Obrazy Roślinności Królestwa Polskiego Z. 6 (1913) - Biblioteka UMCS

WYDANIE Z ZAPOMOGI KASY POMOCY DLA OSÓB PRACUJĄCYCH NA POLU NAUKOWEM IMIENIA D-RA JÓZEFA MIANOWSKIEGO.

4 //

ZYGMUNT WÓYCICKI.

OBRAZY ROŚLINNOŚCI

KRÓLESTWA POLSKIEGO.

(YEGETATIONSBILDER AUS DEM KOENIGREICH POLEN.)

ZESZYT VI.

ROŚLINNOŚĆ OJCOWA.

(Flora von Ojców.)

1. Pokrzyk leśny (Atropa Belladonna L.) na południowych stokach Złotej góry w dolinie Sąspowskiej.

2. Naparstnioa żółta (Digitalis ambigua Murr.) na świeżej porębie w wąwozie Jamki.

3. Dziurawiec górski (Hypericum montanum L.) na zboczu Złotej góry w dolinie Sąspowskiej.

4. Rojnik latoroślisty (Sempervivum soboliferum Sims) na skałach południowych stoków doliny Sąspowskiej.

5. Zanokcica brunatna (Asplenium Trichomanes L.) na skałach południowego zbo­

cza Złotej góry.

6. Jarzm ianka większa (Astrantia major L.) na skraju lasu mieszanego! w dolinie Sąspowskiej.

7. Skalnica gronkowa (Saxifraga Aizoon Jacq.) na skałach w dolinie Bentkowskiej.

8. Tojad mołdawski (Aconitum Moldavicum Hacq. v. Aconitum Vulparia Rchb. p Cynoctonum Rchb.) u podnóża góry Chełmowej od strony doliny Sąspowskiej.

9. Aspidium lobatum Sw. v. Polystichum lobatum Presl. na stokach góry Chełmo­

wej przy drodze do Czajowie.

10. Betula alba L. var. verrucosa Ehrh. v. Betula oycoviensis Bess, w parowie po wyżej Hamerni.

W ARSZAW A — 1913.

SKŁAD GŁÓWNY W KSIĘGARNI E. WENDEGO I SKL

CENA RB. 1.

WYDANIE Z ZAPOMOGI KASY POMOCY DLA OSOB PRACUJĄCYCH NA POLU NAUKOWEM IMIENIA D-RA JÓZEFA MIANOWSKIEGO.

ZYGMUNT WÓYCICKI.

OBRAZY ROŚLINNOŚCI

KRÓLESTWA POLSKIEGO.

(YEGETATIONSBILDER AUS DEM KOENIGREICH POLEN.)

ZESZYT VI.

ROŚLINNOŚĆ OJCOWA.

(Flora von Ojców.)

1. Pokrzyk leśny (Atropa Belladonna L.) na południowych stokach Złotej góry w dolinie Sąspowskiej.

2. Naparstnica żółta (Digitalis ambigua Murr.) na świeżej porębie w wąwozie Jamki.

3. Dziurawiec górski (Hypericum montanum L.) na zboczu Złotej góry w dolinie Sąspowskiej.

4. Rojnik latoroślisty (Sempervivum soboliferum Sims) na skałach południowych stoków doliny Sąspowskiej.

5. Zanokcica brunatna (A6plenium Trichomanes L.) na skałach południowego zbo­

cza Złotej góry.

6. Jarzmianka większa (Astrantia major L.) na skraju lasu mieszanego w dolinie Sąspowskiej.

7. Skalnica gronkowa (Saxifraga Aizoon Jacq.) na skałach w dolinie Bentkowskiej.

8. Tojad mołdawski (Aconitum Moldavicum Hacq. v. Aconitum Vulparia Rchb. (3 Cynoctonum Rchb.) u podnóża góry Chełmowej od strony doliny Sąspowskiej.

9. Aspidium lobatum Sw. v. Polystichum lobatum PresL na stokach góry Chełmo­

wej przy drodze do Czajowie.

10. Betula alba L. var. verrucosa Ehrh. v. Betula oycoviensis Bess, w parowie po wyżej Hamerni.

W ARSZAW A — 1913.

SKŁAD GŁÓWNY W KSIĘGARNI E. WENDEGO I SKL

KRAKÓW. — DRUK W. L. ANCZYCA I SPÓŁKI.

Obrazy roślinności Królestwa Polskiego. Zeszyt VI. Z. W

. Roślinność Ojcowa. Tablica I.

Tablica I.

Pokrzyk leśny (Atropa Belladonna L.)

na południowych stokach Złotej góry w dolinie Sąspowskiej.

(Według fotografii R. C holewińskiego , zdjętej w dniu 24 lipca 1912 r.)

Ten rzadki naogół nawet na naszem południu typowy mieszkaniec cieni­

stych lasów górskich należy do często bardzo spotykanych w dolinie Ojcowa elementów jej szaty roślinnej. Na tablicy pierwszej widać Pokrzyk leśny na spa­

dzistym stoku Złotej góry, na której stanowi on podszycie lasu Jodłowego wraz z Maliną właściwą ( R u b u s I d a e u s L.), Maliną modrojagodową ( R u b u s c a e - s i u s L.) i Maliną gruczołowatą (R u b u s g l a n d u l o s u s Bell.). Pozbawione już liści u swej nasady pędy Pokrzyku leśnego widać dokładnie z prawej strony ta­

blicy I, choć i wyżej ze strony lewej zaznacza się wyraźnie pojedyriczy jego osobnik u podnóża stromego zbocza, porosłego gęsto Trzmieliną pospolitą (Evo- n y m u s e u r o p a e a L.), Trzmieliną brodawkowatą ( E v o n y m u s v e r r u c o s a S c o p.) i Leszczyną pospolitą ( C o r y l u s A v e l l a n a L.). Nadzwyczaj bogate w tem miejscu runo leśne składa się z Lepiężnika pospolitego ( P e t a s i t e s o f f i c i n a l i s M o e n c h ) ł), Ostrożnia warzywnego ( C ir s iu m o l e r a c e u m Scop.), Bodziszka łąkowego ( G e r a n i u m p r a t e n s e L.), Czartawy pospolitej ( C i r c a e a l u t e t i a n a L.), Storzyszka pospolitego ( C lin o p o d iu m v u l g a r e L.), Poziewnika miękkowłosego ( G a l e o p s i s p u b e s c e n s B ess.). Towarzyszy im pojedynczo miejscami rozsiana Dziewanna wschodnia ( V e r b a s c u m o r i e n t a le M. B.), którą po raz pierwszy znalazł w 1907 roku na górze Zamkowej S. Ganieszyn, wreszcie Dzwonki po- krzywolistne ( C a m p a n u la T r a c h e l i u m L.), Rzerzuszka skoczek ( C a r d a m in e i m p a t i e n s L.) i Podkolan dwulistny ( P l a t a n t h e r a b i f o l i a R chb.), kryjący się w cieniu wysoko w górę strzelających pędów Starca gajowego (S e n e c i o ne- m o r e n s i s L.).

Ze stanowisk Pokrzyku leśnego w obrębie Królestwa Polskiego Rostafiński2) przytacza Łyse góry, Ojców, Grodzisko i Pieskową Skałę. Zasiąg zaś jego poza Królestwem obejmuje środkową Europę od Anglii i Niemiec do Hiszpanii, Włoch, Rumunii i Tessalii. Występuje Pokrzyk leśny i na Kaukazie, w prowincyach Za­

kaukaskich, na Krymie, wreszcie w północnej Afryce, w Azyi Mniejszej, w Per- syi, w Afganistanie i zachodnich Himalajach s).

ł) Liście jego widać u stóp Pokrzyku, pojedyóczo stojącego z lewej strony tabl. I.

*) J. Rostafiński, 1. c., p. 42.

s) I. Schmalhausen, 1. c., t. II, p. 251.

(3)

Yegetationsbilder aus dem KOnigreich Polen. Heft VI.

W

. Flora von Ojców. Tafel I.

Tafel I.

Atropa Belladonna L.

am Sudabhange des Z ło ta , Berges im S ąspow ska,T hale.

(Nach photographischer Aufnahme von R. C

am 24. Juli 1912.)

Dieser typische Bewohner der schattigen BergwSlder gehOrt zu den sehr hSufigen Vertretem der Ve- gatationsdecke der Thaler von Ojców, obgleich er im allgemeinen selbst in den stidlichen Teilen unseres Ge- bietes eine selten vorkommende Pflanze darstellt.

Auf Tafel I sehen wir Atropa Belladonna L. an den steilen Abhangen des Zlota-Berges wachsend, wo sie zusammen mit Rubus Idaeus L., R. caesius L. und R. glandulosus Bell, den Unterwuchs des Tannenwaldes bildet. Die am Grunde bereits blattlosen Stengel dieser Pflanze sind am deutlichsten auf der rechten Seite der Abbildung zu bemerken, obgleich auch auf der linken Seite derselben sehr scharf ein vereinzeltes Esemplar un- terschieden werden kann, welches am Fusse des steilen Abhanges steht, der mit Evonymus europaea L., E. ver- rucosa Scop. und Corylus Avellana L. dicht bewachsen ist. Die hier ungewOhnlich Uppige Pflanzendecke besteht aus Petasites officinalis Moench, Cirsium oleraceum Scop., Geranium pratense L., Circaea lutetiana L., Clinopo- dium vulgare L., Galeopsis pubescens Bess., welche begleitet werden von hie und da zerstreut auftretenden Ezemplaren von Verbascum orientale M. B. (zum ersten Małe aufgefunden von S. Ganieschyn am Zamkowa- Berge im Jahre 1907), ferner von Campanula Trachelium L., Cardamine impatiens L. und Platanthera bifolia Rchb., welch letztere Pflanze sich mit Vorliebe im Schatten der sie hoch liberragenden Sprossen von Senecio nemorensis L. versteckt. Von den Standorten der Atropa Belladonna L. innerhalb der Grenzen des KOnigreichs Polen citirt Rostafiński •) die folgenden: Łyse-Berge, Ojców, Grodzisko und Pieskowa Skala.

*) J. Rostafiński, 1. c., p. 42.

(4 )

\

—

c3 3 cS

N

N ©

O bfl

© s

GO

O

Oh

GO eC

© śs

•—■" o

*© o

U O

W o

© oQ

'GO a

O •«3 c ■ / O

c PS

*G0 o

u. o

t h o N >»

CS 'O

Cm

o N

-c ©

c3

-«-> O GO

© >»

.© *S

O .2 C- eS 2 GO C fe O t-0

cS cr C c .2 o ‘3 TS 3 c3

*■* >

® 03 >» U

03 'O

Oh

bl O •w-»

Cm

©

■+-» -*- O

S J

>»

c

'GO

©

>»

N © O

W e d łu g f o to g ra fi i R. C h o le w iń sk ie g o , z d ję te j w d n iu 2 4 li p c a 1 9 1 2 r. W y d a n ie z z a p o m o g i K a sy im ie n ia J. M ia n o w sk ie g o .

Obrazy roślinności Królestwa Polskiego. Zeszyt VI. Z. W

. Roślinność Ojcowa. Tablica n .

Tablica 11.

Naparstnica żółta (Digitalis ambigua Murr.)

n a świeżej porębie w wąwozie Jam ki.

(Według fotografii R. C holewińskiego , zdjętej w dniu 25 lipca 1912 r.)

Chociaż Naparstnica żółta ( D i g i t a l i s a m b i g u a M u rr.) spotyka się na- ogół dość często w Ojcowie nawet w cienistych miejscach stoków skalnych, po­

krytych lasami mieszanymi, to jednak rzadko kiedy tworzy ona tak piękne stany x), jak np. ten, który widać na tabl. II. Na świeżej tej porębie, ku wschodowi zwró­

conej, Naparstnicy żółtej towarzyszy też i Pokrzyk leśny ( A t r o p a B e l l a d o n n a L.), otoczony rzeszami Trędownika pospolitego ( S c r o f u l a r i a n o d o s a L.) i Po- ziewnika miękkowłosego ( G a l e o p s i s p u b e s c e n s B ess.). A wśród nich roją się Dziurawce pospolite ( H y p e r i c u m p e r f o r a t u m L.), Dziurawiec omszony (H y p e- r i c u m h ir s u t u m L .) , Dziurawiec górski ( H y p e r ic u m m o n ta n u m L.), Wierz- bówka górska ( E p ilo b iu m m o n ta n u m L.), Wierzbówka wązkolistna (E p i 1 o b i u m a n g u s t i f o l i u m L.), Świetlik czerwony ( E u p h r a s i a O d o n t i t e s L.), Przetacznik macierzankowy (V e r o n i c a s e r p y l l i f o l i a L.), gęsto bardzo przeplatane Wyką zaroślową ( V ic ia d u m e t o r u m L.), Wyką leśną (V i c i a s i 1 v a t i c a L.) i Wyką ptasią (V i c i a C r a c c a L.). Do częstych również elementów szaty porębowej na­

leżą: Szczodrzenica główkowa ( C y t is u s c a p i t a t u s Ja c q .), która u nas osięga granicę północną swego rozsiedlenia 2), Czyściec leśny ( S t a c h y s s i l v a t i c a L.), Poziewnik drobnokwiatowy ( G a l e o p s i s T e t r a h i t L.), Storzyszek pospolity (C1 i- n o p o d iu m v u l g a r e L . ) i Niezapominajka pośrednia ( M y o s o tis i n t e r m e d i a L in k ) wraz z szeregiem Traw, wśród których przeważają łany w pas i wyżej sięgającej Kostrzewy olbrzymiej ( F e s t u c a g i g a n t e a V i 11.) wraz z Kostrzewą owczą ( F e s t u c a o v i n a L.), Kostrzewą leśną ( F e s t u c a s i l v a t i c a V il 1.), Ko­

strzewą wyniosłą ( F e s t u c a e l a t i o r L.), Perłówką zwisłą (M e lic a n u t a n s L.), Perłówką urzęsioną ( M e lic a c i l i a t a L.) i Mietlicą pospolitą ( A g r o s t i s v u 1 g a- r i s W ith .). Ponad ten gąszcz zbity, kryjący młode Jodły (A b ie s a l b a M il 1.), strzelają w górę pędy Maliny właściwej ( R u b u s I d a e u s L.), Maliny czarnoja- godowej ( R u b u s f r u t i c o s u s L.), Brzozy pospolitej (Be t u l a a l b a L.) i Topoli

drżącej ( P o p u lu s t r e m u l a L.).

Według Rostafińskiego 3) i całego szeregu flory stów, których prace podaję w odsyłaczach, Naparstnicę, żółtą notowano w granicach Królestwa Polskiego prócz

*) Antoni Rehman w pracy p. t. »Roślinna szata ziem polskich« (Encyklopedya Polska, t. I, dział I i II) stosuje do tego rodzaju gromadnych wystąpień okazów tej samej rośliny nazwę »skupienie«.

*) M. Raciborski: »Drzewa, krzewy i rośliny na ziemiach polskich« (Encyklopedya Dolska, t. I, dział I i n, p. 353).

’) L. c., p. 47.

(5)

Obrazy roślinności Królestwa Polskiego. Zeszyt VI.

Roślinność Ojcowa. Tablica n .

Ojcowa między Grablinem i Helenowem pod Koninem, w okolicach T u rk a l), koło Szczuczyna, Zambrowa, Łomży, M ławy2 * ), Ł ukow as), Solca4), w Opoczyń- skiem 5), w Łęku pod Sąchocinem, koło Lublina, w Pieskowej Skale, w Słupi Nadbrzeżnej6), w Płockiem 7), pod Siewierzem 8), koło K ielc9), w gub. Siedleckiej10 * ), w Dąbrowie pod Będzinem, w Olsztynie, Złotym Potoku lł), koło Sejn 12) i w kilku innych jeszcze miejscowościach 13). Naparstnica żóita występuje też często i w środ­

kowej Rosyi, nie przekraczając jednak Wołgi, spotyka się wzdłuż Uralu, na Kau­

kazie i w zachodniej Syberyi. Zasiąg jej zaś zachodni obejmuje Niemcy, Belgię, Francyę, Szwajcaryę, południowe Włochy, Austryę, Bułgaryę i Turcyę u).

x) K. Drymmer: »Sprawozd. z wycieczki botanicznej etc.«, Pam. Fizyogr., t. XI, 1891.

2) Wł. Majchrowski: »Sprawozd. z wycieczki botanicznej do pow. Ciechanowskiego i Mławskiego etc.*, Pam. Fizyogr., t. V, 1885.

s) K. Łapczyński: »O Łukowskiem płaskowzgórzu etc.*, Pam. Fizyogr., t. I, 1881.

*) K. Łapczyński: »Ze Strzemieszyc do Solca*, Pam. Fizyogr., t. II, 1882.

6) A. Ejsmond: »Sprawozdanie z wycieczki botanicznej odbytej w Opoczyńskie etc.*, Pam. Fizyogr., t. V, 1885.

6) M. Hempel: »Spis roślin jawnokwiatowych dziko rosnących w Słupi Nadbrze­

żnej (gub. Radomskiej)*, Pam. Fizyogr., t. V, 1885.

7) A. Ejsmond: »Spis roślin skrytokwiat. naczyniowych i jawnokwiatowych etc.*, Pam. Fizyogr., t. VII, 1887.

8) K. Łapczyński: »Roślinność kilku miejscowości krajowych*, Pam. Fizyogr., t. Vni, 1888.

9) K. Drymmer: »Rośliny najbliższych okolic Kielc*, Pam. Fizyogr., t. X, 1890.

10) F. Kwieciński: »Spis roślin skrytokwiatowych naczyniowych i jawnokwiato­

wych etc.*, Pam. Fizyogr., t. X, 1890.

n) F. Karo: »Flora okolic Częstochowy*, Pam. Fizyogr., t. I, 1881.

lł) Dr. J. Rostafiński: »Spis roślin, znalezionych przez prof. Stanisława Cyrynę Dogiela etc.*, Pam. Fizyogr., t. V, 1885.

1#) Patrz prace: B. Eichlera (> Wykaz wątrobowców, znalezionych w okolicach Mię­

dzyrzeca*, Pam. Fizyogr., t. XI, 1891), F. Błońskiego (»Przyczynek do flory... kilkunastu okolic kraju*, Pam. Fizyogr., t. XH, 1892), K Drymmera (>Sprawozdanie z wycieczki bo­

tanicznej etc.*, Pam. Fizyogr., t. XIV, 1896), F. Kwiecińskiego (»Roślinność gminy Hańsk«(

Pam. Fizyogr., t. XIV, 1896), K. Łapczyńskiego (>Spis rzadszych roślin krajowych etc.*, Pam. Fizyogr., t. II, 1882) i M. Hempel (»Spis roślin jawnokwiatowych rosnących w Te­

resinie*, Pam. Fizyogr., t. V, 1885).

M) I. Schmalhausen, 1. c., t. II, p. 269.

(6)

Yegetationsbilder aus dem KOnigreich Polen. Heft VI.

Flora von Ojców. Tafel H.

Tcifel II.

Digitalis ambigua Murr.

an frischen H olzschlagen in der Schlacht „ Jam k i44.

(Nach photographischer Aufnahme von R. C

am 25. Juli 1912.)

Obgleich Digitalis ambigua Murr. in Ojców ziemlich haufig vorkommt, so finden wir diese Pflanze trotzdem selten in solchen prachtvollen Bestanden, wie der auf Tafel II abgebildete.

Auf den nach Osten zugekehrten frischen Waldschlagen wird Digitalis ambigua Murr. auch von Atropa Belladonna L. begleitet, welch letztere von dichten Scharen von Scrofularia nodosa L., Galeopsis pubescens Bess., Hypericum perforatum L., H. hirsutum L., H. montanum L., Epilobium montanum L., E. angustifolium L., Euphrasia Odontites L., Veronica serpyllifolia L. umgeben wird, zwischen welchen sich Vicia dumetorum L., V.

silvatica L. und V. Cracca L. hindurchwinden.

Zu den haufig auftretenden Elementen der Pflanzendecke der Holzschlage gehbrt auch Cytisus capitatus Jacq. (welcher im KOnigreich Polen seine nOrdliche Verbreitungsgrenze erreicht) >), Stachys silvatica L., Galeopsis Tetrahit L., Clinopodium vulgare L., Myosotis intermedia Link zusammen mit verschiedenen Gramineen, unter denen die Hauptstelle Festuca gigantea Vill. mit ihren dichten, hohen Btlschen in Begleitung von F. ovina L., F. silvatica Vill., F. elatior L., Melica nutans L., M. ciliata L. und Agrostis vulgaris With. einnimmt.

Ueber diesen dichten Pflanzenteppich, in welchem jungę Ezemplare von Abies alba Mili. versteckt sind, ragen die Sprossen von Rubus Idaeus L., R. fruticosus L., Betula alba L. und Populus tremula L. empor.

Nach Rostafiński1 * * ) und vielen anderen polnischen Floristen wurde Digitalis ambigua Murr. innerhalb der Grenzen des KOnigreiches Polen ausser in der Umgebung von Ojców noch an folgenden Standorten gefun- den: zwischen Grablin und Helenowo bei Konin, in der Umgebung von Turek’), bei Szczuczyn, Zambrów, Łomża, Mława4), Łuków5 6 * ), Solec5), im Opoczno-Gebiete’), in Łęk bei Sąchocin, bei Lublin, in Pieskowa Skała, in Słu­

pia Nadbrzeżna8), im Gebiete von Płock9), bei Siewierz10), bei Kielce11 * * ), im Gouvemement Siedlce11), in Dą­

browa bei Będzin, bei Olsztyn, bei Złoty-Potokls), in der Umgebung von Sejny14) und an einigen anderen Stand­

orten 15).

*) Siehe M. Raciborski: » Drzewa, krzewy i rośliny na ziemiach polskich*, Encyklopedya Polska, Bd. I, T. I u. H, p. 353.

’) L. c., p. 47.

s) K. Drymmer: »Sprawozdanie z wycieczki botanicznej etc.«, Pam. Fizyogr., Bd. XI, 1891.

4) Wł. Majchrowski: .Sprawozdanie z wycieczki botanicznej do pow. Ciechanowskiego i Mławskiego etc.*, Pam. Fizyogr., Bd. V, 1885.

5) K. Łapczyóski: .O Łukowskiem płaskowzgórzu etc.*, Pam. Fizyogr., Bd. I, 1881.

6) K. Łapczyóski: »Ze Strzemieszyc do Solca*, Pam. Fizyogr., Bd. II, 1882.

’) A. Ejsmond: »Sprawozdanie z wycieczki botanicznej odbytej w Opoczyńskie etc.*, Pam. Fizyogr., Bd.

V, 1885.

8) M. Hempel: .Spis roślin jawnokwiatowych dziko rosnących w Słupi Nadbrzeżnej (gub. Radomskiej)*, Pam. Fizyogr., Bd. V, 1885.

°) E. Ejsmond: >Spis roślin skrytokwiatowych naczyniowych i jawnokwiatowych etc.*, Pam. Fizyogr,, Bd. VII, 1887.

10) K. Łapczyński: .Roślinność kilku miejscowości krajowych*, Pam. Fizyogr., Bd. VHI, 1888.

**) K. Drymmer: .Rośliny najbliższych okolic Kielc*, Pam. Fizyogr., Bd. X, 1890.

ls) F. Kwieciński: .Spis roślin skrytokwiatowych naczyniowych i jawnokwiatowych etc.*, Pam. Fizyogr., Bd. X, 1890.

15) F. Karo: .Flora okolic Częstochowy*, Pam. Fizyogr., Bd. I, 1881.

14) J. Rostafiński: »Spis roślin, znalezionych przez prof. Stanisława Cyrynę Dogiela etc.*. Pam. Fizyogr., Bd. V, 1885.

15) Siehe die Angaben von: B. Eichler (.Wykaz wątrobowców, znalezionych w okolicach Międzyrzeca*, Pam. Fizyogr., Bd. XI, 1891), F. Błoński (»Przyczynek do flory... kilkunastu okolic kraju*, Pam. Fizyogr., Bd.

Xn, 1892), K. Drymmer (.Sprawozdanie z wycieczki botanicznej etc.*, Pam. Fizyogr., Bd. XIV, 1896), F. Kwie­

ciński (.Roślinność gminy Hańsk*, Pam. Fizyogr., Bd. XTV, 1896), K. Łapczyński (.Spis rzadszych roślin krajo­

wych etc.*, Pam. Fizyogr., Bd. II, 1882), M. Hempel (.Spis roślin jawnokwiatowych rosnących w Teresinie*, Pam. Fizyogr., Bd. V, 1885).

(7 )

(8)

cSO

3

WN

® N

6 t r

©

o X

W ó y c ic k i. R o śl in n o ść Ojc ow a.

a

.2

ź

CS-

b

£

. 2 3

©*Ł_

O a

£ 'X cS C

Sm

□

cS 3

•RMbJD

rO

c cS co

5

cS

■m—

•O

•N cS c f l

•*a GO

■—

cS 0 i 0 Z

o N

Reprod. J. B. ObemetterawMonachium.

Ol orH eao Q«

3 O

*3 kc

* .2

fe £

•S* o -R- O

©• eC

N

ko 03

© —

•- a

•g .2 s a

£ —

© ►*

CS ko o

S 3

* 2 U A kf g O N

©

= § 22 na na

© >%

Es > -

1

Lub linie

Obrazy roślinności Królestwa Polskiego. Zeszyt VI.

Roślinność Ojcowa. Tablica HI.

Tablica III.

Dziurawiec górski (Hypericum montanum L.)

na zboczu Zfotej góry w dolinie Sąspowskiej.

(Według fotografii R. C holewińskiego , zdjętej w dniu 25 lipca 1912 r.)

Dziurawiec górski ( H y p e r ic u m m o n ta n u m L.) występuje po lasach Ojcowa najczęściej w pojedynkę, rzadko kiedy w gęstszem skupieniu, którego przykładem tablica III. Jego wyniosłe o długich międzywęźlach pędy znajdują pożądane dla siebie zaciszne schronisko w głębi zatok, okolonych zwartą ścianą Malin właściwych ( R u b u s I d a e u s L.) i Malin gruczołowatych ( R u b u s g 1 a n- d u l o s u s B e l 1.), wśród których wysoko w górę wznosi swe kwiatostany Starzec gajowy ( S e n e c io n e m o r e n s i s L.) i ponad zwykłą miarę wyrastający tutaj Ostrożeń warzywny ( C ir s iu m o l e r a c e u m Scop.). Na runo, rozesłane u stóp Dziurawca górskiego i Malin, składają się: Lepiężnik pospolity ( P e t a s i t e s o ffi- c i n a l i s M o e n ch ), Gajowiec żółty ( G a le o b d o lo n l u t e u m H uds.), Jastrzębiec leśny ( H i e r a c i u m s i l v a t i c u m Sm.), Niecierpek pospolity ( I m p a t i e n s N o li t a n g e r e L.), Tojeśc rozesłana ( L y s i m a c h i a N u m m u l a r i a L.), ukryta w gę­

stym cieniu Kosmatki białawej ( L u z u la n e m o r o s a E. Mey.), Perłówki jedno­

stronnej (M e lic a n u t a n s L.), Jasnoty plamistej (L a m iu m m a c u l a t u m L.), Sa­

łaty murowej ( L a c t u c a m u r a l i s L ess.) i innych mieszkańców* 4 * 6 7 lasów7 miesza­

nych Ojcowa.

Zasiąg Dziurawca górskiego obejmuje całą prawie Europę zachodnią, połu­

dniowo-zachodnie posiadłości Rosyi aż do Finlandyi, Azyę Mniejszą i prowincye Zakaukaskie *).

W granicach Królestwa Polskiego według Rostafińskiego 2) Dziurawiec gór­

ski występuje rzadko po lasach, zaroślach i skalach.

Ze znanych do 1873 roku stanowisk Dziurawca górskiego rzeczony autor wymienia następujące: Smardzewo pod Płońskiem, Długa Łąka pod Roninem, Kalisz, Kielce, Radom, Ojców, Kazimierz, Puławy, Lublin, Zamość, Warszawra (np. Babice i Zacisze). W nowszych czasach notowano Dziurawiec górski w Ol­

sztynie, na Krzyżowej górze, w Złotym Potokus), w okolicach Międzyrzeca *), w Ryżkowskim lesie na Łukowskiem płaskow7zgórzu 5), pod Ciechanowem B), w Opo- czyńskiem ’), w Słupi Nadbrzeżnej w Opatow7skiem 8 9 ), w Hrubieszowskiem '•'), w7 Su-

’) I. Schmalhausen, 1. c., t. I, p. 171.

*) L. c., p. 91.

s) F. Karo: »Flora okolic Częstochowy*, Pam. Fizyogr., t. I, 1881.

4) B. Eichler: »Spis roślin jawnoplciowych, rosnących w okolicach Międzyrzeca*, Pam. Fizyogr., t. III, 1883.

6) K. Łapczyński: »O Łukowskiem plaskowzgórzu etc.*, Pam. Fizyogr., t. I, 1881.

6) Wł. Majchrowski: »Sprawozdanie z wycieczki botanicznej etc.*, Pam. Fizyogr., t. V, 1885.

’) A. Ejsmond: »Sprawozd. z wycieczki botanicznej etc.«, Pam. Fizyogr., t. V, 1885.

8) M. Hempel: »Spis roślin jawnokwiatowych etc.*, Pam. Fizyogr., t. V, 1885.

9) M. Hempel: »Spis rzadszych roślin jawnokwiat. etc.*, Pam. Fizyogr., t. V, 1885.

(9)

Vegetationsbilder aus dem Kónigreich Polen. Heft VI.

Flora von Ojców. Tafel III.

walskiem ł), Płockiem * 2), pod Brwinowem 3), w Kielcach na Karczówce, na górach Dymińskich4), w Kaliskiem 5), pod W arszaw ą6) i w powiecie Włodawskim 7).

4) K. Drymmer: »Sprawozd. z wycieczki botanicznej etc.«, Pam. Fizyogr., t. Vlf, 1887.

’) A. Ejsmond: »Spis roślin etc.«, Pam. Fizyogr., t. VII, 1887.

8) K. Łapczyński: » Roślinność kilku miejscowości kraj.*, Pam. Fizyogr., t. V1H, 1888.

*) K. Drymmer: » Rośliny najbliższych okolic Kielc*, Pam. Fizyogr., t. X, 1890.

5) K. Drymmer: »Sprawozdanie z wycieczki botanicznej etc.«, Pam. Fizyogr., t. XI, 1891, i t. XIII, 1895.

®) F. Błoński: ^Przyczynek do flory jawnokwiatowej etc.«, Pam. Fizyogr., t. XII, 1892.

’) F. Kwieciński: » Roślinność gminy Hańsk etc.«, Pam. Fizyogr., t. XIV, 1896.

Tafel 111.

Hypericum montanum L.

auf den A bhangen des Z łota ^Berges im Sąspow ska^Thale.

(Nach photographischer Aufnahme von R. C

am 25. Juli 1912.)

Hypericum montanum L. tritt in den Waldern von Ojców meist nur in vereinzelten Exemplaren auf, seltener in kleinen BestSnden (siehe Tafel III).

Seine hohen, mit langen Internodien versehenen Stengel finden hier einen erwllnschten Zufluchtsort unter den lebenden Schutzwanden von Rubus Idaeus L. und Rubus glandulosus Bell., zwischen denen sich hoch- aufstrebende Ezemplare von Senecio nemorensis L. und Uber die normale Grósse hinauswachsende Exemplare von Cirsium oleraceum Scop. eingenistet haben.

Die sich am Fusse der ebengenannten Pflanzen ausbreitende Bodendecke besteht hauptsachlich aus Pe- tasites officinalis Moench, Galeobdolon luteum Huds., Hieracium silyaticum Sm., Impatiens Noli tangere L., Ly- simachia Nummularia L., welch letztere sich in einem Dickicht von Luzula nemorosa E. Mey., Melica nutans L., Lamium maculatum L., Lactuca muralis Less, und anderen Bewohnern der gemischten Walder von Ojców yersteckt.

Nach Rostafiński') tritt Hypericum montanum L. im Kónigreich Polen selten in GebUschen, Waldern und auf Felsen auf. Von den bis zum Jahre 1873 bekannt gewordenen Standorten von Hypericum montanum L.

citirt der ebengenannte Autor die folgenden: Smardzewo bei Płońsk, Długa Łąka bei Konin, Kalisz, Kielce, Ra­

dom, Ojców, Kazimierz, Puławy, Lublin, Zamość, Warschau (z. B. Babice und Zacisze).

In neuerer Zeit kommen hierzu noch die nachfolgend aufgeftthrten Standorte: Olsztyn, Krzyżowa-Berg, Złoty Potok *), die Umgebungen von Międzyrzec 3), Ryżkower-Wald4), Ciechanów 5), das Gebiet von Opoczno ’), Słupia Nadbrzeżna ’), das Gebiet von Hrubieszów8), Suwałki9), Płock 10 * * * ), Brwinów lł), Karczówka bei Kielce, die Dymiriskie-Berge ■’), das Gebiet von Kalisz >•), die Umgebung von Warschau 14) und der Kreis von Włodawa l5).

■) L. c., p. 91.

*) F. Karo: »Flora okolic Częstochowy*, Pam. Fizyogr., Bd. I, 1881.

•) B. Eichler: »Spis roślin jawnopłciowych, rosnących w okol. Międzyrzeca*, Pam. Fizyogr., Bd. III, 1883.

4) K. Łapczyński: »O Łukowskiem płaskowzgórzu etc.«, Pam. Fizyogr., Bd. I, 1881.

5) Wł. Majchrowski: »Sprawozdanie z wycieczki botanicznej etc.*, Pam. Fizyogr., Bd. V, 1885.

8) A. Ejsmond: »Sprawozdanie z wycieczki botanicznej etc.*, Pam. Fizyogr., Bd. V, 1885.

’) M. Hempel: »Spis roślin jawnokwiatowych etc.*, Pam. Pizyogr., Bd. V, 1885.

8) M. Hempel: »Spis rzadszych roślin jawnokwiatowych etc.*, Pam. Fizyogr., Bd. V, 1885.

9) K. Drymmer: >Sprawozdanie z wycieczki botanicznej etc.*, Pam. Fizyogr., Bd. VII, 1887.

10) A. Ejsmond: »Spis roślin etc.*, Pam. Fizyogr., Bd. VH, 1887.

u) K. Łapczyński: >Roślinność kilku miejscowości krajowych*, Pam. Fizyogr., Bd. VHI, 1888.

” ) K. Drymmer: »Rośliny najbliższych okolic Kielc*, Pam Fizyogr., Bd. X, 1890.

’•) K. Drymmer: >Sprawozd. z wycieczki botanicznej etc.*, Pam. Fizyogr., Bd. XI, 1891, u. Bd. XIII, 1895.

ł4) F. Błoński: » Przyczynek do flory jawnokwiatowej etc.*, Pam. Fizyogr., Bd. XII, 1892.

,s) F. Kwieciński: » Roślinność gminy Hańsk etc.*, Pam. Fizyogr., Bd. XIV, 1896.

( 1 0 )

I

I

O b ra zy ro ś lin n o ś c i K ró le s tw a P o ls k ie g o . Zeszyt VI.

Z. W ó y c i c k i . Roślinność Ojcowa.

Tablica III.

D z iu r a w i e c g ó r s k i (H y p e r ic u m m o n ta n u m L.) na zboczu Złotej góry w dolinie Sąspowskiej.

W edług fotografii R. Cholewińskiego, zdjętej w dniu 25 lipca 1912 r.

W ydanie z zapomogi Kasy imienia J. Mianowskiego.

w lvt> ii«i« *

Obrazy roślinności Królestwa Polskiego. Zeszyt VI. Z. W

. Roślinność Ojcowa. Tablica IV.

Tablica IV.

Rojnik latoroślisty (Sempervivum soboliferum Sims)

na skałach południowych stoków doliny Sąspowskiej.

(Według fotografii R. C holewińskiego , zdjętej w dniu 25 lipca 1912 r.)

Jedną z nader charakterystycznych cech szaty roślinnej Ojcowa stanowi obfitość Rojnika latoroślistego ( S e m p e r v i v u m s o b o l i f e r u m Sim s), który pod koniec lipca zaczyna bujnie kwitnąć. Na tablicy IV widać na szczycie niewielkiej skałki prócz gęsto rozsianych rozetek Rojnika latoroślistego kilka jego pędów, uwieńczonych kwiatostanami. Wznoszą się one ku górze ponad gęstszy lub rzad­

szy kobierzec Mchów różnych 1), owych cichych pracowników, którzy zawczasu przygotowali grunt pod siedliska Rojnika i jego towarzyszów. Wśród nich pierw­

sze miejsce zajmują: Rozchodnik ostry (S e d u m a c r e L.), Rozchodnik łagodny (Se- d u m s e x a n g u l a r e L . ) i kępki Kostrzewy owczej ( F e s t u c a o v in a L.). U pod­

stawy skały (tablica IV, plan pierwszy) i w jej szczelinach rozgościł się Ciemię­

żyk pospolity ( V i n c e t o x i c u m o f f i c i n a l e M o e n c h ) wraz z Rozchodnikiem płaskolistnym (S e d u m m a x im u m Sut.), w górze zaś na jej grzbiecie, pokrytym humusem, rozsiadły się wśród gąszczu Ciecioreczki pospolitej ( C o r o n i ll a v a r i a L.) prócz Ciemiężyka pospolitego i Rozchodnika płaskolistnego — Bodziszek śmierdzący ( G e r a n iu m R o b e r t i a n u m L.), Poziewnik drobnokwiatowy (G a 1 e o p s i s T e- t r a h i t L.), Poziewnik miękkowłosy ( G a le o p s i s p u b e s c e n s B ess.) i Gęsiówka piaskowa ( A r a b is a r e n o s a Scop.).

Dla Królestwa Polskiego Rostafiński2) prócz Ojcowa, Grodziska i Piesko­

wej Skały przytacza jeszcze następujące stanowiska Rojnika latoroślistego: Gocła- wice, Sochocin, Zawichost, Rajgród i Biłgoraj3). Poza tern notowano występowa­

nie rośliny tej w Olsztynie i Złotym Potoku 4), na Kadzielni koło Kielc 5 * ), w Chę­

cinach, Bobolicach, pod Skarżycami, w Ogrodzieńcu, Bentkowicach, BrodachG ), nad jeziorem w Mąkolnie, nad brzegami W arty pod Kołem 7), między Węgrowem a Jarty poram i8).

*) Wśród nich najczęściej występują: Neckera crispa (L.) Hedw., Fissidens adian- toides (L.) Hedw., F. incurvus Starkę i F. bryoides (L.) Hedw., Anomodon attenuatus Hu- ben, An. longifolius Bruch, Hypnum molluscum Hedw., H. incurvatum Schrad. i inne.

2) L. c., p. 106.

s) W Kobylanach znalazł go K. Łapczyński, podał go wszakże za Sempervivum tectorum L. Omyłkę sprostował Dr. A. Zalewski w »Rozbiorze prac dotyczących flory polskiej«, Lwów, 1896.

4) F. Karo: » Flora okolic Częstochowy*, Pam. Fizyogr., t. I, 1881.

5) K. Drymmer: »Rośliny najbliższych okolic Kielc*, Pam. Fizyogr., t. X, 1890.

®) F. Błoński: » Przyczynek do flory jawnokwiatowej etc.«, Pam. Fizyogr., t. XII, 1892.

7) K. Drymmer: »Sprawozd. z wycieczki botanicznej etc.«, Pam. Fizyogr., t. XIII, 1895.

8) K. Drymmer: »Sprawozd. z wycieczki botanicznej etc.«, Pam. Fizyogr., t. XIV, 1896.

( " )

Yegetationsbilder aus dem KOnigreich Polen. Heft VI.

Flora von Ojców. Tafel IV.

Zasiąg jego poza Królestwem obejmuje Prusy, Śląsk, Czechy, Austryę, Galicyę, Węgry, Serbię i centralne gubernie Rosyi europejskiej, w których trafia się on dość rzadko l * * ).

*) I. Schmalhausen, 1. c., t. I, p. 363.

Tafel IV.

Sempervivum soboliferum Sims

auf den Felsen der sudhcfien A bhange des Sąspow ska^Thales.

(Nach photographischer Aufnahme von R. C

am 25. Juli 1912.)

Eine der charakteristischesten EigentUmlichkeiten der Vegetationsdecke der Umgebung von Ojców stellt das massenhafte Auftreten von Sempervivum soboliferum Sims dar, welches gegen Ende Juli krSftig zu bltthen anfangt.

Auf Tafel IV sind auf dem Gipfel eines mdssig grossen Felsens ausser einer Colonie von nicht bltthen- den Exemplaren auch einige bllłhende Pflanzen dieser Species zu sehen. Die BlOthenstengel derselben erheben sich ttber dem mehr oder weniger dichten Moos-Teppiche, dessen Elemente *) das Substrat ftir Sempervivum so boliferum Sims und dessen Gefahrten bereits vorbereitet hatten.

Unter diesen letzteren nehmen die erste Stelle ein: Sedum acre L., S. sexangulare L. und Festuca ovina L. Am Fusse des Felsens (siehe Tafel IV, Vordergrund) und in den Spalten desselben haben sich angesiedelt:

Vincetoxicum officinale Moench zusammen mit Sedum maximum Sut.; der Gipfel des mit einer Humusschicht bedeckten Felsens ist ausser mit Vincetoxicum und Sedum noch mit Coronilla varia L., Geranium Robertianum L., Galeopsis Tetrahit L., Galeopsis pubescens Bess, und Arabis arenosa Scop. bewachsen.

Rostafiński *) citirt im KOnigreiche Polen, ausser Ojców, Grodzisko und Pieskowa Skala, noch die fol- genden Standorte ftir Sempervivum soboliferum Sims: Gocławice, Sochocin, Zawichost, Rajgród und Biłgoraj.

In neuerer Zeit kommen hierzu folgende Standorte: Olsztyn, Złoty Potok’), Kadzielnia bei Kielce4 * * ), Chęciny, Bobolice, Skarźyce, Ogrodzieniec, Bentkowice, Brody’), am See von Mąkolno, an den Ufem der Warta bei Koło®) und zwischen Węgrów und Jartypory7).

*) Hierzu gehOren unter anderen: Neckera crispa (L.) Hedw., Fissidens adiantoides (L.) Hedw., F. in- curvus Starkę, F. bryoides (L.) Hedw., Anomodon attenuatus Httben, A. longifolius Bruch, Hypnum molluscum Hedw., H. incuryatum Schrad. u. a.

•) L. c., p. 106.

’) F. Karo: » Flora okolic Częstochowy*, Pam. Fizyogr., Bd. I, 1881.

4) K. Drymmer: »Rośliny najbliższych okolic Kielc*, Pam. Fizyogr., Bd. X, 1890.

’) F. Błoński: »Przyczynek do flory jawnokwiatowej etc.*, Pam. Fizyogr., Bd., XH, 1892.

®) K. Drymmer: »Sprawozdanie z wycieczki botanicznej etc.*, Pam. Fizyogr., Bd. XIII, 1895.

’) K. Drymmer: »Sprawozdanie z wycieczki botanicznej etc.*, Pam. Fizyogr., Bd. XIV, 1896.

( 1 2 )

»

ł

I

'■ I

■

' • -ł i . •

i .

• '

■

*

O b razy ro ś lin n o ś c i K ró le s tw a P o ls k ie g o . Zeszyt VI.

Z. W óy c i e k i . Roślinność Ojcowa.

Tablica IV,

R o j n i k l a t o r o ś l i s t y ( S e r a p e r v i v u m s o b o l i f e r u m S im s) na skałach południowych stoków doliny Sąspowskiej.

W edług fotografii R. Cholewińskiego, zdjętej w dniu 25 lipca 1912 r.

W ydanie z zapomogi Kasy imienia J. Mianowskiego.

Yegetationsbilder aus dem Kónigreich Polen. Heft VI.

Flora von Ojców. Tafel V.

Tafel V.

Asplenium Trichomanes L.

auf den Felsen der sudlichen A bhange des Z łota z Ber ges.

(Nach photographischer Aufnahme von R. C

am 28. Mai 1911.)

Dieser immergrttne kosmopolitische Fani, dessen Verbreitungsgrenze mit derjenigen von Cystopteris fragilis Bemh. zusammenfalltl * * ), gehórt im sttdlichen Gebiete des KOnigreiches Polen nach Rostafiński ’) zu den allergewóhnlichsten Bewohnem von Felsspalten, Mauem und Baumwurzeln. Ausser den stldlichen Fundorten (Oj­

ców, Kielce, Częstochowa, Kazimierz, Parchatka bei Puławy)8) sind auch noch mehr nOrdliche bekannt4 * * ); Jastrzę­

bowski citirt sogar Parczew in Podlasie ais den allemOrdlichsten Standort bei uns fltr Asplenium Trichomanes L.

In der Umgebung von Ojców bedeckt Asplenium Trichomanes L. gewOhnlich alle mehr oder weniger im Schatten gelegenen Felsen (siehe Tafel V). Seine feinen gefiederten Wedel zeichnen sich deutlich ab auf dem den Untergrund bildenden, stellenweise unterbrochenen Moosteppiche, der aus Neckera crispa (L.) Hedw., Bar- tramia pomiformis (L.) Hedw. und verschiedenen Arten der Gattungen Fissidens, Anomodon und Hypnum gebil- det wird. Asplenium Trichomanes L. wird hier begleitet von Lactuca muralis Less., Galeobdolon luteum Huds., Campanula rotundifolia L., Melica ciliata L. und Festuca ovina L.

*) H. Christ: »Die Geographie der Farne*, Jena, 1910, p. 146.

*) J. Rostafiński: .Krytyczne zestawienie Paprotników Królestwa Polskiego*, Fam. Fizyogr., Bd. VI, 1886, p. 12.

’) Siehe auch die Angaben von F. Karo (.Flora okolic Częstochowy*, Pam. Fizyogr., Bd. I, 1881), K.

Drymmer (.Rośliny najbliższych okolic Kielc*, Pam. Fizyogr., Bd. X, 1890) und F. Błoński (.Przyczynek do flory jawnokwiatowej etc.*, Pam. Fizyogr., Bd. XH, 1892).

4) Siehe B. Eichler: .Wykaz wątrobowców etc.*, Pam. Fizyogr., Bd. XI, 1891, und A. Zalewski: .Spra­

wozdanie z poszukiwań roślinoznawczych etc.*, Wszechświat, 1890, p. 108 —109.

( h )

Obrazy roślinności Królestwa Polskiego. Zeszyt VI. Z. W

. Roślinność Ojcowa. Tablica V.

Tablica V.

Zanokcica brunatna (Asplenium Trichomanes L.)

na skałach południowego zbocza Złotej góry.

(Według fotografii R. C holewińskiego , zdjętej w dniu 28 maja 1911 r.)

Typowo kosmopolityczna, wiecznie zielona ta paproć, której granice za­

sięgu są prawie identyczne z granicami rozpowszechnienia Paprotnicy kruchej (Cy- s t o p t e r i s f r a g i l i s B e r n h .) 1), należy w południowych okolicach Królestwa Polskiego do »pospolitych«, jak mówi Rostafiński2), »mieszkańców szpar skalnych, murów i korzeni drzew«. Prócz stanowisk jej południowych, jak Ojców7, Kielce, Częstochowa, Kazimierz, Parchatka pod Puławami3), znane są jej stanowiska i wy­

żej ku północy wysunięte4 * * ), a Jastrzębowski znajdował ją nawet w Parczewie na Podlasiu; jest to najdalej na północ położone znane nam miejsce jej występowa­

nia. W Ojcowie Zanokcica brunatna ( A s p le n iu m T r i c h o m a n e s L.) obficie porasta wszystkie skały mniej lub więcej ocienione, a ilustracyą tego tablica V.

Tej drobne pierzaste listowia wyraźnie zarysowują się na tle nastroszo­

nego, miejscami przerywanego kobierca Mchów (złożonego w przeważnej mierze z N e c k e r a c r i s p a [L.j H edw ., B a r t r a m i a p o m i f o r m i s [L.j H e d w . i ró­

żnych gatunków rodzaju F i s s i d e n s , A n o m o d o n i H y p n u m ), na którym Zanokcicy brunatnej towarzyszy Sałata murowa ( L a c t u c a m u r a l i s Less.), Ga- jowiec żółty ( G a le o b d o l o n l u t e u m H uds.), Dzwonki okrągłolistne (C am p a- n u l a r o t u n d i f o l i a L.), wreszcie kępki Perłówki urzęsionej (M e lic a c i l i a t a L.) i Kostrzewy owczej ( F e s t u c a o v i n a L.).

*) H. Christ: »Die Geographie der Farne«, Jena, 1910, p. 146.

’) J. Rostafiński: »Krytyczne zestawienie Paprotników Król. Polskiego«, Pam. Fi- zyogr., t. VI, 1886, p. 12.

*) Patrz również prace: F. Karo (»Flora okolic Częstochowy®, Pam. Fizyogr., t. I, 1881), K. Drymmera (»Rośliny najbliższych okolic Kielc®, Pam. Fizyogr., t. X, 1890) i F.

Błońskiego (>Przyczynek do flory jawnokwiatowej etc.®, Pam. Fizyogr., t. XII, 1892).

4) B. Eichler znalazł ją w okolicach Międzyrzeca (»Wykaz wątrobowców znalezio­

nych w okolicach Międzyrzeca®, Pam. Fizyogr., t. XI, 1891), Dr. A. Zalewski zaś w wiel­

kich okazach w ziemi Dobrzyńskiej (»Sprawozdanie z poszukiwań roślinoznawczych w ziemi Dobrzyńskiej w r. 1889®, Wszechświat, 1890, p. 108—109).

(13)

>

cS

O 3

r-

>

-4-S >»

'A Z.

CS3

O tr

© s

OD O

Oh

cS

£

i. W ó y c ie k i. R o śl in n o ść Ojc ow a.

O

-<-<

cS

^5co

cS C

GO

© c

r

u o

g

•FH s c

© Q«

GO

<

c«

0 cS

&

-Q cS O O O 0 CS N

O ES3

cS SJ

U O

CS3

O 5UD

©

£

. 2

*3

-o 3 i-M O

©,

W e d łu g fo to g ra fi i R . C h o le w iń sk ie g o , z d ję te j w d n iu 2 8 m a ja 1 9 1 1 r.

W y d a n ie z z a p o m o g i K a sy imie Dia J. M ia n o w sk ie g o .

Obrazy roślinności Królestwa Polskiego. Zeszyt VI. Z. W

. Roślinność Ojcowa. Tabl. VI.

Tablica VI.

Jarzmianka większa (Astrantia major L.)

na skraju lasu mieszanego w dolinie Sąspowskiej.

(Według fotografii R. C holewińskiego , zdjętej w dniu 30 lipca 1912 r.)

Jarzmianka większa ( A s t r a n t i a m a j o r L.), nie notowana na północy, rzadko spotykana w środkowych częściach Królestwa Polskiego, szeroko jest roz­

powszechniona na jego południu, gdzie występuje po cienistych wilgotnych lasach, zaroślach i łączkach lub polanach leśnych x). W Ojcowie najczęściej spotyka się ją wzdłuż brzegów Prądnika i Sąspówki.

Piękny gęsty stan Jarzmianki większej, który widzimy na pierwszym pla­

nie tablicy VI, został zdjęty właśnie przy ujściu Sąspówki, w miejscu, gdzie wy­

żej płynące jej ramię wązkiem korytem podmywa u podstawy góry Chełmowej brzegi gęstego lasu mieszanego. Skraj jego zajęły przeważnie Jodły (A b i e s a 1 b a Mi 11.), podszyte gęsto Malinami [Maliną właściwą ( R u b u s I d a e u s L.), Maliną gruczołowatą ( R u b u s g l a n d u l o s u s B ell.) i Maliną modrojagodową ( R u b u s c a e s i u s L.)j, Leszczyną pospolitą ( C o r y l u s A v e l l a n a L.), Trzmieliną pospolitą ( E v o n y m u s e u r o p a e a L.) i Trzmieliną brodawkowatą ( E v o n y m u s v e r r u - c o s a Scop.).

Z pod liści Jarzmianki większej wysuwa gdzieniegdzie (lewa strona tablicy VI) swe liście Knieć błotna ( C a lt h a p a l u s t r i s L.), świadcząca o podmokłej glebie, i drobnolistny — rozesłany również przed stanem Jarzmianki większej — Przywrotnik pospolity ( A l c h e m i l l a v u l g a r i s L.).

Zasiąg Jarzmianki większej obejmuje na zachodzie góry środkowej Europy;

na wschodzie gubernię Grodzieńską, Wołyńską i północ Podolskiej2).

ł) Według Rostafińskiego (1. c., p. 109) spis stanowisk Jarzmianki większej przed­

stawia się w sposób następujący: Gąbin, Długa Łąka pod Koninem, okolice Warszawy (Bielany i Ząbki), Radom, Puławy, Łuków, Lublin, Ojców, Grodzisko etc. Z prac później­

szych stanowiska jej przytaczają: F. Karo dla góry Krzyżowej pod Częstochową (»Flora okolic Częstochowy*, Pam. Fizyogr., t. I, 1881), B. Eichler dla okolic Międzyrzeca (»Spis roślin jawnopłciowych etc.«, Pam. Fizyogr., t. III, 1883), A. Ejsmond dla Mroczkowa, Bru­

dzewie, Sulejowa i Rozwad (»Sprawozdanie z wycieczki botanicznej etc.«, Pam. Fizyogr., t. V, 1885), K. Drymmer dla Skęczniewa, Małkowa, Podłęźyc, Rozdziałek i Lipin w Kali- skiem (»Sprawozdanie z wycieczki botanicznej etc.«, Pam. Fizyogr., t. XI, 1891, »Sprawo- zdanie z wycieczki botanicznej etc.«, Pam. Fizyogr., t. XIII, 1895) i Jartypor w pow. Wę­

growskim (»Sprawozdanie z wycieczki botanicznej etc.«, Pam. Fizyogr., t. XIV, 1896), F.

Kwieciński dla Wojciechowa w pow. Włodawskim (»Roślinność gminy Hańsk*, Pam. Fi­

zyogr., t. XIV, 1896), wreszcie F. Błoński dla całego szeregu miejscowości z różnych oko­

lic centralnej i południowej części Królestwa (»Przyczynek do flory jawnokwiatowej etc.«, Pam. Fizyogr., t. XII, 1892).

*) I. Schmalhausen, 1. c., t. I, p. 385.

(15)

Vegetationsbilder aus dem KOnigreich Polen. Heft VI. Z. W

. Flora von Ojców. Tafel VI.

Tafel VI.

Astrantia major L.

am R ande des gemischten W aldes im Sąspow ska-T hale.

(Nach photographischer Aufnahme von R. C

am 30. Juli 1912.)

Astrantia major L., welche im nórdlichen Teile des KOnigreiches Polen tiberhaupt nicht vorkommt und auch in seinen centralen Teilen hóchst selten zu finden ist, hat dagegen im Stlden ein weites Verbreitungs- gebiet»), wo sie mit Vorliebe in schattigen, etwas feuchten Waldern, Gebtlschen und Waldwiesen gedeiht. In Ojców kommt sie am haufigsten lftngs den Ufern der FlUsse Prądnik und Sąspówka vor.

Der ausgezeichnete, dichte Bestand von Astrantia major L., wie er auf Tafel VI abgebildet ist, wurde gerade an der Mttndung des Sąspówka-Flusses aufgenommen, und zwar an der Stelle, wo der hóher gelegene Arm desselben den Saum des gemischten Waldes am Fusse des Chelmowa-Berges umsptilt. An der Grenze die- ses Waldes wttchst fast ausschliesslich Abies alba Mili., mit einem Unterwuchs von Rubus Idaeus L„ R. glandu- losus Bell., R. caesius L., Corylus Avellana L., Evonymus europaea L. und E. verrucosa Scop.

Aus dem Blattwerk von Astrantia major L. schaut hier und dort Caltha palustris L. hervor (siehe linkę Seite auf Tafel VI), sowie die kleinblattrigen, vor der Astrantia major L. wachsenden Exemplare von Al- chemilla vulgaris L.

*) J. Rostafiński: »Prodromus Florae Polonicae«, F. Karo: »Flora okolic Częstochowy* (Pam. Fizyogr., Bd. I, 1881), B. Eichler: »Spis roślin jawnoplciowych etc.« (Pam. Fizyogr., Bd. IU, 1883), A. Ejsmond: •Sprawo­

zdanie z wycieczki botanicznej etc.«(»Pam. Fizyogr., Bd. V, 1885), K. Drymmer: »Sprawozdanie z wycieczki bo­

tanicznej etc.« (Pam. Fizyogr., Bd. XI, 1891, Bd. XIII, 1895, und Bd. XIV, 1896), F. Kwieciński: ^Roślinność gminy Hańsk* (Pam. Fizyogr., Bd. XIV, 1896) und F. Błoński: »Przyczynek do flory jawnokwiatowej etc.« (Pam.

Fizyogr., Bd. XII, 1892).

(l6)

»

O b ra z y ro ś li n n o ś c i K ró le s tw a P o ls k ie g o . Z e sz y t V I. T a b li c a V I Z . W ó y c ie k i. R o śl in n o ść Ojcowa.

O c © 3 N

30

©

3

30 es

3

-h-

30

c3

u O

a cS

cS

c3 0Q

eS

H 30 4 4

<3>

cS

c cS

SJ

eS

.2 2

30

b o o,

30

CSJ 70 .2 ’S -3 o

£

W e d łu g fo to g ra fi i R. C h o le w iń sk ie g o , z d ję te j w d n iu 3 0 li p c a 1 9 1 2 r. W y d a n ie z z a p o m o g i K a sy im ie n ia J . M ia n o w sk ie g o .

w L ublinie

Obrazy roślinności Królestwa Polskiego. Zeszyt VI. Z. W

. Roślinność Ojcowa. Tablica VU.

Tablica VII.

Skalnica gronkową (Saxifraga Aizoon Jacq.)

na skałach w dolinie B entkow skiej.

(Według fotografii R. C holewińskiego , zdjętej w dniu 31 lipca 1912 r.)

Skalnicy tej znamy w obrębie Królestwa Polskiego tylko dwa stanowiska.

Są zaś niemi primo — skały Olsztyna (na których znalazł ją po raz pierwszy Jastrzębowski, a następnie Wiślicki i Karo), secundo — Ojców * *). Napróżno jednak szukalibyśmy jej^w dolinie Ojcowskiej, gdzie zbierał ją w roku 1867 F. Karo;

Skały w dolinie Bentkowskiej, na których rośnie Saxifraga Aizoon Jacq.

Widok z nad Nietoperzowej groty na dolinę Bentkowską.

jedynem bowiem, jak się zdaje, obecnem jej siedliskiem jest dolina Bentkowska 2).

Spotkać tam można Skalnicę gronkową — wbrew zdaniu A. Jelenkina — na ka­

żdym prawie kroku, gdyż rozetkami swemi stroi ona wszystkie obnażenia skalne, piętrzące się malowniczo po obu urwistych stokach doliny.

*) J. Rostafiński, 1. c., p. 106, i F. Karo: »Flora okolic Częstochowy*, Pam. Fizyogr., t. V, 1885.'

*) Stanowisko to przytacza F. Błoński (»Przyczynek do flory jawnokwiatowej oraz skrytokwiatowej naczyniowej kilkunastu okolic kraju*, Pam. Fizyogr., t. XII, 1892, p. 146, i A. Jelenkin (1. c.).

(i7)

Obrazy roślinności Królestwa Polskiego. Zeszyt VI. Z. W

. Roślinność Ojcowa. Tablica VII.

Na tablicy VII widzimy Skalnicę gronkową pod szczytem skały *), od spodu tylko M chami2) w załamach i szczelinach utkanej; wyżej zaś, tam, gdzie główne gniazdo Skalnicy gronkowej kilka pochodnych wydało, ponad Mchami zwisają albo zeschłe resztki jej długomiędzywęzlych pędów bocznych lub też kępki Kostrzewy owczej ( F e s t u c a o v i n a L.), Śmiałka pospolitego ( A ir a c a e s p i t o s a L.), Ko- smatki wielokwiatowej ( L u z u la m u l t i f l o r a Lej.) i Kosmatki włosistej ( L u z u la p il o s a W illd .), którym towarzyszą: Babka pospolita ( P l a n t a g o m e d ia L.), Babka lancetowata ( P l a n t a g o l a n c e o l a t a L.), Dzwonki okrągłolistne (C am p a- n u l a r o t u n d i f o l i a L.), Dzwonki jednostronne ( C a m p a n u la r a p u n c u l o i d e s L.), Poziomka pospolita (F r a g a r i a v e s c a L.) i Pięciornik ćmy (P o t e n t i 11 a o p a c a R o th ); wśród gęstej darni tego zespołu wybiegają gdzieniegdzie ku górze pędy Podejźrzona ( B o t r y c h i u m L u n a r i a Sm.), listowia Zanokcicy brunatnej ( A s p le n iu m T r i c h o m a n e s L.) i Paprotnicy kruchej ( C y s t o p t e r i s f r a g i l i s B ern h .), która chętnie wybiera sobie najciemniejsze, najcichsze zakątki skalne (tablica VII, strona lewa w górze), gdzie towarzyszy jej Sałata murowa ( L a c t u c a m u r a l i s Less.), a czasami i Paprotnik lekarski ( A s p id iu m F i 1 ix m a s R o th f o r m a m o n s t r u o s a ) .

Zasiąg tak rzadkiej, szczątkowej u nas rośliny 3) obejmuje góry środkowej i południowej Europy aż do Rumunii. Poza tern bytuje ona w Azy i Mniejszej, w prowincyach Nadamurskich, Ameryce Północnej i Grenlandyi4).

ł) Porastają szczyt ten: Jałowiec pospolity (Juniperus communis L.), Świerk pospo­

lity (Picea excelsa Link), Sosna pospolita (Pinus silvestris L.) i Szakłak kruszyna (Rham- nus Frangula L.).

2) Mchy tu te same mniej więcej, co i na wszystkich skałach Ojcowa (porównaj opis tabl. IV i V).

s) Zdaniem M. Raciborskiego (»Dzieje rozwoju roślinności Polski*, Encyklopedya Polska, wydawnictwo Akademii Umiejętności, t. I, p. 322) Saxifraga Aizoon Jacq. na ska­

łach okolic Ojcowa stanowi zabytek epoki pleistoceńskiej, podczas k tó rej... »roślinność podgórska, górska i alpejska Karpat zeszła do ich stóp i zmieszała się z roślinnością ar- ktyczną, towarzyszącą lądolodowi, sięgającemu popod Karpaty, z topnienia lądolodu po­

krywała ona niż Wielkopolski, Małopolski, Polesie i Litwę roślinnością tundrów*.

4) I. Schmalhausen, 1. c., t. I, p. 354.

(18)

Vegetationsbilder aus dem Kónigreich Polen. Heft VI. Z. W

. Flora von Ojców. Tafel VII.

Tafel VII.

Saxifraga Aizoon Jacq.

auf den Felsen des B entkow ska zThales.

(Nach photographischer Aufnahme von R. C

am 31. Juli 1912.)

Saxifraga Aizoon Jacq. ist im Kónigreiche Polen nur auf zwei Standorten bekannt: auf den Felsen von Olsztyn (wo sie zuerst von Jastrzębowski und spater von Wiślicki und Karo gefunden wurde) und in Ojców *).

Im Thale von Ojców wttrde man diese Pflanze jedoch jetzt vergeblich dort suchen, wo sie im Jahre 1867 Karo gefunden hatte, denn gegenwdrtig ist uns ais ihr einziger wirklicher Standort nur noch das Bent- kowska-Thal *) bekannt. Im Gegensatze zu den Angaben von Jelenkin findet sich hier Saxifraga Aizoon Jacq. bei- nahe auf jedem Schritt, indem sie mit ihren Rosetten alle Felsen schmttckt, welche malerisch zu beiden Seiten dieses Thales tibereinander gelagert sind.

Auf Tafel VII ist Saxifraga Aizoon Jacq. in der Niihe des Gipfels8) eines miissiggrossen Felsens zu sehen, dessen Fuss nur mit Moosen bewachsen ist.

Weiter oben, fast am Gipfel des Felsens, dort, wo das Hauptnest von Saxifraga Aizoon Jacq. einige Nebennester gebildet hat, hangen ttber dem Moosteppiche die vertrockneten Nebenstengel dieser Saxifraga herab, oder kleine Bttsche von Festuca ovina L., Aira caespitosa L., Luzula multiflora Lej. und L. pilosa Willd., welche von Plantago media L., P. lanceolata L., Campanula rotundifolia L., C. rapunculoides L., Fragaria vesca L. und Potentilla opaca Roth begleitet werden.

Inmitten dieser Pflanzen-Gesellschaften kommen vereinzelte Exemplare von Botrychium Lunaria Sm., Asplenium Trichomanes L. und Cystopteris fragilis Bernh. vor; die letztgenannte Species bewohnt mit Vorliebe die allerschattigsten Stellen dieses Felsens (siehe Tafel VII, links, oben), zusammen mit Lactuca muralis Less, und Aspidium Filix mas Roth forma monstruosa.

ł) J. Rostafiński, 1. c., p. 106, und F. Karo: »Flora okolic Częstochowy*, Pam. Fizyogr., Bd. V, 1885.

’) F. Błoński: »Przyczynek do flory jawnokwiatowej etc.«, Pam. Fizyogr.. Bd. XII, 1892; A. Jelenkin:

•Flora Ojcowskoj doliny* (russisch), Warschau, 1901.

3) Derselbe wird bewachsen von Juniperus communis L., Picea excelsa Link, Pinus silvestris L. und Rhamnus Frangula L.

( 1 9 )

I

I

O b razy ro ś lin n o ś c i K ró le s tw a P o ls k ie g o . Zeszyt VI.

Z. W ó y c i c k i . Roślinność Ojcowa.

Tablica VII.

S k a l n i c a g r o n k o w a ( S a x i f r a g a A iz o o n J a c q .) na skałach w dolinie Bentkowskiej.

Według fotografii R. Cholewińskiego, zdjętej w dniu 31 lipca 1912 r.

W ydanie z zapomogi Kasy imienia J. Mianowskiego.

w Lublinie *

z »

Obrazy roślinności Królestwa Polskiego. Zeszyt VI. Z. W

. Roślinność Ojcowa. Tablica V ni.

Tablica VIII.

Tojad mołdawski (Aconitum Moldavicum Hacq. v. Aconitum Vulparia Rchb.

Cynoctonum Rchb.)

o podnóża góry Chełmowej od strony doliny Sąspowskiej.

(Według fotografii R. C holewińskiego , zdjętej w dniu 24 lipca 1912 r.)'

W źródłach, dotyczących flory Królestwa Polskiego, do których dotrzeć mogłem, o tej formie Aconitum Lycoctonum L., którą Reichenbach wyróżnia jako Aconitum Vulpańa P Cynoctonum (synonim Aconitum Moldavicum H acqj żadnej nie znalazłem wzmianki.

A jednak Tojad mołdawski ( A c o n itu m M o ld a v ic u m H acq .) należy do Tojadów, które florysta w dolinach Ojcowa często spotkać może. W roku bo­

wiem 1911 bardzo liczne egzemplarze tej rośliny otrzymałem od p. W. Konopa­

ckiej ’), a w roku 1912 wspaniałe osobniki spotykałem wzdłuż całej doliny Są­

spowskiej po cienistych lasach jej zboczy. Na tablicy VIII występują wyraźnie na planie jej pierwszym olbrzymie dłoniastodzielne liście Tojadu mołdawskiego* 2), widać również i jego bogate, na wsze strony poodchylane kwiatostany z kwia­

tami o przewężonym u szczytu hełmie. Nieprzystępny gąszcz podszycia leśnego, wśród którego schronił się Tojad mołdawski, składa się z młodzieży jodłowej (A b ie s a l b a M ili.) i modrzewiowej ( L a r i x e u r o p a e a D C .)3), z Czeremchy ( P r u n u s P a d u s L.), wyłaniającej się z poza Tojadu, z żywopłotu Malin

\Maliny właściwej ( R u b u s I d a e u s L.) i Maliny gruczołowatej ( R u b u s g la n - d u l o s u s B e l 1.)], z Leszczyny pospolitej ( C o r y l u s A v e l l a n a L.) i Trzmie- liny brodawkowatej ( E v o n y m u s v e r r u c o s a Scop.). A w cieniu ich gęsty tworzą kobierzec Pierwiosnki lekarskie ( P r i m u la o f f i c i n a l i s Ja cq .), Przy- wrotnik pospolity ( A l c h e m il l a v u l g a r i s L.), Przetacznik ożankowy (V e r o- n i c a C h a m a e d r y s L.), Bodziszek śmierdzący ( G e r a n i u m R o b e r t i a n u m L.), Jarzmianka większa ( A s t r a n t i a m a j o r L.), Perłówka zwisła (Me 1 i c a n u t a n s L.), Kosmatka wielokwiatowa ( L u z u la m u l t i f l o r a Lej.) wraz z Ostrożniem warzywnym ( C ir s iu m o l e r a c e u m Scop.), Dziurawcem omszo­

nym ( H y p e r ic u m h i r s u t u m L.), Poziewnikiem miękkowłosym ( G a le o p s i s p u b e s c e n s Bess.), Zerwą kłosową ( P h y t e u m a s p i c a t u m L.) [jej cylindry­

czne kłosy wyraźnie widać z lewej strony tablicy VIII], Pchlicą cuchnącą (C i m i- ł) Pochodzą one z doliny za Grodziskiem.

*) Dokładne sprawdzenie określenia rośliny tej zawdzięczam p. S. Ganieszynowi.

3) Porówn. zeszyt II.

(21)