Działalność wadowickiego „Sokoła” w II Rzeczpospolitej (1918-1939)

Jan Gajczak

Działalność wadowickiego „Sokoła”

w II Rzeczpospolitej (1918-1939)

Wadoviana : przegląd historyczno-kulturalny 7, 45-52

2002

Jan G ajczak

Działalność w a d o w ic k ie g o „Sokoła”

w II Rzeczpospolitej (1918-1939)

Krótka historia założenia

„

Sokoła”

T w ó rc a m i i z a ło ż y c ie la m i to w a rz y s tw a b yli C z e s i H e n ry k F iig n e r i M iro s ła w T yrś. M yślą p rz e w o d n ią o rg a n iz a c ji b y ła id e a n a r o d o w o - w y z w o le ń c z a ; w te n s p o s ó b Czesi z a p o c z ą tk o w a li w a lk ę z g e rm a n iz a c ją . P o c z ą tk o w o z a jm o w a n o s ię ty lk o g im ­ nastyką, z c z a s e m ro z w in ię to d z ia ła ln o ś ć o ś w ia to w ą i k u ltu ra ln o - a rty s ty c z n ą .'

2 7 s ty c z n ia 1 8 6 2 r. M . T y rś o p r a c o w a ł s ta tu t, a 13 m a ja 1 8 6 3 r. z o s ta ł w y b ra n y n a c z e ln ik ie m to w a rz y s tw a . O d te g o w y d a r z e n ia id e a „s o k o ln ic tw a ” z a c z ę ła ro z w i­ ja ć s ię w w ie lu k ra ja c h , m ię d z y in n y m i w P o ls c e .2

W 1 86 7 r. p o w sta je T o w a rz y s tw o G im n a s ty c z n e „ S o k ó ł’ w e L w o w ie , w la ta ch o s ie m ­ dziesiątych X IX w n a zie m ia c h ó w c z e s n e j G a licji tw o rz y s ię w ie le o d d z ia łó w „S o k o ła ".3

Powstanie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Wadowicach

6 k w ie tn ia 1 8 8 7 r. w W a d o w ic a c h u tw o rz o n o o rg a n iz a c ję „S o k o ła " . In ic ja to ra m i

p o w s ta n ia to w a r z y s tw a b yli p ro f, g im n a z ju m F ry d e ry k L a c h n e r o ra z d r K a ro l M ło ­ dzik. 2 0 m a ja 1 8 8 7 r. w s a li w a d o w ic k ie g o m a g is tra tu o d b y ło s ię w a ln e z e b ra n ie . P ie rw s z y m p re z e s e m z o s ta ł w y b ra n y p ro f. J a n P a w lic a , w ic e p re z e s e m J u lia n M o - re lo w ski. P o w o ła n o ró w n ie ż w y d z ia ł w s k ła d k tó re g o w e s z li: F ra n c is z e k B a ra ń s k i, d r Iz y d o r D a n ie l, K a ro l F id e rk ie w ic z , d r L u d w ik G ą s io r o w s k i, H e n r y k H a ra s s e k , M ich a ł H e in w ic h , K o n s ta n ty H r y n ie w ic z , d r J a n Iw a ń s k i, K a z im ie rz J a s tr z ę b s k i, M icha ł K o rd a s z e w s k i, d r J ó z e f K o rn , J ó z e f K u z ia , J ó z e f K u ro w s k i, F ry d e ry k L a c h ­ ner, d r L e o n L o ria , A le k s a n d e r L o ria , A n a to l L u c y k , d r K a r o l M ło d z ik , d r J u lia n M o re lo w s k i, A d a m M io d o ń s k i, A n d rz e j N ie d z ie ls k i, J a n P a w lic a , W ła d y s ła w R ip ­ per, A lo jz y R a jc h e r, B o le s ła w S tra w s k i, F ra n c is z e k S y p o w s k i, E m il S ta n k ie w c z , d r E dw a rd S za ye r, M ie c z y s ła w T u ra w ic z , A d a m Z e m b a ty , Z y g m u n t Z e m b a ty . N a p o ­ czą tku s w e g o is tn ie n ia to w a r z y s tw o lic z y ło 31 c z ło n k ó w - z a ło ż y c ie li.4

W a d o w ic k ie „g n ia z d o ” b y ło trz y n a s ty m z a ło ż o n y m w G a lic ji. N a p o c z ą tk u w a ­ d o w ic k i „ S o k ó ł” s ta n o w ił filię lw o w s k ie g o , a p o p a ru la ta c h z a c z ą ł s a m o d z ie ln ą d z ia ła ln o ś ć .5

W a d o w ic k i „S o k ó ł” b ył o p a rty n a d e m o k ra ty c z n y c h z a sa d a ch , m ia ł c h a ra k te r n a ro ­ d ow y i ka to licki. G łó w n y m c e le m o rg a n iz a c ji b y ła in te g ra c ja P o la k ó w i b u d z e n ie idei patriotyczn ych. U p ra w ia n o n ie ty lk o ć w ic z e n ia cie le s n e , a le u c z e s tn ic z o n o w o b c h o ­ dach ro czn ic n a ro d o w y c h , ró żn ych św ią t, w y c ie c z k a c h , za b a w a c h , z lo ta ch , w ie c z o rn i­ c a ch .6 P o u p ły w ie d w ó c h la t d z ia ła ln o ś c i to w a r z y s tw a w y b u d o w a n o , a 9 lis to p a d a 1889 r. o tw a rto b u d y n e k so ko ln i. B yło to cz w a rte g n ia z d o n a te re n ie z ie m p o lskich po Lw ow ie, K ra k o w ie i T a rn ow ie, k tó re p o s ia d a ło w ła s n y o bie kt.

B u d y n e k p o w s ta ł z in ic ja ty w y d ra . M ie c z y s ła w a G e d la , k tó ry p e łn ił fu n k c ję a d ­ m in is tra to ra w a d o w ic k ie g o „ S o k o ła ” .

W d w a la ta p ó ź n ie j b u d y n e k z o s ta ł z m o d e rn iz o w a n y , a d r M ie c z y s ła w G e d l w s p ie ra ł to p rz e d s ię w z ię c ie n ie ty lk o s a m ą m y ś lą tw ó rc z ą , a le ró w n ie ż i fin a n s o ­ w o . 7 W c z a s ie p ie r w s z e j w o jn y ś w ia to w e j w b u d y n k u s ta c jo n o w a ło w o js k o a u ­ s tria c k ie . a p rz e z p e w ie n c z a s m ie ś c ił s ię ta m n a w e t la z a re t.8

W 1 8 9 2 r. w y b ra n o k o m ite t, k tó ry z a ją ł s ię w y k o n a n ie m s z ta n d a ru . D u ż y w k ła d p ra c y w n io s ły w a d o w ic z a n k i, k tó re w ię k s z o ś ć e le m e n tó w s z ta n d a ru w y k o n a ły s a ­ m o d z ie ln ie . N a p ro p o rc u z je d n e j s tro n y w y h a fto w a n o d u ż e g o s o k o ła , a z d ru g ie j h e rb m ia s ta W a d o w ic . N a s z c z y c ie d rz e w c a z o s ta ł u m ie s z c z o n y s o k ó ł w y rz e ź b io ­ n y z d re w n a . U ro c z y s te w r ę c z e n ie s z ta n d a r u o d b y ło s ię 7 m a ja 1 8 9 2 r.9

Działalność wadowickiego

„

Sokoła" w okresie międzywojennym

B u d y n e k „S o k o ła " w W a d o w ic a c h w o k re s ie II R z e c z y p o s p o lite j s ta n o w ił c e n ­ tru m k u ltu ra ln e .

G łó w n ą czę ścią so ko ln i b yła sa la g im n a styczn a o w y m ia ra ch 2 4 m x 11 m x 8 ,6 0 m .10 W s a li z n a jd o w a ła s ię s c e n a . B u d y n e k p o s ia d a ł o ś w ie tle n ie e le k tr y c z n e , la m p y p rz y m o c o w a n e d o s u fitu w s a li g im n a s ty c z n e j d a w a ły d o b re ś w ia tło . S tro p y p o d ­ t rz y m u ją c e s u fit b y ły w y k o n a n e w s ty lu m a n s a rd o w y m . N a p ię trz e z n a jd o w a ł się p rz e s tr o n n y b a lk o n , z k tó re g o ro z c ią g a ł s ię w id o k n a c a łą s a lę g im n a s ty c z n ą . W a - d o w ic z a n ie m o g li w c h o d z ić n a b a lk o n i p a trz e ć n a ć w ic z ą c y c h . O b o k sa li g im n a ­ s ty c z n e j u m ie s z c z o n o s z a tn ie m ę s k ą i d a m s k ą , p o m ie s z c z e n ie g o s p o d a rc z e o ra z k a n to re k p rz e z n a c z o n y n a s p rz ę t i p rz y b o ry s p o rto w e . N a p ię trz e z n a jd o w a ła się m a ła s a lk a z n a c z n ie m n ie js z a o d s a li n a p a rte rz e . S a la g im n a s ty c z n a b y ła b a rd zo d o b rz e w y p o s a ż o n a w s p rz ę t s p o rto w y . N a ś c ia n a c h u m o c o w a n o d ra b in k i, u s u fitu liny. Ć w ic z o n o n a ró w n o w a ż n i, s k rz y n i, k o n iu , k o ź le , d rą ż k u , p o rę c z a c h , k ó łk a c h . N a ś c ia n a c h b y ły z a m o c o w a n e k o s z e d o p iłk i k o s z y k o w e j.11

S ta tu t W a d o w ic k ie g o „S o k o ła ” w o k re s ie m ię d z y w o je n n y m , p o d o b n ie ja k in n ych g n ia z d d z ie ln ic y K ra k o w s k ie j, b y ł w z o ro w a n y n a o g ó ln o p o ls k im s ta tu c ie z 1 92 0 r.

N a jw y ż s z ą w ła d z ę w „ S o k o le " s ta n o w iło w a ln e z g r o m a d z e n ie . P o w o ły w a ło o n o : z a rz ą d , k o m is ję re w iz y jn ą i s ą d h o n o ro w y . W a ln e Z g ro m a d z e n ie m ia ło za z a d a n ie u s ta n a w ia ć g o d n o ś ć c z ło n k ó w h o n o r o w y c h , u c h w a la ć b u d ż e t, u s ta la ć w y s o k o ś ć s k ła d e k c z ło n k o w s k ic h . Z a rz ą d k ie ro w a n y i re p re z e n to w a n y p rz e z p re ­ z e s a z u d z ia łe m w ic e p re z e s ó w , s k a rb n ik a , s e k re ta rz a , n a c z e ln ik a i g o s p o d a rz a b y ł o r g a n e m w y k o n a w c z y m . N a c z e ln ik „S o k o ła " z a jm o w a ł s ię k ie ro w a n ie m o d ­ d z ia ła m i s p o r to w y m i o ra z o d p o w ia d a ł z a w y s z k o le n ie s o k o łó w . D o o rg a n iz a c ji m o g li w s tę p o w a ć je d y n ie o b y w a te le p o lscy, k tó rz y u k o ń c z y li 21 ro k ż y c ia . W 1 9 1 9 r. w ła d z e „S o k o ła " p o s ta n o w iły n ie p rz y jm o w a ć d o T o w a rz y s tw a Ż y d ó w . U w a ż a n o , ż e n ie s ą o n i lo ja ln i w o b e c p a ń s tw a p o ls k ie g o . 12

P o i w o jn ie ś w ia to w e j w 1 9 1 8 r. n a w a ln y m z g ro m a d z e n iu p re z e s e m z o s ta ł w y b ra n y M ic h a ł G o ls k i, a w 1 9 1 9 r. fu n k c ję p re z e s a p rz e ją ł M ic h a ł G o łą b , w z a rz ą ­ d z ie z n a le ź li s ię : w ic e p r e z e s d r W ła d y s ła w W o d z iń s k i, s e k r e ta r z W o jc ie c h D ą ­ b ro w s k i, s k a rb n ik K a z im ie rz S o łty s ik o ra z d r K a ro l K ra k o w s k i, W a w rz y n ie c Ł a z a r­ ski, J a n P e te rs c h , J ó z e f P u k ło . N a c z e ln ik ie m b y ł K a z im ie rz U s ie k n ie w ic z , d łu g o le t­ ni n a u c z y c ie l w y c h o w a n ia fiz y c z n e g o w w a d o w ic k im g im n a z ju m . W 1 9 2 0 r. g n ia z ­ d o lic z y ło 1 0 0 d ru h e n i d ru h ó w .13 W 1 9 2 7 r. n a c z e ln ik ie m w a d o w ic k ie g o „S o k o ła ” z o s ta ł Z e n o n K ę c k i, s p e c ja liz u ją c y s ię w g im n a s ty c e n a p rz y rz ą d a c h . W 1 9 3 9 r.

B u d y n e k w a d o w ic k ie g o „ S o k o ła " na a k w a re li, L e o k a d ii K a re lu s -G a jc z a k . Z e n o n K ę c k i n a m is trz o s tw a c h P o ls k i w w ie lo b o ju g im n a s ty c z n y m z a ją ł 21 m ie js c e n a 2 9 s ta rtu ją c y c h . W 1 9 3 5 r. b y ł p o w o ła n y d o k a d r y o lim p ijs k ie j n a z g ru p o w a n ie w K o z łó w c e k o ło L u b lin a . N ie s te ty , p o ls c y g im n a s ty c y z p rz y c z y n fin a n s o w y c h n ie p o je c h a li n a o lim p ia d ę d o B e r lin a .'4

W 1 9 3 0 r. lic z b a c z ło n k ó w to w a r z y s tw a w y n o s iła 1 8 0 . W ła d z e S o k o ła tw o rz y li: p re z e s K a z im ie rz H o m m é , w ic e p re z e s L u d w ik B a tk o z a ra z e m g o s p o d a rz „S o k o ­ ła ", o g ó ln ą a d m in is tr a c ję p ro w a d z ił J ó z e f P u k ło , k a s ę Z y g m u n t W ilh e lm i, a d m in i­ s tra c ję te c h n ic z n o -g im n a s ty c z n ą C z e s ła w P a n c z a k ie w ic z , s e k re ta rz e m b y ł K a z i­ m ie rz P o ra d a , c z ło n k a m i w y d z ia łu : J ó z e f G ó r e c k i, K a ro l P re z e n tk ie w ic z , J ó z e f M a c h a lic a , W in c e n ty L e s z c z y ń s k i.15

W 1 9 3 2 r. g n ia z d o lic z y ło 1 9 0 c z ło n k ó w . 2 3 s ty c z n ia 1 9 3 2 r. o d b y ło s ię w a ln e z g ro m a d z e n ie , n a k tó ry m w y b ra n o n o w y Z a rz ą d w s k ła d k tó re g o w e s z li: p re z e s d r A lfre d K a m ie ń s k i, I w ic e p re z e s J ó z e f G ó re c k i, II w ic e p re z e s in ż . J ó z e f P u k ło , s e k re ­ ta r z C z e s ła w Z a ją c , s k a rb n ik d r E d w a rd R a im a n n , g o s p o d a rz L u d w ik B a tk o , n a ­ c z e ln ik Z e n o n K ę c k i, o r a z c z ło n k o w ie : W ła d y s ła w B e r h a rd t, K a r o l H y łk o , J ó z e f M a c h a lic a , in ż . A le k s a n d e r W in n ic k i, C z e s ła w P a n c z a k ie w ic z .16 O s ta tn im p re z e ­ s e m w a d o w ic k ie g o „S o k o ła " II R z e c z p o s p o lite j b y ł G u s ta w W d ó w k a .17

T o w a rz y s tw o G im n a s ty c z n e „S o k ó ł” w W a d o w ic a c h u c z e s tn ic z y ło w d u ż e j ilo ­ ś c i z lo tó w s o k o lic h , z a w o d a c h , fe s ty n a c h , o rg a n iz o w a ło p o k a z y g im n a s ty c z n e , u rz ą ­ d z a ło w ie c z o rk i ta n e c z n e . W b u d y n k u s o k o ła o d b y w a ły s ię k o n c e rty , p rz e d s ta w ie ­ n ia o ra z u ro c z y s to ś c i p a ń s tw o w e .

W 1 9 2 4 r. w W a d o w ic a c h o d b y ł s ię o b ó z je s ie n n y o rg a n iz o w a n y p rz e z O k rę g , a 14 c z e rw c a 1 9 2 5 r. m ia ł m ie js c e III z lo t o k rę g u k ra k o w s k ie g o . M ia s to - g o ś c iło a ż 3 6 0 s o k o łó w .

W 1 9 2 9 r. p la n o w a n o u rz ą d z ić k o le jn y z lo t w W a d o w ic a c h , le c z n ie s te ty w s k u te k p re s ji z e s tro n y s a n a c y jn y c h w ła d z w o je w ó d z k ic h d o te g o w y d a rz e n ia n ie d o s z ło .18 G im n a s ty c y z w a d o w ic k ie g o „ S o k o ła ” w la ta c h trz y d z ie s ty c h b ra li c z y n n y u d z ia ł w z lo ta c h a ż d o 1 9 3 7 r. i ta k : 1 9 2 9 r. w P o z n a n iu , w 1 9 3 0 r. w B e lg ra d z ie , w 1 9 3 4 r. w e L w o w ie . W ty m o s ta tn im z lo c ie u c z e s tn ic z y li n a jle p s i g im n a s ty c y i g im n a s ty c z k i

z W a d o w ic : Z e n o n K ę cki, T a d e u s z Tatar, J a n S iw e k , W ła d y s ła w G rz y b e k , F ra n c is z e k J a ro s z , W ła d y s ła w a B a b iń s k a , M a rta B a b iń s k a , K a z im ie rz S z y m c z y k ie w ic z .

O s ta tn i z lo t p rz e d II w o jn ą ś w ia to w ą o d b y ł s ię w 1 9 3 7 r. w K a to w ic a c h , a d ru h o ­ w ie z W a d o w ic u c z e s tn ic z y li w n im w s p o s ó b c z y n n y .19 S o k o li w a d o w ic c y d z ia ła li p rę ż n ie w m ie ś c ie i o k o lic y . C z ę s to o rg a n iz o w a n o p o k a z y g im n a s ty c z n e n a p rz y ­ rz ą d a c h n a p la c u p rz e d s o k o ln ią . P o k a z o m z a w s z e t o w a r z y s z y ła lic z n a g ru p a w id z ó w . D r u h n y i d ru h o w ie d a w a li p o k a z y ró w n ie ż w p o b lis k ic h m ie js c o w o ś c ia c h (C h o c z n ia , J a ro s z o w ic e ). C o ro k u w d ru g i d z ie ń Z ie lo n y c h Ś w ią t o rg a n iz o w a n o s z ta fe ty , k tó re p rz e n o s iły z a p a lo n e p o c h o d n ie , s ta r tu ją c w Z a w a d c e u p o d n ó ż a Ł y s e j G ó ry, a k o ń c z ą c b ie g p rz y b u d y n k u s o k o ln i.20

O rg a n iz o w a n o festyn y, za b a w y, a ta k ż e k w e s ty d o b ro c z y n n e . W s z y s tk ie te im p re zy p rz y c z y n iły się d o p o p ra w y k u ltu ra ln e j i h u m a n ita rn e j d z ia ła ln o ś c i ró ż n y c h in stytu cji.21 C ie k a w o s tk ą je s t ta kże , ż e w la ta ch trz y d z ie s ty c h w a d o w ic k i s o k ó ł o rg a n iz o w a ł ró żn e ­ g o ro d zaju u ro c zysto ści s z k o ln e d la m ło d z ie ż y z p o b lis k ic h m ie js c o w o ś c i. W 1 9 3 3 r. w s o ko ln i m ia ło m ie js c e u ro c z y s te ro zd a n ie ś w ia d e c tw p o łą c z o n e z k o n ce rte m .

Z e w s p o m n ie ń u c z e s tn ic z k i w y n ik a , ż e s a m o p rz e b y w a n ie w „ S o k o le ” w a d o ­ w ic k im b y ło w ie lk im p rz e ż y c ie m d la w s z y s tk ic h d z ie c i.22 W b u d y n k u s o k o ln i, s ta łe b e z p ła tn e p o m ie s z c z e n ie m ia ło m ie js c o w e h a r c e rs tw o o ra z T o w a rz y s tw o S z k o ły L u d o w e j.23 W la ta c h trz y d z ie s ty c h b y ł p rz e p ro w a d z o n y k u rs k ro ju i s z y c ia d la d z ie w ­ c z ą t z W a d o w ic . K u rs trw a ł trz y m ie s ią c e , b y ł b e z p ła tn y i k o ń c z y ł s ię d y p lo m e m .24 W w a d o w ic k ie j s o k o ln i c z ę s to o rg a n iz o w a n o k o n c e rty i p rz e d s ta w ie n ia . W 1 92 8 r. p o w s ta ło p rz y s o k o le k ó łk o m iło ś n ik ó w s c e n y . W 1 9 3 0 r. w y s ta w io n o s z tu k ę „Z a ­ ż a rty a u to m o b ilis ta ", k o m e d ię „D w a d z ie ś c ia d n i k o z y ” o ra z w 1931 r. k o m e d ię „P ra ­ w o p o c a łu n k u " i w id o w is k o „Z ło ty w ie k r y c e r s tw a ” .25 D w u k ro tn ie w 1 9 3 7 r. o ra z 1 9 3 8 r. d a ł k o n c e rt p o p u la r n y c h ó r D a n a .26 W y s tę p y i k o n c e rty c ie s z y ły s ię d u ż ą p o p u la r n o ś c ią g ro m a d z ą c w S o k o le w ie lu w a d o w ic z a n .

D r u h n y i d ru h o w ie u c z e s tn ic z y li z a w s z e w u ro c z y s to ś c ia c h p a ń s tw o w y c h , ś w ię ­ ta c h n a r o d o w y c h i k o ś c ie ln y c h (3 m a ja , 11 lis to p a d a , B o ż e C ia ło itp .) z e s w y m s z ta n d a r e m .27

S o k o li n o s ili w ó w c z a s u b io ry u ro c z y s te . W k ła d a li je w y łą c z n ie n a z a rz ą d z e n ie w ła d z s o k o lic h p o d c z a s u ro c z y s to ś c i g n ia z d o w y c h , lu b o g ó ln o s o k o lic h , p o d c z a s z lo tó w o ra z p rz y k o rp o ra c y jn y c h w y s tę p a c h s o k o lic h , w c z a s ie o b c h o d ó w i u ro c z y ­ s to ś c i n a ro d o w y c h . U b ió r u ro c z y s ty p re z e n to w a ł s ię w s p o s ó b n a s tę p u ją c y : cz a p k a , c z a m a ra , s p o d n ie , p a s , b u ty, ja k w s tro ju p o lo w y m , rę k a w ic z k i ło s io w e . K o s z u la ko lo ru k a rm a z y n o w e g o , s a ty n o w a n ie b ły s z c z ą c a , g ła d k a z k ry ty m z a p ię c ie m n a p rzo - d z ie , z k o łn ie rz y k ie m s to ją c y m w y s o k o ś c i 3 -4 c m z a p ię ty m n a s p in k ę z g o d łe m s o k o ­ lim . P o d k o s z u lą k o łn ie rz b ia ły sto ją cy, w y s ta ją c y p o n a d k o łn ie rz k o s z u li d o 1 c e n ty ­ m e tra . P rz y rę k a w a c h m a n k ie ty b ia łe , z w y k łe , w y s ta ją c e p o z a m a n k ie ty ko s z u li d o 2 ce n ty m e tró w . P rz y u ż y w a n iu s tro ju u ro c z y s te g o w lo k a la c h z a m k n ię ty c h , ja k n p. n a k o n c e rta c h , p rz e d s ta w ie n ia c h , w ie c z o rk a c h , w o ln o b y ło z a m ia s t s p o d n i k ró tk ic h i b u tó w z c h o le w a m i u ż y w a ć s p o d n i d łu g ic h o ra z z w y k ły c h b u tó w b e z c h o le w .28

T o w a rz y s tw o w o k r e s ie d w u d z ie s to le c ia m ię d z y w o je n n e g o p r o w a d z iło k ilk a s e k c ji s p o rto w y c h : g im n a s ty c z n ą , p iłk i s ia tk o w e j, p iłk i k o s z y k o w e j, s trz e le c k ą , łu c z ­ n ic z ą , te n is a z ie m n e g o , p iłk i n o ż n e j, le k k o a tle ty c z n ą , n a rc ia rs k ą .

-n ie w ic z , J a -n K u b li-n , Z e -n o -n J a -n ik , J ó z e f Z e m b a ty , K a z im ie rz T a ta r, W i-n c e -n ty L e s z ­ c z y ń s k i, J ó z e f S k o w ro n e k , C z e s ła w N o w a k , J a n G ó ra , S ta n is ła w G ä rth n e r. D ru ż y ­ n a w y s tę p o w a ła w c z a rn y c h s p o d e n k a c h i k o s z u lk a c h w p a s k i b ia ło - c z a rn e .

W 1931 r. s e k c je p iłk i n o ż n e j p rz e ją ł o d s o k o ła w a d o w ic k i „S trz e le c ” . W s e k c ji te n is a s to ło w e g o ć w ic z y li: S ta n is ła w D re w n ia k , A n to n i K o tla rc z y k , T a d e u s z B a n a ś , J a n S iw e k , T a d e u s z T a ta r. S e k c ja p iłk i s ia tk o w e j r o z g r y w a ła lic z n e s p o tk a n ia z d ru ż y n a m i z p o b lis k ic h o k o lic . W s k ła d s ia tk a r z y w c h o d z ili: F ra n c is z e k Z a d o ra , M ie c z y s ła w L e m p a rt, J a n S iw e k , S ta n is ła w L is z n ie w , E u g e n iu s z B ra n k a , S te fa n R a m z a , S ta n is ła w P o ra w s k i, K a ro l R a u c h . D o s e k c ji g im n a s ty c z n e j w c h o d z iła ró w ­ n ie ż le k k o a tle ty k a . W s e k c ji ż e ń s k ie j ć w ic z y ły : S te fa n ia W o je w o d z ie (G o łu c h o w - s k a ), W ła d y s ła w a i H e le n a B a b iń s k a , S te fa n ia N ie w ia d o m s k a , M a ria i K a z im ie ra S z y m c z y k ie w ic z , M a ria H a j (O rd y ń s k a ) , J a n in a D o m a g a ła (J a n ik ), H e le n a W a r- c h a ł (D ra b c z y k ), G e n o w e fa B ra ń k a , S te fa n ia F ą fe rk o (L a s e k ). N ie k tó re z d z ie w c z ą t u c z e s tn ic z y ły w z a w o d a c h w o je w ó d z k ic h n p. w Z a k o p a n e m i K ra k o w ie . W b ie g a c h n a d y s ta n s ie 8 0 i 1 0 0 m n a z a w o d a c h tz w . „W s z e c h s ło w ia ń s k ic h ” w K a to w ic a c h , S te fa n ia W o je w o d z ie z a ję ła I m ie js c e .29 N a le ż y z a z n a c z y ć , ż e p o c z ą tk o w o le k k o ­ a tle ty k ę tra k to w a n o ja k o c z ę ś ć s k ła d o w ą g im n a s ty k i, a b ie g i, s k o k i, rz u ty n ie o d b y ­ w a ły s ię w fo r m ie ry w a liz a c ji. P rę ż n ie d z ia ła ło ró w n ie ż k ó łk o te n is a z ie m n e g o li­ c z ą c e w 1 9 2 9 r. a ż 1 7 z a w o d n ik ó w . S e k c ja m ia ła d o d y s p o z y c ji 2 k o rty z ie m n e , z n a jd u ją c e s ię w p a rk u m ie js k im .30

N a jb a rd z ie j ro z w in ię tą b y ła s e k c ja g im n a s ty k i. W o k re s ie m ię d z y w o je n n y m s o k ó ł w a d o w ic k i m ia ł d w ó c h n a c z e ln ik ó w : K a z im ie rz a U s ie k n ie w ic z a o ra z p ó ź n ie j Z e ­ n o n a K ę c k ie g o . B y li o n i o d p o w ie d z ia ln i z a w s z y s tk ie s e k c je s p o r to w e . P o 1 9 2 7 r. g d y n a c z e ln ik ie m z o s ta ł Z e n o n K ę c k i, g im n a s ty k ę u p ra w ia n o w y c z y n o w o . Ć w ic z e ­ n ia g im n a s ty c z n e o d b y w a ły s ię tr z y r a z y w ty g o d n iu . Z a ję c ia p r o w a d z ił Z e n o n K ę c k i. L ic z b a z a w o d n ik ó w p rz e c ię tn ie w y n o s iła d w u d z ie s tu .31

D o n a jle p s z y c h z a w o d n ic z e k n a le ż a ły : S te fa n ia W o je w o d z ie , W ła d y s ła w a i H e le n a B a b iń s k a , S te fa n ia N ie w ia d o m s k a , M a ria i K a z im ie ra S z y m c z y k ie w ic z , M a ria H a j, J a n in a D o m a g a ła , H e le n a W a rc h a ł, G e n o w e fa B ra ń k a , S te fa n ia F ą fe r­ ko. P ra w ie w s z y s tk ie z a w o d n ic z k i b ra ły u d z ia ł w z a w o d a c h w o je w ó d z k ic h w K ra ­ k o w ie i Z a k o p a n e m . B a rd z o d o b ry m i g im n a s ty k a m i b yli: Z e n o n K ę c k i, S te fa n Talar, F ra n c is z e k Z a w a ru s , K a z im ie rz S z c z u r, K a z im ie rz K ła p u t, b ra c ia K a m il i J ó z e f S z o - p o s z o w ie , E u g e n iu s z O k ru ta , J a n S iw e k , J ó z e f K ła p u t, E u g e n iu s z O g ie g ło , A d a m B ie la , M ie c z y s ła w Z a d o re c k i, J a n D u d o ń , J ó z e f W ite k , L e o n G a n c a rz . J e d n a k n a j­ le p s z y m g im n a s ty k ie m b y ł n a c z e ln ik Z e n o n K ę c k i.32 P o d c z a s w s z e lk ic h w y s tę p ó w lu b z a w o d ó w p u b lic z n y c h o b o w ią z y w a ły tzw . „s tro je ć w ic z e b n e ” . W e w n ą tr z g n ia z ­ d a d o p u s z c z a ln e b y ły w u b io ra c h o d s tę p s tw a (s to s o w a n ie d o o k o lic z n o ś c i). U b io ­ ry ć w ic z e b n e d ru h ó w s ta n o w iły d o ć w ic z e ń w o ln y c h i n a p rz y rz ą d a c h : k o s z u lk a b ia ła , try k o to w a , b e z rę k a w ó w , z p ły tk im w y c ię c ie m z a o k r ą g lo n y m , o b s z y ta p rz y w y c ię c ia c h p rz y s z y i i ra m io n a c h ta s ie m k ą c z e rw o n ą , s z e ro k o ś c i 1 0 m ilim e tró w ; s p o d n ie g ra n a to w e d łu g ie , try k o to w e , n ie o b c is łe , z e s trz e m ią c z k a m i, z p a s k ie m c z e rw o n y m 3 5 m ilim e tró w s z e ro k o ś c i, p rz y s z y ty m d o s p o d n i w p a s ie , n a 5 m ilim e ­ tró w n iż e j g ó rn e j k ra w ę d z i s p o d n i. P a n to fle b re z e n to w e c ie m n e g o k o lo ru , z m ię k k ą p o d e s z w ą , b e z o b c a s a . W c z a s ie z a w o d ó w u ż y w a n o ró w n ie ż b u c ik ó w (trz e w ik ó w s z n u r o w a n y c h z c h o le w k a m i 8 -1 0 c m ) .33

W W a d o w ic a c h w o k re s ie m ię d z y w o je n n y m ż a d n a s z k o ła n ie p o s ia d a ła s a li g im n a s ty c z n e j. M ło d z ie ż n a le k c je w y c h o w a n ia fiz y c z n e g o u c z ę s z c z a ła d o „S o k o ­ ła ” . Z a ję c ia o d b y w a ły s ię w s o k o ln i p rz e d e w s z y s tk im w o k re s ie z im o w y m . N a jc z ę ­ ś c ie j ć w ic z o n o g im n a s ty k ę s z w e d z k ą , k tó re j p re k u rs o ra m i b y li P.H . L in g o w ie . D o s o k o ln i u c z ę s z c z a li u c z n io w ie z e w s z y s tk ic h s z k ó ł w a d o w ic k ic h .34 In s tru k to ra m i g im n a s ty k i b y li Z e n o n K e c k i, S te fa n T a la r, C z e s ła w P a n c z a k ie w ic z (ró w n ie ż p ro f, w y c h o w a n ia fiz y c z n e g o z L ic e u m ). P o d o p ie k ą s w o ic h n a u c z y c ie li m ło d z ie ż s ta r­ s z a i m ło d s z a ć w ic z y ła c h ę tn ie .35 W ty m o k re s ie p rz e d m io t w y c h o w a n ia fiz y c z n e g o n a z y w a n o g im n a s ty k ą lu b „ć w ic z e n ia m i c ie le s n y m i” .

W o kre sie m ię d z y w o je n n y m w y m ia r „ć w ic z e ń cie le s n y c h " w y n o s ił 2 g o d z in y ty g o ­ d n io w o , a n a p rz e ło m ie la t d w u d z ie s ty c h i trz y d z ie s ty c h n a w e t 3 g o d z in y ty g o d n io w o . S o k o ln ia w a d o w ic k a b y ła o tw a rta i w y k o rz y s ty w a n a p ra w ie c o d z ie n n ie .36 S o k ó ł o rg a n iz o w a ł ró w n ie ż g im n a s ty k ę d la d z ie c i w w ie k u o d 4 -1 0 la t.37 Z a ję c ia b y ły b e z ­ p ła tn e . D z ie c i d z ie lo n o n a g ru p y 1 5 -2 0 ć w ic z ą c y c h . D z ie w c z y n k i m ia ły z a ję c ia z p a n ia m i, a c h ło p c y z m ę ż c z y z n a m i. Z a ję ć k o e d u k a c y jn y c h g im n a s ty c z n y c h n ie b y ło .38 S o k ó ł b y ł o rg a n iz a c ją ró w n ie ż p a trio ty c z n ą , d la te g o p r o p a g o w a n o ć w ic z e n ia z z a k re s u p rz y s p o s o b ie n ia w o js k o w e g o . J e d n y m z c e ló w ć w ic z e ń g im n a s ty c z n y c h b y ło p o d w y ż s z e n ie s p ra w n o ś c i fiz y c z n e j a c o z a ty m id zie , p rz y g o to w a n ie d o s łu ż ­ b y w o js k o w e j. W e d łu g ó w c z e s n e g o ro z u m o w a n ia p rz y s p o s o b ie n ie w o js k o w e ś c i­ ś le z w ią z a n e z „ć w ic z e n ia m i c ie le s n y m i” o ra z z id e a m i „S o k o ła ” d a w a ło m ło d e m u c z ło w ie k o w i d y s p o z y c ję d u c h o w ą i fiz y c z n ą d o s ta n ia s ię p e łn y m ż o łn ie r z e m .39 O d 1 9 2 9 ro k u w p r o w a d z o n o d o s z k ó ł m o ż liw o ś ć z d o b y w a n ia o d z n a k i s p r a w n o ś c i fiz y c z n e j P O S (P o w s z e c h n a O d z n a k a S p ra w n o ś c io w a ). 19 m a rc a 1 9 3 2 r. w d n iu im ie n in m a rs z a łk a J ó z e fa P iłs u d s k ie g o , w o b e c n o ś c i s ta r o s ty p o w ia to w e g o , d o w ó d c y 1 2 P u łk u P ie c h o ty s ta c jo n u ją c e g o w W a d o w i­ c a c h , d y re k to ra i g ro n a p ro fe s o rs k ie g o 1 2 0 u c z n ió w g im n a z ju m z o s ta ło o d z n a c z o ­ n y c h o d z n a k ą P O S .40 W la ta c h p ó ź n ie js z y c h ró w n ie ż w ie le d z ie w c z ą t i c h ło p c ó w p o d w y ż s z a ło s w o ją s p ra w n o ś ć fiz y c z n ą w s z k o le w c e lu z d o b y c ia o d z n a k i P O S . S o k o li m ie li o d p o w ie d n i u b ió r p o ło w y d o ć w ic z e ń te re n o w y c h lu b w o js k o w y c h . O to je g o s k ła d : c z a p k a ro g a ty w k a ty p u s o k o le g o , c ie m n e g o z ż ó łty m d a s z k ie m , ta k a ż s a m a p o d p in k a z g u z ik a m i b ia ły m i, p ió ro s o k o le p rz y s z y te n a k o k a r d z ie k o lo ru k a rm a z y n o w e g o z o b w ó d k ą b ia łą , p rz y p ię te s o k o lik ie m z le w e j s tro n y c z a p k i, p o ś ro d k u le w e j k w a te ry . C z a m a ra k o ś c iu s z k o w s k a , s u k ie n n a , k o lo ru s z a ro p ia s k o w e - g o , z k o łn ie rz y k ie m s to ją c o w y k ła d a n y m ś re d n ie j w y s o k o ś c i. P rz ó d c z a m a ry p rz y ­ o z d o b io n y z k a ż d e j s tro n y 6 -c io m a ta ś m a m i p o d w ó jn y m i 10 c m d łu g o ś c i, b a rw y c ie m n ie js z e j n iż c z e rw o n a . N a ra m io n a c h n a ra m ie n n ik i z e s z n u ra 5 -6 m ilim e tró w ś re d n ic y . S p o d n ie s u k ie n n e te g o ż k o lo ru , c o c z a m a ra , n ie z b y t s z e ro k ie , z a ło ż o n e w c h o le w k ę . K o s z u la w p u s z c z o n a w s p o d n ie z k o łn ie rz e m s to ją c y m , k o lo ru ta k ie ­ g o ja k c z a m a ra . P a s s k ó rz a n y , k o lo ru b rą z o w e g o n a 5 c m . B u ty z c h o le w a m i k ro ju p o ls k ie g o , k o lo ru b rą z o w e g o .41 T a k u b r a n i s o k o li w a d o w ic c y , c h o d z ili n a s trz e ln ic ę , ć w ic z e n ia te r e n o w e , n a m u s z trę . P o d k o n ie c la t trz y d z ie s ty c h „ S o k ó r b ra ł c z y n n y u d z ia ł w p rz y g o to w a n iu s p o łe c z e ń s tw a d o o b r o n y k ra ju . A ż d o w y b u c h u II w o jn y ś w ia to w e j o rg a n iz o w a n o ć w ic z e n ia o c h a r a k te rz e o b r o n n y m .42

W d ru g ie j p o ło w ie la t trz y d z ie s ty c h w a d o w ic k i „S o k ó ł" p rz e ż y w a ł k ry z y s . M im o d z ia ła ln o ś c i p a trio ty c z n e j, s p o r to w e j o ra z w o js k o w e j k ry z y s u n ie u d a ło s ię z a h a - m o w a ć . L ic z b a s o k o łó w s p a d ła d o 3 0. P rz y c z y n a m i te g o z ja w is k a b y ł fa k t p o w s ta ­ n ia in n y c h o rg a n iz a c ji s p o rto w y c h .

Ó w c z e s n y s a n a c y jn y rz ą d n ie b y ł p rz y c h y ln ie n a s ta w io n y d o „S o k o ła ” , a p re fe ­ ro w a ł o rg a n iz a c ję „S trz e le c ". D ru h o w ie w a d o w ic c y b yli ju ż s ta rs i, a m ło d z ie ż y s z k o l­ n e j z a b r o n io n o w s tę p o w a ć d o o rg a n iz a c ji, a ty m b a rd z ie j d o „S o k o ła ” .43

W 1 93 8 r. w a d o w ic c y so koli ro zd ali u lo tki p o m ię d z y o b y w a te li m ia sta . T re ś ć u lotki n a w o ły w a ła , a b y lu d z ie nie p rz e c h o d z ili o b o ję tn ie o b o k s o ko ln i, p o n ie w a ż je s t ś w ia ­ d e c tw e m w a lk i o n ie p o d le g ło ś ć P o ls k i. D a le j w u lo tc e m o ż n a w y c z y ta ć : „o lb rz y m i b u d y n e k S o k o ła p e łe n s p rz ę tu n iszcze je , a s p o łe c z e ń s tw o w a d o w ic k ie , k a ż d y c z ło n e k ro d z in y krzą ta s ię p o ró ż n y c h sto w a rz y s z e n ia c h , ro z rz u c a ją c e n e rg ię i g ro s z b e z p o w ­ ro tnie. N a s n ie s ta ć na m a rn o w a n ie s p u ścizn y, m u s im y s ię n ią o p ie k o w a ć i w y k o rz y ­ stać, p o d ja k ą k to c h c e firm ą , le c z w s p ó ln ą , d o je d n e g o c e lu z d ą ż a ją c ą i s p o tę g o w a ­ nie siły P a ń stw a ’’.44 O d e z w a ta b y ła d o w o d e m n a to, że n ie ty lk o n a s tę p u je zm ie rz c h T G S a le b liski je s t k o n ie c p e w n e g o n ie p o w ta rz a ln e g o o kre su w d z ie ja c h P olski.

P o d k o n ie c II w o jn y ś w ia to w e j w 1 9 4 5 r. b u d y n e k z o s ta ł p o w a ż n ie u s z k o d z o n y . M o c n o u c ie r p ia ł d a c h . Z a r a z p o w k r o c z e n iu d o W a d o w ic w o js k a ra d z ie c k ie g o , u ru c h o m io n o w b u d y n k u m a g a z y n z b o ż a , p o d le g a ją c y S p ó łc e R o ln e j, k tó re j d y ­ re k to re m b y ł L u d w ik Z a ją c z k o w s k i. G łó w n y m a g a z y n u m ie s z c z o n o w s a li g im n a ­ s ty c z n e j, a z b o ż e w y d a w a n e b y ło n a s p e c ja ln e ta lo n y . B u d y n e k p rz e z k ilk a k o le j­ n y c h la t p o p a d a ł w ru in ę . W p o ło w ie la t p ię ć d z ie s ią ty c h p o d ję to d e c y z ję o p rz e b u ­ d o w ie „S o k o ła ” n a D o m K u ltu ry .45

Zakończenie

P rz e w o d n ik G im n a s ty c z n y „S o k ó ł” d o k o ń c a I w o jn y ś w ia to w e j w y d a w a n y b y ł w K ra k o w ie . Z la t 1 8 8 9 d o 1 9 1 8 o w a d o w ic k im S o k o le je s t d o s y ć d u ż o in fo rm a c ji, s p ra w o z d a ń i c ie k a w o s te k . P o z a k o ń c z e n iu I w o jn y ś w ia to w e j P G S z a c z ę to w y d a ­ w a ć w W a r s z a w ie . Z m ia n a m ie js c a w y d a w a n ia c z a s o p is m a s p o w o d o w a ła , ż e o W a d o w ic a c h p is a n o rz a d k o .

O d z ia ła ln o ś c i S o k o ln i w W a d o w ic a c h w o k re s ie m ię d z y w o je n n y m je s t m a ło s p ra w o z d a ń . U c ie k a ją c y c z a s s p ra w ił, ż e c o ra z m n ie j je s t ż y ją c y c h lu d z i, k tó rz y p a m ię ta ją p rz e d w o je n n y „ S o k ó ł” . In fo rm a c je p o d a w a n e p rz e z s ta r y c h w a d o w ic z a n s ą c z a s a m i ro z b ie ż n e i w y ­ m a g a ją s to s o w a n e j w e ry fik a c ji. * * * P o w y ż s z y a r ty k u ł w w e rs ji s k r ó c o n e j b y ł p re z e n to w a n y p o d c z a s i K o n fe r e n c ji n a u k o w e j „ T r a d y c je i w s p ó łc z e s n o ś ć k u ltu r y fiz y c z n e j” ( A W F w K a to w ic a c h 12- 1 3 .X .2 0 0 1 r.), b y ł ta k ż e p u b lik o w a n y w o p r a c o w a n iu n a u k o w y m „S z k ic e z d z ie jó w w a d o w ic k i e g o i b e s k id z k ie g o S o k o ł a ” ( P r a c a z b io r o w a p o d r e d a k c ją p ro f.d ra .A n d r z e ja N o w a k o w s k ie g o , 2 0 0 1 r.). * m g r J a n G a jc z a k - a b s o lw e n t A k a d e m ii W y c h o w a n ia F iz y c z n e g o w K a to w ica ch .

P r z y p is y ' J . G a j, K. H ą d z e le k , D z ie je K u ltu ry F iz y c z n e j w P o ls c e , s. 2 4 . 2 P rz e w o d n ik G im n a s ty c z n y „S o k ó ł", (d a le j: P G S ), 1 9 3 2 , s .8 2 -8 3 . 3 J . G a j, K . H ą d z e le k , o p .c it., $ .2 5 . 4 B. C z a p ik , D z ie je T o w a rz y s tw a G im n a s ty c z n e g o „S o k ó ł” w W a d o w ic a c h w la ta c h 1 8 8 7 - 19 3 9 , W a d o w ic e . S tu d ia z d z ie jó w m ia s ta p o d re d . E. K o to w ie c k ie g o , A . N o w a k o w s k ie g o , G . S tu d n ic k ie g o , W a d o w ic e 1 9 9 7 , s. 2 5 7 -2 5 8 . 5 A . N o w a k o w s k i. W a d o w ic k i „S o k ó ł” W c z o ra j i D z iś n a s tu d z ie s ię c io le c ie w a d o w ic k ie j s o k o l- ni (1 8 8 9 -1 9 9 9 ), C z ę s to c h o w a 19 9 8 , s. 9. 6 B. C z a p ik , o p .c it., s .2 5 8 . 7 A . Z a g ó rs k a , O d d a n y W a d o w ic o m M ie c z y s ła w G e d l, P rz e b u d z e n ie 2 0 0 1 , s .3 4 . 8 A . N o w a k o w s k i, o p .c it., s .1 0 -1 9 . 9 Z . B ie n ia s z , S z ta n d a r W a d o w ic k ic h „S o k o łó w ", N a d s k a w ie , 1 9 8 1 , s. 11. 10 A . N o w a k o w s k i, o p .c it., s.11. ,1 Z e w s p o m n ie ń p. N a d z ie i D ro ż d ż o ra z T a d e u s z a G a jc z a k a . 12 A . M a k ó w k a , R o z w ó j T o w a rz y s tw a G im n a s ty c z n e g o S o k ó ł w K a lw a rii Z e b r z y d o w s k ie j w la ta c h 1 8 9 8 -1 9 3 9 , M is c e lla n e a H is to ric o - R e g io n a lia G a lic ie n s ia in m e m o ria m D o c to ris G u s ta w S tu d n ic k i p o d re d . A . N o w a k o w s k ie g o , W a d o w ic e 2 0 0 0 , s. 3 2 -3 3 . ' 3 B. C z a p ik , o p .c it., s .2 6 3 . 14 A . N o w a k o w s k i, W a d o w ic k i „ S o k ó ł" W c z o r a j i D z iś n a s tu d z ie s ię c io le c ie w a d o w ic k ie j s o k o ln i (1 8 8 9 -1 9 9 9 ), C z ę s to c h o w a 1 9 9 8 , s. 19. ,6.P G S 1 9 3 1 , s. 140. 16 Ib id e m , s .2 3 . ,7 A . N o w a k o w s k i, o p .c it., s .2 1 . ' 8 E. K u b a rs k i, Z P rz e ż y ć i W s p o m n ie ń S o k o lic h , K ra k ó w 19 9 7 , s. 8 3 -8 9 19 B. C z a p ik , o p .c it., s .2 6 3 -2 6 5 . 20 A . N o w a k o w s k i, o p .c it., s .2 1 . 21 P G S 1 9 3 1 . S.140. 22 Z e w s p o m n ie ń p. J ó z e fy K a re lu s . 23 P G S 19 3 0 , s. 108. 24 Z e w s p o m n ie ń p . N a d2ie i D ro ż d ż . 28 P G S 1 9 3 1 , s. 140. 26 Z e w s p o m n ie ń p. T a d e u s z a G a jc z a k a . 27 Z e w s p o m n ie ń p . T a d e u s z a G a jc z a k a . 28 P G S 19 2 4 , s. 54. 29 A. C z a p ik , S p o rto w e T ra d y c je W a d o w ic , N a d s k a w ie , W a d o w ic e 1 9 8 9 , s. 3 3 -3 5 . 30 P G S . 1 9 3 0 , s. 1 0 7 . 31 Ib id e m , s . 107. 32 B . C z a p ik , o p .c it., s. 2 6 5 . 33 P G S 1 9 2 4 , s. 54. 34 Ib id e m , s. 1 0 7 . 35 Z e w s p o m n ie ń p. S ta n is ła w a K a re lu s a . 36 A . N o w a k o w s k i, o p .c it., s .2 2 -2 3 . 37 P G S 1 9 3 0 , s. 107. 38 Z e w s p o m n ie ń p. N a d z ie i D ro ż d ż o ra z p. T a d e u s z a G a jc z a k a . 39 P G S 1 9 3 7 , s . 16. 40 G . S tu d n ic k i, D z ie je W y c h o w a n ia F iz y c z n e g o , S p o rtu i T u ry s ty k i w W a d o w ic k im G im n a ­ z ju m i L ic e u m , S tu d ia z H is to rii i O rg a n iz a c ji K u ltu ry F iz y c z n e j, p o d re d . A . N o w a k o w s k ie ­ g o , s. 34. 45 P G S 19 2 4 , s. 52. 42 A N o w a k o w s k i, o p .c it., s.2 3 . 43lb id e m , s. 23. 44 P G S 19 3 8 , s. 8 0 -8 1 . 45 Z e w s p o m n ie ń p .T a d e u s z a G a jc z a k a .