View of Acta disputationis S. Achatii

AKTA MĘCZEŃSKIE ŚWIĘTEGO AKAOJUSZA* /A c ta d is p u t a t io n ia S .A o h a t i l /

W s t ę p

Trudno d z i ś u s t a l i ć a u te n ty c z n o ś ć Akt A k a o ju sz a . Ju ż s a ­ ma je g o p o s t a ć nasuwa w ie le w ą t p liw o ś c i. N ie k tć r e e n o y k lo p e d ie h a g io g r a f io z n e sub voce z a m ie s z c z a ją in fo r m a c je , i ż A k a cju sz, o przydomku A g a th a n g e lu s, b y ł biskupem A n t io c h ii w P i z y d i i o r a z , że c z ę s t o mylony j e s t z biskupem M e lite n y o tym samym im ie n iu ^ . J ego p r o o e s sądow y, ja k nas in fo rm u ją Akta / V , 7 / , odbywał s i ę za c e s a r z a D e o ju sz a / o k . 2 5 i r o k u /2 . A. Harnack^ t w i e r d z i , i ż n ie ma k on k retn ych dowodów na t o , by p rezen tow a­ ne Akta uznać za w iarygodne i pochodzące z I I I w ., o h o o iu ż pewne p r z e s ła n k i mogłyby wskazywać na t o , że z a w ie r a ją one j a ­ k i ś p ie r w ia s t e k a u t e n t y c z n o ś c i. S u g eru je t a k ż e , że ic h a u to r mógł b y ć te n d e n c y jn ie ustosunkowany względem m ontanistów /I V , 8 / . Wiarygodnym n a to m ia st może być f a k t o d w o ła n ia s i ę prokon- s u l a do c e s a r z a w sp ra w ie wydania wyroku / V , 5 / j trudno jednak

x P r z e ło ż y ł, wstępem i komentarzem o p a t r z y ł Andrzej Malinow­ s k i . Fragment pracy m a g is t e r s k ie j : "Acta Martyrum. W stęp, p r z e k ła d , kom entarz. R e l i g i j n e sta n o w isk o męozenników w p r o c e sa c h a n t y c h r z e ś c ij a ń s k ic h " , L u b lin 1981, KUL, p is a n e j pod k i e r , k s .d o c .d r a hab. H .W ójtow lcza. P rzek ład u dokonano z k r y ty c z n e g o t e k s t u ł a c iń s k ie g o : R.Knopf - G.Krłlger - G.Ruhbaoh, A usgęw tlhlłe M H rtyrerakten, T łlbingen 1965, 5 7 -6 0 . Inne w ydania: P .T .R u in a r t, A cta Martyrum, R a tisb o n a e 1859, i9 9 -2 0 2 ; D .R .B ueno, A c ta s de l o s M a r tir e s / t e x t o b i b l i n g ł l e / , Madrid 1962, 6 4 1 -6 4 9 ; G.H arra, A cta martyrum, T orin o 1945, 8 1 -9 2 . P rzek ła d y : T .R u in a r t, E chte und ausgew H hlte Akten der e r s t e n M a r tir e r , Wleń 1831, I I I 5 0 -5 9 ; C .A lle g r o , A t t i d e i M a r t ir i, Roma i9 7 4 , I I 1 2 7 -1 3 2 .

1 G reckie menologium p o d a je , że A kacjusz A g a th a n g elu s nim b y ł.

2 P or. M artyrologium Uieronymianum /I V K a i. A p r ll. = 29 mar­ c a / , PL 3 0 ,4 4 9 : "In A n tio c h ia T heodori p r e s b y t e r i , P o e n ta - l i s , J u l i a n i , A ch a ci" .

3 A.Harnaok, G e sc h lc h te der a l t c h r l s t l i c h e n L it e r a t u r , L e ip z ig 1958, 1 1 /2 4 6 8 .

249

-dać w ia rę temu, że c e s a r z urzeczon y i zarazem rozbaw iony e r u ­ d y c ją i postaw ą A k acju sza / V , 6 / , k a z a ł p u ś c ić go w o ln o . O tym, że A kacjusz mógł p e ł n i ć god n ość b isk u p a może św ia d c z y ć s t w i e r ­ d z e n ie red a k to r a A kt, że uważany b y ł na danym t e r e n i e za s w o is ­ t ą o s t o j ę i u c ie c z k ę d l a c h r z e ś o ij a n / I , 2 / , a ta k ż e nakaz p r o - k o n s u la , by p r z y p r o w a d z ił z sobą i s k ł o n i ł do z ł o ż e n i a o f ia r y c a ły swój lu d , u k tó r e g o c i e s z y s i ę zau fan iem / I V , 8 / . N ie ja s n a j e s t n a to m ia st s y t u a c j a , k ie d y A kacjusz p od aje przed sądem sw oje im iona / V , 4 / . Zachowane manuskrypty r ó ż n ie p r z e d s ta w ia ­ j ą t e n fragm en t^ , co ta k ż e wpływa na w yw ażenie w ła ś c iw e j w er­ s j i p r z e k ła d u .

Sposób w y ra ża n ia s i ę o bogach p o g a ń sk ic h i p r z e d s ta w ie ­ n ie p o sz c z e g ó ln y c h wydarzeń m ito lo g ic z n y c h / I I , 5 / w ykazuje og­ romną z b ie ż n o ś ć z w ypow iedziam i C ypriana K a r ta g iń s k ie g o na te n Barn tem at: " A escu la p iu s / . . . / fu lm in a tu r / . . . / A p o llo Admeti p ecu s p a v i t . Laomedonti Neptunus muros i n s t i t u i t / . . . / . Antrum J o v is i n C reta v i ś i t u r e t sepulohrum e iu s o s t e n d it u r / . . . / " & . '

Bez w ą tp ie n ia jednak p r z e d sta w io n e Akta sta n o w ią bardzo p ięk n y zab y tek p iśm ie n n ic tw a s t a r o c h r z e ś c ij a ń s k ie g o , s ą swego r o d z a ju l i t e r a c k ą a p o lo g ię c h r z e ś c ij a ń s t w a . Z a w iera ją w ie le o y - ta tć w ze S ta r e g o i Nowego T estam entu oraz pewne ek sk u rsy f i l o ­ z o f ic z n e na tem at Boga, Syna B ożego, w ie d z y , rozumu. D o s ta r o z a - j ą rów n ież in fo r m a c ji o k om p eten cjach k o n s u la , k tó r y powołany z o s t a ł , ja k sam s t w ie r d z a , m .in . do wykonywania /w y m u sza n ia / z a r z ą d z e ń c e s a r z a / I I I , 4 / i k tó r y ta k ż e r a d z i s i ę g o , podobnie ja k P lin iu s z M łodszy c e s a r z a T rajan a^ , ja k ma w danym przypadku p o s t ą p ić / V , 5 / . C a ło ść z a ś Akt zw raca przede w szystk im uwagę ja k o w s p a n ia ła "ożywiona r ip o s ta m i o s t r a wymiana zadań" / V , 6 / , za oo z a s ł u g i n a le ż y r a c z e j p r z y p is a ć p ó ź n ie jsz e m u r e d a k to r o w i.

4 Zob. T .R u in a r t, A cta Martyrum, R a tisb o n a e i8 5 9 , 2 0 2 , n o ta 2 3 .

6 Quod id o l a d i i non s l n t 2 , PL 4 ,5 6 6 , POK 1 9 ,i 0 0 . 6 P or. P l i n i u s , E p isto ła ^ X, 9 6 .

B i b l i o g r a f i a : P .A lla r d , S t o r ia c r i t i c a d e l l e p e r s e c u z io n i, F lr e n z e 1918, 1 1 3 8 6 - 3 9 3 . H .D e le h a y e , Les P a s s io n s d es M artyrs e t l e s g e n r e s l i t t e r a i r e s , B r u x e lle s 1921, 3 4 4 -3 6 4 . A.H arnack, G e sc h ic h te d er a l t c h r i s t l l c h e n L it e r a t u r , L e ip z ig 1958^, 1 1 /2 4 6 8 .

A.H arnack, D ie M ia sio n und A u sb reitu n g d es C h riaten tu m a, L e i­ p z ig 1902, 4 8 3 , n o ta i .

P r z e k ł a d

J . ^ I l e k r o ć wspominamy chw alebne czyny a łu g B ożych, zawsze składamy d z ię k c z y n ie n ie Temu, k tó r y wspomaga c ie r p ią c y c h w mę­ c e , a z w y c ię z c ę nagradza w c h w a le .

2..' Swego cza8u M arcjan, wróg c h r z e ś c ij a ń s t w a , powołany do g o d n o śo l k o n su la p r z e z o e a a r z a D e c ju sz a , r o z k a z a ł p rzy p ro ­ w ad zić do s i e b i e A k a cju sza , o którym s ł y s z a ł , i ż uważany j e s t w owej o k o lic y za s w o is te g o r o d z a ju o s t o j ę i u c ie c z k ę d la ch rze ś o i j a n . Kiedy A kacjusz s t a n ą ł przed nim, p o w ie d z ia ł: - "Powi­ n ie n e ś m iłować n aszych w ładców , skoro ż y j e s z pod o p ie k ą prawa rzym sk iego" .

3 . Na t o o d r z e k ł A k acju sz: - "A komuż d r o ż sz y j e s t c e ­ s a r z ? ; k tó ż b a r d z ie j go c e n i od nas? C ią g le 1 u s ta w ic z n ie mo­ dlim y s i ę za n ie g o , aby s z c z ę ś l i w i e w ió d ł żywot na tym ś w i e c i e , s p r a w ie d liw ie r z ą d z i ł lu d am i, a przed e w sz y stk im , żeby za j e ­ go panowania n a s t a ł p o k ó j. Modlimy s i ę t e ż za p om yśln ość w o js­ k a , ja k i o zachow anie Rzymu i ś w i a t a " \

4 . M arcjan: - "Ja sam t o bardzo poohwalam. Jed n ak , żeby o e s a r z l e p i e j p o zn a ł tw o je o d d a n ie , z ł ó ż mu wraz z nami o f i a ­ r ę " .

5 . A k acju sz: - "Ja Boga sw o je g o , k tó r y j e s t w i e l k i i

1 P or. T e r t u llla n u s , A p o lo g e tio u s 30 e t 3 9 , CCI, 141-142 e t 1 5 0 ,POK 2 0 ,1 3 6 -1 3 8 e t 156.

251

praw dziw y, p r o sz ę o zdrow ie d la w ła d cy ; te n jednak n ie może wymagać od nas o f i a r y , a n i my t e ż n ie możemy mu j e j s k ła d a ć . Bo k t ó ż t o s k ła d a o f ia r y czło w ie k o w i? "

6 . M arcjan: - "Do ja k ie g o zatem Boga z a n o s is z p r o śb y , p o w ied z, byśmy i my m o g li z ł o ż y ć mu o fia r y ? "

A k a cju sz: - "Pragnę, abyś d o w ie d z ia ł s i ę co j e s t p o ży ­ te c z n e i p o zn a ł B oga, k tó r y j e s t prawdziwy".

7 . M arcjan; - "Wyjaw mi je g o im ię )"

A k a cju sz: - "Bóg Abrahama, Bóg Iz a a k a i Bóg Jakuba". 8 . M arcjan - "Czy to s ą im ion a bogów?"

A k a cju sz: - " N ie, a l e T en, k tó r y j e s t nim i nazwany j e s t Bogiem prawdziwym. Jego winniśm y s i ę lę k a ć " .

9 . M arcjan: - "Któż t o j e s t ? "

A k a cju sz: - "Najwyższy A donai^ , k tó r e g o m ie js c e j e s t ponad cherubinam i i s e r a fin a m i" .

1 0 . M arcjan: - "Któż t o są c h e r u b in i i s e r a f in i? "

A k a cju sz: - M in istr o w ie Pana na w y so k o śc ia c h i s t r a ż ­ n ic y j e g o n ajw y ższeg o tr o n u " .

I I 1. M arcjan: - "A c ó ż to z a fa łs z y w a d ok tryn a f i l o z o f i c z ­ na ta k c i e b i e omamiła? Z a n iech a j spraw n ie w id z ia ln y c h 1 uznaj bogów, k tó r y c h w id z is z ) "

A k a cju sz: - "Cóż t o z a b o gow ie, którym t o n a k a z u je sz mi z ło ż y ć o fia r y ? "

2 . M arcjan: - " A p o llo , n asz zbawoa, k tó r y odwraca g łó d i z a r a z ę , op iek u n i w ład ca o a łe g o ś w ia ta " .

3 . A k a cju sz: - "Ten, k tó r e g o u w ażacie za p rzep ow iad acza p r z y s z ł o ś c i ? N ie s z c z ę ś n ik ! Kiedy z a p ło n ą ł m iło ś c ią do d z ie w e c z

k i i ś c i ą g a ł j ą ja k o s z a l a ł y , nieśw iadom t e g o , że 1 tak u t r a - o i ta k bardzo upragniony łu p ^ . Stąd w n io se k , że n ie b y ł b o s k i,

2 Adonai - W ie lk i Pan; h e b r a jsk a nazwa Boga /w zm ocnione Adon - p a n /.

3 D afn e, n im fa , có rk a r z e k i P a n e jo sa i G ai, w k t ó r e j zak o ch a ł s i ę A p o llo ; u o le k a ją o p rzed nim z o s t a ł a p rzez matkę zam ie­ n io n a w drzewo lau row e. Zob. A p o llo d o r o s I , 7 ,9 ; P lu ta r o h , A g is 9 .

bo te g o n ie p r z e w id z ia ł, a n i t e ż Bogiem, poniew aż go d z ie w ­ czyna z a w io d ła .

4 . Doznał jednak n ie t y łk o t a k ie g o zawodu: w k rótce go lo s d o św ia d c z y ł j e s z c z e o k r u t n ie j . Dobrze w i e o i e , że A p o llo p a ł a ł w ystęp n ą m i ł o ś c i ą do ch łop ców . Kiedy w ię c u rzeczon y urodą pewnego H ia c y n ta , r o z g o r z a ł do n ie g o ogromnym p ożąda­ niem , wówczas znowu, b ie d a k , n ie p o t r a f ią o p r z e w id z ie ć p r z y - s z ł o ś o i , z a b i ł dyskiem t e g o , d la k tó r e g o ta k bardzo p ra g n ą ł ż y - o i a \

5 . A czy może t e ż tem u, k tó r y n ie g d y ś wraz z Neptunem był słu żącym ^ , p a sterzem cudzego sta d a ^ , k a ż e s z sk ła d a ć mi o f ia r ę ? A może t e ż mam j ą z ło ż y o porażonemu piorunem E skulapow i , ozy t e ż c u d z o ło ż n e j Wenerze lu b t e ż innym wytworom f a n t a z j i o po­ dobnym ż y c iu ja k i ś m ie r c i?

6 . Czy zatem mam o z c i ć t y c h , k t ó r y c h n ie g o d z i s i ę na­ śla d o w a ć , którym i pogardzam, k tó r y c h wręoz oskarżam , k tó r z y napawają mnie obrzydzeniem ? A gdyby k t o ś t e r a z d o p u ś c ił s i ę podobnych czynów, czy z d o ła u n ik n ąć o d p o w ie d z ia ln o ś c i przed powagą w aszego prawa? Tak w ię c t y lk o n ie k tó r y c h o e n i c i e z a to

4 H ia c y n t, s^n Amyklosa i Dlomede, od zn aozająoy s i ę n iezw y ­ k łą urodą; b y ł ulubleńoem A p o llin a i Z e f i r a . Gdy pewnego d n ia bóg u c z y ł c h ło p c a r z u c a n ia dysk iem , za zd rosn y Z e f ir p r z e c h w y c ił dysk w p o w ie tr z u i z a b i ł H ia o y n ta . Zob. Homer, I l i a d a I I , 5 9 5 -6 0 0 ; L ukian, Rozmowy bogów 14; O w id iu sz, M etamorfozy 1 0 ,5 ; P a u z a n la sz I I I , 1 , 3 .

5 A p o llo i P o se jd o n za bunt p rzeciw k o Zeusowi z o s t a l i p rzez n ie g o sk a z a n i na p racę najem ną. Za k arę m u s ie li obaj p ra­ cować w Laomedonta, k r ó la T r o i, p rzy w z n o sz e n iu murów mia­ s t a . Zob. Homer, I l i a d a V I, 2 3 -2 6 ; A p o llo d o r o s I I , 5 ,9 ; I I , 6 ,4 ; I I I , 1 2 ,3 .

6 Za z a b ic ie Cyklopa A pollo^ z o s t a ł skazany p rzez Zeusa na rok pracy w c h a r a k te r z e p a s t e r z a u Adm etosa, k r ó la T e r a i w T e s a l i i . Zob. Homer, I l i a d a I I , 5 9 5 -6 0 0 ; L ukian, Rozmo­ wy bogów i4 ; A p o llo d o r o s I , 3 , 3 .

7 Eskulap / A s k l e p i o s / , sy n A p o llin a , o ś m i e l i ł s i ę w sk r z e sz a ć zm arłych , o d b ie r a ją c w te n sp osób poddanych H adesow i. Ten p o sk a r ż y ł s i ę Z eusow i, k tó r y z a b i ł piorunem E sk u lap a. Zob. A p o llo d o r o s I I I , 1 0 ,3 - 4 ; L ukian, 0 ta ń c u 45; H ygin u s, F a - b u la e 4 9 .

253 sa m o , co u in n y c h p o t ę p i a c i e ? " 7 . M a rc ju n : - "W z w y c z a ju c h r z e ś c i j a n l e ż y z m y ś la n ie m n ó stw a o s z c z e r s t w n a n a s z y c h bogów . D l a t e g o r a d z ę c i p ó j ś ć z e mną do ś w i ą t y n i J o w i s z a i J u n o n y , i p o s p o ł u u c z y n i ć g o d n ą o b i a t ę m i ł ą b ó stw o m " . A k a c ju s z : - "W j a k i s p o s ó b j a , t u o b e c n y , z ł o ż ę o f i a ­ r ę k o m u ś, k o g o g r ó b z n a j d u j e s i ę , j a k w iad o m o , n a K r e c i e ? ^ C zyżby p o w s t a ł z m a rtw y c h ? " I I I 1 . M a r c ja n : - "A lb o z ł o ż y s z o f i a r ę , a l b o u m r z e s z ! " A k a c ju s z : - "W t e n s p o s ó b p o s t ę p u j ą i D a lm a ty j c z y c y ^ b i e g l i w s z t u c e r o z b o j u . O b s a d z a j ą o n i p r z e s m y k i d r ó g , u s t r o n ­ ne t r a k t y i c z y h a j ą n a p o je d y n c z y c h w ędrow ców . Każdem u p o d r ó ż ­ nem u, k t ó r y ta m n o g ę p o s t a w i , d a j ą do w y b o ru : " P i e n i ą d z e a l b o ż y c i e " . N i k t w t a k i e j s y t u a c j i n i e z a s t a n a w i a s i ę n a d powodem, a l e m y ś l i o ty m , co może u c z y n i ć z b r o d n i a r z . 2 . T w o ja g r o ź b a b r z m i p o d o b n i e : z m u s z a s z m nie do w y k o n a­ n i a r z e c z y n i e g o d z i w e j , a w r a z i e s p r z e c i w u g r o z i s z ś m i e r c i ą . N ic z e g o s i ę n i e b o j ę , n i e odczuwam l ę k u p r z e d n ic z y m . Praw o p ań stw o w e k a r z e r o z p u s t n i k a , c u d z o ł o ż n i k a , z ł o d z i e j a , z b o c z e ń ­ c a , z ł o c z y ń c ę , m o r d e r c ę . J e ś l i j e s t e m p o d e j r z a n y o k t ó r e ś z t y o h p r z e w i n i e ń , t o sam p rz y z n a m s i ę d o te g o p r ę d z e j , nim m nie s k a - ż e s z . A le j e ż e l i p o d le g a m k a r z e j e d y n i e z a t o , że c z c z ę Boga P ra w d z iw e g o , t o n i e p ra w o m n ie s k a z u j e , a l e sa m o w o la s ę d z i e g o .

3 . Bo j u ż P r o r o k w o ł a ł z e z g r o z ą : "N ie m asz n ik o g o k t o by s z u k a ł B oga; w s z y s c y s i ę od n ie g o o d w r ó c i l i , s t a l i s i ę n ik c z e m ­ n i " / P s 1 3 , 1 ; 5 2 , 2 / . D la t e g o t e ż n i e m asz n i c na s w o je u s p r a ­ w i e d l i w i e n i e . N a p is a n e j e s t bow iem : "K ażdy k t o o s ą d z a , w t e n

8 W edług p o d a ń k r e t e ń s k i c h J o w is z m ia ł s i ę co r o k u r o d z i ć i u m i e r a ć . Grób j e g o z n a jd o w a ł s i ę w j a s k i n i w I d z i e / p a s ­ mo g ó r n a K r e c i e / . Z ob. A n to n in u s L i b e r a l i s , P rz e m ia n y 19; K a l l i m a c h , Hymn do Z e u s a 8 . 9 W odzowie A u g u s ta o p a n o w a li c a ł y o b s z a r D a l m a c j i , t w o r z ą c tam s i l n ą p r o w i n c j ę I l l y r i c u m z z a ł o g ą dwóch le g io n ó w . W ię k s z o ś ć z a s t r a s z o n e j i u c i s k a n e j l u d n o ś c i w y c o f a ł a s i ę do l a s ó w , g d z i e t r u d n i ł a s i ę r o z b o je m . Z ob. L . F l o r u s , E p i t o - me d e T i t o L i v i o 4 : " D a lm a ta e p le ru m ą u e su b s i l v i s a g u n t , i n d e i n l a t r o c i n i o p r o m p t i s s i m i " / . . . / .

sam sp osób b ę d z ie osądzony" /hit 7 ,2 ; Łk 6 , 3 7 / . I p onadto:

"Jak s ą d z i s z , ta k i ty b ę d z ie s z o są d zo n y , oraz ja k p o s t ę p u j e s z , ta k i z to b ą p o stą p ią " /Tłz 2 , i / .

4 . M arcjan: - "Nie p o le c o n o mi s ą d z i ć , a l e egzekwować wykonywanie z a r z ą d z e ń . J e ś l i z le k o e w a ż y sz moje p o l e c e n i e , bądź pewny kary*

5 . A k acju sz: - "Mnie n a to m ia st przyk azan o, abym s i ę n ig ­ dy n ie w yparł swego Boga. Skoro ty s łu ż y s z c z ło w ie k o w i s ł a b e ­ mu, doczesnem u, k tó r y szybko o d e j d z ie z te g o ś w ia ta i ja k w ie s z , z o s t a n ie p o ż a r ty p r z e z r o b a k i, t o o i l e ż b a r d z ie j j a powinienem być p o słu sz n y Bogu Wszechmogącemu, k tó r y Swą mooą stw o r z y ł w szy­ s tk o i trw a na w ie k i? On p o w ie d z ia ł: "Kto s i ę mnie za p rze przed lu d źm i, te g o i j a zaprę s i ę p rzed moim Ojcem, k tó r y j e s t w n i e ­ b ie /Mt 1 0 , 3 3 / , w ów czas, gdy p r z y jd ę , w z a p o w ie d z ia n e j p o tęd ze i ch w a ło , s ą d z ić żywych i umarłych" /Mt 2 4 ,3 0 ; 1 P 4 , 5 / . IV 1 . M arcjan: - "Pragnąłem zaw sze d o w ie d z ie ć s i ę c z e g o ś , co j e s t n ie j a s n e d la mnie w waszym praw ie i w ie r z e , a do c z e ­ go t y s i ę przypadkiem p r z y z n a ło ś . Ma zatem , ja k t w i e r d z i s z , Bóg syna?"

A k a cju sz: - "Ma,"

2 . M arcjan: - "Któż j e s t synem Boga?" A k acju sz: - "Słowo Prawdy i Ł a sk i" . 3 . M arcjan: - "Takie j e s t je g o im ię?"

A k acju sz: - "Nie z a p y t a łe ś mnie o im ię , a le o samą i s ­ t o t ę Syna".

4^' M arcjan: - "Powiedz im ię ,"

A k acju sz: - "Zwie s i ę J e z u s C h ry stu s" . 5 . M arcjan: - "Z ja k ą żoną Bóg go p o c z ą ł? "

A kaojusz: - "Nie zwyczajem lu d z i Bóg z r o d z i ł Syna z ł o ­ na k o b ie c e g o . Absurdem j e s t tw o je t w ie r d z e n ie , i ż B osk i m a je s ta t m ia ł k o n ta k t ze ś m ie r te ln ą d z le w o z y n ą . A le Adam w ła sn ą p raw icą uformował - z g lin y n a jp ie r w u l e p i ł c i a ł o owego p ie r w sz e g o c z ło w ie k a , a gdy u k oń czył swe d z i e ł o , tc h n ą ł w n ie d u szę i ż y - o ie /Rdz 2 , 7 / . Drugi z a ś Syn B oży, Słowo Prawdy, z s e r c a Bos­ k ie g o s i ę p o c z ą ł. D la te g o n a p isa n o : "Wydało s e r c e moje Słowo P iękne" /P s 4 4 , 2 / .

255

-A k a cju sz: - "Oń to t y lk o w ie , my n a to m ia st n ic zna­ my J ego n ie w id z ia ln e j p o s t a c i , czcim y je d y n ie je g o moo i p o - t9 g 9 " .

7 . M arcjan: - " J e ś l i n ie ma c i a ł a , t o tym samym j e s t pozbawiony s e r c a i zm ysłów, bo zm ysły n ie mogą i s t n i e ć b ez o l a ł a " .

A k a cju sz: - "Mądrość n ie w c i e l e s i ę r o d z i , a le od Boga p o c h o d z i. W jakim w z g lę d z ie rozum z a le ż y od c ia ła ? "

8 . M arcjan: - "Popatrz na K a ta fr y g ijc z y k ó w ^ ^ , lu d z i na­ le ż ą c y c h do s t a r a j r e l i g i i . Oni s i ę n a w r ó c ili na moją w ia r ę , Z rezygn ow ali z dawnego k u lt u i wraz z nami s k ła d a ją o f ia r y bogom. I t y czym p r ę d z e j uozyń p o d o b n ie . Z b lerz w s z y s tk ic h c h r z e ś c ij a n w yzn ających naukę k a t o l i c k ą i p r z y jm ij z nim i r e - l i g i ę n a sz e g o c e s a r z a . N iech p r z y j d z ie z to b ą c a ły lu d , k tó r y o i u fa " .

9 . A k a cju sz: - "Oni w szy scy n ie wykonują moich p o le c e ń , a le k ie r u j ą s i ę nakazem Bożym. S łu c h a ją m nie, j e ś l i ic h n a k ła ­ niam do s p r a w .s łu s z n y c h , p o g a r d z a ją , gdy s ą to r z e c z y w y stęp ­

ne i s z k o d liw e " . '

V

2 . M arcjan: - "G dzież s ą magowie, w sp ó ln ic y tw o ic h s z t u - ozek t u d z ie ż n a u c z y c ie le te g o p o d stęp n eg o oszustw a?"

A k a cju sz: - "My w sz y stk o otrzym aliśm y 1 otrzymujemy od B oga, n a to m ia st gardzim y s e k t ą , zajm u jącą s i ę sz tu k ą m agicz ną".

3 . M arcjan: - "Wręcz p r z e o iw n ie , j e s t e ś c i e magami, po­ niew aż s z e r z y c i e nowy, n ie wiadomo j a k i , r o d za j r e l i g i i " .

iD K a t a f r y g ij c z y c y t j . m o n ta n iś c i, c z ło n k o w ie h e r e z j i c h r z e ­ ś c i j a ń s k i e j z I I w ., wywodząoy s i ę z F r y g li / o t MCtT& &pń-

Ymę/. Z a ło ż y c ie le m j e j b y ł M ontanus, w o z e ś n ie js z y k a p ła n b o g in i K y b e le .

A k acju sz: - "Gardzimy bogam i, k tó r y c h wy sami tw o­ r z y c i e , a potem lę k a c ie s i ę . Zabraknie wam b ó stw , k ie d y r z e ź ­ b ia r z n ie b ę d z ie m ia ł pod d o sta tk ie m k am ien ia a lb o kamień n ie z n a j d z ie m is t r z a . My n a to m ia st n ie czujemy b o ja ź n i przed tym, kogo sami stw o r z y liśm y , a l e przed Tym, k tó r y nas s t w o r z y ł. On nas p ow ołał do ż y c ia ja k o W ładca, pokoohał ja k O jc ie c i j a ­ ko dobry P atron W yzw olił od śm ie r c i w ie c z n e j" .

4 . M arcjan: - "Wyjaw im io n a , bo p ó j d z ie s z na m ęk i," A k acju sz: - "Sam, we w ła sn e j o s o b ie , s t o j ę t u przed tryb u n ałem , a ty mnie p y ta s z o im ię ? Czy masz n a d z ie j ę w ię c e j osób w ygubić t y , k tó r y wobec mnie je d n e g o j e s t e ś b e z s iln y ? J e ś l i c i c h o d z i o moje w ła śc iw e im ię , to zwę s i ę A k aoju sz. A sk oro c i z a le ż y na poznaniu innych im io n , t o mam n a stę p u ją c e : A gath an gelu s i P iz o n , b isk u p T r o i, i k a p ła n Menander. A te r a z rób oo c i s i ę podoba,"

5 . M arcjan: - " B ęd ziesz zatrzym any w w ię z ie n iu do czasu z a p o zn a n ia s i ę p r z e z c e s a r z a z aktami tw ego p r o c e su i je g o d e­ c y z j i , jak n a le ż y z to b ą p o s t ą p ić " .

6 . C esarz D e c ju sz po p r z e c z y ta n iu p r o to k o łu sądow ego, po­ d z iw ia j ą c tak ożyw ioną r ip o sta m i o s t r ą wymianę zdań, n ie mógł powstrzym ać s i ę od śm iech u . Niebawem p r z y z n a ł M arcjanowi p r e ­ fe k tu r ę p r o w in c ji P a m fy lli^ ^ , z a ś A k a c ju sz o w i, d la k tó r e g o b ył p e łe n podziwu i u z n a n ia , z e z w o l i ł na p o z o s ta n ie przy s w o je j r e - l i g i i .

7 . W ydarzenia t e m iały m ie js c e za k o n s u la tu M arcjana i rządów c e s a r z a D e c ju sz a , na c z t e r y d n i p rzed Kalendami K w iet­ niowymi" /2 9 m a r c ą /.

Tłum. 1 o p ra o . A ndrzej M alinow ski

11 P a m fy lia , daw niej M opsopia, k r a in a w A z ji Mn. pomiędzy L i- k ią a C y l i c j ą , z którym i tw o r z y ła je d n ą p row in oję rzym ską.