Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: 493-497
© Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2007 PL ISSN 0137-1738
ROMUALDA JABŁOŃSKA-CEGLAREK, ROBERT ROSA,
JOLANTA FRANCZUK, ANNA ZANIEWICZ-BAJKOWSKA, EDYTA KOSTERNA
NASTĘPCZE DZIAŁANIE NAWOZÓW ZIELONYCH W UPRAWIE MARCHWI ‘FLACORO’
Z Katedry Warzywnictwa Akademii Podlaskiej w Siedlcach
ABSTRACT. The successive fertilizing effect of forecrop green manures in the carrot cultivation in the second year after plough-down was similar or higher than the farmyard manure effect (25 t·ha-1). The fertilizing effect of green manures depended on plough-down with the quantity of biomass. Higher yields of carrot were obtained after plough-down as a green manure of whole biomass of intercrop than the post-harvest residues.
Key words: organic fertilizers, green manures, forecrops, carrot, yield
Wstęp
Ważnym elementem integrowanej produkcji warzyw polowych są nawozy zielone.
Powinny być one stosowane wszędzie tam, gdzie jest to uzasadnione organizacyjnie i ekonomicznie (Gruczek 1994, Songin 1998). Skuteczność działania nawozów zielo- nych zależy m.in. od masy przyoranych roślin i tempa ich mineralizacji. Plonotwórczy efekt nawozów zielonych widoczny jest nie tylko w pierwszym roku po ich przyoraniu, lecz także w latach następnych – w drugim, a często trzecim (Fotyma i Mercik 1995, Sharma i in. 1988, Jabłońska-Ceglarek i in. 2002).
Celem badań było poznanie następczego wpływu nawozów zielonych w formie przedplonów na plonowanie marchwi odmiany ‘Flacoro’, uprawianej w drugim roku po ich przyoraniu.
Materiał i metody
Doświadczenie przeprowadzono w warunkach środkowo-wschodniej Polski w la- tach 2002-2006. Założono je w układzie split-blok w czterech powtórzeniach, na glebie brunatnej właściwej. Zawartość węgla organicznego wynosiła 0,9%, pH w H2O = 5,6.
W latach 2002-2004 uprawiano rośliny przedplonowe na zielony nawóz: owies, pe- luszkę, wykę siewną oraz mieszanki tych roślin. Wysiewano je na początku kwietnia, a przyorywano na przełomie maja i czerwca. Przed wysiewem roślin na nawóz zielony stosowano nawożenie mineralne. Dawka fosforu i potasu pod wszystkie rośliny wynosi- ła 80 kg P2O5·ha-1 i 160 kg K2O·ha-1. Nawożenie azotowe pod poszczególne przedplony było zróżnicowane: dla peluszki i wyki siewnej w siewie czystym oraz dla mieszanki wyki z peluszką wynosiło 30 kg N·ha-1, dla owsa w siewie czystym – 90 kg N·ha-1, dla mieszanek owsa z peluszką i wyki z owsem – 60 kg N·ha-1, a dla mieszanki wyki z peluszką i owsem – 40 kg N·ha-1. Jako nawóz zielony użytkowano całą biomasę roślin oraz ich resztki pozbiorowe. Przed przyoraniem pobrano próby roślin w celu określenia masy części nadziemnej i resztek pozbiorowych oraz zawartości makroskładników.
Następcze działanie nawozów zielonych porównano z działaniem obornika w dawce 25 t·ha-1 oraz z obiektem kontrolnym bez nawożenia organicznego. Obornik przyory- wano w tym samym czasie co nawozy zielone.
Marchew odmiany ‘Flacoro’ uprawiano w latach 2004-2006 w drugim roku po na- wożeniu organicznym. Przedplonem dla niej był por. Nasiona marchwi wysiewano w połowie maja. Wcześniej, na wszystkich kombinacjach nawożenia organicznego, wykonano nawożenie mineralne w ilości: 140 kg N, 140 kg P2O5, 215 kg K2O na 1 hektar. Zabiegi uprawowe i pielęgnacyjne prowadzono zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami agrotechniki marchwi późnej. Zbiór wykonano w drugiej połowie październi- ka. W jego trakcie określono wielkość plonu ogółem i plonu handlowego korzeni. Po- wierzchnia poletka do zbioru wynosiła 16 m2. Wyniki opracowano statystycznie stosu- jąc analizę wariancji. Średnie porównano testem Tukeya na poziomie p = 0,05.
Wyniki i dyskusja
W latach 2002-2004 dawka 25 t·ha-1 obornika wniosła do gleby średnio 6,40 t·ha-1 suchej masy. Spośród nawozów zielonych przedplony z owsa w siewie czystym oraz mieszanek z jego udziałem wniosły do gleby więcej materii organicznej (od 20,6 t·ha-1 do 23,6 t·ha-1) niż wyka siewna i peluszka w siewie czystym i w mieszance (od 12,9 t·ha-1 do 16,45 t·ha-1). Najwięcej resztek pozbiorowych pozostawiły mieszanki: owsa z peluszką, wyki z owsem i peluszką oraz owies w siewie czystym. Wśród nawozów zielonych najwięcej suchej masy wytworzyły całe rośliny owsa.
Łącznie najwięcej składników mineralnych przyorano z całą biomasą mieszanek:
wyki z owsem oraz wyki z owsem i peluszką. Spośród resztek pozbiorowych przedplo- nów najwięcej składników mineralnych zawierały: mieszanka wyki z owsem i peluszką oraz mieszanka owsa z peluszką.
Plonowanie marchwi zależało od przebiegu warunków pogodowych w kolejnych la- tach badań, zastosowanego nawożenia organicznego oraz formy przyorania nawozów zielonych (tab. 1). Istotnie największe plony ogółem i handlowy uzyskano w 2004 roku,
Tabela 1 Plonowanie marchwi ‘Flacoro’ (t·ha-1), uprawianej w drugim roku po nawożeniu organicz-
nym (średnie z lat 2004-2006)
Yielding of carrot ‘Flacoro’ (t·ha-1) grown in the second year after organic fertilization (means from 2004-2006)
Plon ogółem Total yield
Plon handlowy Marketable yield forma przyorania
nawozu zielonego form of green manure
utilization
forma przyorania nawozu zielonego form of green manure
utilization Rodzaj nawożenia
Kind of fertilization
cała biomasa
whole biomass
resztki pozbioro-
we crop residues
średnio
mean cała biomasa
whole biomass
resztki pozbioro-
we crop residues
średnio mean
Kontrola – Control 55,1 39,7
Obornik – Farmyard manure 62,0 46,2
Owies – Oat 72,1 61,7 66,9 57,5 48,5 53,0
Peluszka – Field pea 66,2 61,3 63,7 51,4 47,4 49,4
Owies + peluszka
Oat + field pea 73,8 63,4 68,6 56,7 49,3 53,0
Wyka siewna – Spring vetch 68,9 62,1 65,5 54,9 46,0 50,5 Wyka + owies – Vetch + oat 73,6 62,0 67,8 57,3 48,6 53,0 Wyka + peluszka
Vetch + field pea 69,8 61,7 65,7 56,1 50,4 53,3
Wyka + owies + peluszka
Vetch + oat + field pea 74,7 61,6 68,2 54,7 45,7 50,2 Średnio – Mean 68,4 61,2 64,8 52,7 46,8 49,8
Rok – Year
2004 75,6 58,2
2005 68,5 54,2
2006 50,4 37,0
NIR0,05 – LSD0.05
Rok – Year 5,3 1,4
Forma przyorania – Form of utilization 3,5 0,9 Rodzaj nawożenia – Kind of fertilization 9,2 9,1 Forma przyorania × rodzaj nawożenia
Form of utilization × kind of fertilization
8,6 7,9
najkorzystniejszym dla uprawy marchwi, natomiast istotnie najmniejsze plony – w 2006 roku, charakteryzującym się późną wiosną oraz małą ilością opadów atmosferycznych i niekorzystnym ich rozkładem w okresie wegetacji.
Zastosowane w doświadczeniu nawozy zielone miały zbliżone lub lepsze następcze działanie plonotwórcze od obornika przyoranego w tym samym czasie. Według Chole- wińskiej (1959), przyorane nawozy zielone działają krócej niż przyorany w tym samym czasie obornik i trzeba je stosować częściej niż co trzy lata. Fotyma i Mercik (1995) podają, że działanie nawozów zielonych jest w stosunku do obornika znacznie przyspie- szone: od jednego roku do dwóch lat. Sharma i in. (1988) oraz Wadas (1997) stwier- dzają natomiast, że działanie następcze nawozów zielonych na glebie lekkiej utrzymuje się jeszcze w trzecim roku po przyoraniu i jest zbliżone do działania przyoranego w tym samym czasie obornika. Potwierdzają to również wcześniejsze badania Franczuk i in.
(1999), Jabłońskiej-Ceglarek i in. (2002), Zaniewicz-Bajkowskiej (2003).
Następczy efekt plonotwórczy nawozów zielonych zależał od formy ich przyorania oraz ilości wniesionej z nimi do gleby materii organicznej. Wszystkie międzyplony przyorane w całości wpłynęły istotnie na wzrost plonów marchwi w porównaniu z obiektem kontrolnym bez nawożenia organicznego. Plon ogółem marchwi, uprawianej w drugim roku po przyoranych nawozach zielonych w postaci owsa oraz mieszanek z jego udziałem, był istotnie większy od uzyskanego w drugim roku po oborniku. Pozo- stałe przyorane w całości przedplony miały zbliżone działanie następcze do obornika.
Wprowadzenie do gleby całej biomasy przedplonów, z wyjątkiem peluszki, w działaniu następczym spowodowało istotny wzrost plonu handlowego marchwi w porównaniu z uprawą po oborniku.
Na istotny wzrost plonu handlowego marchwi w stosunku do kontroli nienawożonej organicznie wpłynęło także przyoranie resztek pozbiorowych owsa oraz mieszanek:
owsa z peluszką, wyki z owsem i wyki z peluszką. Pomimo mniejszej od obornika war- tości nawozowej resztek pozbiorowych międzyplonów ich plonotwórcze działanie na- stępcze było do niego zbliżone. Na dużą wartość nawozową resztek pozbiorowych międzyplonów wskazują badania Batalina i Urbanowskiego (1964), Jabłońskiej- Ceglarek i Wadas (2001).
Wnioski
1. Przedplonowe nawozy zielone w drugim roku po przyoraniu charakteryzowały się zbliżonym lub lepszym działaniem plonotwórczym od obornika.
2. Następczy efekt plonotwórczy przedplonów przyoranych w całości był większy niż resztek pozbiorowych.
3. Marchew, uprawiana w drugim roku po przyoraniu nawozów zielonych w postaci całych roślin owsa oraz mieszanek z jego udziałem, charakteryzowała się istotnie więk- szym plonem ogółem, natomiast uprawiana po prawie wszystkich przyoranych w cało- ści przedplonach, z wyjątkiem peluszki, większym plonem handlowym od uprawianej po oborniku.
Literatura
Batalin M., Urbanowski S. (1964): Łączne stosowanie nawozu zielonego oraz obornika i nawo- zów mineralnych pod ziemniaki na glebie piaszczystej. Pam. Puław. 17: 13-29.
Cholewińska B. (1959): Nawożenie roślin warzywnych w płodozmianie. Biul. Warzywn. 4: 47-56.
Fotyma M., Mercik S. (1995): Chemia rolna. PWN, Warszawa.
Franczuk J., Jabłońska-Ceglarek R., Zaniewicz-Bajkowska A. (1999): Zróżnicowanie plono- wania wybranych gatunków warzyw w zależności od rodzaju nawożenia organicznego. Zesz.
Probl. Post. Nauk Roln. 466: 325-334.
Gruczek T. (1994): Gospodarka bezobornikowa na glebie lekkiej. Fragm. Agron. 2: 72-82.
Jabłońska-Ceglarek R., Franczuk J., Zaniewicz-Bajkowska A., Rosa R. (2002): The effect of summer catch crops on yielding and chosen elements of nutritious value of onion and red beet. Folia Hortic. 14, 2: 11-23.
Jabłońska-Ceglarek R., Wadas W. (2001): Fertilizing effect of catch crops in onion cultivation.
Folia Hortic. 13, 1: 3-11.
Sharma R.C., Govindakrichnan P.M., Singh R.P. (1988): Effect of different green manures on respondes of potatoes to K and its availability in the soil. J. Agric. Sci. 110, 3: 521-525.
Songin W. (1998): Międzyplony w rolnictwie proekologicznym. Post. Nauk Roln. 2: 43-51.
Wadas W. (1997): Plonotwórcze działanie nawozów zielonych i słomy w uprawie warzyw.
Fragm. Agron. 3, 55: 63-71.
Zaniewicz-Bajkowska A. (2003): Znaczenie nawożenia organicznego i wapnowania w uprawie warzyw na glebach o podwyższonej zawartości kadmu i ołowiu. Rozpr. Nauk.AP w Siedlcach 71.
THE SUCCESSIVE EFFECT OF GREEN MANURES IN CARROT OF ‘FLACORO’ CULTIVATION
S u m m a r y
The successive effect of green manure in the form of forecrop plants (oat, field pea, spring vetch and mixtures these of plants) on yield of carrot of ‘Flacoro’ was studied. The plants on the green manure were ploughted-down in whole and in the form of post-harvest residues. They successive fertilizing effect was compared with farmyard manure (25 t·ha-1) and with cultivation without organic fertilization. Carrot was grown in the second year after organic fertilization.
The whole biomass of intercrop caused a significant increase of carrot yields in comparison with the control object without organic fertilization. The total yield of carrot cultivated in the second year after green manure with oat and mixture with its share was significantly higher in comparison with cultivation after farmyard manure. Introduction into soil of the whole biomass of forecrop plants, except field pea, successively caused a significant increase in the marketable yield of carrot in comparison with cultivation after farmyard manure. In the second year after plough-down of the post-harvest residues of oat and mixtures: oat with field pea, spring vetch with oat and field pea an increase of the marketable yield of carrot in relation to the control with- out organic fertilization was found. The successive effect of the plough-down of the post-harvest residues of green manure was similar to the farmyard manure effect.
