Znaczenie informacji podanych na opakowaniu soków owocowych i ich źródła w opinii konsumentów

Pełen tekst

(1)678. 2005. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Artur Kraus Pracownia Naukowo-Dydaktyczna Informatyki Gospodarczej, Uniwersytet Rzeszowski. Stanisław Popek Katedra Towaroznawstwa Żywności. Znaczenie informacji podanych na opakowaniu soków owocowych i ich źródła w opinii konsumentów 1. Wprowadzenie Opakowanie jest integralnym elementem kompozycji produktu żywnościowego, określa kształt, formę oraz wielkość porcji produktu, dostosowując ją do wymagań kulturowych, socjologicznych oraz możliwości ekonomicznych odbiorców. Ponadto w przypadku produktów spożywczych często właśnie opakowanie decyduje o jakości produktu, chroni go przed uszkodzeniami mechanicznymi w czasie przemieszczania i przechowywania, zagrożeniami biologicznymi, decydując o zachowaniu charakterystycznych właściwości jakościowych produktu, w tym wartości smakowych, zapachowych, czy też barwy. Producenci coraz częściej dopasowują rodzaj, wielkość i kształt opakowania do potrzeb konsumentów [7, s. 23–32; 10, s. 383–386]. Wobec dużych możliwości wyboru produktów spożywczych informacja odgrywa istotną rolę w procesie podejmowania decyzji zakupu. Zakres informacji, którymi dysponuje konsument, jest bardzo szeroki. Mogą one pochodzić z różnych źródeł, w tym m.in. z danych zawartych na opakowaniu produktu. Pełni ono także rolę „milczącego sprzedawcy”, informując o producencie, produkcie, jego jakości, możliwości wykorzystania, sposobie użytkowania. Ponadto ułatwia wydobywanie i porcjowanie produktu, gwarantuje także poprzez właściwe zamknięcie, jego nienaruszalność [10, s. 383–386]. Zewnętrzna strona opakowania służy do zamieszczania niezbędnych informacji dotyczących składu produktu, wartości kalorycznej, substancji dodatkowych, okresu trwałości, sposobu przechowywania itp. [1, s. 18–25]..

(2) 162. Artur Kraus, Stanisław Popek. Umieszczenie informacji o produkcie, producencie i sposobie jego użytkowania może zwrócić uwagę konsumenta na istotne cechy produktu, których wcześniej nie zauważał lub o nich nie wiedział, np. zawartość cholesterolu [5, s. 15–25; 9, s. 12–18]. Funkcja informacyjna i edukacyjna opakowania zdobywa obecnie coraz większe znaczenie wśród konsumentów, na co wskazuje analiza procesu decyzji zakupu towarów. Klient w większości przypadków pragnie być dyskretnie pouczony o wartości towaru oraz efekcie jego działania po dokonanej transakcji zakupu. Rozważając przebieg procesu zakupu, można go podzielić na pięć faz: potrzeba kupna, szukanie informacji, ocena alternatyw, zakup i odczucia po zakupie [3, s. 137; 6]. Cały ten proces opiera się głównie na szukaniu informacji oraz zdobywaniu wiedzy o danym produkcie i korzyściach płynących z jego posiadania. Celem badań było ustalenie, czy konsumenci korzystają z informacji zawartych na opakowaniu, i jakie są źródła informacji o sokach owocowych.. 2. Materiał i metody badań W badaniach ankietowych, które przeprowadzono w 2003 r., uczestniczyły 452 osoby reprezentujące region południowo-wschodniej Polski. Uwzględniono następujące socjoekonomiczne i demograficzne kryteria segmentacji: płeć, wiek, strukturę rodziny, poziom wykształcenia, miejsce zamieszkania. Odpowiedzi na pytania ankietowe udzieliły łącznie 452 osoby, w tym 281 kobiet i 171 mężczyzn. Struktura wiekowa respondentów kształtowała się następująco: poniżej 24 lat – 26,11%, w przedziale 25–40 lat – 35,40%, w przedziale 41–55 lat – 19,25%, powyżej 55 lat – 19,25%. Struktura poziomu wykształcenia przedstawiała się następująco: 14,38% respondentów posiadało wykształcenie podstawowe, 16,59% wykształcenie zawodowe, 41,37% wykształcenie średnie, a 27,65% wyższe. 5,09% respondentów prowadzi 1-osobowe gospodarstwo domowe, 13,05% 2-osobowe, 25,44% 3-osobowe, 27,88% 4-osobowe, 18,81% 5-osobowe, a 9,73% więcej niż 5-osobowe. 37,39% respondentów dysponuje miesięcznym dochodem do 500 zł na 1 osobę, 41,37% w granicach 501–1000 zł, 13,05% w granicach 1001–1500 zł, a 8,19% powyżej 1500 zł.. 3. Wyniki i ich omówienie W opinii konsumentów istotna jest funkcja opakowania jako nośnika informacji o produkcie i producencie. Z rys. 1 wynika, że z informacji zamieszczonych na opakowaniach soków owocowych korzysta zdecydowana większość ankietowanych. Pozostały odsetek uczestników ankiety nie korzysta z informacji zamieszczonych na opakowaniu. Osoby te być może wcześniej zdobyły informacje na temat kupowanych soków owocowych lub mają zaufanie do producenta..

(3) 163. Znaczenie informacji podanych na opakowaniu soków owocowych.... 100 90 80 70 60 % 50 40 30 20 10 0 korzystam z informacji. nie korzystam z informacji. Rys. 1. Wykorzystanie przez konsumentów z regionu południowo-wschodniej Polski informacji na opakowaniach soków w opinii konsumentów Źródło: opracowanie własne na podstawie badań.. Tabela 1. Znaczenie informacji na opakowaniach soków owocowych dla konsumentów z regionu południowo-wschodniej Polski Wyszczególnienie. Zwracam uwagę na informacje [%]. Nie zwracam uwagi na informacje [%]. Płeć. kobiety mężczyźni. 92,17 85,38. 7,83 14,62. Wiek. do 24 lat 25–40 lat 41–55 lat powyżej 55 lat. 92,37 86,88 94,25 88,51. 7,63 13,13 5,75 11,49. Wykształcenie. podstawowe zawodowe średnie wyższe. 87,69 90,67 93,58 86,40. 12,31 9,33 6,42 13,60. Liczebność rodziny. 1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób powyżej 5 osób. 91,30 91,53 93,04 88,10 82,35 95,45. 8,70 8,47 6,96 11,90 17,65 4,55. Dochód. do 500 zł 501–1000 zł 1001–1500 zł powyżej 1500 zł. 89,94 89,84 91,53 91,89. 10,06 10,16 8,47 8,11.

(4) 164. Artur Kraus, Stanisław Popek. cd. tabeli 1 Zwracam uwagę na informacje [%]. Wyszczególnienie. Nie zwracam uwagi na informacje [%]. Status zawodowy. pracownik umysłowy pracownik fizyczny rolnik student/uczeń emeryt/rencista nie pracuje. 89,76 91,01 86,00 91,53 88,24 94,44. 10,24 8,99 14,00 8,47 11,76 5,56. Miejsce zamieszkania. wieś miasto do 10 tys. miasto 10–50 tys. miasto powyżej 50 tys.. 90,27 90,00 93,33 88,64. 9,73 10,00 6,67 11,36. 90,27. 9,73. Ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie badań.. Bardzo często z informacji na opakowaniach korzystają osoby młode, w wieku do 24 lat (92,27%) i osoby w wieku 41–55 lat (94,25%). Osoby starsze, powyżej 55 lat, rzadziej korzystają z informacji zamieszczonych na opakowaniach soków. Jest to niewątpliwie wynikiem posiadania ugruntowanej wiedzy na temat soków owocowych oraz kupowania produktów tej samej firmy. Informacja na opakowaniach jest bardzo istotna dla osób posiadających wyższe dochody – powyżej 1500 zł na członka rodziny. Osoby te chcą mieć zapewne szeroką wiedzę na temat kupowanych produktów.. 45 40 35 30 %. 25 20 15 10 5 0 telewizja. radio. prasa. własne doświadczenie. opakowanie. znajomi. inne źródło. źródła informacji. Rys. 2. Źródła informacji o sokach owocowych w opinii konsumentów z regionu południowo-wschodniej Polski Źródło: opracowanie własne na podstawie badań..

(5) 165. Znaczenie informacji podanych na opakowaniu soków owocowych.... Z własnego doświadczenia. Z opakowania. Od znajomych. kobiety mężczyźni. 13,61 15,42. 0,50 1,32. 8,17 7,05. 41,83 41,41. 21,53 21,15. 11,14 8,81. 3,22 4,85. Wiek. do 24 lat 25–40 lat 41–55 lat powyżej 55 lat. 21,43 11,71 13,64 9,77. 0,60 1,35 0,91 –. 2,98 6,76 9,09 14,29. 39,29 44,59 41,82 40,60. 20,24 21,17 21,82 22,56. 12,50 9,91 8,18 9,77. 2,98 4,50 4,55 3,01. Wykształcenie. podstawowe zawodowe średnie wyższe. 15,45 12,18 17,98 13,46. – 1,11 2,25 –. 5,91 9,23 5,62 11,54. 44,55 42,07 35,96 38,46. 22,27 21,40 19,10 21,15. 8,18 11,44 11,24 11,54. 3,64 2,58 7,87 3,85. Liczebność rodziny. 1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób powyżej 5 osób. 19,35 14,44 12,03 11,17 16,22 22,95. 3,23 – 1,27 1,12 – –. 9,68 10,00 10,13 7,26 3,60 4,92. 38,71 38,89 44,30 43,02 44,14 36,07. 22,58 18,89 21,52 20,11 24,32 19,67. 3,23 14,44 8,86 10,06 9,91 13,11. 3,23 3,33 1,90 7,26 1,80 3,28. Dochód. do 500 zł 501–1000 zł 1001–1500 zł powyżej 1500 zł. 15,45 12,18 17,98 13,46. – 1,11 2,25 –. 5,91 9,23 5,62 11,54. 44,55 42,07 35,96 38,46. 22,27 21,40 19,10 21,15. 8,18 11,44 11,24 11,54. 3,64 2,58 7,87 3,85. 13,64 14,66 5,48 20,69 4,08 24,24. 0,83 0,86 1,37 1,15 – –. 8,68 6,90 10,96 4,60 14,29 1,52. 40,08 46,55 47,95 39,08 48,98 31,82. 19,42 18,10 26,03 22,99 24,49 24,24. 12,40 7,76 5,48 9,20 6,12 16,67. 4,96 5,17 2,74 2,30 2,04 1,52. 15,29 13,58 12,39 14,29. 0,83 1,23 0,88 0,51. 8,26 8,64 7,96 6,63. 42,56 43,21 38,05 42,35. 23,14 19,75 21,24 19,90. 7,02 8,64 15,93 11,73. 2,89 4,94 3,54 4,59. 14,22. 0,79. 7,74. 41,86. 21,33. 10,27. 3,79. Status zawodowy pracownik umysłowy pracownik fizyczny rolnik student/uczeń emeryt/rencista nie pracuje Miejsce zamieszkania. Ogółem. wieś miasto do 10 tys. miasto 10–50 tys. miasto powyżej 50 tys.. Z innego źródła. Z prasy. Płeć. Wyszczególnienie. Z telewizji. Z radia. Tabela 2. Częstotliwość korzystania z wybranych źródeł informacji o sokach owocowych [%]. Źródło: opracowanie własne na podstawie badań.. Zróżnicowanie odpowiedzi dotyczących zwracania uwagi na informacje zamieszczone na opakowaniach soków owocowych występuje wśród osób o różnym poziomie wykształcenia. W tabeli 1 przedstawiono znaczenie informacji na opakowaniach soków owocowych dla konsumentów z regionu południowo-wschodniej Polski..

(6) 166. Artur Kraus, Stanisław Popek. Analiza wyników wskazuje, że najistotniejszym dla badanych osób źródłem informacji o sokach są własne doświadczenia, szczególnie istotne dla osób w wieku 25–40 lat (rys. 2, tabela 2). Ważnym źródłem informacji są także informacje zamieszczane na opakowaniach soków, które są szczególnie istotne dla osób starszych, powyżej 55 lat (22,56%). Osoby z wykształceniem podstawowym również bardzo często korzystają z informacji na opakowaniach – 22,27% wskazań. W dużym stopniu docierają do świadomości respondentów także informacje przekazywane za pośrednictwem reklamy; ta forma promocji dociera szczególnie do osób młodych, poniżej 24 lat. Mniej istotne okazały się informacje uzyskiwane za pośrednictwem prasy i telewizji (14,29%), ważne dla osób starszych – powyżej 55 lat, a także dla emerytów i rencistów. Źródłem, które najrzadziej wskazywali ankietowani jako źródło informacji o sokach, okazały się audycje i reklamy radiowe. Liczba wskazań nie przekroczyła 2%, a w wielu przypadkach nie była wskazywana jako źródło informacji.. 4. Podsumowanie Wyniki badań wykazały, że zdecydowana większość konsumentów zwraca uwagę na informacje zamieszczane na opakowaniach soków, co jest zbieżne ze spostrzeżeniami innych autorów poruszających tę tematykę badawczą [2, s. 317–320; 4, s. 303–308; 8, s. 355]. W związku z tym producenci, uwzględniając istniejące regulacje prawne dotyczące znakowania żywności, powinni dążyć do tego, by konsumenci postrzegali informacje zawarte na opakowaniu soku jako źródło jeszcze bardziej wiarygodne. Na opakowaniach soków oprócz pełnego opisu na temat składu surowcowego i ich wartości odżywczej powinny być umieszczone informacje na temat korzyści zdrowotnych wynikających z ich spożywania. Uzyskane wyniki badań wskazują na potrzebę prowadzenia działań edukacyjnych w celu jak najefektywniejszego wykorzystania informacji zamieszczonych na opakowaniu produktu. W celu aktywizacji sprzedaży należałoby podjąć następujące działania: – intensywna promocja sprzedaży soków szczególnie wśród dzieci i młodzieży w celu wykształcenia właściwych nawyków i przyzwyczajeń, – stymulowanie chęci zakupu nowych i istniejących już na rynku produktów poprzez organizowanie pokazów i degustacji w punktach sprzedaży, – wykorzystanie reklamy w mediach jako źródła informacji o sokach, – wspieranie ogólnej edukacji żywieniowej w celu podniesienia świadomości społeczeństwa w tym zakresie i w efekcie pobudzenie zainteresowania zdrowym stylem życia i żywienia, a w tym korzyściami płynącymi ze spożywania soków..

(7) Znaczenie informacji podanych na opakowaniu soków owocowych.... 167. Literatura [1] Cichoń M., Funkcja informacyjna i edukacyjna opakowań, „Opakowanie” 1998, nr 2. [2] Cichoń Z., Aktualny stan informacji towaroznawczej według badań wybranych grup żywności w Polsce [w:] Jakość wyrobów w gospodarce rynkowej, Materiały konferencji naukowej, AE w Krakowie, Kraków 1998. [3] Cichoń Z., Ocena informacji towaroznawczej na opakowaniach wybranych grup żywności w Polsce, Materiały Kongresu Polskiej Gospodarki Żywnościowej, Warszawa 2000. [4] Cichoń Z., Suwała G., Rola opakowań do żywności i ich wpływ na konsumencką decyzję zakupu [w:] Konkurencyjność rolnictwa z uwzględnieniem uwarunkowań regionalnych w aspekcie integracji z UE, Materiały międzynarodowej konferencji naukowej, AR w Krakowie, Oddział w Rzeszowie, Rzeszów 2000. [5] Kostro Z., Rola opakowań w marketingu, „Opakowanie” 1994, nr 6. [6] Kotler Ph., Marketing. Analiza, planowanie, wdrażanie i kontrola, Gebethner i Ska, Warszawa 1994. [7] Ozimek I., Znaczenie informacji podanych na opakowaniu produktu żywnościowego, „Przemysł Spożywczy” 2002, nr 10. [8] Steinka I., Stankiewicz J., Wpływ czynników związanych z opakowaniami na wybór twarogów przez konsumentów [w:] Nauka o żywności. Osiągnięcia i perspektywy, Materiały XXXIII Sesji Naukowej KTiChŻ PAN, AR w Lublinie, Lublin 2002. [9] Zając K., Ewolucja czy rewolucja? Nowa technologia bezpróżniowego pakowania twarogu firmy CRYOVAC, „Przegląd Mleczarski” 1998, nr 9. [10] Zbierzchowska A., Jakość opakowań produktów spożywczych postrzegana przez konsumentów [w:] Jakość wyrobów w gospodarce rynkowej, Materiały konferencji naukowej, AE w Krakowie, Kraków 1998.. Consumers’ Opinions on the Importance of the Information on Fruit Juice Packagings and Its Sources In the paper the results of research works on information sources are presented. The aim of the research was to analyse, on the basis of the opinions of consumers inhabiting south-eastern Poland, information given about fruit juices. The research was carried out using the method of a questionnaire survey. Attention was focused on the importance of the information placed on the packagings as well as on the frequency of using selected sources of information on fruit juices. The analysis of the results shows that for the surveyed persons it is their experience that is the most important source of information on juices. The information placed on juice packagings is also important, mainly for the elderly. Advertising has also proven to be a useful source of information for the surveyed. The research has shown that the great majority of the surveyed persons gather information on the juice from what has been placed on the packaging..

(8)