Wpływ różnych związków wapnia na wzrost grzybów ektomikoryzowych

R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T . X X X IV , N R 1—2, W A R S Z A W A 1983

ROM A N PA C H L E W SK I, E LŻ B IE T A C H R U SC IA K

WPŁYW RÓŻNYCH ZWIĄZKÓW W APNIA NA WZROST GRZYBÓW EKTOMIKORYZOWYCH Z akład G leb o zn a w stw a i N a w o żen ia , P ra co w n ia B io lo g ii G leb L eśn y ch

In tsy tu tu B ad aw czego L eśn ictw a W arszaw a—S ęk o c in In sty tu t G leb o zn a w stw a , Z akład B io lo g ii G leby

SG G W -A R , W arszaw a W ST ĘP

Zabiegiem powszechnie stosowanym w rolnictwie, a także mającym duże tradycje w leśnictw ie jest wapnowanie gleb. Zabieg ten, m ający na celu przede wszytskim poprawę odczynu oraz właściwości fizykochem icz­ nych gleby, oddziałuje również na jej biologię, przyczyniając się do zmian mikrobiologicznych, procesów biochemicznych i fizjologicznych ry- zosfery.

Traktując wapnowanie gleb w aspekcie leśnym niew iele możem y po­ wiedzieć o przemianach mikrobiologicznych poza tym, że wprowadzenie tego pierwiastka do gleby leśnej powoduje zm iany w mikroflorze, przejawiające się intensyw niejszym rozwojem bakterii i promieniowców., przy jednoczesnym, często obserwowanym, ograniczeniu wzrostu grzy­ bów [1, 10]. Jest to informacja bardzo ogólna, nic nie mówiąca o reakcji różnych grup fizjologicznych grzybów, czy też poszczególnych osobnikó.7. Można jednak przypuszczać, że wapnowanie działa selektyw nie na mikro­ florę glebową, również na grzyby mikoryzowe, wśród których znajdują się gatunki w m niejszym lub większym stopniu tolerujące podniesione pH, a nieraz wręcz wym agające w swoim metabolizmie większej zasob­ ności wapna w podłożu. Przem awiałyby za tym badania nad w pływ em mikorozy Suillus granulatus na rozwój Pinus nigra na glebach wapien­ nych, jak również badania nad biologią grzybów rodzaju Tuber i ichr.ii- koryzą [2, 3, 4, 9].

Z nielicznych badań w warunkach kontrolowanych nad zapotrzebo­ waniem grzybów na wapń można zacytować za L i l l y i B a r n e t t [6] prace wykazujące, że Ca jest niezbędny tylko dla niektórych grzybów, przy czym podawane stężenie optymalne waha się w granicach 2— 6 mg/l. Melin (według [5]) sądzi, iż Ca w pływ a stym ulująco na wzrost grzybów mikrozowych, natomiast B j ö r k m a n i[l] notował raczej niekorzystne oddziaływanie tego pierwiastka na tę grupę grzybów.

104 R. Pachlewski, E. Chruściak

Nie wnikając w m echanizm y krążenia i działania wapna w środowis­ ku glebowym warto jednak wspomnieć, że wapnowanie stosuje się na glebach ubogich w Ca, za które uważa się — w przypadku gleb glinias­ tych — te, które zawierają mniej niż 0,1% CaO, a w przypadku piasz­ czystych — mniej niż 0,05% CaO [7]. Sam zabieg wapnowania wymaga um iejętnego dawkowania Ca, gdyż zbyt duże jego dawki (szczególnie na glebach ubogich — piaszczystych) mogą spowodować straty związków mineralnych, a przede wszystkim związków azotu, w wyniku zbyt przys­ pieszonego rozkładu substancji organicznej.

Bardzo skąpe i ogólnikowe informacje dotyczące relacji m iędzy wap­ nowaniem a reakcją grzybów symbiotycznych, przy znacznej częstotli­ wości i znaczeniu samego zabiegu w leśnictwie, skłoniły nas do podjęcia doświadczeń z tego zakresu. Obserwacje są kontynuacją cyklu badań nad wpływ em ogólnie stosowanych w nawożeniu lasu makropierwiastków na mikroflorę ektomikoryzową i mikoryzę sosny.

M A TER IA Ł I M ETODY

K u l t u r y g r z y b ó w . Obserwacjami objęto gatunki pochodzące z kolekcji Pracowni Biologii Gleb Leśnych IBL w Sękocinie (tab. 1).

Ź r ó d ł a Ca. Z zalecanych w leśnictw ie nawozów wapniowych w y­ brano CaO i CaC03 w dawkach 500, 1000 i 2000 kg/ha. Porównawczo w równorzędnych stężeniach poddano próbie C a(N 03)2* 4H20 i CaCl2 —

T a b e l a 1 K u ltu ry grzybów - F u n g i s t r a i n Gatunek: - S p e c ie s _{N o .o f s t r a i n}Nr k u l t u r y T e s t m ikoryzowy z s o sn ą # ed łu g [8 j M y c o r rh iz a l t e s t w ith p in e A m anita v e rn a / B u l l , ex F r . / P e r s . ex V i t t . 0141 +

Cenococcum g ra n ifo rm e /S o w ./F e r d . e t Winge 3543 + Cenococcum g rn n ifo n n e /S o w ./F e r d . e t Winge 4947 n i e te sto w a n o

n o n - t e s t e d R hizopogon l u t e o l u 3 F r . 0211 + S u i l l u s b o v in u s / L . ex F r . / O . K untze 1941 •f S* g r a n u l a t u s /L« ex F r ./ O . K untze 1445 + S . l u t e u s / 1 . ex F r . / S . F . Gray 0112 + T r i c h o l o m albobrunneum / P e r s . ex Fr./K um m er 1951 +

związki stosowane w doświadczalnictwie i praktyce. W szystkie związki użyto w stężeniach w yliczonych z wym ienionych dawek w stosunku do CaO na litr podłoga (tab. 2). W tabeli tej przedstawiono stężenia stoso­ wanych związków w m g/l podłoża. Każdy z wym ienionych związków w

Grzyby ektomikoryzowe a związki wapnia 105 T a b e l a 2

ź r ó d ł a Ca - S o u rc e s o f Ca

Zw iązek - Compound I l o ś ć zv.-iazJcu w b g /1 p o d ło ż a Q u a n tity o f courapoud mg p e r 1 o f medium CaO 166 332 664 СаС03 300 600 1200 C a/N O y 2 . 4 K2O ₇₁₇ 1434 2068 C aC l2 332 664 1328

trzech różnych koncentracjach dodawano do podłoża podstawowego (Pp) [8] w składzie: glukoza — 20 g, maltoza — 5 g, winian amonu — 0,5 g KH2P 0 4 — 1 g, M g S 0 4-7H20 — 0,5 g,

cytrynian żelaza (roztwór l°/o) — 0,5 ml, Z n S 0 4 (roztwór 0,2%) — 0,5 ani,

tiamina — 50 ng, agar — 15 g,

woda destylowana — 1000 ml, pH ok. 5,5.

Kontrolę stanowiło podłoże Pp pozbawione Ca. Poszczególne pożyw­ ki rozlewano do jałowych płytek Petriego, inokulowano centralnie krąż­ kami grzybni o średnicy 0,9 cm, w yciętym i z odpowiedniej 14— 21-dnio- wej hodowli na podłożu podstawowym. Inkubacja przebiegała 21 dni w 25°C. Każdy wariant doświadczenia wykonany był w trzech powtórze­ niach. Intensywność wzrostu kultur oceniano na podstawie pomiaru śred­ nicy grzybni.

W Y N IK I

Spośród czterech zastosowanych związków wapnia jedynie CaO powo­ dował dość znaczną zmianę odczynu podłoża hodowlanego — tym większą alkalizację, im wyższą użyto dawkę. I tak przy koncentracji średniej pH wynosiło 6,0— 6,2, przy dawce maksymalnej 6,8— 7,0. Reakcję testowa­ nych szczepów na obecność związków Ca należy zatem rozpatrywać i w ią­

106 R. Paehlewsiki, E. Chruściak

zać także z ich wrażliwością na odczyn. Do gatunków o większej tole­ rancji na zakres ipH, które nie w ykazyw ały zahamowania wzrostu naw et przy najwyższych stężeniach CaO, należy zaliczyć S. granulatus i S. lu- teus, natomiast najbardziej wrażliwe okazały się A. verna, C. graniforme (szczególnie szczep nr 4947), Rh. luteolus i T. albobrunneum. Rezultaty doświadczeń przedstawione na rysunkach 1— 18 uzupełnia komentarz dla poszczególnych gatunków.

Amanita verna. Zanotowano hamowanie wzrostu pod w pływ em CaO. Reakcja była tym wyraźniejsza, im wyższą zastosowano dawkę; przy naj­ wyższym stężeniu obserwowano całkowite zahamowanie wzrostu grzyba. W obecności dwu niższych dawek C aC 03 wzrost grzybni był prawidłowy, podobny jak na podłożu kontrolnym (Pp). Najwyższa dawka powodowała niewielką inhibicję. W efekcie dodania do pożywki C a(N 03)2. 4H20 stwierdzono wzrost lepszy niż w kontroli. Można ten fakt tłumaczyć o- becnością dodatkowego źródła N. Najniższa dawka CaCI2 powodowała pewną stym ulację wzrostu grzybni, gdy tymczasem w obecności średniej i maksymalnej dawiki wzrost był równorzędny jak w kontroli.

Cenococcum graniforme. Na w szystkich podłożach z dodatkiem Ca wzrost grzybni był w m niejszym lub większym stopniu gorszy w porów­ naniu z pożywką kontrolną. Zaobserwowano pewne różnice w reakcji obu użytych szczepów na obecność CaO. Szczep polski nr 3543 okazał się mniej wrażliwy; dość znaczną inhibicję stwierdzono tylko przy maksy­ malnej dawce tego związku. Natomiast na w szystkich pozostałych podło­ żach średnica grzybni była tylko nieznacznie ograniczona, przy czym róż­ nice między kombinacjami były niew ielkie. Szczep amerykański nr 4947 przy zastosowaniu wszystkich trzech dawek CaO reagował całkowitym zahamowaniem wzrostu. Rozwój grzybni na innych podłożach był na ogół zbliżony do opisanego dla izolatu nr 3543.

Rhizopogon luteolus. Zaobserwowano ograniczenie wzrostu grzybni te­ go gatunku przez CaO, C a(N 03)2. 4H20 i CaCl2. Największą inhibicję za­ notowano pod w pływ em tlenku wapnia — tym większą, im wyższa była koncentracja związku. Również w obecności CaCl2 średnica grzybni była tym bardziej ograniczona, im wyższego użyto stężenia. Na wszystkie dawki C a(N 03)2. 4H20 szczep reagował zahamowaniem wzrostu, iden­ tycznym przy wszystkich użytych stężeniach. Jedynie w przypadku za­ stosowania С а С О з wzrost grzyba był równie dobry, czy naw et nieznacznie lepszy niż w kontroli.

Suillus bovinus. Zanotowano, ogólnie biorąc, brak reakcji na wapń, z wyjątkiem najwyższej dawki CaO, której użycie wpływ ało na całkowitą inhibicję wzrostu grzyba. Pozostałe związki w ich różnych stężeniach nie w pływ ały w istotny sposób na rozwój grzybni, przebiegający w zasadzie podobnie jak w kontroli.

Suillus granulatus. Stosowane w praktyce leśnej nawozy wapniowe — CaO i CaC 03, nie powodowały ujemnej reakcji wzrostowej tego gatunku.

G rzyby e k to m ik o ry zo w e a z w ią zk i w a p n ia ₁₀₇

Przy użyciu CaO stwierdzono wzrost równie intensyw ny, co na podłożu podstawowym, nieależnie od użytego stężenia. Dodanie do podłoża CaCOj powodowało stym ulację wzrostu grzybni, największą przy minimalnej dawce.

R ys. 1. Ś red n ica grzyb n i

il o ś ć z w i ą z k u w m g l/1 p o d ł o ż a : 1 —* k o n t r o l a b e z C a , 2 — 166, 3 — 332, 4 — 664, 5 — 300, 6 — «00 7 — 1200, 8 — 717, 9 — 1434, 10 — 2868, U — 332,

12 — 664, 13 — 1328

M yceliu m diam eter

a m o u n t o f t h e r e s p e c t i v e c o m p o u n d i n m g/1 o f t h e m e d i u m : 1 — c o n t r o l , w i t h o u t C a , 2 — 166, 3 — 332, 4 — 664, 5 — 300, 6 — 600, 7 — 1200, 8 — 717, 9 — 1434, 10 — 2868, 11 — 332, 12 — 664, 13 —

1328

Najwyższe stężenie C a(N 03)2. 4H20 w pływ ało na pewne zahamowa­ nie wzrostu grzyba, a obecność CaCl2 powodowała nieznaczną inhibicję, ty m większą, im wyższej użyto dawki.

Suillus luteus. Na podstawie przeprowadzonych doświadczeń można określić ten gatunek jako mało w rażliw y na CaO, naw et w średniej i maksymalnej dawce. Obecność C aC 03 w podłożu w pływ ała na pewną sty­ mulację wzrostu, malejącą w miarę wzrostu stężenia związku. Ca(N0 3)2. 4H20 powodował niewielką inhibicję wzrostu — tym większą, im wyższa dawka azotanu. W oddziaływaniu CaCl2 różnice wzrostu m ieściły się w

108 R. P a ch lew sk i, E. C hruściak

granicach błędu, przy czym wyniki suponowałyby tendencje ograniczania wzrostu przy użyciu małej i średniej koncentracji tego związku.

Tricholoma cilbobrunneum. Gatunek reagujący ujemnie na obecność CaO. Im wyższa dawka tlenku, tym znaczniejsza inhibicja; zupełny brak wzrostu przy maksymalnej dawce. Wprowadzenie do pożywki СаСОз w

R ys. 2. Ś red n ica grzybni

o b jaśn ien ia ja k w rys. 1 .P rzy szczepie n r 1951 przery w a n ą lin ią zaznaczono o p isan y w tekście

w zrost grzy b n i zm ienionej m orfologicznie

M y c e l i u m d i a m e t e r

e x p l a n a t i o n a s i n F ig . 1. T h e N o . 1951 s t r a i n t h e g r o w t h o f m o r p h o l o g i c a l l y c h a n g e d m y c e l i u m , d e s c r i b e d i n t h e t e x t , is m a r k e d w i t h t h e d a s h

l i n e

małej i średniej dawce sprzyjało nieznacznej stym ulacji wzrostu. Przy dawTce maksymalnej średnica grzybni odpowiadała kontrolnej. Dodanie do podłoża C a(N 03)2. 4H20 ograniczało we wszystkich stężeniach rozwój grzyba. Przy większości dawek obserwowano zmianę morfologii grzybni wegetatyw nej — wokół inokulum rozrastała się bardzo delikatna grzyb­ nia, w postaci ,,m giełki” (rys. 2), złożona ze strzępek płasko przylega® jących lub wrastających w podłoże.

Grzyby ektomikoryzowe a związki wapnia ₁₀₉

Rys. 3. Wtrost A. v ern a (0141) na podłożu Pp (kontrola) A. v ern a (0141) growth on the Pp medium (control)

Rys. 4. Wzrost A. v ern a (0141) na podłożu Pp z doda/tkiem CaO w ilości 332 mg/1

(dawka średnia)

A. v ern a (0141) growth on the Pp medium w ith added CaO in the amount of

110 R. Paehlewiski, E. Chruściak

Rys. 5. Wzrost A. verna (0141) na podłożu Pp z dodatkiem CaCl2 w ilości 332 mg/1

(dawka minimalna)

A. vern a (0141) growth on the Pp medium w ith added CaCl2 in the amount of

332 mg/1 (minimum dose)

Rys. 6. Wzrost C. g ran ijo rm e (4947) na podłożu Pp (kontrola)

Grzyby ektomikoryzowe a związki wapnia ₁₁₁

Rys. 7. Wzrcst C. graniform e (4947) na podłożu Pp z dodatkiem Ca(NOc)2 w ilości

2868 m g/l (dawka m aksymalna)

C. graniform e (4947) growth on the Pp medium with added C a(N 03)2-4H20 in the

amount of 2568 rmg/1 (maximum dose)

Rys. 8. Kultura С. graniform e (4947) na podłożu Pp z dodatkiem CaO w ilości

332 m g/l (dawka średnia)

C. g ran iform e (4947) culture on the Pp medium w ith added CaO in the amount

112 R. Paohlew&ki, E. Chruściak

Rys. 9. Wzrost Rh. luteolus (0211) .na podłożu Pp (kontrola) Rh. luteolus (0211) growth on -the Pp medium (control)

Rys. 10. Kultura Rh. luteolus (0211) na podłożu Pp z dodatkiem CaO w ilości

664 m g/l (dawlka m aksym alna)

Rh. luteolus (0211) growth on the Pp medium w ith added CaO in the amount о Г

Grzyby ektomikoryzowe a związki wapnia Ц З

Rys. 11. Wzrost S. bovinus (1941) na podłożu Pp (kontrola) S. bovinus (1941) on the Pp medium (control)

Rys. 12. Wzrost »S. bovinus (1941) na podłożu Pp z dodatkiem CaO w ilości 166 mg/

(dawka m inim alna)

S. bovinus (1941) growth on the Pp medium w ith added CaO in the amount о

114 H. Pachlewsiki, E. Chruściak

Rys. 13. Wzrost S. bovinus (1941) .na podłożu Pp z dodatkiem CaO w ilości 664 mg/l

(dawka m aksymalna)

S. bovinus (1941) growth on the Pp medium w ith added CaO in the amount of

664 mg/1 (maximum dose)

Rys. 14. Wzrost S. g ra n u la tu s (1445) na podłożu Pp (kontrola) S. g ran u la tu s (1445) growth on the Pp medium (control)

Rys. 15. Wzrost S. g ran u la tu s (1445) na podłożu Pp z dodatkiem CaO w ilości

664 m g/l (dawka m aksymalna)

S. g ran u la tu s (1448) growth on the Pp medium w ith added CaO in the amount of

664 mg/1 (maximum dose)

Rys. 16. Wzrost S. g ran u la tu s (1445) na podłożu Pp z dodatkiem Са(Ж)з)2*4Н20

w ilości 2868 m g/l (dawka maksymalna)

S. g ran u la tu s (1448) growth on the Pp medium w ith added Ca(N03)2-4H20 in the amount of 2868 mg/1 (maximum dose)

R ys. 17. W zrost T. a l o o b r u n n e u m (1951) na podłożu Pp z d od atk iem C aCl2 w ilo ści 332 m g/l (daw ka m inim alna)

T. a l b o o r u n n e u m (1951) g row th on the Pp m ed iu m w ith added C aCl2 in the am ount o f 332 mg/1 (m inim um dose)

R ys. 18. W zrost T. a l b o b r u n n e u m (1951) na podłożu Pp z d o d a tk iem Ca Cl2 w ilości 1328 m g /l (daw ka m ak sym aln a)

T. a l b o b r u n n e u m (1951) grow th on th e Pp m ed iu m w ith added C aCl2e in th e am ount of 1328 mg/1 (m axim um dose)

Grzyby ektomikoryzowe a związki wapnia ₁₁₇ W N IOSK I

Przeprowadzone doświadczenia upoważniają do poczynienia pewnych uogólnień.

1. Najbardziej drastyczną reakcję wzrostową ze strony testowanych grzybów zanotowano przy stosowaniu CaO. Zjawisko to można by wiązać z alkalizacją podłoża, towarzyszącą obecności tlenku wapnia. Na podsta­ wie zachowania się grzybów na pożywce z CaO można wyróżnić 4 grupy szczepów:

— wrażliwych tylko na maksymalne stężenie CaO, jak C. graniforme nr 3543 i S. bovinus,

— reagujących ograniczeniem rozwoju grzybni wzrastającym w miarę zwiększenia użytej dawki: Rh. luteolus, T. albobrunneumy A. verna,

— wykazujących całkowite zahamowanie wzrostu w obecności w szyst­ kich trzech dawek CaO: C. graniforme nr 4947,

— niewrażliwych na CaO, takich jak S. granulatus i S. luteus. 2. Obecność С а С О з w podłożu powodowała, zależnie od stężenia, 3 ty­ py reakcji u badanych szczepów:

— pozostawała nieomal bez wpływ u na wzrost A. verna (I i II daw­ ki), C. graniforme nr 4947, Rh. luteolus, T. albobrunneumf

— odnotowano pewne działanie stym ulujące niektórych dawek: S. gra- nulatus, S. luteus,

— odnotowywano niewielką inhibicję: A. verna (maksymalna dawka), C. graniforme nr 3543 (głównie maksymalna dawka).

3. C a(N 03)2. 4H20 , zależnie od zastosowanego stężenia, w yw oływ ał po­ dobne do opisanych wyżej 3 typy reakcji wzrostowych u testowanych izo- latów:

— był bez wpływu: S. bovinus i S. granulatus (średnia dawka), — powodował stymulację: A. verna (wszystkie dawki),

— powodował hamowanie: C. graniforme nr 3543 (szczególnie mak­ symalna dawka), nr 4947 (szczególnie minimalna dawka), Rh. luteolus (wszystkie dawki), S. granulatus (maksymalna dawka), S. luteus (średnia i maksymalna dawki), T. albobrunneum (wszystkie dawki).

4. Dodanie CaCl2 do pożywki wpływ ało analogicznie jw. na reakcje wzrostowe badanych grzybów:

— bez reakcji: S. bovinus (minimalna i średnia dawki), luteus (ma­ ksymalna dawka),

— stymulacja: A. verna (szczególnie minimalna dawka),

— hamowanie: C. graniforme oba szczepy (nieznacznie wszystkie dawki), Rh. luteolus (wszystkie dawki), S. granulatus (nieznacznie mak­ symalna dawka), S. luteus (nieznacznie średnia dawka), T. albobrunm um (wszystkie dawki).

5. Z praktycznego punktu widzenia wydaje się słuszne, iż należy ocze­ kiwać przy stosowaniu CaO możliwości zahamowania w glebie rozwoju

118 R. Pachlewski, E. Chruściak

niektórych grzybów ektomikoryzowych, a w konsekwencji — brak for­ mowania przez nie mikoryz. Uzyskane w yniki skłaniają poza tym do przypuszczeń o zmianie spektrum grzybów sym biotycznych i asocjacji mikoryzowych w glebach leśnych poddawanych intensyw nym i częstym zabiegom wapnowania.

LITERATURA

(1] G ó r n y M.: Ocena zmian biocenotycznych zachodzących w siedliskach leśnych pod w pływ em nawożenia m ineralnego drzewostanów sosnowych. Dokumenta­ cja IBL, 1977.

[2] C l e m e n t A., G а т b a y e J., T a c o n F.: Importance des ectomycorhizes dans la réstance au calcaire du Pin noir (P inus n ig ra Arn. asp. nigricans Host).

Ecol. Plant. 12, 1977, 111—131.

{3] D e lm a s J.: La truffe et sa culture. I.N.R.A. Ed. S.F.I., C.N.R.A. Versailles 1976, 5—54.

[4] F a s s i B.: Les mycorrhizes en production truffière. 1 Congr. Internat, de la Trufficulture, 1971, 23—29.

[5] H a r l e y J.: Biology of mycorrhize. London 1959.

[6] L i l l y V . G., B a r n e t t H. L.: Fizjologia grzybów. Warszawa 1959.

[7] Nawozy m ineralne t. II, praca zbiorowa pod red. M. Górskiego, W arszawa 1961

[8] P a c h l e w s i k i R., P a c h l e w s k a J.: Studies on sym biotic properties of m ycorrhizal fungi of pine w ith the aid of the method of mycorrhizal syn th e­ sis in pure cultures on agar. Warszawa 1974.

[9] P a l e n z o n a M., F o n t a n a A.: Influenza di tipi di suolo su tre form e mi- corrizieche del Pino strobo. Allionia 16, 1970, 101—113.

[10] R u s s e l E. J.: Warunki glebow e a wzrost roślin. Warszawa 1958.

P. П А Х Л ЕВ С К И , E. Х Р У С Ц Я К ВЛИЯНИЕ РАЗЛИЧНЫХ СОЕДИНЕНИЙ КАЛЬЦИА Н А РОСТ ЭКТОМИКОРИЗОВЫХ ГРИБОВ Лаборатория биологии лесных почв, Исследовательский институт лесоводства, Варшава — Сенкоцин Институт почвоведения, Сельскохозяйственный университет Р езю м е Испытывалось влияние применяемых в удобрении леса кальциевых удобрений СаО и СаСОз, а также для сравнения Ca (N0 3)2 • 4Н 20 и СаС12, на развитие избранных экто- микоризовых грибов в культурах in vitro. Определяли интенсивность роста отдельных изо- мированных видов на синтетических субстратах с прибавкой названных соединений кальция, употребленных в трех разных дозах эквивалентных удобрительным нормам. В качестве контроля послужил субстрат лишенный Са. Прибавление СаО, особенно в средней и максимальной дозе, приводило к сдвигу pH питательной среды с около 5,5 до колебаний между 6,2-7,0 pH. Видами сносящими такую реакцию оказались S. granulatus, S. luteus, а чувствительными A. verna, C. graniforme (осо­ бенно штамм 4947), Rh. luteolus. T. albobrunneum.

Grzyby ektomikoryzowe a związki wapnia ₁₁₉ С аС 02 в некоторых дозах стимулировал рост S. granulat us и 5. luteus, однако отмечено и незначительное ингибитирующее действие в случае A . verna и C. graniforme (штамм 3543) по применении максимальной дозы. На остальные виды карбонат кальция не оказал ясно выраженного влияния. Реагирование исследованных грибов на C a (N 03)2. 4Н 20 СаС12 было индивидуально разное, зависящее от дозы, и не давались однозначно определить. R . P A C H L E W S K I , E . C H R U S C IA K

EFFECT OF V A R IO U S CALCIUM C O M PO U ND S ON THE GROW TH OF ECTOM YCORRHIZAL FU N G I

F o restry R esearch In stitu te W arszaw a— Sękocin; D ep a rtm en t of S oil S cien ce,

A g ricu ltu ra l U n iv e r sity of W arsaw S u m m a r y

The o ffect of ca lciu m fertilizers: CaO and C a C 0 3, ap p lied in forestry, w as e s ­ tim a ted and th e C a (N 0 3)2. 4HzO and C aCl2 e ffe c t on th e g ro w th of ch osen ecto m y - corrhizal fu n g i ap p lied in th e in v i t r o cu ltu res w a s com pared. The g ro w th in te n si­ ty of p articu lar iso la tes on sy n th etic cu ltu re m ed iu m w ith added calciu m com po­ unds m en tion ed , ap p lied in th ree d ifferen t doses corresp on d in g w ith th e e x is tin g fe r tiliz a tio n stan d ard s, w as d eterm ined. A s th e con trol th e m edium w ith o u t Ca has b een assum ed.

A n a d d ition of CaO, p a ttic u la r ly in m ed iu m and m a x im u m d o se, led to ch an ­ ges of th e pH v a lu e from about 5.5 to 6.2— 7.0. S p ecies to lera tin g su ch so il reaction appeared to b e S. g r a n u la tu s and S . lu te u s , th ose se n s itiv e to th is reaction w ere A. v e r n a, C. g r a n if o r m e (p articu larly No. 4947 strain ), R h . lu te o lu s and T. a lb o b r u n- n e u m .

C a C 03 in fu ll doses a ffe c te d stim u la tin g ly th e g ro w th of S . g r a n u la tu s and S. l u t e s, w h erea s a n in sig n ifica n t in h ib itio n w a s ob served in case of A . v e r n a and C. g r a n if o r m e (No. 3543 strain) at ap p lica tio n of th e m a x im u m dose. T h e rem ain in g sp ecies sh o w ed n o d istin ct e ffe c t of ca lciu m carbonate. R esp on se o f the fu n g i u n ­

der stu d y to C a (N 0 3)2. 4H20 and C aCl2 w a s d ifferen t in p articu lar sp ecies depen* ding on th e dose; it cou ld n ot be d efin ed e x p lic itly .

P r o f. d r R o m a n P a c h l e w s k i I n s t y t u t B a d a w c z y L e ś n i c t w a w S ą k o c i n i e