Budowa modelu pływającego żaglowca : do wykonania z papieru

BUDO\Vf\ MODELU PŁYWf\JijCEGO Żf\GLOWCf\

JAN TOMASZEW!,Kl

BUDOWA MODELU

PŁYWAJĄCEGO

ZAGLOWCA •

D O W Y K O N .A N I A Z P A P I E R U

WARSZAWA-1938

WYDAWNICTWO LIGI MORSKIEJ I KOLONIALNEJ

WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE

DRUKARNIA MATEMATYCZNA, H. ZAJĄCZKOWSKI, MIEDZIANA 3, TELEFON 295-55

PllZ[_1:l),\l()\VA

Dla was, młodzi chłopcy, przeznaczona jest fa hros.luni. Ma .:..)na wskazać, jak przy zaslosowa- nj11 papicrn kilku pat yk6w, trochę nici, kleju i far- by można zbudować pi"kny model żaglowca.

Jeśli rn0<lcl len zostanie prawidłowo i staran- rne wykonany, hęd zk~ plywat.

Przy urn

i·~.i

ę (ny m za.; nas ta w i cni n steru i ża­

g I i, ma tę ,daścim>ŚĆ, 1ż zdolny jest do samodzieJ-

łW.J „żeglugi" po sławie lub innej stojącc.f wodzie Zobaczycie, ile radości i zaclowolenia dostarczy

\Vam la pożyteczna zabawka.

A :gdy zapoznacie się z posz-czcgólnymi czę­

~ciam i statku, z jego O'-iprzętem i 11rzqdzeniami.

gdy zrozumiecie działanie tych części i na11czycit si<c oclpowjednio rncrnipulować żaglami i sterem, sa- mi przekonacie si<c napewno, iż modelarstwo okrę­

imvc, poza miłą i pozylcczną zabawą, spełnia po- ważne zadanie.

5

\lodclarshrn okrętowe zhliża ;Was do rzcczy- wjsfości. Uczy rozróżninć po-;zczcgólnc typy stat- ków i ich 11rządzc11.

A gdy znajdzir~cic się nad morzem i zo- haczyci~ prawdziwy okręt, nc1pcwno potral'icic odróżnić, na podst·awJc zdobytych ,iuż doświad­

czc11 rnodclar;:;kich, okręt wojenny od slaiku han- dlowego, ] u h żaglowca.

Z i ym właśnie przcś,vjadczc1~icm oddajemy ninicjszq książ<:'cz.kę do "\.Vaszych rqk, młodzi kon-

~tru ldorzy.

6

Broszura ta znwicr-a wskazt)\vki, jak mo- żna z papicrn wykonać plyvrnjqcy model statku

żaglowego.

1'f<,dckrn tym jesl st-atck szkolny Związku Har('c1·slwa Polskiego ,,Zawisza Czarny". Na „Za- wiszy Czarnym" plvwa,iq młodzi chłop<::y, którzy pragnq poznać morze, zwiedzić obce kraje i nau- czyć się szt u ki żcgla l'skicj.

Na szkunerze tym. nic szkolą się "·ięc zawo- {lowi nHun1cn·zc. k<'z ll(·zniowie. sf ll(lcllci i inni młodzi lu<fzic, ktfirzy tylko w okrc~ic lata zjeżdżają

JHHl mor:1,c i uprawiają żcglu:gę na tym pięknym 5iatku.

Marynar7C zawodowi, szkoleni :-;q na dużo

·,vi~kszn·h okręlnc-11, i iak: podchorążowie mary- narki woj,~nm'.i plywa_jq na ~.Iskrze", a ucznimvic l'ai'istwo\,·cr Szkoły 1lorskid na ))nrze Pomorza··.

,,Dnr Pomorza" i ,.Iskra'· są trndnicjsze domo-

•folowania. dlnl.ty;o ie~. ja)"o pi ... crwszy .!node! ża­

ip;lowca wyhnd1s111y .,Zawiszę Czm·neµ;o .

Zapoznajmy s1~ irochę z opisem statku . . ,Za-

·wisza Czarny" jest szk11 ncrcm, fa k si.~ nazywają

~datki żnglmn.~ kf!'O iypu. Ma irzy piękne rnaszt.y

(.najwyższy środkowy liczy '.28 m). Pierwszy maszt ,nd dziobu ~,i1.zywa si~ - fokmaszi, środkowy

7

grotmaszt, trze-ci - hczanmaszl. Maszty "Zawiszy„

składa.f ą się Z cl ,,·óch ('.ZęŚci, dolna C'zęŚĆ nazywa srę kolumna, a górna stenga.

Ożaglowanie s;rkunera rys. jest gallowc,

t. zn., że górne brzegi g·t<'i,rnycli żagli (3,? i 9) urno- ('OWanc są do f-:pcc-jaluych helck t. zw,. ,,gal'li".

U dołu żagle przymocowane są do hclck, na- z·ywanych „bomami:..

Żagle, 5, 7 i 9 w zalcżno~ci ocl tq~o, na ja kim maszcie są urn icszczonc noszą nazwy: na fokma- szcie - fok (3), na ,grot 111aszcie - grot (?), na be- zanmaszcie - bezan (9).

Córnc żagle ( (l'<>j kątnc) ogólnie zwq się topsla- mi i znowu w znlcżności od icgo, na jak i maszt są podllo:--zo11c, rn.P.:y,,·a.ią się: (h), groltopsd (8) j hc- zantopscl (IO). ~a fok ir,aszc1c u micszczolla jest du- fa poprzeczna belka z,,·arrn reją, na kt<>rej roz/H- na sic; duży prostokąi ny żagiel zwany h1·y ·o- kiem ( 11).

Na dziobie szk1111c1·a u111ocowa11a jest wystają­

ca hel ka (lrn kszpl'ytL do które.i 1110c·11je się dolne c7„ę~ci przednich i1·ójkntnych żagli (kljwl'ÓW). Cór- nc częśC'i tych Żafd i u 1nocowanc są do fok masz I u.

Żagle le noszą rnt!-,tępującc nazwy: picrwszy naj- wyższy - latacz (1), a następne począwszy od ko11ca hu kszprytu: l>0m kliwer (2), kl iwcr (31,

~zlnfok (4).

Powjcrzclinia wszystkich żagli na „Zawi~zy Czarnym" wynosi 440 m:.!.

Popezcstar'1my na tym opisie żagli i zwrncmy hlko jeszcze uwagę na liny. Wszystkie ruchome liny, które slużq do podnoszcni:t cło gót·y, nazy,ra- jq się fałami, przy doclaniu odpowiedniej nazwy 8

żag-la lub jego części, otr„ymujcmy wlnściwą naz-

w<; liny. Liny, które wykonywujq pracę w kierun-

ku poziomym nazywają s,ię szkotami. I znowu w

Hys 1. Widok z boku

Hys. 2. Widok z góry

zależności od żn:g;I i I 11h idi czę~ci, k t<>re oh:·dugują.

powstają nazwy szkotów . .Na ,.Zawiszy Czat·ffym„

istnieje ponad 100 Jin o r<>Żnych nazwach.

Długość opisanego przez nas szkunera wyno- si 32 m, szerokość 8 m, zanurzenie ³ m.

Na pokładzie tego statku mamy t. zw. nadbu- dó,vki czyli części wysta_jące ponad pokład. Na dziobie ( oznaczone literą G) jest pomieszczenie ku- chni i ubikacyj. Na śr/,dokr.ęciu zna_jdują się ma-

łe, niskie nadbndówki,

t.

zw. skajlaty, czyli pod dnoszone, oszklone luki, oraz schody do zejścia pod pokład, gdzie są pomieszczenia dJa załogi oraz wszelkiego rodzaju składy. Na rufie (tył okrętu)

widzimy -- oznaczoną literą Ll - wystającą część

moiorowni, kabiny nawigacyjnej i pomieszczeń ofi- cerskich.

Na pokładzie są również umocowane 2 łodzie

ratunkowe, trzecia zaś jest umieszczona nu specjal- nych hel kach za ru L:1.

Na zakoiiczenic dodamy, że na „Zawjszy Czar- nym" może bardzo wygodnie pływać 50 żeglarzy.

Oprócz tego statek _jest w stanie pomieścić w swo- ich magazynach żywnosć i ,vodę dla całej załogi

na przeciąg miesiąca. ,,Zawisza Czarny" pł-pva

zasadniczo pod żagldmi, zaś w czasie ciszy lub nie- jednokrotnie przy wejściu do portu używa

motoru.

Oto najważniejsze informacje o statku, które- go mo<ld ma llyĆ wykonany z papieru.

Piękną tę i pożyteczną zabawkę łat wo jest wy- konać, jeśli p0świę~i się jej trnchę cierpliwości

uwag¹i i dobrych chęci.

A _jak to wykonać - zobaczymy dalc_j.

i\fATEHfAL

Tektura. Podstawowym materiałem, z ktt>rcgn

sporządza się kadłub jest kkt-ura, grubości ocl 0.5, do 1.0 milimetr-a (nie gruh:-;za). Do tego celu można zużytk,>wać stare pudełka Oll hucikó"r, kapelu- szy, mydeł i L p. Jeżeli tekturę wypadnie kupić

w arkuszach, to najoszcz~dnicj będzie kupić ją

z kokgami do sp<>lki, gdyż z arkusza (40 x 70), któ- ry kosztuje około 40 gr wy jdzic 5 modeli.

Tekturę należy kupować ścisłą i twardą (sza- rą albo brązową).

Papier cło oklejania. Do oklejania zmontowa- nego kad tu ha należy używać papieru !g'rubszego, koniecznie białego. Biały papier pakowy, w jaki za- '"ijają w sklepach większe paczki nadaje się do tego celu, zr<·sztą odpo,vicdni wzór załączamy do planu z wykrojami.

Drzemo. I )r7,cwo sosnowe na: maszty, bomy, gafle, reję i hclec:lki można zawsze znaleźć. Zwró-

c·ić uwagę na gęsty i prosty słój, gdyż tylko takie drzewo może mil'Ć tu -zastosowanie.

Najtrwalszym jednak materiałem jest trzcin- ka (pctyk). Nabyć _jq można w sklepie .z przybora- mi do moclclarst wa. Potrzeba:

120 cm dt11gości o ~ mrn przekroju na maszty i belki;

80 cm długości o 25 mm przekroju na reje, gafle i L p.

Klej. Najlepszym klejem do modclarsi wa.

jest klej w tuhad1 ),Symlcmnt - Drakon" fabryld

l\L Lcszczyi'iski i S-ka. Jest to klej rybi, mocny

j prędko tężcjąt:y. I )oskonalc łączy i skleja papier, drzewo, drnl i ni<'i.

Inne kleje są mnic,j przydatne do modelar- stwa, a specjalnie nic należy kupo"-ać klejów o po- clohnyc-h nazwad1, gdyż są to namiastki klcji>w '(syropy) nic odpowiadajqce wymaganiom mode-

larstwa.

Inne mnlerial_tf. 6 mclrc,w biah-cl1 nici, ~ mctrT

<·znrn2j nitki, '.2"5 ('Jll drnh1, gn;ho~ei ocl 0.3 d~>

0.5 mm, dwie plomhv, albo inny kawałek ołowiu

na wykucie kot\\·ic, kilka zwykłych szpilek, oraz r,okostu za t 3 p:roszy.

Narzędzia. Nożyczki (jak największe), scyzo- ryk ostry ze szpicem, gruba igła do szycia - to

·wszystko.

R.1/a-;f. Balast -- ciężar stuły o łącznej wa- dze 18 dckagram<>W należy wykonać ze starych plomh. Plomhy zaslqpi<~ można s11('hym piaskiem, ,,·zgl\dnic clroh11i11lki111i k~1rnyL1111i, nasypanymi do

forchck papicrnwycli.

\\'YU)>JANJE

Nyst111ek. Zał(.1czony plan "·ykrojów należ~­

starannic JHZl'ktiłko\,·ać 1w µ:rnbszy biały p<1picr.

Przcrvsm,·nnie musi h\Ć wYkonane bardzo dokład­

nie i Ćicnlimi li11ijka111"i. g·d;-ż po wyc-i~ci11, poszczc- gMnc cz~~ci m11szą ściśle do siehie pasować. Kal- kowanie najlepiej wykonać na jcd nym pn pierze, nic dzielić na poszczeg/>lnc wykroje, gdyż "·iększy

12

Model. żaglowca wykonnny v /g wskazówek broszury

papier daje ^się lepiej przykleić. na iekt11rę. Zwra- camy raz jeszcze uwagę na fakt, iż dokładność jest

podstawą modelarstwa, że źle przerysowane wy- kroje uniemożliwią całą pracę.

13

Jeśli z jakichś wzgl~d<'I\V p1·zckalkmrn11ic ry- sunki, ok.iże s;ę /:byt t!'lldrw, 1110ż11a naklei{-. zalą­

<·zon \" cg:zcP1plcJ1'/ 1·ys1rn k 11 na kk I u rę.

Pam,ęiajmy jcdnnk. iż naklejając jedyny cg- 7Cmplnrz rys1111k11. 11niL·możliwiallly jeµ:o dalsze

~sykorzyslanie, sim·,innc zaś prze1·ysow<1nic mocie- lu poz\\·oli na skonst1·u<)\n1nic J1awd kilku ża:glow­

ców.

Sn/,:lejc111ie 1w (r.?/.:/11rę. l>o przygol()wnni11 klajslrn z pszennej mąki, rozrobionego zimnq \\~o- dą. należy go koniecznie sparzyć wodq wrzqcq, dhy sial się szkli•dy. Następnie papier, ·,rn kl(wym jesi przekalkowany rys11 nek, rnhvr<'icić i dok lad nic po-

srna,·o-wać kle jcrn. "

Tek L11·ę zł ,y I cie n ką można uszl y,\·n ić- p1·zez rn.1klcjc11ic po p1·zcc;w11ej slr·onic tekiu1·y~ al'k11sza czystego pnpiel'll. W kn sposób można jednoczr~~- 11ie wypr<>h0\n1ć czy papie,· z rysu n kicm da się do- h1·zc przy kki{. Td;. I urn 1/i.lŚ \\·zmocn i się, c·o będzie

11,nd zo kor:;,ysl nc d I n model 11.

Przystqpmy ,\·ięc do klejenia.

Po dokladny111 nas111;_nowa11i11 pnpicr11 (doś{'.

:,:.·1·11 l)() i ni\\·no zbic,·a rn ~; w~zysl kie grnd ki i zosta- ,, irnny lc1ki p.1pit'I' pr·zcz 8--10 111i1111t po Io! aby

1,Hsy<·.il si<c wilgo('i<l· 1\"aslęprnc hion1c za <!,\·a koi'1-

t'('. klndzicmy slrnn;_l sr11a1·0\n111;_1 ,rn kkt111·~ tak.

nhy n ie bdo znrn r:--z<'Zl' k. 1\H to JH'Z) k. l.1dn 111 ~ µ:lad- k i papier i µ:lndzimy rnlq dloniq od śrndka ku hl'1:cgo111 lektury. Jeżeli porobiły si<c pęC'li('l'zyki 7 po\\·ielr7cm. to nnJl<'picj przckl11e ją szpilL1

J gładzi{, dalej, ,iż do z11 pel nq.!·o i doklad 11cgo JH'zyl-

gnię('ia.

14

Po naklcJcniu, tekturę trzeba położyć na

gładkim miejscu i przycisnąć, aby dobrze wyschła,

nie wykrzywiając się.

Wycinanie. W szystkic miejsca i linie, klóre na rysunku są oznaczone strzałkami, należy ciąć

ostrym nożykiem ~ciślc po liniach na wylot. Aby nic knleczyć stołu, dobrze jest pod tekturę podło­

ży(, kawałek deseczki. Nożykiem ciąć trzeba ostroż­

nie i wolno, prowadząC' go począikmvo lekko, aby

zrnhić rysę, po której następnym razem nóż sam

,już pójdzie łatwo.. 'fnąc nożycami, trzeba otwierać

je szeroko i ciąć małymi rnchami. Dla mpramy cię­

Óćl nożem, i nożyczkami można ,v..mczyć siq na ka- malkach niq,o/rzelmej lektury. Części wycięte na-

leży od klndnć na jedno miejsce, u kłada_jąc j-e w ko-

Jcjności liter, jakim i sq oznaczone.

\Vycinanie czę~ci jest najtrudniejszą czynno-

ścią w całej pracy, należy "-ięc jej poświęcić naj-

więcc,j uwagi i cierpliwości. Jeżeli jakaś część zo-

stała nadłamana, Io można ją naprawić przez pod- klejenie tego miejsca z ohu stron papierem.

Sk:larlnl{ie. Składanie odbywa się następu_ją­

co: na część A nakłada się wykroje B w ten sposób, nhy miejsca oznaczone jednakowymi numerami

(tworzą ee zameczki dla poszczcgól nych części) ze-

szły się ze sobą. Następnie mocuje się część C i U.

Po dokonaniu montażu kadłuba, stawia się go na

~iolc i sprnwdza się, czy całość prawidłowo jest

złożona. Jeżeli tak, io znowu rozbiera się kacllnh,

smarując (nic grnho) kkjcm (Syndcrnatem) miej- sca złączc11 poszczególnych części i po ponownym zmontowaniu go na stale, pozostm,·ia się szkielet

mocldu do wyschnięcia. Części E nic należy przy-

klejać, gdyż musi być ona odpowiednio przygo- towana.

Jfosz/y. Pl'zystępujcmy teraz do przygotowa- nia poszczególnych części z drzewa. Strugamy maszt grubości 4 mm, długość pierwszego, wynosi 130 mm, śrnclkowego - 1-ł-3 mm, trzcci{'go I ?O mm.

(ten ostatni lekko zwężony ku górze). Będą io drzewca zwane kolumnami maszt<'iw. Dwa pierw- sze maszty są składane z d wód1 <.;zęści, a więc

cprócz kolumny należy wykonać dwie górne ich

części, zwane stengami.

Sieng"i zrobić moż•ia z dwueh okrągłych patycz- ków grubości -ł- mm, po '-?O mm długości każdy,

górne ich końce winny być lekko zwęż.onc.

W dolny<'h podstawach (stopkach) masz1ów

J,

lI i lll robi się wcięcia (Rys. 3), którymi ma-

Rys. 4

Rys. 3 Rys. 5

szty będą się trzymały w gniazdad1, przygotowa- nych w kadłubie (w części A szkieletu).

Releczki. Bukszpryt należy wystrugać z be- leczki dłngośc-i 93 mm (grubości około 4 mm),

zwęża_jące_j się·ku dołowi. (Rys. 1. lit. a). Dwie dal- sze helcczki o przckro_ju kwadratowym, 32 mm

<.Hugie, a 3 mm grube, nadciąć jak wskazuje rys. 41

•

Będą -to i. zw. kotbelki. Cztery szlupbelki przygo- fowuje się, patrząc na r-ys. 7, liL h,. Dw~e beleczki o wymiarach 2 x4 x40 mrn (rys. 5) lekko rozszcze- pione _jak pokazuje strzałka w rysunku, hędą -słu­

żyły do podnoszenia tylnc.r łodzi, zaś beleczki wy- konane wg. rys. 6 - użyte zostaną do umocowa- nia steru.

__

,,,

^{.. /'}

-...:::::::: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ,1..-. _ _ ~

Rys. 6

( X '>

Gn/le, bmny. re.1c. Potrzebne ^hędą Jeszcze nam wystrugane na okrągto następujące drze\\-ca:

1 gafle, cllup:ości po 60 mm, grubości 25 mm 3 homy, długości po 30 mrn, grnhośei 25 mm, 1 bry- fokrcjn, długo~ci po 90 mm, grubości 2.3 mm.

'\Vszyslkic ie części ,vykonać należy staran- nie. szlif ujqc je hrn·n lkicm szkła, "·zględnie szkla- nym papierem.

17

c.~ ł

- - - ~

18

a stenga

b kolumna masztu c pięta masztu d liny-wanty e dyby f saling

g sposób zamocowania want na burtach h zamocowanie szlup·

belek

k gniazdo masztu liny do żagli; 1,2,3;4

Hys. 7

llmocommue bukszJJr!Jlu ko/{Je/ek. Huk-

~zpr yt i kotheJki umocujemy klejem na ^wycię­

tt~j z tektury ~zęści I•: rys. Nr. 1, lit. a i rys. Nr. 2, lit,.!>. Beleczki przc8zy\\·a się <lodatkowo w miej- scach oznaczonych Ila wykroju kropb1111i. Supeł­

ki powsh.tłc po wiqzaniad1 nitki, zasnHu·ować kle- jem, tak, ahy mocno t rz~'mc:dy₁^• ,V ten sposób przy- golmrnnq część E nakłada się na sklejony poprzed- nio szk,clcl. Wszystkie miejsca połączct'1 i podpór pod część E srnarnjc się klejem. Część E po nało­

~.cniu na szkielet przyciska się ciężarkami tak, aby przylegała ona do wszystkich pod pór. Całość

musi z11ow11 dobt'ze wvschnqć.

TA KEI.OWANIE

Mon/omanie 11/il-',zlóm. Przygotowane uprzed- nio drzewca masztów (l~ol ^li mny) [ i 11 oraz stengi

tączy się na klej wiqżąc nitką, jak wskazuje rys. 7 lit. c. Stenga zad1odzi na kol11m11ę masztu 20 mm,.

Naslępnic zakłada się na klc_j wykrnje tekturowe

<>znaCZ(•llC literami V, (są to sali11:g·i, wzmac11iajqce hiczcnia kolumn ze ..,Jen~ami). Przed zatoż,erucm

~-alin:g-<>W należy przebić w 11i('h oLwor·ki~ przez kt<>- rc hędą przewleczone linki. slt1żt!CC do podtrzymy- wania mnszt<'>w L zw. wanty rys. ?, lit. d.

Ożnp,lomanie. Żagfo wykonuje się z papicm

". jedną linię (papier zeszytowy). (\lożna kż pa- pier czysly poliniować oł<'>wkirm), \fa Io imitować

.zeszy('ia pł<'>cie11 rrn prawdzi wycli żagla('h. \\' Z<>r 19

wyrniaró,,· żagli wraz z zakładkami na oklejenie_ lin - nitek oraz drzewc, podaje rysunek 12. Ża­

giel 11 należy wykonnć wg. rysunku 11. Należy zwrócić uwagę, na kierunek lmi.j na papierze, gdyż llic wszystkie :i.aglc majq jednakowo zeszyte bry- ty płócien.

Jednocześnie z gaflami i homarni należy wkle- ić w żagle 5, 7 1 9 wzdłuż drzewc po dwie nitki długości 230 mm, lak urno<:owane, aby od stro.iy maszt<')"- wvstawaly po (>0 mm. Tymi kollcami mo- e11jcrny dr~ewca wraz z żaglami do masziów. Patrz rysunek 8.

Linki służ~<'.e

do mocowania gafli i bomów

z masztem

Nitki pnzostaw1one po strnnic przcc-iwnej, użyjemy do odpowicdnicg·o ustawienia i umocowa- nia Ża:~·li .do pokładu statku.

Żagiel t t naklejallly na reję, w połowic kt<',rej

przc\\-ic1żcm~- nitkę do umocmvania. żagla nr1 pic·rw- szym maszcie i uż pod skngąl.

20

W dole żagla ·wkleimy nitkę długości 400 mm.

Będą to L zw. szkoty, które służą do odpowiednie- go nu-;ta\\·icnia hryfokżagla.

'

Hys. 9 .

.Na "·ysokośl'i 33 rnm od stopki każdego ma- szt 11. zdznaczyć ołówkiem

kr('skę, aby w tym micj-

~cu przywiązać bomy

"·yslającymi król krmi linkami. Po lekkim na-

pięci u żagli przywiążemy

do rnaszh1 i gafle, mocu-

jąC' naslępująl'o:

W dole żap;li 1, 2, 3, 4 należy wkleić nitki szkoty, przeznaczone do odpmvicdnicgo mocowa- nia iych żagli.

N a końcach tych ni- k k należy wiązać su-

pełki, aby się nie ·wymy- ka ly przy wyciąganiu żagli (pafrz rys. 9).

Rys. 10.

\\\stające nitki przy bomach i gaflach od stro- ny maszl<>W wiążemy Jak. aby p<_)kryć pe,vm1 przc- strzdi supełkami, (wiqzać 3-5 supełków); następ­

nie zawiqżcmy nitkę dookoła masztu smarnjqc 21

ostatnie wiqzanie klejem (patrz rys. 10). Tn kie ,vią­

:wrue umożlmvi obracanie się gal'li l Lome')\\' około masztu.

' \,_ -

Rys. 11

Rys. 13

Zasicso,n1 I i;m y ten spos<>h 11 rnot:owania drzewc według wlas1ll'!go pomysłu, gdyż opisany model jest znyt mały, aby można byle, zastosować wzory poląc.:zc1i uży,nrnych w rzcczywi- sJości, (patl'z rys. 13).

Rysunek 13 u wskazu- je, jak umocowane s~l prawdzi\\·c żagle do garli

j boJll<>W.

Po zalożc'.niu na ma- sztac.:h żagli ·>, 7, 9 i J 1 zn- hicr·zcmy się do Zl'Ówno- ważcnia modelu.

Rys. 13a

BALAST

Każ<ly statek ma na dnie stały cięża1· (balast),.

który go uitzymu je w n'>,,·now,Hlzc.

Nasz model musi jJyĆ też odpowiednio zrów- noważony, by dohrzc pływał. Najłatwiej będzie

_5 6

Hys. 14.

można ohalastować go starymi plombami o łącznej wa<lzc 18 dekagramów. Prze<l.ciurawione plomby mocuje się według rys. 14 (komora trzecia). Ciężar­

ki należy mocno p1·zyszyć nitką cło wykroju A w komornch 3, J, i 5, rnzkładając caty eiężar ściśle na poło1wę i urnocowująe go po obu ~t ronaeh części A jak najniżej (Pairz rys,. 13). 'W wypadku posia- dania tylko dwóch eiężark<>w o łącznej wadze 18 dekagram<>W, należy umicśeić je w komórkach.

oznaczoBych Jiczbą 4. Ciężarki metalowe można 7astqpić balastem z kamyczk<>W lub piasku, odpo- nio wyważonych i rozsypanych do papierowych torchd~, k iól'ych sporzqdzcrnc nic przcdstmvia żad­

nych trudności. Torebki k umieścić należy w ko- morach 3, 4, .5 sianurnie mo{::ujqc pu olm slronw·h my/.:roju A jakmijniżej.

Bala~t musi być ściśle wyważony i podzielony,

gdyż na silniejszym "'wietrze model h<cdz1c się kładł na burtę i ty] ko przy dobrym umocowaniu bala-

Rys. 15

stn! nie hędzic mu groziło przewrócenie się. Wy-

ważanie modcln na wodzie, przez nakładanie cię­

żarków na pokład nie jest wskazane, gdyż przy mocniejszym podmuchu i przechylc11iu się modelu, luźny ciężarek przesunie się powod11jąc przewróce-

nie się żaglowca.

OKLEJA~IE K~DLUBA

Po umoco"·aniu halnstu, przystępujemy do oklejanic:t szkieletu. Zaczyna my od komór przcciw- ]eglych (prn,vej i lewej), oznaczonych na rysunku 1

+

cyfrą 6.

Początkowo należy wyciąć próbne formy. \\'y- c·i na_jąc je pozosta-...\·ić trzeba marginesy 0<l 2 do 3 milimetrów, które przy oklejaniu będą zaC'hodzdy jedne na drug-ie, tworząc szczelną pmdokę.

24

Po dopasowa11;11 pr<>bnych form, (według nich wycina się właśc-i we pokrycie) nadajemy kadłubo­

wi z wlaśeiwego papieru, urabiając palcami

kształty, jakie posiadają krawędzie, <lo których ma przy lcgać.

Oklejając komorę 6 (rys. 14) ,vidzimy w niej

linijkę o.maczoną kropkami. Jest to miejsce do .przykl.ejenia (zostawione marginesem) dolnej

części pokrycia <lo wykroju A. Po umocowauiu w tym miejscu poszycia smaruje się klejem (nie za g-ru ho) p<JZostalc krawędzie w tej komorze. Gdy klej trochę stężeje nakłada się pokrycia i przyciska palcami aż do przyschnięcia papieru.

Komory 5, 4, 3 i 2 okleja się jednocześnie z chvuch stron, podkla<lając od spodu odpowiednio

przycięte papierowe pokrycie.

Po ułożeni11 poszycia na krawędziach komory,

należy je odpowiedni o wygładzać, lekko przyci- ska_jqc palcami~ aż kleJ stężeje i pokrycie dokładnie

przylgnie. Poszycia winny do siebie bardzo szczel- nie przyleµ;ać hf'zegami. Jeżeli pozostały szpary, 11alcży ,vypdnić je klejrm, podsuwają~ go -szpilecz- ką pod papier.

Komory oznaczone cyfrą 1 okleja się osobny- mi kawałkami papieru.

M0<lel ma pływać, a więc nic może mieć żad­

nych szpar, przeto po oklejeniu irzeha to spraw-

dzić, zwłaszcza w dziobie i I'tl fie ( tyle) okręi11. Po-

7ostałe szpary założyć klejem lub zalepić kawal- Idem papieru.

Beleczki wykonane wg. rys. 6 mocuje się na klej, posługujqe się wskaz<>wkami rys. J 6, będą one

służyły do trzymania steru. Beleczki te, wzmacnia

Ster

26

Rys. 1Gj Sposób umocowania steru.

Rys. 17

P°'f'eł"

do oklt/

jenia..

się dodatkowo, przyszywając je w dwu miejscach do ki I u stai ku, oraz obwiązu_jąc wysiający konie~

i:ak, ahy drzewo nic rozłupało się przy wciskaniu

Hys. 18

w nic zag-ięi-cj szpjlki, kti'>rn hędzie gniazdkiem do obsadzenia sicrn, jak io widać na rysunku. Oś stcrn (Rys. 1 ?) wykonaną z drn tu, (nożyczki w tym wypadku rnogq być hardzo pomocne, patrz rys. 18L oklejamy star,rnnic \\Taz z plchnt specjalnie wy- ci\tym papierem. Szpa,·y po oklejeniu należy uszczelnić dokładnie kk\jcm.

Tak wykonany stlT zakłada się na miejsce, io znaczy, że g<>rnq cz\ść osi skrn osadzić f rzcha w ,vysta_jącym z rufy (wykroju c) kawałku icktm·- ki ( przcf y ka,rqc przez nią 03 rys. 16). N a kil n, jak

wyżej wspomnieliśmy, oś ,.;icru trzymać się hędz1e

w gnia;,.dku ze szpilki. Po bokach moddu przykle- ja się wąski<: pasl;czki kkt11rki (listwy odbojowe), jak pokazano na rys. 1, lit. ~I.

SKLADA~II·: CALOśCI

Rys. 19 wskazuje, jak składa się nadbudówki, które następnie 11sfc1,\~in się na pokładzie rrn liniach kropkowanych.

Linie oznaczone kreskami przcl'ywanymi nale-

ży nożykiem m1crnać do polowy grnbości kktury.

vV tych miejscach załamuje się tekturę, otrzymu-

jąc w ten sposób potrzebne kształty.

Rys. 19

Po przyg·otowaniu wszystkich drolrnych ^częsu nadbud6wck, trzeba je dopasować (na próbę), a następnie przykleić . .Maszty osadza ^się pionowo w swoich g·niazdad1, po odpowiednim dopasowa- niu smaruje ^się klejem ich stopy, spody i równie.i przykleja się na swoich miejscach.

Fokmaszt przejdzie przez dach nadbudówki, Z którą należy ,g0 skleie ..

Rys. 1 c wskazuje, jak na rufie statku przy- kleja się dwie drewniane helcczki, wykonane uprzednio wg. rys. 5. Cztery szlupbelki wykonane z drutu umieszcza ^się ·wg. wskazówek rys. 7, lit h.

(Na wykroju E miejsca te sq oznaczone kropkami).

28

Oiwol'ki roln się szpilką przebijając jednocześnie pokład. Szlupbelki zakłada się w te otwory tak, ahy wy:,tmvały 20 milimdrów, licząc od budy.

\Vykonanq wg. rys. 20 łódź, mocuje się na ru- fie stai ku, zawieszając ją na nit kach przyklejo-

uych jednym krn'iccm do l0<lzi, a drngim w rozsz{'zc- pjonym ko,iu, drewienek imitującyd1 rufowe fizluphclki.

Przystępujemy dalej do założenia na maszty olinowania czyli

t.

zw. want, które, najlepiej jest wykonać z grubych nici (rys. 7, lit. d). U góry na sal!ngu, oznaczonym literą F, wiążemy wszystkie linki (wanty), a nast~pnic w wykrojach teki uro-

wydt przebija się dziurki szpilką (igła złamie się), i przeciąga się przez przygot ownne otworki, <)(I po- wjed niej d lu gości li n kę (iglq).

Trzeci maszt nic posiada salingu, więc wan··

ty wiąż-c się hezpośrccl nio do maszl11, na wysokości 95 milimetrów od pokładu. Dolne koiice wani po- zostawia się chwilowo wraz z Lekturowymi umoco- waniami luzem.

Sposób umocowania topsla

Rys. 21

Następnie, posiłkując się rys. 1 i 7, lit. l, zakła-·

da się 1 i n ki cło żagli 1, 2, 3 i 4. Linki i.e muszą być

jednakowo naciągnięte, gdyż nn nic nakleja się przygotowane poprzednio żagle 1, 2, 3 i 4. Dolne linki

t.

zw. szkoiy, wysta,jącc z kollca żagla umo- cowane wg. rys. 9, wiąże się na lcwc.r burci<.\ do·

wbitej fam szpileczki (łepek szpilki wystaje 2-3 mm.

Przysiępu jemy ieraz do otakelowania (założ!~­

nia) górnych trójkątnych żagli. W tym celu jedną z wystających nitek przy koi'icu każdego gal'la przc- ciqgnicmy do kot'ica 5kngi, wiążąc ją tam na moc.

Drngą nitkę przeciqgniemy od koi'ica gafla do micr-·

sca jego złączenia z masztem, zostawiając jej .re-·

szezc luz -- zwis, jak pokazuje linia kropkowana na rys. 21.

Patrząc na ten rysunek założymy Ża;g;lc 6, 8 i 10.

Na prawdziwych żaglowcach urządzenia te są 7.tqwłnie inne, gdyż topsle są odpowiednio podno- szone i opuszczane na spccja lnych hlokach i linach1

ki<'>rych w naszym modelu nic stosujemy, gdyż skomplikowałoby io jego wykonanie.

\Vykonanc z wykroj<'>w P. '2 i P 3 dwjc sznh,p- ki wystawimy na pokbd ohok szlupbelek opiera-

jąc je i przyklejając cło h11rt. Po obu stronach dziohu nakleja :--;ię k{ilec-zka (wykroje O, które /·a- siąpią P..am i. z,v. kluzy, czyli otwory, przez kióre prze('hodzi ld11cuch kotwiczny (patrz rys. 22)~

Lur'icuch za-;ląpi nam czarna grubsza nitka, prze- wleczona przez ~roclck: wykroju.

Następnie umacnia się nitkami hukszpryly do

kadłuba (jak w rys. 22).

Nitki te są przyklejone kawałkiem papi1eru.

Na boki, bukszpryt wzmocniony też jest spe- cjalnymi linknmi (ltys. 2 f), któr-c trzeba ^założyć

". "-ycięc-ia kol belek, i 111110C'o\\-aĆ do kad lu ha.

Rys. 22

\Vykr-<>.i Il po odpowiednim 1weiqg-11ięeiL1 i zała­

maniu należy założy{: na dziób modelu (patrz

1·ys. ·.n) ..

Po dokładnym dopasowaniu ^want, lak aby się nic skręcały, snwrnjc "ię klejem ich ickiurnwc 11 mocnic11ia oraz inie jsca. 11a ki<'>ryd1 mają by{

przyklcjmw. Po dohrym sl~żcniu klej11 pl'zyklejnrny je na hurty (przY<'iskc1l aż kl<>j dohl'ze zasC'hnic).

Koi'icc ,nud po 1wi·.lcjc11:11 na lisl'\\-ę oclhojową uci- skamy. jak na rysunku ?.

_\rodeł jc·;l µ:olowy: pozostaje iylko sprnw- d7i<:, czy \\·szysi-kn jest rlohrze przyklrjonc, -posklc- wne i wysd111ię1t>, gdyż po posm:1rn\\'ani11 modelu pokoslc111 lrndr:iej jest C(IŚ kleić. \Vszyslkic rwprn-

,,· y

frzcl,a JH'Z<.'J)l'(i\ntchić pl'zcd pokostowaniem.

U\r AC.c\

Pr·zy klcji.'11i11 pan11ętuć o częsiym myriu ntk,

gdyż kle.i szyll('ie.i i<;żejc na C'icplyC'li palca('h. 11iz na teki111?c i papier· ln11dzqr si\, h\clzic przylcg·al cło palców.

32

MALOWANIE

Przed rozpocz~cicrn impregno\vania modelu pokostem, aby nic poplamić miejsca, na którym bę­

dziemy malowali, rozkładamy warstwę starych pa- pierów.

Model stawiamy na krawędziach otwartego pudelka od gilz albo papic:rosów, aby pokost nie

ścierał się z modelu, lecz ,,·siqkal. Pok.osiem ma- lujemy wszyslko bez wyjql ku, starnjąc się, aby po- kosi. wszędzie się dosiał. Zwłaszcza na pokładzie n:-ilcży sięgnąć wszędzie, c>hociażby na\\·d nalewa- jąc pn parę kropel w miejsca niedostępne clla pen·

dzelka (pcnclzd zwykły do farb wodnych).

Po dokład,~yrn pornBlowanin 1góry, kładziemy

model na boku i poko"tujcmy kadłub. Nalcv.-ac trzeba uważnie, i dokładnie, z,daszcza miejsca złączci'i, 11akbchjąc i wtłaczając pokost pcndzel- kicrn we wszyslk1e szpary tak, abyśmy wiedzieli, że zosL:1ły wypcłnion<~ pokostem.

Kadłub oraz pokład należy pomalować dwa-- ilzy razy, zoslawinjqc model po każdym malowa- 11in na dwa - trzy dni, aby dobrze ,vyscchL

Po malmvaniu nnjl,~pie_j będzie zawic~ić model

koło kuchni I ub--pieca, wiążący go za środkowy maszt.

Je-żeli i111p1·cgnowanic było dokładne, a wszelkie s,czcliny były wypełnione pokostem, model można spwkić na wodę, przy czym należy go zawsze s{a- ,viać a ł bo pod nosić, frzymajqc za środ kmqr musztr

Jeżeli p1·{,l,a wodna wypadła Zi.l(lawaJająco

·i model chcemy wyko11(·zy<\ kadłub należy clold«cl- llie osuszyć wycicrn.jqc go ściercc:,,;ką i susząc--przy

czym jeszcze raz malujemy sam kadłub pokostem,

który utworzy na poszyciu nicprzcnrn kalnq sko- rupkę. Jeże I i d1ccm y pomalować model !'arbą, to

można do tego celu użyć tylko specjalnych gatun- ków farl> jakie ^uż~ wanc są do malowania lodzi,

gdyż inna far-Im pod wpływem ,v.Ig·oci b~dzic od- skakiwała. Fad,q hiałq mal u Jemy wszystko z wy- jąi.kiem ma~ztów i wszystkiego co na nich jest

umocowane; samego pokładu rówmez nie maluje- my, oraz lmkszpryfo, koihclek i szlupbelek.

J

^cżeli posiadamy farbę zieloną (zielona-majo- wa) to pomalujcmv nią a) wierzchy wszystkjc11 nadbudówek na pokładzie, zosbw-iając białego ko- lom skajlajty (małe części, 8wietliki oraz włazy)

h} płaskq powierzchnię burty c) li/-itwę odbo_jową

wraz z galeonem ((·z~ść TI.), d) cały spód modelu do

wysokości 20 mm licząc od podstawy.

Po paru dniach mal11_jc się farbą Jeszcze raz sam kadłub, aby igo zupełnie uodpornić na działa­

nie wody.

Na ko11c11 gafla (koniec gafla nazywa się pik) bezanu ( trzeci maszt) 11rnoc11,jcmy na króciui kie_j nike handcrę biało -czerwoną o wymiarach 12 x J mrn.

KOTWICA

Z kawnlka ołowin nakży wyklepać hlaszkę gruhości ~ mm o wymiarach

.:n

x20 mm. Przysta-

Rys. 23

wiając do tej blaszki 11<>Ż i uderzajqc cic;żarkicm wytniemy 4 paski o wymian1ch 23 x '.2,3 mm.

2 paski rozklepiemy w koi'icach, jak ,vskazu je rys,. '.23 lit. a, nadając mu kształty (,vycinając n;)_

że~n)_ jak pokazuje Iii. b. Ohrnrki zrnhirny ^gwoź­

dz1k1ern. 2 pozostałe paski uklepiemy na okrągło

_ j:

JJ Hys. 24

z0stawiajc1:c pL1r.;ki koniec rw pr·zebi(·ie 11cha.

· w

drngin1 ko11cu zrnhimy zwężenie (patrz rys.

::n

Iii. c), kl<>ryrn polqczymy frzon z lnparni kolwicy.

\Vysta.rący zwężony koniec lrzorn, nalnicrny i roz-

< hylimy rozklepując go iak, aby 11nicmożli,vić roz-

padnięcie się kotwicy, i uszlywnić -- zanitować c11lość. Ramię kotwicy należy ·wykonać ze zwykłej s7pilcczki przcbija.rąc nią dziurkę pod uchem Jitc- TY ^C.

Tak zrobioną kotwicę należy założyć na mo- del wzornjąc się na rys. ~2. Na rogu ^kotwi{:y za-

'\viążemy nitkę robiąc Vil:clkę, na którc.r zawie- simy kotwicę, zaklaclajqc ją na ,vhitą w tym celu szpilkę w budę.

36

Hamię w koi wicy służy do nadawnnia _jej od- J•,ow ied 11icgo położenia na dnie. Jeżeli Japy koiwi·- cy upadną płasko na dno, patrz rys. 24 o, to po

kr6tkim ,vlcczeniu jc_j, rnmi<c zmusi ją do zarycia

się tapą w dno. Pafr2 rys. ²⁴ f'.

/

Przedmowa

Wstęp .Materiał

Wykonanie.

Takelowanie Balast

Oklejanie kadłuba Składanie całości . Kotwica

TREŚĆ

Arkusz wykrojów w załączeniu

-

)

Rlr.

7 11 12 19 23 27 B3 33,

WYDAWNICTWA

Ligi Morskiej Kolonialnej

z zakresu modelarstwa okrętowego

1. Pauly Alehstwder WYCINANKI:

-tódź podwodna cena zł 0.40

Torpedowiec „ 0.40

2. Sowili.slłi Mieczysław

NA,JPIWSTSZE MODELE ŻAGLOWE „ 2.GO 8. illż. Bohdan Mystlwwslłi

BUDO W A MODELl OKHlfl'ÓW WOJEN-

NYCH „ O.SO

4. Toma::;zewshi Jan

MODELAHSTWO TEKTUROvVE Komplet składaj;icy się ze szkieletu, kleju, farh i innych materiałów:

a) kontrtorpedowiec h) kanonierka c) statek handlowy

"

0.45 0.4-0

„

O.GO Do powyższych cen dolicza się porto w wysokośei:

przy zamówieniu 1 egz. gr 25 2-3 egz. 35 4-G ,, ,, 50 7-20 ,, ,, 75 ponad 20 egzempl. porta nie dolicza ^się

• Przy większych zamówieniach udziela_ się r a IJ at u do 20,t

WYDAWNlCTWO (H·,(>WNE.J KSI l~G ARNI WO,ISKOW E,J

JNt. J. CZARNECJ{J - Budowa żeglownych n:odeli jachtów cen a zł. 3.20

Gazetka Morska

Dwu tyg od n i o.we pism o ś ci en n e dla młodzieży szkolnej

•

P re n u mer at a roczna zł. 3,

półroczna 1.75, miesięczna 40 gr .

•

Pocztowe konto rozrachunkowe Nr. 97, Urząd Pocztowy Warszawa 1 .

•

?!dres Redakcji i Administracji:

W ars z a w a 1, u I. Widok 10.

Wzory Żagli w skali odpowiadającej modelowi

B

Wykroje ·poszczególnych

^częsc1

modelu szkunera ,,Zawisza Czarny"

(Załącznik do książeczki Jana Tomaszewskiego p. t. ,,Hudowa Modelu Pływającego Żaglowca - do wykonania z papieru").

t

f

··---

----- ....

-

^H

; K

'.. ... -·

ł

C

ł

--;----~---'~l---Jl---

A -

B ^B

w.

···1 I

">~:i

- -~- i

' ⁾

'

,. . .t

:'- 1.:

••••••• J •••• ·,

' '

. ...

^·.

_...

^'.

..

\

\, \,

.

\-. '-!

..... ^~ ... ^.) .. '

. ---.. ~ -... -.-^•,

B

H ~ '~-~p t.-=---__.Jl I ___

^P_.3

-.../7

- .. - .• - - - ' - - - G - .• ;...___. --=---____,] v r

. j I.

ł

---:;,-ft--... ,.._...-- - -

1'1-t:

M

~-·J

~---

ł

• •

. . . . .

_•

\,

•

• • • •

'

•

. . ^. _• .

UWAGA: Przed wycinaniem ^części modelu, należy nauczyć się cięcia tektury nożykiem i nożycami na zbęd­

ny"h krawędziach tektury,

Wszystkie przecięcia nożem, należy wyko nać prted wycinaniem poszczególnych części z ca- łości tektury.

OBJAŚNIENIE ZNAKÓW:

v- .+. J Wszystkie miejsca i linie oznarzone strialkami,

należy przecinać na wylot nożykiem .

Linie kropkowane: miejsce przyklejenia odpo·

wiednie.i części.

Linie przerywane: nadci1ć w tym ITiiejsru tektn·

rę do połowy jej grubości i odpowiednio załamać.

OBJASNIENIE CZĘŚCI:

A Wykró.i kilu (podstawa całej konstrukcji) R Wręgi (żebra szkieletu)

C Pokład

D Pawęż

E Heling F Salingi

G Podstawa nadbudó\\'ki przedniej Gł Przykrycie ,. "

G Skajlajt do nslawienia na czę.~ci Gł

G Luk świellny (mały) do ustawienia na części G₁ H Porlstawa naclh11dli\\']d rufowpj

H Przykrycie nadbudówki rufowej H. Skajlajt do ustawienia na części H1

1-/3 Luki -~wietlne (małe) do ustawienia na części H,

K Luk świetlny na tyle pokładu

K1 Skajlajt (właz pod pokład)

L Wyluoje służące do umocowania want 'na relingu M Lnk świetlny (n,1 przodzie pokładu)

M1 Skajlajt

O Kluzy (otwory na łańcuch kotwirzny) P, Części srnlupv rufowej

P,P, Części szalup· pokładowych

H Galeon (ozdoha dziobu) - na Zawiszy umieszczono tsm rzeźbę głowy Zawis)';y Czarnego.

Pod '.!zęściami B, dwa paski przezna!'zone na listwy odbojowe (patrz rysunek 1 litera M) .

BfBLIOTEKA Centralnego Muzeum

;\]orskiego w G<laósku