o w ie rz c h n ia m etalu, ja k rów nież n a tu ra ln a je g o k o lo
rystyka.
D ru g im p roblem em te ch n o lo g iczn ym w ystępującym przy k o n se rw a cji b a lu s tra d w ew nętrznych, a ściślej ich e le m entów ozdobnych, je s t te c h n o lo g ia konserw acji wy s tę p u ją cych w dużej ilości symetrycznych e le m e n tó w trybow anych (liś c ie ,'k o g u c ie g rze b ie n ie itp.), p o s ia d a ją cych przestrzenie zam knięte. W tra k cie dem ontażu tych e le m e n tó w , ich konserw acji oraz m ontażu c ie n kie blasz ki m ogą ulec uszkodzeniu. A by te g o uniknąć, n a le ż a ło
by po otw orzeniu przestrzeni zam kniętej pokryć wnętrze p re p a ra te m sta b iliz u ją c ym aktyw ne procesy korozyjne bez u c ie k a n ia się do usuw ania p ro d u k tó w korozji me to d a m i m echanicznym i.
D o św ia d cze n ia zebrane przy konserw acji b a lu stra d y z kla tki schodow ej p a w ilo n u N eue Kam m ern p o tw ie r d z a ją p o sta w io n y wyżej wniosek.
inż. Janusz Jerzy O ddział Badań i Konserwacji PP PKZ - Warszawa
THE CONSERVATION O F AN IRON R O C O C O BALUSTRADE IN A STAIRCASE IN NEUE KAMMERN’S PAVILLION IN A PALACE COMPLEX OF SANSSO UCI IN POTSDAM
The author discusses the conservation of an iron balustrade in a staircase in the pavillion of Neue Kammern in a pa lace complex of Sanssouci in Potsdam. The article gives a description of an experimental technique of removing sof tened film-generating and corrosive layers from metal sur faces by means of a stream of water shooting out of a
nozzle under pressure of ca 20 MPa.
A new version of the conservation of smith’s iron decora tive elements has been proposed. It consists in coating a cleaned metal surface with a protective wax product without an anticorrosive protection by means of painting techni ques.
ALEKSANDER MITKA
1. UNIWERSALNE MINIATUROWE NAGRZEWNICE POWIETRZNE -BUDOWA, SPOSÓB
DZIAŁANIA I ZASTOSOWANIE W KONSERWACJI DZIEŁ SZTUKI.
2. NOWA WERSJA KAUTERA
1 , U rz ą d z e n ia w ytw a rza ją ce c ie p łe pow ietrze, ta k zw a ne n a g rze w n ice , są p ro d u k o w a n e i szeroko re k la m ow ane. B udow ą swą urządzenia te p rzyp o m in a ją su szarki do w łosów . P rod u ku je się je w różnych w ie lk o ściach. K a ta lo g i firm y Karl Leister K afisw il (S zw ajca ria ) lu b „B la c k and D ecker” (A n g lia ) o fe ru ją d o d a tk o w e w yp o sa żen ie w postaci pow ietrznych dysz i n a s a de k różnych kształtów, dzięki którym urządzenia te z n a jd u ją za stosow anie w p ra ca ch stolarskich, przy fo r m o w a n iu i kle je n iu tw orzyw sztucznych, zde jm o w a n iu p o w ło k lakie ro w ych , suszeniu, a także w konserw acji d zie ł sztuki.
A u to r z b u d o w a ł m in ia tu ro w ą na g rze w n icę (fot. 1), prze znaczoną do konserw acji dzieł sztuki, w ykorzystując do b u d o w y a p a ra t do w y p a la n ia w d re w n ie oraz p o m pkę p o w ie trzn ą do akw a rió w . W m iejsce ra d ia to ra o d p ro w a d z a ją c e g o n a d m ia r cie p ła , zam ocow ano w rącz ce w y p a la rk i m etalow ą o b u d o w ę z w ym iennym i dysza mi p o w ie trzn ym i i d o d a tk o w o łyżkę kauterow ą. Dysze i łyżka ka u te ro w a przym ocowane są do o b u d o w y g rz a ł ki za pom ocą g w in tu . Z tyłu rączki w p ro w a d zo n o prze w ó d p o w ie trzn y od p o m p k i a k w a ryjn e j z zaciskiem re g u lu ją c y m szybkość przepływu pow ietrza. T e m p e ra tu ra p o w ie trza opuszcza ją ce g o końców kę dyszy o śre d n icy 1 mm w ynosiła m aksim um 130°C. T e m peraturę m o żna re g u lo w a ć p o te n cjo m e tre m tra n s fo rm a to ra w y p a la rk i (g rz a łk ą ) i szybkością przepływu pow ietrza przez dysze. Ś re d n ica w ylotu n a jm n ie js ze j dyszy o k rą g łe j wy nosi 1 mm, najw iększej 3 mm. W ielko ść ogrze w a n e g o p o la i siłę d z ia ła n ia g o rą ce g o pow ietrza można p ró b n ie prześledzić na pow ierzchni masy w oskowo-żyw icz- nej (fo t. 2). Po uzyskaniu w praw y d o d a tko w o można re g u lo w a ć te m p e ra tu rę o g rze w a n e j p ow ierzchni przez
o d d a la n ie lu b p rzyb liża n ie do n ie j końców ek dysz. Za pom ocą nagrzew nicy p rzeprow adzono różn o ro dn e prace konserw atorskie. Przyrząd o ka za ł się bardzo skutecz ny przy z d e jm o w a n iu przem alow ań o le jn ych , te m p e ro wych, o d s ła n ia n iu przem alow anych złoceń p u lm e n to - wych, usuw aniu m etalow ych przezłoceń m ikstionow ych (fot. 3), p o d k le ja n iu masami w oskowo-żywicznym i u szkodzonych w arstw te ch n o lo g iczn ych o brazów i rzeźb, im p re g n a c ji d re w n a tym i m asam i. Może też być m in ia tu ro w ą suszarką. Rozm iękczanie usuw anych w arstw o lejnych gorącym pow ietrzem odbyw a się e tapow o, w
1. N agrzewnica z zestawem wymiennym dysz i łyżek kaute- rowych
1. A re-heater with a set of spare nozzles and cauter ladles
212
2. Wielkość ogrzewanego pola i silą dzia ła n ia gorącego p o wietrza można próbnie prześledzić na powierzchni masy wo- skowo-żywicznej
2. The size of the heated site and action force of hot a ir can be experim entally exam ined on the surface of wax and resin mass
4. Końcówka w yp ala rki do drewna obudow ana łyżką kaute- rową
4. End-part of a w o od burner encased w ith a cauter ladle (wszystkie zdjęcia A. M itk a )
sposób ko n tro lo w a n y. W ielo w a rstw o w e prze m a lo w a n ia można usuw ać w a rstw ow o. N ależy przy tym używać s ka lp e li o nieelastycznych ostrzach, u ła tw ia ją c y c h roz p o zn a n ie s to p n ia rozm iękczenia u su w a ne j w arstwy. Do o d s ła n ia n ia p rzem alow anych lu b przezłoconych te c h niką o le jn ą złoceń p ulm entow ych zaleca się używa nie d rew nianych ostrzy. Przy p o d k le ja n iu w arstw m a la rskich i za p ra w m asam i woskowo-żyw icznym i, nag rze w n ica zezwala na bezdotykow e p rze n ie sie n ie ro z to p io n e j, p łyn n e j masy na p o d k le ja n e m iejsce, na je j przem ieszczanie stru m ie n ie m cie p łe g o pow ietrza w dow olnym kierunku w płaszczyźnie obrazu i w g łą b , pod o b lu zo w a n e w arstw y. O d b yw a się to przy n ie w ie lkim zanieczyszczeniu tym i m asam i p o w ie rzch n i obrazu. M ożliw ość założenia w m iejsce dysz łyżki ka u te ro w e j zwiększa fu n k c jo n a ln o ś ć u rządzenia.
2 . W yp a la rka do dre w n a posłużyła także do z b u d o w a nia prostego w swej k o n s tru k c ji k a u te ra (fot. 4). W y p a la rk a składa się z tra n s fo rm a to ra z re g u la to re m n a p ię cia , p o łą czo n e g o z rączką w y p a la rk i przewodem elektrycznym . G rza łkę z n a jd u ją c ą się w rączce o b u d o w a n o łyżką kauterow ą o uniw e rsa ln ym kształcie i w ie
l-1. VERSATILE MINIATURE AIR REHEATER - ITS CONSTRUCTION O F W ORKS O F ART. 2. A NEW VERSION O F A CAUTER
In his endeavours to improve the conservation workshop the author has designed two units: a reheater and a cauter. The units are employed in conservation ateliers of the Fa culty for the Conservation of Easel Paintings and Wooden Polychromed Sculpture, attached to the Department of the Conservation of Works of Art of the Academy of Fine Arts in Cracow. .
3. Usuwanie metalowych przezloceń mikstionowych
3. The removal of m etal regildings
kości. G rza łka o d d a je te m p e ra tu rę na w e w n ę trzn e ścianki łyżki.
O p is a n e urządzenia stosow ane są w p ra c o w n ia c h ko n serw atorskich K atedry K onserw acji M a lo w id e ł S zta lu gowych i Rzeźby D re w n ia n e j P olichrom ow anej W yd zia łu K onserw acji D zieł Sztuki A ka d e m ii Sztuk Pięknych w Kra kowie.
mgr A leksander M itka A kadem ia Sztuk Pięknych W ydział Konserwacji D zieł Sztuki Kraków
MODE OF ACTION AND USE IN THE CONSERVATION
The reheater has proved to be very useful in the removal of oil and distemper recoatings, uncovering of repainted gildings, removal of metal regildings, fastening of damaged technological layers of paintings and sculptures with wax and resing masses and the use of these masses in wood impregnation.
