Telepraca w polskim systemie prawnym

Matylda Gwoździcka-Piotrowska

Telepraca w polskim systemie

prawnym

Problemy Profesjologii nr 2, 73-84

2010

Problem y Profesjologii 2/2010

M atylda G w oździcka-Piotrow ska

TELEPRACA W POLSKIM SYSTEMIE

PRAW NYM

Streszczenie

Stosunek prawny telepracy został uregulowany w polskim Kodeksie pracy. Osoba za­ trudniona na podstawie umowy o telepracę podlega takim samym regulacjom prawnym, jak pracownicy zatrudnieni na tradycyjnych zasadach. Ustawodawca wprowadził dla te- lepracowników szereg dodatkowych gwarancji, mających na celu zwiększenie ich poczu­ cia bezpieczeństwa i trwałości zatrudnienia. Ta elastyczna forma zatrudnienia wymaga od pracownika posiadania pewnych cech i niezbędnych umiejętności (jak samodzielność czy zdolność do efektywnej pracy bez nadzoru), ale też odpowiednich kwalifikacji teleinfor­ matycznych.

TELEWORK IN POLISH LEGAL SYSTEM Summary

The legal aspects of telework institution has been regulated in the Polish Labour Code. The person working on the grounds of telework contract undergoes the same legal regula­ tions as other workers, hired on the basis o f traditional rules. The legislator have intro­ duced several additional guarantees for the teleworkers in order to make this means of work more safe and stable. This elastic form o f employment requires from a worker the possession of certain traits and necessary abilities (like independence and ability to effec­ tive work without supervision) as well as suitable tele-informatic qualifications.

Wprowadzenie

W dniu 16 października 2007 r. w eszła w życie now elizacja ustaw y z dnia - K odeks p racy1 (dalej: K.p.), tj. ustawa z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zm ianie ustawy - Kodeks pracy oraz nie­ których innych ustaw 2, która w prow adziła do Kodeksu now ą instytucję praw a pracy - tele­ pracy3.

1 T.j. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm. 2 Dz. U. z 2007 r., Nr 181, poz. 1288.

3 W ramach nowelizacji wprowadzono do K.p. definicję telepracy i telepracownika, zasady i formy po­ wstania stosunku telepracy, zasady odstępowania od wykonywania pracy w formie telepracy, obowiązki praco­ dawcy i telepracownika, wzajemne zobowiązania pracodawcy i telepracownika, ustawowe gwarancje dla tele­ pracownika, wyłączenie niektórych przepisów bhp w przypadku świadczenia pracy w tej formie.

N ow elizacja ta je s t skutkiem realizacji postanow ień Europejskiego R am ow ego Poro­ zum ienia w Spraw ie Telepracy.

T elepraca została uregulow ana w rozdziale II b Kodeksu pracy pt.: „Z atrudnianie pra­ cow ników w form ie telepracy” . Pracow nik naw iązując stosunek pracy m a m ożliw ość w yboru św iadczenia pracy w tradycyjny sposób lub form ie telepracy, m oże też zm ienić sposób św iad­ czenia pracy w istniejącym ju ż zatrudnieniu. Pracodawca zgodnie z obow iązującym i przepisam i praw a pracy je s t zobow iązany do w prow adzenia stosownych regulacji w ew nętrz­ nych, które o k reśląjed n o zn aczn ie w arunki stosow ania telepracy przez pracodawcę.

1. Regulacja prawna stosunku telepracy

1.1. C echy o d ró ż n ia ją c e te le p ra c ę od klasycznego sto su n k u p rac y

Pojęcie telepracy zostało zdefiniow ane w art. 675 §1 K. p., ja k o praca, która m oże być w yko­ nyw ana w sposób regularny poza zakładem pracy, przy użyciu środków kom unikacji elektro­ nicznej w rozum ieniu przepisów o św iadczeniu usług drogą elektroniczną4. T elepraca je st w ięc form ą zatrudnienia pracow niczego, która w rozum ieniu przepisów kodeksowych stano­ wi odm ianę nietypow ego elastycznego stosunku pracy5. Telepraca obejm uje tylko taki rodzaj pracy, który ze w zględu na swój charakter musi lub m oże być regularnie w ykonyw any na odległość, czyli poza zakładem pracy, a przedm iot tej pracy musi mieć postać elektroniczną.

W św ietle kodeksowej definicji telepracow nik to osoba fizyczna, która w ykonuje pra­ cę w w arunkach określonych w przepisie art. 675 §1 K. p. i przekazuje pracodaw cy wyniki swojej pracy w szczególności za pom ocą środków kom unikacji elektronicznej (art. 675 §2 K. p.). T elepraca nie odnosi się do osób zatrudnionych na podstaw ie pow ołania, m ianow ania czy w yboru, m oże w ynikać w yłącznie z um owy o pracę.

N a gruncie regulacji zawartej w K.p., telepracę charakteryzuje w szczególności: 1. Regularne w ykonyw anie p ra c y p o za zakładem p ra c y - na odległość. Regularność w y­

konyw ania pracy w innym m iejscu niż zakład pracy je st stałym elem entem telepracy i nie m oże m ieć charakteru incydentalnego np. w yjazd w podróż służbow ą i raporto­ w anie pracodaw cy za pom ocą Internetu jej przebiegu6.

2. W ykonywanie p ra c y z w ykorzystaniem środków kom unikacji elektronicznej. Pracow nik posługuje się zaaw ansow anym i technologiam i telekom unikacyjnym i do w ykonyw ania

4 Ustawa z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną, Dz. U. z 2002r., Nr 144, poz. 1204, późn. zm. Pod pojęciem świadczenia usług drogą elektroniczną, zgodnie z art. 2 pkt. 4 cyt. ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. w rozumieniu prawa pracy należy rozumieć - wykonanie pracy, które następuje przez wysyłanie i odbieranie danych za pomocą systemów teleinformatycznych, na indywidualne żądanie pracodawcy, bez je d ­ noczesnej obecności stron, przy czym dane te są transmitowane za pośrednictwem sieci publicznych w rozumie­ niu ustawy z dnia 21 lipca 2000 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 73, poz. 852 z późn. zm.).

5 S. W. Ciupa, „Zatrudnianie pracowników w form ie telepracy według Kodeksu pracy. Część I ” Monitor Prawa Pracy 2007/11/565 i 2007/12/622.

6 P. Ciborski, „Telepraca - instruktaż zatrudnienia, wzór regulaminu i dokumentacja telepracy”, Gdańsk 2007, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o. o., s. 14.

pracy, kom unikacji z pracodaw cą, klientam i, kontrahentam i, kooperantam i w czasie w ykonyw ania zadań, rozliczania przydzielonych zadań przez pracodaw cę, przekazy­ w ania w yników swojej pracy. Przepis art. 675 §2 K. p. dopuszcza także inne sposoby przekazyw ania efektów pracy telepracow nika („w szczególności za pośrednictw em środków kom unikacji elektronicznej”).

3. Sam odzielne i zdalne św iadczenie pracy. Telepracow nik św iadczy pracę poza trady­ cyjnym m iejscem pracy np. w dom u lub innym w ybranym przez siebie m iejscu, w zw iązku z tym w ykonuje j ą sam odzielnie, w przeważającej m ierze bez osobistego kontaktu z pracodaw cą. W dużym zakresie sam decyduje o m iejscu, czasie, narzę­ dziach, sposobach i w arunkach w ykonyw ania pracy.

4. O graniczona kontrola pracodaw cy. Pracodaw ca nie m oże spraw ow ać bezpośredniej kontroli nad sw oim podw ładnym , nie m a rów nież m ożliw ości ciągłego m onitorow ania w arunków , w jakich odbyw a się praca. Przepis art. 6 7 14 §2 K. p. określa sposoby w y­ konyw ania czynności kontrolnych przez pracodawcę.

5. W ykonywanie p ra c y w sposób rozproszony p o d wzglądem terytorialnym i fu n k cjo n a l­ nym. Pracodaw ca decydując się na w prow adzenie w sw oim przedsiębiorstw ie telepra­ cy tw orzy jednocześnie układ wzajem nych pow iązań pom iędzy oddalonym i od trady­ cyjnego m iejsca pracy telepracow nikam i. Połączenie pracodaw cy z oddalonym i pra­ cow nikam i odbyw a się dzięki sieci inform atycznej i telekom unikacyjnej (6 7 13 §2 K. p.).

W szystkie wyżej w ym ienione cechy charakterystyczne dla telepracy m ożna określić, ja k o kryteria funkcjonalne, które w połączeniu z kryteriam i form alnym i, tj. zgodnym zam ia­

rem i w olą stron odróżniają telepracę od innych form nietypow ego zatrudnienia pracow nicze­ go w ykonyw anego poza zakładem pracy.

l . l . a . M iejsce w y k o n y w an ia p ra c y

Jedną z podstaw ow ych różnic pom iędzy telepracą a klasyczną form ą zatrudnienia je st m iejsce w ykonyw ania pracy. M iejscem w ykonyw ania telepracy m oże być:

- biuro w dom u, znajdujące się w m iejscu zam ieszkania lub stałego czy czasow ego po­ bytu pracownika,

- tzw. telelokal, czyli obiekt lub pom ieszczenie zlokalizow ane w przestrzeni oddalonej od m iejsca położenia zakładu pracy, dostosow ane do w ykonyw ania telepracy,

- ruchom e biuro, czyli każde miejsce, w którym akurat przebyw a telepracow nik i w y­ konuje sw oją pracę7.

Specyfika telepracy rodzi pew ne trudności z praw idłow ym określeniem m iejsca w y­ konyw ania pracy, które w tym przypadku nie je s t jednoznaczne z m iejscem pracy.

cow nik m oże bow iem w ykonyw ać poszczególne czynności zarówno na terenie zakładu pracy, ja k i poza nim. M im o braku dodatkowej definicji m iejsca w ykonyw ania pracy przez telepra- cownika, przepisy K.p. nakładają na strony obow iązek określania go w um ow ie o pracę. W św ietle orzecznictw a sądow ego m iejsce w ykonyw ania pracy przez telepracow nika je s t m.in.:

1. m iejscow ość, w której znajduje się siedziba pracodaw cy lub położony je s t je g o zakład pracy i w tej sam ej m iejscow ości telepracow nik regularnie w ykonuje pracę,

2. m iejscow ość, w której położona je st je dnostka organizacyjna pracodaw cy i w jej strukturze znajduje się stanow isko pracy telepracow nika,

3. m iejscow ość zam ieszkania albo pobytu czasowego telepracow nika,

4. m iejscow ość, gdzie je s t zlokalizow any telelokal, jeżeli telepracow nik z niego regular­ nie korzysta,

5. m iejscow ość, w której telepracow nik regularnie rozpoczyna i kończy w ykonyw anie pracy8.

N ależy podkreślić, że pracodaw cy, którzy zdecydowali się na organizację pracy w form ie telepracy, ograniczyli sw o ją m ożliw ość spraw ow ania bezpośredniego nadzoru nad pracownikiem . Trudno ustalić, czy pracow nik w ykonuje sw e obow iązki należycie, liczy się raczej rezultat je g o pracy. S pecyficzna organizacja telepracy daje pracownikowi niezależność i swobodę. Taki rodzaj podporządkow ania pracow niczego m ożna określić podporządkow a­ niem autonom icznym , które polega na w yznaczaniu zadań i wyłączeniu ingerencji pracodaw ­ cy w sposób ich w ykonania9.

1.1.b. Pow stanie stosunku telepracy

Telepraca m a charakter dobrow olny. Z aw arcie stosunku pracy w form ie telepracy musi od­ pow iadać interesom obu stron i m oże nastąpić zarówno z inicjatywy pracodaw cy ja k i pra­ cow nika. Strony stosunku pracy m ają prawo przyjąć lub odrzucić propozycję zaw arcia um o­ wy o pracę w form ie telepracy. U m ow a taka m oże być zm ieniona na w niosek stron.

W prow adzenie telepracy oparte je st na porozum ieniu pom iędzy pracodaw cą a zakła­ dow ą lub zakładow ym i organizacjam i zw iązkow ym i, a w razie ich braku pracodaw ca ma obow iązek opracow ania regulam inu św iadczenia pracy w form ie telepracy, który musi skon­ sultow ać z przedstaw icielam i pracow ników wyłonionym i w trybie przyjętym u danego praco­ daw cy (art. 676 K. p.). Porozum ienie takie pow inno być zaw arte w term inie 30 dni od dnia przedstaw ienia przez pracodaw cę propozycji porozum ienia, jeżeli w tym term inie nie dojdzie do zaw arcia porozum ienia, pracodaw ca określa warunki stosowania telepracy w regulam inie

8 Uchwała SN z 17.07.1975 r., w sprawie i PZP 9/75, OSPiKA Nr 7-8/1976, poz. 136; orzeczenie SN z 01.04.1985 r., w sprawie 1 PR 19/85, OSPiKA Nr 3/1986, poz. 46, orzeczenie SN z 11.04.2001 r., w sprawie I PKN 350/00, OSNP Nr 20/2001, poz. 9.

9 E. Bąk, Nietypowe fo rm y zatrudnienia na rynku pracy, Warszawa 2009, Wydawnictwo C. H. Beck, s. 113.

z uw zględnieniem ustaleń podjętych w trakcie negocjacji porozum ienia10. W św ietle przepisu art. 18 K. p. postanow ienia porozum ienia o stosow aniu telepracy nie m ogą naruszać przepi­ sów K odeksu Pracy w zakresie upraw nień przysługujących w tego rodzaju pracy pracow ni­ kom, m ogą jednak zaw ierać uregulow ania bardziej korzystne dla pracownika, aniżeli w ynika to z przepisów kodeksu, zgodnie z ogó ln ą zasadą uprzyw ilejow ania pracownika. Porozum ie­ nie o w prow adzeniu telepracy je s t źródłem praw a pracy, dlatego m oże być źródłem ew entual­ nych upraw nień pracow niczych (art. 9 K.p.).

W myśl przepisu art. 6 7 7 §2 K. p. ustalenie w ykonyw ania pracy w form ie telepracy m oże nastąpić w drodze:

1. zgodnego ośw iadczenia stron stosunku pracy w m om encie zaw ierania um ow y o pracę (art. 677 §1 pkt. 1 K. p.),

2. zgodnego ośw iadczenia stron stosunku pracy w trakcie trw ania zatrudnienia (art. 67 7 §1 pkt. 2 K. p.).

Jeżeli do ustalenia w ykonyw ania telepracy dochodzi przy zaw ieraniu stosunku pracy, pra­ codaw ca m a obow iązek w um ow ie o pracę oprócz obligatoryjnych elem entów wynikających z przepisu art. 29 §1 i §3 K. p 11., zam ieścić dodatkowo: co najmniej określenie jednostki or­ ganizacyjnej pracodaw cy, w której strukturze znajduje się stanow isko pracy telepracow nika i w skazanie osoby lub organu odpow iedzialnych za w spółpracę z telepracow nikiem oraz upo­ w ażnionych do przeprow adzania kontroli w m iejscu w ykonyw ania p racy12.

2. Status telepracownika

2.1. O bow iązki telepracow nika

N a telepracow nikach ciążą takie sam e obow iązki, ja k na osobach zatrudnionych w ramach klasycznej umowy o pracę, ze szczególnym wskazaniem obow iązków w ym ienionych w prze­ pisie art. 100 K. p 13. Z uwagi na specyfikę telepracy ustaw odaw ca nakłada dodatkowe obo­

| Y Tamże, s. 110.

W świetle §1 umowa o pracę powinna być zawarta na piśmie, z wyraźnym określeniem rodzaju i wa­ runków umowy, a w szczególności powinna określać rodzaj pracy i miejsce jej wykonywania oraz termin roz­ poczęcia pracy, oraz wynagrodzenie odpowiadające rodzajowi pracy. Przepis §3 stanowi, że jeżeli umowa 0 pracę nie została zawarta na piśmie, pracodawca powinien niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 7 dni od dnia rozpoczęcia pracy, potwierdzić pracownikowi na piśmie rodzaj umowy i jej warunki.

I2Z. Niedbała (red.). Prawo pracy wyd. I. Warszawa 2007, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, ISBN 978-83-7334-815-8, s. 119.

13 W myśl przepisu tego artykułu pracownik Pracownik jest zobowiązany wykonywać pracę sumiennie 1 starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepi­ sami prawa lub umową o pracę. Ponadto ma obowiązek, w szczególności: przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy, regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku, przepisów oraz zasad bezpie­ czeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych, tajemnicy określonej w odrębnych przepisach, zasad współżycia społecznego w pracy oraz dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Dbać o dobro zakładu

wiązki na telepracow ników . Przestrzeganie tych obow iązków je st niezbędne dla efektyw nego w ykonyw ania pracy.

Pierwszy z dodatkow ych obow iązków polega na konieczności przekazyw ania praco­ dawcy inform acji niezbędnych do porozum iew ania się z nim za pom ocą środków kom unika­ cji elektronicznej albo podobnych środków indyw idualnego kontaktow ania się na odległość. O bow iązek ten w ynika ju ż z samej zasady telepracy, której specyfika polega na przekazyw a­ niu efektów pracy za pom ocą środków kom unikacji elektronicznej lub podobnych środków indyw idualnego porozum iew ania się na odległość.

W zw iązku ze specyficznym charakterem telepracy, podczas której inform acje, często niezw ykle cenne dla pracodaw cy, są przesyłane na odległość za pom ocą elektronicznych środków przekazu, w prow adzono regulacje m ające na celu zapobieżenie utracie, zniszczeniu bądź przedostaniu się danych w niepow ołane ręce. Zasady ochrony danych ustala pracodaw ­ ca, m oże on także przeprow adzić, w m iarę potrzeb, instruktaż i odpow iednie szkolenie. N a telepracow niku ciąży obow iązek potw ierdzenia na piśm ie zapoznanie się z ustalonym i przez pracodaw cę zasadam i ochrony danych oraz do ich przestrzegania.

O soby, które pracują w system ie telepracy bardzo często w ykorzystują do pracy m ate­ riały i narzędzia pracy, które są w łasnością pracodaw cy, dlatego spoczyw a na nich również obow iązek spraw ow ania kontroli nad pow ierzonym m ieniem . Do obow iązków telepracow ni- ka należy dbałość o stan przekazanych mu do pracy narzędzi. M usi on rów nież w razie po­ trzeby zaw iadam iać pracodaw cę o konieczności dokonania konserw acji lub serw isu sprzętu (art. 211 pkt. 3 K. p.).

2.2. Prawa telepracow ników

Telepracow nik je st pełnopraw nym podm iotem stosunku pracy, ma w ięc prawo do w szystkich klasycznych św iadczeń pracowniczych, ja k np. urlop w ypoczynkowy czy w ynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbow ych. W prow adzono jednak pracownikom szereg gw arancji, które m ają dać poczucie pew ności i stabilności zatrudnienia. G w arancje te są szczególnie istotne dla osób, które ch cą skorzystać z tej elastycznej formy zatrudnienia ja k i dla osób, któ­ re w olą pozostać przy konw encjonalnej form ie w ykonyw ania pracy.

Jedną z gw arancji kodeksow ych je st gw arancja zw iązana z zasadą dobrow olności te­ lepracy, która form ułuje zakaz w ypow iadania przez pracodaw cę um ow y o pracę z powodu nie w yrażenia przez pracow nika zgody na w ykonyw anie pracy w form ie telepracy (art. 677 §3 K. p.). W sytuacji, gdy pracow nik nie przyjm ie propozycji zm iany formy św iadczenia pracy z tradycyjnej na telepracę i pracodaw ca um otyw uje tym faktem w ypow iedzenie umowy o pracę, to je g o działanie m oże być potraktow ane ja k o ciężkie naruszenie podstaw owych obow iązków pracodaw cy.

pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić praco­ dawcę na szkodę.

79

U staw odaw ca uw zględniając specyfikę telepracy a zw łaszcza fakt, że telepraca m oże być w ykonyw ana przez telepracow nika w je g o m ieszkaniu, zagw arantow ał w przepisie art. 6 7 14 §3 K. p. telepracow nikow i i je g o rodzinie poszanow anie m iru dom owego. Prawo do prywatności je st podstaw owym praw em każdego człowieka. N a szczeblu m iędzynarodow ym m ożna w skazać zagw arantow anie pryw atności w przepisie art. 17 M iędzynarodow ego Paktu Praw O byw atelskich i Politycznych z dnia 19 grudnia 1966 r.14, który stanow i, „że nikt nie m oże być narażony na sam ow olną i bezpraw ną ingerencję w je g o życie prywatne, rodzinne, dom, czy korespondencję ( ...) ” . Także art. 8 Konwencji o O chronie Praw Człow ieka i Pod­ stawowych W olności sporządzonej w Rzym ie dnia 4 listopada 1950 r .15 zaw iera zasadę gw a­ rancji prywatności dla każdego człow ieka. Prawo do poszanow ania sw ojego życia pryw atne­ go gw arantuje także ustaw a z dnia 2 kw ietnia 1997 roku - Konstytucja Rzeczpospolitej P ol­ sk iej16 oraz ustaw a z dnia 29 sierpnia 1997 roku o ochronie danych osobow ych l7.

W doktrynie w adą telepracy określa się m ożliw ość izolacji społecznej telepracow nika i gorszego traktow ania go przez pracodaw cę w porównaniu z pozostałym i pracownikam i. W celu zapobieżenia takim sytuacjom ustaw odaw ca w prow adził do K.p. zakaz jakiejkolw iek dyskrym inacji pracow nika z pow odu podjęcia lub odm owy podjęcia św iadczenia w form ie telepracy (art. 6 7 15 K. p.). Pracodaw ca nie m oże w ięc ograniczać telepracow nikom dostępu do szkoleń, kursów i innych form podnoszenia kwalifikacji zaw odowych oraz możliwości aw an­ sowania. Ponadto, przepis art. 6 7 16 K. p. upraw nia osoby zatrudnione w system ie telepracy do przebyw ania na terenie zakładu pracy na zasadach przyjętych u danego pracodawcy. W ten sposób nie ogranicza telepracow nikow i m ożliwości bezpośredniego kontaktu z innymi pra­ cownikam i. Telepracow nicy m ogą w takim samym zakresie i na takich samych warunkach określonych przez zatrudniającego, co reszta załogi korzystać z pom ieszczeń i urządzeń pra­ codawcy.

3. Status pracodawcy

3.1. O bow iązki pracodaw cy w obec telepracow ników

P racodawca ma w zasadzie takie sam e obowiązki w zględem telepracow ników , ja k w zględem ogółu zatrudnionych pracow ników . N ow elizacja K.p. w prow adziła jednak kilka dodatko­ w ych, pojawiających się ju ż w m om encie zaw ierania umowy o prace w form ie telepracy. Pra­ codaw ca ma obow iązek w skazać w treści tej um ow y jednostkę organizacyjną, w której struk­ turze m ieścić się będzie stanow isko pracy telepracow nika (art. 6 7 10 §1 pkt. 1 K. p) oraz osobę lub organ, które będą odpow iedzialne za w spółpracę z telepracow nikiem i kontrolę telepra­ cow nika (art. 6 7 10 §1 pkt. 2 K. p.).

14 Dz. U. z 1977 r. nr 38, poz. 167.

15 Dz. U. z 1993 r., Nr 61, poz. 284 z późn. zm. 16 Dz. U. z 1997r„ Nr 78, poz. 483.

W przepisie art. 6 7 11 § 1 K. p. ustaw odaw ca zobow iązał pracodaw ców do:

1. dostarczenia telepracow nikow i sprzętu niezbędnego do w ykonyw ania pracy w form ie telepracy, który będzie spełniał w ym agania nałożone przez przepisy znajdujące się w dziale dziesiątym (B ezpieczeństw o i higiena pracy), rozdział IV (m aszyny i urzą­ dzenia) K odeksu Pracy,

2. ubezpieczania przekazanego telepracow nikow i do pracy sprzętu,

3. pokrycia kosztów zw iązanych z instalacją, serwisem , eksploatacją i konserw acją sprzętu,

4. zapew nienia telepracow nikow i pom ocy technicznej i niezbędnych szkoleń w zakresie obsługi sprzętu.

Przepisy pozostaw iają m ożliw ość, aby pracodaw ca i telepracow nik inaczej ukształto­ wali przedstaw ione powyżej obow iązki (art. 6 7 11 §2 K. p.). W tym celu m ogą w odrębnej um owie zaw rzeć odm ienne postanow ienia, w szczególności inaczej określić zakres ubezpie­ czenia i zasady w ykorzystyw ania przez telepracow nika sprzętu niezbędnego do w ykonyw ania pracy w form ie telepracy, stanow iącego w łasność telepracow nika. Jeżeli strony zaw rą poro­ zum ienie, w którym uzgodnią, że telepracow nik będzie w ykonyw ał pracę przy użyciu w ła­ snego sprzętu, to pracodaw ca je s t zobow iązany do w ypłacania ekw iw alentu pieniężnego w w ysokości określonej albo w uzgodnieniach (porozum ienie, regulam in) ogólnozakłado­ wych albo w w yżej w spom nianej um owie. Ekw iw alent m a stanow ić zw rot nakładów na za­ kup i utrzym anie sprzętu. Ceny sprzętu i m ateriałów określane są w g cen rynkowych a w yso­ kość ekw iw alentu musi uw zględniać w szczególności normy zużycia sprzętu, ilość w ykorzy­ stywanych m ateriałów na potrzeby pracodaw cy (art. 6 7 n §3 K. p.). Ekw iw alenty pieniężne w ypłacane telepracow nikom za używ anie przy w ykonyw aniu pracy narzędzi, m ateriałów lub sprzętu, stanow iących ich w łasność są w olne od podatku dochodow ego na podstaw ie art. 21 ust. 1 pkt. 13 w zw. z art. 21 ust. 1 a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodow ym od osób fizycznych18.

Pracodaw ca musi przedstaw ić telepracow nikow i zasady, jakiego go obow iązują w za­ kresie ochrony danych przetw arzanych przez niego w trakcie pracy, a także, które przesyła na odległość za pom ocą elektronicznych środków przekazu do pracodawcy. Pracodawca w m iarę potrzeby powinien rów nież przeprow adzić instruktaż i szkolenie w zakresie obow iązujących zasad ochrony danych. Zasady ochrony takich danych m ogą być proste - od w prow adzenia hasła do kom putera, poprzez w ykorzystyw anie program ów antywirusow ych i zapobiegają­ cych w łam aniom online, do zakazu instalow ania oprogram ow ania nieuzgodnionego z praco­ daw cą czy innych form ochrony.

Zakres obow iązków pracodaw cy w sferze bhp względem telepracow nika został w y­ raźnie w skazany w K.p. Takie unorm ow ania podyktow ane są specyfiką telepracy, która z natury rzeczy nie ma bezpośredniego zw iązku z m ożliw ością ingerencji pracodaw cy w w a­ runki pracy panujące w m iejscu w ykonyw ania pracy przez telepracow nika.

W yłączony został obow iązek z art. 212 pkt. 4 K. p., tzn., że osoba kierująca pracow ni­ kami ma obow iązek dbania o bezpieczny i higieniczny stan pom ieszczeń pracy i w yposażenia technicznego, a także o spraw ność środków ochrony zbiorowej i ich stosow anie zgodnie z przeznaczeniem . Pracodawcy nie m uszą się stosować także do przepisu art. 233 K. p., zgod­ nie z którym pracodaw ca je s t obow iązany zapew nić pracownikom odpow iednie urządzenia higieniczno-sanitarne oraz dostarczyć niezbędne środki ochrony osobistej, oraz zapew nić środki do udzielania pierwszej pom ocy w razie w ypadku19.

3.2. Upraw nienia kontrolne pracodaw cy przy zatrudnianiu pracow ników w form ie telepracy

Do Kodeksu pracy w prow adzono szczególne uregulow ania instytucji telepracy w zakresie kontroli telepracow nika przez pracodaw cę. M a to zw iązek z faktem , że pracow nik w ykonują­ cy pracę poza zakładem pracy, zazw yczaj w ykorzystuje do pracy sprzęt udostępniony przez pracodaw cę, a pracodaw ca nie m oże spraw ow ać bezpośredniej kontroli nad podw ładnym , ani nad przestrzeganiem przez niego przepisów bezpieczeństw a i higieny pracy.

N a gruncie przepisów K.p., pracodaw ca m a praw o kontrolow ać telepracow nika w za­ kresie w ykonyw ania pracy, inw entaryzacji, konserw acji, serw isu lub naprawy pow ierzonego sprzętu, a także jego instalacji, bezpieczeństw a i higieny pracy, w m iejscu jej wykonyw ania. Jeżeli jed n ak m iejscem pracy telepracow nika je s t je g o m ieszkanie, to pracodaw ca m a praw o przeprow adzać kontrolę tylko za uprzednią zgodą telepracow nika w yrażoną na piśm ie albo za pom ocą środków kom unikacji elektronicznej, albo podobnych środków indyw idualnego po­ rozum iew ania się na odległość (art. 6 7 14 §1 K. p.)20. Pracodawca m a ponadto obow iązek do­ stosow ania sposobu przeprow adzania kontroli do m iejsca w ykonyw ania pracy i charakteru pracy. W ykonyw anie czynności kontrolnych nie m oże w żadnym przypadku naruszać pry­ watności telepracow nika i je g o rodziny ani utrudniać korzystania z pom ieszczeń dom owych w sposób zgodny z ich przeznaczeniem . W doktrynie w ystępuje pogląd, że „w przepisach kodeksu pracy dotyczących w arunków zatrudnienia pracowników w form ie telepracy, usta­ w odaw ca kładzie nacisk na obow iązek przestrzegania przez pracodaw cę prywatności telepra­ cownika, dostrzegając jed n ak konieczność zachow ania równowagi pom iędzy pryw atnością pracownika, a koniecznością spraw dzania sposobu św iadczenia przez niego telepracy” 21.

Pierw szą kontrolę w zakresie bezpieczeństw a i higieny pracy pracodaw ca przeprow a­ dza na wniosek telepracow nika. Prośba o dokonanie kontroli pow inna zostać przedstaw iona przed rozpoczęciem w ykonyw ania pracy tak, aby pracodaw ca m ógł skontrolow ać m iejsce planowanego św iadczenia pracy, w celu upew nienia się, że będzie ona w ykonyw ana praw i­ dłow o i w e właściw ych w arunkach. W ydaje się, że zagw arantow ane na rzecz pracodaw cy

19 P. Ciborski, Telepraca - instruktaż zatrudnienia, wzór regulaminu i dokumentacja telepracy, Gdańsk 2007, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o. o., ISBN 978-83-7426-463-1, s. 18 -19.

20 J. Wiśniewski, Zatrudnianie pracowników w form ie telepracy, Toruń 2007, Wydawnictwo Dom Organizatora, ISBN 978-83-7285-370-7, s. 107.

w K.p. upraw nienia kontrolne podkreślają, że telepraca m a charakter pracy podporządkow

a-4. Zaprzestanie świadczenia telepracy

Do K odeksu pracy w prow adzono rów nież ustaw ow e praw o odstąpienia od telepracy. Tele- pracow nik m a 3 m iesiące na adaptację w nowej pracy i przekonanie się, czy będzie potrafił pracować w tym system ie i, czy system ten je s t z jednej strony dla niego korzystny, a z dru­ giej efektyw ny dla pracodaw cy.

W myśl przepisu art. 678 §1 K. p. w term inie 3 m iesięcy od dnia podjęcia pracy w for­ m ie telepracy, każda ze stron m a praw o w ystąpić z wiążącym wnioskiem o zaprzestanie w y­ konyw ania pracy w form ie telepracy i przyw rócenie poprzednich w arunków św iadczenia pra­ cy. Strony m u szą ustalić term in, od którego nastąpi przyw rócenie poprzednich w arunków w ykonyw ania pracy. T erm in ten nie m oże być dłuższy niż 30 dni od dnia otrzym ania w niosku przez stronę.

Złożenie w niosku w ustaw ow ym term inie ma charakter bezw zględnie obow iązujący, dlatego żadna ze stron nie m oże się od niego uchylić23.

U chybienie przez pracow nika w yznaczonem u term inow i na złożenie wniosku o zaprze­ stanie w ykonyw ania pracy w form ie telepracy i przyw rócenie do poprzedniej form y zatrud­ nienia, skutkuje tym , że w niosek ten nie w iąże pracodaw cy. Pracodawca m oże przychylić się do w niosku pracow nika, ale jeśli nie leży to w je g o interesie lub nie m a w danej chw ili takiej m ożliw ości to m a praw o do odrzucenia w niosku telepracow nika (art. 678 §2 K. p.).

Z godnie z przepisem art. 67* §3 K. p., jeżeli pracodaw ca przeoczy term in 3-m iesięczny, to m oże on skorzystać z dodatkow ego narzędzia, w ja k ie w yposażył go ustaw odaw ca, tj. przyw rócenie przez pracodaw cę poprzednich w arunków w ykonyw ania pracy m oże nastąpić w trybie art. 42 §1-3 K. p. na podstaw ie w ypow iedzenia zm ieniającego.

W przypadku pracow ników , którzy od początku zatrudnienia wybrali w ykonyw anie pracy w form ie telepracy nie m a zastosow ania przepis art. 678 K. p., nie m a w ięc okresu przejściow ego. P racodaw ca nie m usi w ięc czekać przez 3 m iesiące i m oże złożyć pracow ni­ kowi w ypow iedzenie zm ieniające.

W ystąpienie telepracow nika do pracodaw cy z w nioskiem o zaprzestanie w ykonyw ania pracy w form ie telepracy i um ożliw ienie w ykonyw ania pracy w siedzibie pracodaw cy, m oże zostać potraktow ane ja k o ośw iadczenie pracow nika zm ierzające do rozw iązania lub w ypo­ w iedzenia istniejącego stosunku pracy24.

22 E. Bąk, op. cit., s. 112. 23 Ibidem, s. 109. 24 Ibidem, s. 112.

Zakończenie

W prow adzenie do polskiego K odeksu pracy instytucji telepracy, ja k o form y zatrudnienia pra­ cow nika je s t jednym z działań, które m oże zaow ocow ać zm niejszeniem bezrobocia w śród w szystkich osób, które nie m ogą w tradycyjny sposób św iadczyć pracy. Regulacja ta je s t po­ zytyw ną zm ianą i now ością, tak z punktu w idzenia pracownika, ja k i pracodaw cy.

Telepraca oparta na stosunku pracy pozostaw ia upraw nienia pracow nicze bez zm ian. T elepracow nik zatrudniony w ram ach um owy o pracę podlega takim sam ym regulacjom K o­ deksu pracy ja k pracownicy zatrudnieni na tradycyjnych stanow iskach pracy. U staw odaw ca w prow adził dla telepracow ników szereg gw arancji, m ających na celu zw iększenie ich poczu­ cia bezpieczeństw a i trw ałości zatrudnienia. S ą to czynniki, które spraw iają, iż podejm ow anie telepracy przez pracow ników je s t bezpieczne i atrakcyjne.

N ależy podkreślić, że ta elastyczna form a zatrudnienia w ym aga od osób pragnących w ten sposób św iadczyć pracę pew nych cech i niezbędnych um iejętności, ja k sam odzielność w rozw iązyw aniu problem ów , racjonalne zarządzania czasem , sam odyscyplina, łatw ość ko­ m unikacji, dośw iadczenie, zorientow anie na cele, wyniki i rezultaty oraz zdolność pracy bez nadzoru.

Bibliografia

Bąk E., „Nietypowe formy zatrudnienia na rynku pracy”, Warszawa 2009, Wydawnictwo C.H. Beck. Ciborski P., ’’Telepraca - instruktaż zatrudnienia, wzór regulaminu i dokumentacja telepracy",

Gdańsk 2007, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o. o., s. 14. Ciupa S.W., Umowa o telepracą, Monitor Prawa Pracy, 2005/3/77.

Ciupa S.W., Zatrudnianie pracowników w form ie telepracy według Kodeksu pracy. Część 1 Monitor Prawa Pracy 2007/11/565.

Ciupa S.W., Zatrudnianie pracowników w form ie telepracy według Kodeksu pracy. Część II, Monitor Prawa Pracy 2007/12/622.

Niedbała Z. (red.), Prawo pracy wyd. I, Warszawa 2007, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, ISBN 978-83-7334-815-8.

Wiśniewski J., Zatrudnianie pracowników w form ie telepracy, Toruń 2007, Wydawnictwo Dom Or­ ganizatora, ISBN 978-83-7285-370-7.

Akty prawne

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r., Dz. U. z 1977 r. nr 38, poz. 167.

Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5, 8 i 11 oraz uzupełniona Protokołem nr 2, Dz. U. z 1993 roku, Nr 61, poz. 284 z późn. zm.

Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, Dz. U. 2002, Nr 101, poz. 926.

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, Dz. U. 2000, Nr 14, poz. 176, (tekst jednolity).

Ustawa z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. 2007, nr 181, poz. 1288.

Ustawa z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną, Dz. U. 2002, Nr 144, poz. 1204, późn. zm.

Ustawa z dnia 21 lipca 2000 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 73, poz. 852 z późn. zm.). Orzecznictwo

Uchwała SN z 17.07.1975 r„ w sprawie I PZP 9/75, OSPiKA Nr 7-8/1976, poz. 136. Orzeczenie SN z 01.04.1985 r., w sprawie I PR 19/85, OSPiKA Nr 3/1986, poz. 46. Orzeczenie SN z 11.04.2001 r., w sprawie I PKN 350/00, OSNP Nr 20/2001, poz. 9.