LIST OJCA SWIETEGO JANA PAWŁA I I
DO EPISKOPATU KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO NA 1600 ROCZNICE I SOBORU KONSTANTYNOPOLITAŃSKIEGO I NA 1550 ROCZNICE SOBORU EFESKIEGO U m iłow ani B r a c ia w B is k u p s tw ie I
1 . DO NAPISANIA DO WAS t e g o l i s t u , b ę d ą o eg o zarazem r e f l e k s j ą t e o l o g i o z n ą i wezwaniem p a s t e r s k im zrodzonym z g ł ą b i s e r - o a , s k ł a n i a mnie p r z e d e w sz y stk im 1600 r o c z n i c a I Soboru Kons t a n t y n o p o l i t a ń s k i e g o , k t ó r y o d b y ł s i ę w ła ś n ie w rok u 3 8 1 . B ył o n , ja k t o p o d k r e ś liłe m j u ż u p ro g u nowego roku w B a z y lic e św . P i o t r a , "po S o b o r z e w N i c e i - drugim Soborem powszechnym K oś c i o ł a , k tórem u zaw d zięczam y "Credo", odmawiane s t a l e w l i t u r g i i
S z c z e g ó ln y m d z ie d z ic tw e m t e g o Sob oru j e s t nauka o Duohu Ś w ię tym , ta k w yra żo n a w l i t u r g i i ł a c i ń s k i e j : "Credo l n S p i r i t u n Sanotum , Dominun e t v i v i f i c a n t e m . . . q u i cum P a tr e e t F i l i o s l - mul a d o r a tu r e t o o n g l o r l f i c a t u r , q u i lo o u t u s e s t p e r p r o p h e - t a s " * .
Słowa to , powtarzane w "Credo" przez ty le pokoleń chrześ
cijan , nabierają zatem dla naa w tym roku azczególnego z y o z e -
nia doktrynalnego i uczuciowego, przypominają nam głębokie wię
zy, jakie łączą Kościół naszych czaeów - w te j jakby adwento
wej perepektywie bliakiego już trzeciego T ysiąclecia owego ży
c ia przedziwnie bogatego i doświadczonego, uozeotniczącego n ie -
uatannte w Krzyżu i Zmartwychwotaniu Chryotuaa, w mocy Ducha
świętego - z Kościołem czwartego wieku w jedynej ctągłośoi
owych pierwozych początków i w wierności nauczaniu Ewangelii
oraz przepowiadaniu apostolskiemu.
już samo powyżoze stwierdzenie wystarczy, aby zrozumieć,
jak nauczanie I Soboru Konstantynopolitańskiego j e s t ustawicz
nie wyrazem jednej wspólnej wiary Kościoła i całego chrześci
jaństwa. Wyznając tę wiarę - co czynimy za każdym razem, gdy
odmawiamy "Credo" - i ożywiając ją w nadchodzącym wspomnieniu
rocznicowym, pragniemy uwydatnić to , co nas łączy z wszystkimi
naszymi Braćmi, pomimo wszelkich podziałów, jakie za istn ia ły w
ciągu wieków. Czyniąc to w i600 la t od Soboru Konstantynopoli
tańskiego I , dziękujemy Bogu za "Prawdę Pańską", która dzięki
nauczaniu tego Soboru oświeca drogi naszej wiary i drogi ży
cia z wiary. W
rocznicy tej chodzi nie tylko o przypomnienie
formuły wiary, która od szesnastu s tu le c i utrzymuje s ię w Koś-
o ie le , ale równocześnie o to , aby duszom naszym uobecnić je s z -
oze bardziej w r e fle k s ji i modlitwie, w dorobku duchowości i
te o lo g ii ową osobową moc Bożą, która daje życie, ów Dar hipos-
tatyczny - Dominum et vlvificantem - ową Trzecią Osobę Trójcy
Przenajświętszej, która sta je s ię w te j wierze odziałam posz
czególnych dusz i całego Kościoła. Duch Święty nadal ożywia
Kościół i pociąga go na dragę św iętości i m iłości. Jak trafnie
podkreśla św. Ambroży w swym d ziele "0 Duchu Świętym"s "cho
ciaż j e s t On z natury niedostępny, to jednak może być
przyjmo-wany p rze z nas d z ię k i awej d o b r o c i; w szy stk o n a p e łn ia swą mocą, a l e u c z e s tn ic tw o w nim mają je d y n ie s p r a w ie d liw i; j e s t p r o s ty w swej i s t o c i e , bogaty w moc, obecny we w s z y s t k ic h , r o z d z ie l a t o , co j e g o , by obdarować każdego 1 c a ły bez r e s z t y j e s t w k a ć -
2 dym m iejscu " .
2 . Wspomnienie Soboru K o n s ta n ty n o p o lita ń s k ie g o , k tó r y b y ł drugim Soborem powszechnym K o ś c io ła , uświadam ia nam, ludziom k ończącego s i ę d ru g ie g o T y s i ą c l e c i a c h r z e ś c ija ń s tw a , ja k żywa b y ła w p ie rw sz y ch w iekach p ie rw sz eg o T y s i ą c l e c i a , wśród ro sn ą c e j w sp ó ln o ty w ie r z ą c y c h , p o trz eb a w ła ściw eg o ro zu m ien ia , w ma u ozan iu i wyznawaniu K o ś c io ła , n ie z g łę b io n e j ta jem n icy Boga w J ego a b s o lu tn e j tr a n s o e n d e n o jl: O jca, Syna i Ducha Ś w ię te g o . Zarówno t a , ja k i in n e kluczow e t r e ś c i c h r z e ś c ij a ń s k ie j prawdy i ż y c ia p rzede w szystkim p rzy k u ły dc s i e b i e u sagę w iernych; w c- k ó ł n ic h t e ż aatjw ięoej z r o d z iło s i ę i n t e r p r e t a c j i , ta k ż e r o z b ie ż n y c h , k tó r e domagały s i ę g ło s u K o ś c io ła , j e g c u r o c z y s te g o ś s ia d e e tw a danego w mocy C hrystusow ej o b ie t n ic y z w ie c z e r n ik a ; " P o c ie s z y c ie l, Duch S u lę t y , k tó r e g o O jcie c p e ó le w stcim im ie
n iu . . . przypom ni wam w sz y stk o , oc Ja wam p o w ie d z ia łe m " 3 ;
A " . . . Cn, Dcoh prawdy, doprowadzi t?ae dc c a ł e j prawdy"
Tak w ięc w bieżącym roku i 9 8 i wypada nam w s z c z e g ó ln y sposób dziękow ać Duchowi Świętemu z a t o , że pośród w ie lo r a k ic h wahań m y śli l u d z k i e j , p o z w o lił K o ścio ło w i w y r a sić w ła sn ą w ia rę w sform ułow aniach w ła ściw y ch e p o ce , w p e łn e j zg o d n o ści z " c a łą prawdą".
"Wierzę w Ducha Ś w ię te g o , Fana i O ż y w io ie la , k tó ry od Ojca 2 Sw. AMBBOŻf, De S p i r l t u S a n cto I,V ,T 2 : wyd. O .F a lle r , CSHL 7 9 , Vindobonae 1994, s . 4 5 .
3 J 1 4 ,2 8 . 4 J 1 8 ,1 3 .
i Syna pochodzi, który z Ojcem i Synem w spólnie odbiera u w iel b ie n ie i chwałę; który mówił przez proroków" - tak brzmią s ł o wa symbolu wiary I Soboru K onstantynopolitańskiego w roku 381 ? który w y ja śn ił tajem nicę Ducha Ś w iętego, Jego pochodzenie od
Ojca, potw ierdzając w ten sposób jed n ość i równość w Bóstwie teg o ż Duoha Św iętego z Ojcem i Synem.
I I
3 . Wspominając i 6 - t e s t u le c ie Soboru K onstantynopolitańs kiego I n ie mogę pominąć m ilczeniem je s z c z e jed n ej znamiennej o k o lic z n o ś o i, dotyoząoej roku 1981: w tym samym bowiem roku przypada również 1550 ro o zn ica Soboru E fesk ieg o , odbytego w 431 roku. Wspomnienie to znajduje s i ę jakby w o ie n iu poprzed niego Soboru, a le i ono nabiera szczeg ó ln eg o znaczen ia d la na s z e j wiary i w najwyższym sto p n iu za słu g u je na przypom nienie.
W tym samym bowiem Symbolu odmawiamy, w sercu wspólnoty lit u r g ic z n e j , k tóra przygotowuje s i ę do ponownego p rzeży cia Boskich Tajemnic: "Ht in carn atus e s t de S p ir it o Sanotn ex Ma r ia V irg in e, e t homo fa c tu s e s t : i za sprawą Duoha Św iętego p r z y ją ł c ia ło z Maryi D ziew icy, i s t a ł s i ę człow iekiem ". Sobór E fesk i miał przede wszystkim walor ch ry sto lo g ic z n y ,g d y ż zd efin io w a ł prawdę o is t n ie n iu dwóch natur w J e z u sie Chrystu s i e , b osk iej i lu d z k ie j, aby w te n sposób u ś c i ś l i ć autentyczną
5 Tak oytowany po raz pierw szy w Aktach Soboru Chaloe- dońsklego, a c t . I I : wyd. E.Sohwartz, Aota Conciliorum Oocu-menioorum, II Conctlium u n lv e r sa le Chaloedonenae, B o r o lin i e t L ip slae 1927-32 I , 2 , s .8 0 ; por. także Conoiliorum Oeou- menicorum D ecreta, Bologna 1973 / 3 / , s .2 4
naukę K o ś c io ła , wyrażoną ju ż p rzez Sobór w N ic e i w roku 325, k tó r a jedn ak b y ła zagrożon a p rze z g ł o s z e n i e różnych in t e r p r e t a c j i prawdy w y ja śn io n e j na ty a S o b o rze, z w ła s z c z a z a ś p rzez g ł o s z e n i e różnych sform ułowań używanych w n au czan iu n e s t o r -
tań sk tm . W ś c is ły m zw iązku z tymi o rz eczen ia m i Sobór K fesk l m ia ł ró w n ież z n a o z e n ie s o t e r i o l o g i c z n e , n a ś w ie t la j ą c że - we d łu g znanego adagium - "nie d o zn a ło u zd ro w ien ia t o , czeg o Chry s t u s n ie p r z y j ą ł" . Ś c i ś l e zw iązana z d o n i o s ł o ś c i ą tyoh d e f i n i - o j i dogmatyoznyoh b y ła ta k ż e prawda d o ty c z ą c a N a jś w ię ts z e j D z ie w io y , pow ołanej do je d y n e j i n ie p o w ta r z a ln e j g o d n o śc i Mat k i B oga, "T heotokos", ja k t o ja s n o z o s t a ło uwydatnione g łó w n ie w l i s t a c h św. C y ry la do N e s to r iu s z a i we w s p a n ia łe j Formula
u n io n is z roku 433 . B ył t o je d e n hymn owyoh sta r o ż y tn y c h Oj ców na c z e ś ó w c ie le n i a Jednorodzonego Syna B ożego, w p e łn e j praw dzie dwóch n atu r w je d n e j o s o b ie ; b y ł t o hymn na c z e ś ó d z i e ł a z b a w ie n ia , dokonanego w ś w ie c ie p rzez d z i a ł a n i e Ducha Ś w ię te g o : i w szy stk o t o n ie mogło n ie p r zy o z y n ió s i ę do wzro s t u o z o i Matki Boga, p ie r w s z e j w spółpraoowntoy mooy N ajw yższe g o , k tó r a o s ł o n i ł a J ą w momencie Z w iastow ania p rze z p e łn e b la s ku z s t ą p i e n i e Ducha Ś w ięte g o 8 . I ta k t o z r o z u m ie li n a s i b ra c i a i s i o s t r y z E fe z u , k ie d y w ieczorem d n ia 22 czerw ca, w d niu in a u g u r a c ji Soboru od bytego w K atedrze "Matki B o żej" , obwoły w a li tym ty tu łe m Maryję D z ie w icę i w t r iu m f ie n i e ś l i Ojców na
6 Aol;a C on ctlioru m Oecumenioorum, I C on cilium u n iv e r s a le Kphesinum: wyd. E .S ch w a rtz, 1 , 1 , s s . 2 5 -2 8 i 2 2 3 -2 4 2 ; p o r .ta k ż e C on olliorum Oecumenioorum D e c r e ta , Bologna 1973 / 3 / , s s . 4 0 -4 4 ; 5 0 -6 1 .
7 A cta C on cilioru m Oecumenioorum, 1 , 1 , 4 , s s . " n /A /; p o r . ta k ż e C on cilioru m Oecumenioorum D e c r e ta , s s . 69 n .
za k o ń czen ie t e j p ie r w sz e j s e s j i .
Wydaje s i ę p r z e to bardzo w skazane, aby rów n ież te n s t a r o żytny Sobór, t r z e c i w h i s t o r i i K o ś c io ła , z o s t a ł p rzez nas p rzy pomniany w swoim bogatym k o n te k ś c ie te o lo g ic z n y m i e k lezja ln y m . N a jś w ię ts z a D ziew ica j e s t Tą, k tó r a w o ie n łu mooy T rójcy P rze n a j ś w ię t s z e j s t a ł a s i ę stw orzeniem n a j ś c i ś l e j złączonym z d z ie łem zb a w ien ia . W o ie le n ie Słowa dokonało s i ę pod J e j sercem za sprawą Ducha Ś w ię te g o . W N iej z a b ł y s ł a ju tr z e n k a nowej lu d z k o ś c i , k tó r a z Chrystusem u k a za ła s i ę na ś w i e c ie , aby w y p ełn ić pierw otny p la n p rzym ierza z Bogiem, zerwany p rzez n ie p o s łu s z e ń stwo p ierw szego c z ło w ie k a . "Et in c a rn a tu s e s t de S p i r i t u San- c t o ex Maria V irg in e" .
i . Te dwie r o c z n ic e , c h o c ia ż z różnych ty tu łó w i o różnym zn a czen iu h isto ry czn y m , p r z y c z y n ia ją s i ę do w zro stu c z c i Ducha Ś w ięte g o . W szystko to dokonało s i ę za sprawą Ducha Ś w ię te g o . Widzimy, jak głęb o k o t e dwa w ie lk ie w spom nienia, do k tó ry ch wypada nam naw iązać w Roku Pańskim 1981, z łą c z o n e są ze sobą w n auczan iu i wyznaniu w iary K o ś c io ła , w iary w s z y s tk ic h ch rze ś c i j a n . Wiary w T ró jcę P r z e n a jś w ię ts z ą : w iary w O jca, od k t ó
-o
reg o p ochodzi " w szelk i dar" . Wiary w C h ry stu sa , O dk u pioiela c z ło w ie k a . Wiary w Ducha Ś w ięte g o i , w tym ś w i e t l e , c z c i d la Maryi, k tó r a "zgadzając s i ę na słow o B oże, s t a ł a s i ę Matką J e z u sa , a przyjm ująo zbawczą w olę Bożą całym sercem , n ie pow strzym ana żadnym grzechem , c a łk o w ic ie p o ś w ię c iła samą s i e b i e , ja k o s łu ż e b n ic ę Pańską, o s o b ie i d z i e ł u swego Syna" i d la t e g o "nie z o s t a ła c z y s to b ie r n ie p rze z Boga u ż y ta , l e c z . . . z w o l ną w iarą i p o słu sz e ń stw e m cz y n n ie w sp ółpracow ała w d z i e l e zb a
w ia n ia lu d z k o ś c i" W spaniałą j e s t r z e o z ą , że Maryja podob n ie ja k o c z e k iw a ła z w ia rą na p r z y j ś c i e Pana, tak rów n ież u k resu d ru g ie g o T y s ią c l e c i a o św ie c a swą o b e c n o ś c ią r&szą w ia rę w p ersp ek ty w ie "adwentu".
W szystko t o j e s t d la nas źródłem przeogrom nej r a d o ś c i, źródłem w d z ię c z n o ś c i za ś w ia t ło t e j w iary p oprzez k tó r ą u c z e s tniczym y w n ie z g łę b io n y c h ta jem n ica ch B ożych, c z y n ią c j e t r e ś - o ią n a szy ch d u sz , r o z s z e r z a j ą c w n ic h h o ryzon ty w id z e n ia na s z e j duchowej g o d n o śc i i n aszych lu d z k ic h p r z e z n a c z e ń . I d la te g o t e ż t e w i e l k i e r o c z n io e n ie mogą d la nas p o z o sta ń ty lk o wspomnieniem z o d le g łe j p r z e s z ł o ś c i . Muszą odżyć w w ie r z e Koś c i o ł a , muszą odezwać s i ę nowym echem w je g o d uoh ow oścl, muszą z n a le ź ć nawet zew nętrzny wyraz swej s t a l e żywej a k tu a ln o ś c i d la c a ł e j w sp ćln o ty w ie r z ą c y c h .
5 . P is z ę o tym do Was przede w szy stk im , moi Umiłowani i C zoigod n i B ra cia w p o słu g iw a n iu b isk u p im . Zwracam s i ę równo c z e ś n ie do B ra ci Kapłanów, n a j b liż s z y c h współpracowników w Wa s z e j t r o s c e p a s t e r s k ie j " in v i r t u t e S p i r i t u s S a n o ti" . Zwracam s i ę do B ra ci i S i ó s t r w s z y s tk ic h Rodzin zakonnych, k tóryoh św iadectw o J e z u sa C h rystu sa winno być s z c z e g ó ln ie żywe i rów n ie ż s z c z e g ó ln ie d r o g ie p o sła n n ic tw o T e j, k tó r a o b o la ła s t a ć s i ę S łu ż e b n ic ą Pańską Zwracaa a ię a końcu do w s z y s tk ic h św ie c k ic h B ra ci i S i ó s t r w K o ś c i e l e , k tó r z y ^ z n a j ą c je g o w ia r ę , wraz ze w szy stk im i InnyMl o z ło a k a ii w sp ó ln o ty K o ś c io ła
ty la k r o ć i od t y l u p o k o leń u tr w a la ją z a r a sc a p a a lq ó ty c h w i e l k ic h Soborów. J sstsm przekannny, że prayjsg; o n i 3 tadT.ięaaMsó- c i ą przypomm ienic ty c h d a t i ty ch r o c z n ic , z w ła s z c z a gdy
10 Se&ór Wat. XI, K c n st, dogu, o K o ś c ią ic , jbotłac g o n - t i u a , nr 85
w sp ó ln ie s o b ie uświadomimy, ja k bardzo " d z is ie j s z e " s ą z a r a zem t e ta je m n ic e , k tóryoh obydwa Sobory d a ły autorytatyw ny wy ra z j e s z c z e w p ie r w sz e j p o ło w ie p ie rw szeg o T y s ią o le o ia d ziejó w K o ś c io ła .
Ośmielam s i s w r e s z c ie żyw ić n a d z ie j ę , że przypom nienie I Soboru K o n sta n ty n o p o lita ń sk ie g o i E fe s k ie g o , k tó r e b y ły wy razem w iary nauczanej i wyznawanej p rzez K o ś c ió ł n ie p o d z ie lo
ny, p r z y c z y n ia ją s i ę do w zro stu wzajemnego zro zu m ien ia z na szym i Umiłowanymi Braćmi na W schodzie i na Z a ch o d zie, z k tó r y mi n ie łą c z y nas jesK os? p e łn a je d n o ś ć k o ś c i e l n a , a l e z k tó r y mi razem szukamy w m o d litw ie , z pokorą i u f n o ś c ią , dróg do z je d n o o z e n ia w p ra w d zie. Coż, w r z e c z y sam ej, mogłoby b a r d z ie j p r z y s p ie s z y ć drogę do te g o z je d n o c z e n ia , j e ś l i n ie przypomnie n ie i o ży w ien ie zarazem t e g o , co p rze z t y l e wieków b y ło t r e ś c i ą w iary w sp ó ln ie wyznawanej - owszem, co n ie p r z e s t a ł o być t ą t r e ś c i ą nawet pq ły^oh b o le sn y c h p o d z ia ła c h , j a k ie dokona ły s i ę w cią g u wieków ?
I I I
6 . J e s t zatem moim p ragn ien iem , aby t e w yd arzen ia z o s t a ły p r z e ż y te w ic h głębokim k o n te k ś c ie e k le z jo lo g ic z n y m . P ow in n iś my bowiem n ie ty lk o przypominać t e w i e l k i e r o c z n io e ja k o j e d yn ie fa k ty z p r z e s z ł o ś c i - a l e ożyw ić j e rów n ież n a szą w sp ó ł c z e s n o ś c ią i zw ią za ć głęb o k o z życiem i zadaniam i K o ś c io ła na s z e j e p o k i, tak ja k z o s t a ły one wyrażone w całym n auczan iu So boru n aszych czasów: Vatioanum I I . Jakże g łęb o k o ż y ją w tym nauozaniu prawdy w y ja śn io n e na tam tych Soborach, a rów nocześ n ie ja k ż e t e w ła ś n ie prawdy p r z e n ik n ę ły t r e ś ć c e n tr a ln e g o d la Vaticanum I I n a u czan ia o K o ś c ie le ! Jakże s ą d la te g o naucza n ia i s t o t n e i k o n sty tu ty w n e, a ró w n o cześn ie ja k bardzo te
podstawowe i c e n t r a ln e prawdy n a szeg o "Credo" ż y ją n ie ja k o nowym życiem i św ie c ą nowym św ia tłem w c a ł o ś c i n a u cza n ia Va- ticanum I I !
J e ś l i w ię c za główne za d a n ie n a szeg o p o k o le n ia - a chyba ta k że i d a ls z y c h p o k o leń w K o ś c ie le - n a le ż y uznać u r z e c z y w is t n ia n ie i wprowadzanie w ż y c ie nauki i w ytycznych te g o w i e l k i e go Soboru, t o p rzy p a d a ją cy w tym roku j u b il e u s z I Soboru Kon s ta n ty n o p o lit a ń s k ie g o i E fe s k ie g o d a je nam sp o so b n o ść wykona n ia te g o za d a n ia w żywym k o n t e k ś c ie prawdy, k tó r a p oprzez s t u - l e o i a trwa na w ie k i.
7 . "Kiedy z a ś d o p e łn iło s i ę d z i e ł o , k tó r e g o wykonanie Oj c i e c p o w ie r z y ł Synowi na ziem i" /p o r . J 1 7 , 4 / , z e s ła n y z o s t a ł w d n iu Z ielo n y c h Ś w ią t Duoh Ś w ię ty , aby K o ś c ió ł u s ta w ic z n ie u ś w ię c a ł i aby w t e n sp osób w ier zą cy m i e l i p rze z C h rystu sa w jednym Duchu p r z y s tę p do Ojca /p o r . Ef 2 , 1 8 / . On t o w ła ś n ie j e s t Duchem dającym ż y c i e , źródłem wody trysk ającym na żywot w ieczn y / p o r . J 4 ,1 4 ; 7 , 3 8 - 3 9 / ; p r z e z N iego O jo iec ożyw ia l u d z i umarłych na sk u tek g r z e c h u , zanim ś m ie r te ln e io h c i a ł a w s k r z e s i w C h r y s tu s ie / p o r . Rz 8 , 1 0 - l i / . Duch m ieszk a w K o ś- o i e l e , a ta k ż e i w se r o a c h w ier n y c h , ja k w ś w ią ty n i / p o r . 1 Kor 3 ,1 6 ; 6 , 1 0 / ; w n ic h przemawia i d a je św iadeotw o p rzy b ra n ia za synów /p o r . Ga 4 ,6 ; Rz 8 ,1 5 - 1 6 i 2 6 / . Prowadząc K o ś c ió ł do w s z e lk ie j prawdy / p o r . J 1 6 ,1 3 / i je d n o czą o we w sp ó ln o c ie / i n oommunione/ i w p o s łu d z e , uposaża go w ro zm a ite dary h ie r a r c h ic z n e oraz ch aryzm atyczn e, i przy ic h pomocy nim k ie r u j e , oraz owocami swoimi go p rzy o z d a b ia /p o r . Ef 4 ,1 1 - 1 2 ; 1 Kor 1 2 ,4 ; Ga 5 , 2 2 / . Mocą E w a n g elii utrzym uje K o ś c ió ł w c i ą g ł e j m ło d o ś c i, u s ta w ic z n ie go odnawia i do d o sk o n a łeg o z je d n o c z e n ia z Oblubieńcem p ro w a d zi. Albowiem Duoh 1 O b lu b ien io a mówią do Pana J e z u sa : P rzy jd ź! /p o r . Ap 2 2 , 1 7 / . Tak t o c a ły K o ś c ió ł
okazuje a ię ja k o "lud zjednoozony je d n o ś c ią Ojca i Syna 1 Ducha Ś w iętego" Oto t e k s t zapewne n a jb o g a ts z y , n a jb a rd ziej s y n te ty c z n y , a p r z e c ie ż n ie je d y n y , k tó r y u k a zu je, ja k w c a ło k s z t a ł c i e n a u czan ia Vatioanum I I ż y je nowym życiem i ś w ie c i nowym b lask iem prawda o Duchu Świętym , k tó r e j ta k a u to ry ta ty w ny wyraz d a ł 1600 l a t temu Sobór K o n sta n ty n o p o lita ń sk i I .
C ałe p r z e o ie ż d z i e ł o odnowy K o ś c io ła , j a k ie Sobór Waty- kańkl I I tak op a trzn o ścio w o za m ie rzy ł i zapoczątkow ał - d z i e ł o odnowy, k tó r e ma być ró w n o cześn ie " u d z isie jsz e n ie m " /a g g io r - nam ento/ i ugruntowaniem w tym, co odw ieczne i k onstytutyw ne d la m i s j i K o ś o io ła - mie może s i ę dokonaó i n a c z e j , jak ty lk o w Duohu Świętym , przy pomocy Jego ś w i a t ł a i mooy. J e s t to waż n e, tak bardzo ważne d la c a łe g o K o ś c io ła w je g o p o w szech n o śo l, ja k t e ż d la każdego K o ś c io ła p a rty k u la rn eg o w je d n o ś c i ze wszys tk im i innymi K o ścio ła m i p a rty k u la rn y m i. J e s t t o ważno 1 d la d ro g i ekum enicznej na wewnątrz c h r z e ś c ija ń s tw a i d la je g o dro g i w ś w ie c ie w spółczesnym , k tó r a ma s i ę r o z w ija ć w kierunku s p r a w ie d liw o ś c i i p okoju. J e s t t o ważne i d la d z i a ł a powołań k a p ła ń sk ic h czy zakonnych, i ró w n o cześn ie d la a p o s to ls tw a św ie c k ic h ja k o owocu nowej d o j r z a ło ś o l ic h w ia ry .
8 . Dwa sform ułow ania Symbolu N io a js k o -K o n s ta n ty n o p o lita ń - s k ie g o : "Bt in o a r n a tu s e s t da S p i r i t u S a n cto . . . Crado in S p iritu m Sanctum, Dominum e t v iy lf la a n t a a " przypom inają nas n a s tę p n ie , że największym d z ie łe m , ja k ie g o dokonał Duch Św ię t y , d z ie łe m , do k tó r e g o w s z y s tk ie inne s ą w sta ły m o d a la a te a lu 1 s^którego c z e r p ią ja k ze ź r ó d ła , j e s t w ła ś n ie W c ie le n ia S ło wa Przaćw ioesnago ł o n i e Maryi D z ie w icy .
C h ry stu s, O d k u p iciel c z ło w ie k a i ś w ia ta , j e s t ośrodkiem d z ie jó w : "Jezus C h rystu s w czoraj i d z i ś , te n sam . . . "
J e ś l i n a sze m y ś li i n a sze s e r c a tr w a ją zwrócone ku Niemu w p ersp ek ty w ie k o ń czą ceg o s i ę d ru g ie g o T y s i ą c l e c i a od J ego p i e r w szego p r z y j ś c i a na ś w ia t , to tym samym zw racają s i ę one do Ducha Ś w ię te g o , za sprawą k tó r e g o p o o z ą ł s i ę On ja k o C złow iek i zw racają s i ę ró w n ież do T e j, z k t ó r e j s i ę p o c z ą ł i n a r o d z ił: do Maryi D z ie w io y . W łaśn ie te g o r o c z n e j u b ile u s z e obu w ie lk ic h Soborów s z c z e g ó ln ie k ie r u j ą n asze m y śli i s e r c a ku Duchowi Świętemu i ku Matce Boga, M aryi. A j e ś l i przypominamy s o b ie , ja k w ie lk ą ra d o śó i u n i e s i e n i e w yw ołało przed 1550 l a t y w E fe z i e w yznanie w iary w B o sk ie m acierzyństw o Maryi D ziew icy /T h eo - t o k o s / , rozumiemy wówczas, że w tym wyznaniu w iary z o s t a ł o j e d n o c z e ś n ie u w ie lb io n e s z c z e g ó ln e d z i e ł o Ducha Ś w ięte g o : d z i e ł o na k tó r e sk ła d a s i ę zarówno lu d z k ie p o c z ę c ie i n a ro d zen ie Syna Boga za sprawą Ducha Ś w ię te g o , jak t e ż za sprawą te g o ż Ducha Ś w ięte g o - n a jś w ię ts z e m acierzyń stw o D ziew ioy Maryi. Owo ma c ie r z y ń s tw o n ie t y lk o j e s t źródłem i podstawą c a ł e j wyjątkow ej ś w i ę t o ś c i Maryi i J e j n a j s z c z e g ó ln ie j s z e g o u d z ia łu w c a ł e j eko nom ii z b a w ie n ia , a l e u s t a l a ponadto trw a ły zw iązek m a cierzy ń sk i Maryi z k o ś c io łe m , mający sw oją podstaw ę w samym f a k o ie , że z o s t a ł a Ona p rzez T ró jc ę P r z e n a jś w ię ts z ą wybrana na Matkę C h ry stu sa , k tó r y j e s t "Głową C ia ła -K o ś c io ła " Związek ów ob jaw ia s i ę s z c z e g ó ln ie pod krzyżem , g d z ie Maryja " n a jg łę b ie j ze swym Jednorodzonym w s p ó łc ie r p ia ł: . i z o f i a r ą Jego z ł ą c z y ł a s i ę matczynym duchem . . . a w r e s z o ie p rze z te g o ż J e z u sa Chrys t u s a u m iera ją ceg o na k rzy żu oddana z o s t a ł a ja k o matka u c z n io wi tym i sło w y : " N ie w ia sto , o to syn twój" /p o r . J 1 9 ,2 6 -2 7 /" ^ ^ .
13 Hbr 1 3 ,8 14 Kol 1 ,1 8 .
Sobór W atykański I I s z c z ę ś l i w i e s y n te ty z u j e d a le j te n n ie ro ze rw a ln y zw iązek Maryi z Chrystusem i z K ościołem : "A k i e dy p odobało s i ę Bogu u r o c z y ś c ie ob jaw ić ta jem n ice zb a w ien ia lu d z k ie g o n ie w c z e ś n ie j , a ż z e ś l e o b ieca n eg o p rzez C h rystu sa Bu ch a , widzimy A postołów p rzed dniem Z ielo n y c h Św iąt "trwająoych jed n o m y śln ie na m o d litw ie wraz z n ie w ia sta m i i z M aryją, Matką J e z u sa i z braćmi Jego" /B z 1 , 1 4 / , ta k że Maryję b ła g a ją c ą w m odlitw ach o dar Bucha, k tó ry p odczas zw ia sto w a n ia ju ż Ją b ył z a c ie n i ł " W sform ułow aniu tym t e k s t soborowy z e s ta w ia z sob ą dwa momenty, w k tó r y c h m acierzyń stw o Maryi n a j ś c i ś l e j zw iązane j e s t z d z ia ła n ie m Buoha P r z e n a jś w ię tsz e g o : najpierw moment W o ie le n ia , z k o l e i z a ś moment n a ro d zin K o ś c io ła w W ie-
o zern ik u je r o z o lim sk im .
IV
9 . W szystk ie t e w i e l k i e i ważne motywy i z b ie g o k o lic z n o ś c i ta k znamiennych przem aw iają za tym, aby w roku bieżącym pod wójnego j u b ile u s z u uw ydatnić u r o o z y s to śó Z e s ła n ia Buoha Św ię
te g o w oałym K o ś o ie lb .
Zapraszam ted y na te n d z ie ń do Rzymu w s z y s t k ie K onferen c j e Episkopatów K o ś c io ła K a to lio k ie g o i P a tr ia r c h a ty oraz Me t r o p o l i e K a to lic k ie g o K o ś c io ła W schodniego w p r z e d s t a w i c i e l s tw ach, j a k ie u zn ają za stosow ne w y s ła ć , abyśmy m ogli w sposób s z c z e g ó ln y odtw orzyć t o d z ie d z ic t w o , k tó r e w y n ieśliśm y z Wie c z e r n ik a Z ielo n y o h Ś w iąt w mocy Bucha Ś w ię te g o : On t o p okazał K o ścio ło w i w c h w ili je g o n a ro d zin t ę d ro g ę, k tó r a prowadzi do w s z y s tk ic h narodów, do w s z y s tk ic h ludów, języków i w s z y s tk ic h
s e r c .
S ta j ą c w sp ó ln ie w j e d n o ś c i k o le g i a ln e j ja k o d z ie d z ic e p a s t e r s k i e j , a p o s t o l s k i e j t r o s k i o w s z y s t k ie K o ś c io ły z a czerp n ijm y z o b f it e g o ź r ó d ła , te g o samego Ducha, k tó ry k ie r u j e p esłann iotw em K o ś c io ła na drogach w s p ó łc z e s n e j lu d z k o ś c i u k r e su d ru g ie g o T y s i ą c l e c i a po W c ie le n iu Słow a za sprawą Ducha Swię te g o w ł o n i e Maryi D z ie w ic y .
10. P ierw sza c z ę ś ó u r o c z y s t o ś c i zgrom adzi nas rano w B azy- l i o e św. P io t r a na W atykanie, aby z c a łe g o s e r c a wyśpiewaó na s z e "Credo i n S p iritu m Sanctam , Dominum e t v iv if io a n t e m . . . qui lo o u tu s e s t p er p ro p h eta s . . . Et unam, sanctam , ca th o lic a m e t a p o sto lio a m E o o lesia m " . Z aprasza nas do te g o 1 6 0 0 - le o ie Soboru K o n s ta n ty n o p o lita ń s k ie g o I . Podobnie ja k A postołów w W ieczer nik u i Ojców na tym S o b o r ze, zgrom ad ził nas t e n , k tó ry "Mocą E w a n g elii utrzym uje K o ś c ió ł w c i ą g ł e j m ło d o ś c i, u s ta w ic z n ie go odnawia"
N iech w te n sposób u r o c z y s to ś ć Z ielo n y c h Ś w iąt te g o roku s t a n i e s i ę p odn iosłym i wdzięcznym wyznaniem t e j w iary w Ducha Ś w ię te g o , Pana i O ż y w ic ie la , ja k ą w sp osób s z c z e g ó ln y za w d zię czamy temu S oborow i. N iech s t a n i e s i ę ona zarazem pokorną p r o ś bą i żarliw ym wezwaniem, aby te n ż e Ś w ięty Duch pomagał nam "od naw iać o b li c z e ziem i" rów n ież poprzez d z i e ł o odnowy K o ś c io ła w edle m y ś li Vatioanum I I . N iech d z i e ł o to p r z e b ie g a d o jr z a le i praw idłow o we w s z y s tk io h K o ś o io ła o h , we w s z y s tk ic h w spólno ta c h o h r z e ś c ija ń s k io h , n ie c h p r z e b ie g a nade w szy stk o w duszaoh lu d z k ic h , gdyż n ie może być prawdziwej odnowy bez s t a ł e g o naw r a c a n ia s i ę ku Bogu. Prośmy Ducha Prawdy, abyśmy na drodze t e j odnowy p o z o s t a l i doskonM e w ie r n i owej "mowie Ducha", ja k ą j e s t
17 P or. 2 Kor 11 ,2 8
d l a n a s w s p ó łc z e ś n ie n a u o z a n ie V aticanum I I , i od n i e j n i e od c h o d z i l i , k i e r u j ą c s i ę ja k im k o lw ie k w zględem w e d le ducha te g o ś w ia t a . Prośmy r ó w n ie ż T e g o , k tó r y j e s t " fo n s v i v u s , i g n i s , C a r it a s " - / z d r ó j żyw y, m i ł o ś ć , o g n ia ż a r / , a żeb y n as samych i c a ły K o ś c ió ł i w r e s z o ie r o d z in ę lu d z k ą p r z e n ik n ą ł t ą m i ł o ś c i ą , k t ó r a "we w sz y stk im p o k ła d a n a d z i e j ę , w s z y s tk o p rzetrzym a" i
19 k t ó r a " nigdy n i e u s t a j e " .
N ie u le g a w ą t p l i w o ś c i , że na tym e t a p i e d z ie jó w K o ś c io ła i l u d z k o ś c i , z a c h o d z i s z c z e g ó ln a p o tr z e b a p o g ł ę b i e n i a i ożyw ię n ia t e j prawdy. O kazją do t e g o b ę d z ie u c z c z e n ie w d n iu Z i e l o nych Ś w ią t 1600 r o c z n ic y Soboru K o n s t a n t y n o p o lit a ń s k ie g o I . N ie c h Duch ś w i ę t y p r z y jm ie t ę n a s z ą m a n if e s t a c j ę w ia r y . N iech p r z y jm ie t o pokorne o tw a r c ie s i ę s e r c , w sam ej l i t u r g i c z n e j po s łu d z e u r o c z y s t o ś c i Z e s ł a n i a , ku P o c i e s z y c i e l o w i , w którym ob j a w ia s i ę i u r z e c z y w is t n ia dar j e d n o ś c i .
1 1 . Druga c z ę ś ć u r o c z y s t o ś c i zgrom ad zi n a s t e g o d n ia w g o d z in a c h p ó źn o -p o p o łu d n io w y ch w B a z y lic e M atki B o ż e j W ię k sz e j g d z ie c z ę ś ć poranna z o s t a n i e d o p e łn io n a tym i t r e ś c i a m i , k tó r e u o b e c n ia 1550 r o c z n ic a Soboru w E f e z i e . Ta m y śl nasuwa r ó w n ie ż s z c z e g ó ln y z b ie g o k o l i c z n o ś c i , że Z ie lo n e Ś w ię ta p r z y p a d a ją w tym roku d n ia 7 c z e r c a , ja k t o m ia ło m ie j s c e w roku 4 3 1 , i w tym u ro c z y sty m d n iu , k tó r y z o s t a ł u s t a lo n y na r o z p o c z ę c ie obrad /o d ło ż o n y potem na d z ie ń 22 c z e r w c a / z a c z ę ł y n apływ ać do E fe z u p ie r w sz a grupy B iskupów .
Będą t o jed n ak t r e ś c i w id z ia n e p o p r z e z V aticanum I I , z e sz c z e g ó ln y m u w z g lę d n ie n ie m w s p a n ia łe g o V III r o z d z i a ł u K o n sty t u c j i Lumen g e n tiu m . P od ob n ie ja k Sobór E f e s k i po& rzez naukę c h r y s t o l o g i c z n ą i s o t e r i o l o g i c z n ą p o z w o lił p o t w ie r d z ić prawdę
o Bożym m a c ie r z y ń stw ie Maryi - T heotokos - ta k rów n ież i Va- ticanum I I przypom ina nam, ja k rodzący s i ę w W ieczern ik u j e r o zolim sk im z mocy Ducha P r z e n a jś w ię ts z e g o K o ś o ió ł za czy n a pa t r z e ć na Maryję ja k o na wzór duchowego m a cierzy ń stw a , a swój "pierwowzór". W tym d n iu Ta, k tó r ą Paweł VI nazwał ró w n ież Mat ką K o ś c io ła , p ro m ien iu je sw oją w sta w ie n n ic z ą mocą na K o ś o ió ł- Matkę i ch ro n i w nim te n za p a ł a p o s t o l s k i , którym on u s ta w io z - n ie ż y j e , ro d zą c d la Boga w ier zą cy c h we w s z y s tk ic h cz a sa ch i we w s z y s tk ic h m ie js c a c h n a szeg o g lo b u .
I d la t e g o t e ż popołudniow a l i t u r g i a u r o c z y s t o ś c i Z ielo n y c h Ś w iąt zgrom adzi nas w t e j M aryjnej B a z y lic e Rzymu, aby p rzez t o w sp osób s z c z e g ó ln y p rzypom nieć, i ż w je r o z o lim sk im W ieczer n ik u A p o sto ło w ie " tr w a li je d n o m y śln ie na m o d litw ie . . . z Mary j ą , Matką J e z u s a . .. " 2 0 , p rzygotow ując s i ę na p r z y j ś c i e Duoha Ś w ię te g o . Podobnie i my pragniemy w d n iu tak d o n io sły m trw ać na m o d litw ie w sp ó ln ie z Tą, k tó r a - w edle słów K o n s ty tu c ji dog m atycznej Soboru W atykańskiego I I o K o ś c ie le - ja k o Matka Boża
" . . . j e s t pierwowzorem K o ś c io ła , w porządku . . . w ia r y , m iło ś o i 21
i d o sk o n a łeg o z je d n o c z e n ia z Chrystusem" . I ta k , tr w a ją c na m o d litw ie w sp ó ln ie z N ią , p e ł n i u fn o ś c i do N i e j , będziemy powie r z a ć K o ś c ió ł i je g o m isję wśród w s z y s tk ic h narodów w ś w le o ie d z is ie j s z y m i ju tr z e js z y m mocy Ducha P r z e n a jś w ię ts z e g o . Wszak nosimy w s o b ie d z ie d z ic tw o ty c h , którym C h ry stu s Zmartwychwsta ły p o l e c i ł " i ś ć na c a ły ś w is t, n a u c z a ją c w sz y stk ie narody . . .
22
i opow iadając ew an g elię całem u s tw o rz e n iu . . . " "*. W d n iu 20 P e r.
21 K e n s t. dogE„ o K o ś c ie le ,, g e a t i n s ,
Z ielo n y ch ś w ią t , zgromadzeni na m o d litw ie wraz z M aryją, Mat ką J e z u s a , p r z e k o n a li s i ę , że mogą s p e ł n i ć t o p o le o e n ie mocą Duoha ś w ię t e g o , k tó ry z s t ą p i ł na n io h zg o d n ie z za p o w ied zią Pana 2 3 . W tym samym d niu my, ic h d z i e d z i c e , zjednoczym y s i ę w tym samym a k c ie w iary i m odlitw y.
V
12. Umiłowani moi B raoia!
Wiem, że w W ielk i Czwartek we w sp ó ln o c ie p rezb y teriu m Waszyoh d i e c e z j i od naw iacie pam iątkę O s ta tn ie j W iecz erz y , pod cz a s k tó r e j poprzez sło w a C h ry stu sa , mooą Duoha Ś w ię te g o , Chleb i wino s t a ł y s i ę Ciałem i Krwią n a szeg o Z b a w ic ie la , o ż y l i Eu c h a r y s t ią n aszeg o o d k u p ie n ia .
P o w ied zcie wówczas - a ta k że przy innych n ada rza ją cy ch s i ę sp o so b n o ścia ch - całem u Ludowi Bożemu o ty c h d o n io s ły c h ro o z n io a ch i w ydarzeniach ta k , aby b y ły one ró w n ież podobnie wspominane i przeżywane w każdym K o ś c ie le miejscowym i w k aż dej w sp ó ln o c ie K o ś o io ła , ta k ja k na to z a s łu g u j ą - w sp osób u s ta lo n y p rzez p o szcz eg ó ln y c h P a s te r z y , p rzez odnośne K onfe r e n c je Episkopatów i P a tr ia r c h a ty oraz M etro p o lie K ościołów W schodnich.
O czekując z upragnieniem zap ow ied zian ych u r o c z y s to ś o i z s e r c a u dzielam Wam w szy stk im , C zcig o d n i i Umiłowani B r a c ia w B isk u p s tw ie , a razem z Wami w szystkim Waszym Wspólnotom Koś c ie ln y m , mego s z o z e g ó ln e g o B ło g o sła w ie ń stw a A p o s to ls k ie g o .
W Rzymie, u św. P io t r a , d n ia 25 marca 1 9 8 i r . , w U roczys t o ś ć Z w iastow ania P a ń sk ieg o , w tr z e c im roku P o n ty fik a tu .
Jan Paweł I I , p a p ie ż 23 Por. Dz 1 ,8
