Ćwiczenie 3
Zgranie materiału nagranego wielośladowo
Opracowanie: Sławomir Zieliński, Piotr Odya1. Wprowadzenie
Podczas sesji zgraniowej wszystkie nagrane wcześniej indywidualnie ślady są łączone w całość. Ideą zgrania jest utworzenie tzw. "płyty matki" (dawniej używano pojęcia „taśma matka”), z której można będzie wykonać kopie w procesie produkcji przemysłowej. Płyta matka wykonywana jest gdyż niemożliwe jest wykonanie ponownego nagrania utworu identycznie jak poprzednio, często ze względu na konieczność wykonywania dużej liczby skomplikowanych operacji. Zatem płyta matka jest stereofonicznym (choć może być również wielokanałowym) nagraniem powstałym w procesie łączenia pojedynczych śladów z magnetofonu wielośladowego z dodatkowymi śladami wirtualnymi, a także przy użyciu procesorów efektów dodatkowych.
2. Zgranie
Ustalenie planu dźwiękowego nagrywanego utworu
Podczas umieszczania poszczególnych instrumentów w planie dźwiękowym należy zwrócić uwagę na naturalność uzyskanego obrazu dźwiękowego.
Obraz dźwiękowy utworu muzycznego dzieli się na trzy plany dźwiękowe: bliski, średni i daleki. Zawsze instrumenty tzw. "ciężkie" czyli perkusję i gitarę basową umieszcza się w centrum planu bliskiego . W planie bliskim umieszcza się także prowadzący głos wokalisty. W planie centralnym umieszcza się zwykle gitarę prowadzącą a także ewentualne chórki. W planie dalekim umieszcza się np. sekcję instrumentów smyczkowych. Przykładowy diagram sesji zgraniowej, czyli dokonanie zgrania nagranych uprzednio śladów muzycznych na dwa ślady w celu otrzymania nagrania stereofonicznego, obrazuje rysunek (rys. 1). Warto zwrócić uwagę na fakt iż wszystkie instrumenty określane jako "ciężkie" umieszczone są w centrum planu dźwiękowego. Ma to podstawowe znaczenie gdy chodzi o symetrię nagrania oraz uzyskanie naturalnego rozmieszczenia instrumentów w planie dźwiękowym utworu.
Ustalanie szczegółów dotyczących zgrywania poszczególnych śladów
W tej fazie sesji zgraniowej należy ustalić szczegółowo sposób wprowadzania ścieżek kolejnych instrumentów do tworzonego utworu muzycznego. Dużą pomocą dla inżyniera dźwięku tworzącego nagranie są łagodne wejścia i wyciszenia ścieżek jeśli tylko wie on jak się nimi posługiwać. Zwykle, gdy na aktualnie dogrywanej ścieżce znajdują się fragmenty
KATEDRA SYSTEMÓW MULTIMEDIALNYCH
T
ECHNOLOGIA
N
AGRAŃ
II
ciszy (np. solista nie gra) wyciszenie tego śladu daje wymierne korzyści w postaci redukcji szumu, który mógłby zostać zarejestrowany.
smyczki smyczki
sekcja rogów sekcja rogów
chórki chórki
gitara prowadząca
instr. perkusyjne instr. perkusyjne główny wokalista hi-hat tom1 tom2 gitara rytmiczna instrumenty klawiszowe gitara basowa werbel bęben centralny kanał kanał lewy prawy PLAN BLIS KI - PB PB PB PB PB PB PLAN Ś RODKOWY - PŚ PŚ PŚ PB PLAN DALEKI - PD PD PŚ PS PŚ PŚ
Rys. 1 Przykład planu dźwiękowego sesji zgraniowej. Rozmieszczenie poszczególnych instrumentów [8]
Zdarza się, że fragment nagranej uprzednio ścieżki ma wady niemożliwe do usunięcia na etapie zgrania (np. muzyk, który został na niej nagrany jest nieobecny). Wtedy można zastosować efekt płynnego "wejścia" sygnału ze ścieżki magnetofonu wielośladowego do warstwy dźwiękowej utworu. Jeśli jest to możliwe, tzn. nie jest słyszalne (lub jest bardzo słabo słyszalne) można wyciszać niezadowalające partie muzyki nawet podczas trwania utworu, a nie tylko na początku czy końcu.
Innym sposobem zatarcia pomyłek nagranych na ścieżkach jest silne dodanie efektu akustycznego (najczęściej pogłosu o dużym czasie trwania) w celu "rozmycia" pomyłek na tle utworu.
Połączenia poszczególnych urządzeń z konsoletą mikserską:
Przykładową konfigurację magnetofonu wielośladowego, konsolety, procesorów efektowych i magnetofonu stereofonicznego, na którym nagrywana jest "taśma matka" przedstawia poniższy rysunek (rys. 2)
PROCES OR EFEKTÓW DODATKOWYCH WZM. MOCY WEJŚCIA 1-8 L R SYGNAŁ NA EFEKT L/R WYJŚCIE EFEKTU POWRÓT MAGNETOFON 2-ŚLADOWY KONS OLETA WIELOŚLADOWY STEREOFONICZY
WYSOKIEJ JAKOŚCI MONITORY STUDYJNE
ZWYKŁY MAGN. KASETOWY MAGNETOFON
Rys. 2 Przykładowa konfiguracja sprzętu w studio podczas sesji zgraniowej [8]
Sposób odsłuchowej kontroli jakości nagrywanego utworu
Zaleca się kontrolę dwojakiego rodzaju: przeprowadzaną na wysokiej jakości zestawach głośnikowych (monitorach studyjnych) i na zwykłym sprzęcie domowym (miniwieża, radiomagnetofon z odtwarzaczem CD). Ma to swoje uzasadnienie praktyczne. Daje mianowicie bardzo ważną informację o tym, czy podczas odsłuchu nagrywanego utworu na sprzęcie słabej jakości będą słyszalne wszystkie instrumenty w sposób nie zniekształcony w porównaniu do odsłuchu na monitorach studyjnych. W przypadku stwierdzenia znacznych różnic jakościowych podczas odsłuchu oboma sposobami podejmuje się zwykle próby korekcji dostrzeżonych usterek.
3. Zadanie
4. Sprawozdanie
W sprawozdaniu należy umieścić:
Opis planu dźwiękowego nagranego utworu muzycznego wraz z opisem przestrzennego rozmieszczenia wszystkich instrumentów ;
Spis użytych w trakcie sesji zgraniowej procesorów efektowych wraz z opisem sposobu ich zastosowania: typ i rodzaj użytych procesorów, parametry użytych efektów, sposób połączenia ich z resztą użytego wyposażenia (schemat blokowy);
Sposób odsłuchowej kontroli jakości nagrywanego utworu. Efekt porównania powinien stanowić część opracowania ćwiczenia;
Własne wnioski dotyczące przebiegu sesji zgraniowej, ewentualne uwagi i sugestie. Propozycje usprawnienia pracy w studio nagrań w trakcie sesji zgraniowej.
5. Literatura
[1] J. Geisler: Techniczne problemy nagrań muzycznych. WKŁ, Warszawa 1979. [2] J. Jecklin: Musicaufnahmen, Franzis Verlag, München 1980.
[3] R. McLeish: The technique of radio production, Focal Press, London 1978.
[4] S. Miszczak: Teoretyczne zasady reżyserii dźwięku w radiofonii i telewizji, WRT, Warszawa 1976.
[5] S. Miszczak: Podstawy technologii studyjnej w radiofonii i telewizji, WRT, Warszawa 1979.
[6] A. Nisbett: The technique of the sound studio, Focal Press, London 1976. [7] Z. Żyszkowski: Podstawy elektroakustyki, WNT, Warszawa 1984.
[8] Huntig B.: Multi-Track Recording For Musicians. Cupertino, California GPI Publications
