Obrazy Roślinności Królestwa Polskiego Z. 3 (1912) - Biblioteka UMCS

W YDAW NICTW A TOWARZYSTWA NAUKOW EGO W ARSZAW SKIEGO.

W Y D Z IA Ł III — N A U K M A TEM A TY CZN Y CH I PR ZY R O D N IC ZY C H .

ZYGMUNT WÓYCICKI.

OBRAZY ROŚLINNOŚCI

KRÓLESTWA POLSKIEGO.

(YEGETATIONSBILDER AUS DEM KOENIGREICH POLEN.)

ZESZYT III.

ROŚLINNOŚĆ WYŻYNY KIELECKO-SANDOMIERSKIEJ.

(Flora der Kielce-Sandomierz'schen Gebirgskette.)

1. Stan Paprotki pospolitej (Polypodium vulgare. L.) pod szczytem Św.

Krzyża.

2. Widłak jałowcowaty (Lycopodium annotinum L.) na szczytach pasma Ły- sogórskiego.

3. Aspidlum lobatum Sw. na północnych stokach Łysicy.

4. Czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum L.) na stokch Łysicy.

5. Żywiec cebulkowy (Dentaria bulbifera L.) na północnem zboczu Łysicy.

6. Żywiec gruczołowaty (Dentaria glandulosa W. et K.) i Czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum L.) na północnych stokach Łysicy.

7. Zarośla Paprotnika bagiennego (Aspidium Thelypteris Sw.) na torfowisku w pobliżu stacyi drogi żelaznej w Suchedniowie.

8. Omieg austryacki (Doronicum austriacum Jcq.) na torfowisku suchedniow- skiem.

9. Kozłek (Valerlana polygama Auct. v. Valeriana dioica L.) na torfowisku w Suchedniowie.

10. Gnidosz leśny (Pedicularis silvatica L.) na brzegu torfowiska w Suche­

dniowie.

WYDANIE Z ZAPOMOGI KASY POMOCY DLA OSÓB PRACUJĄCYCH NA POLU NAUKOWEM

IMIENIA D-RA JÓZEFA MIANOWSKIEGO.

WARSZAWA — 1912.

SKŁAD GŁÓWNY W KSIĘGARNI E. WENDEGO I S£t

CENA RB. 1.

W YDAW NICTW A TOWARZYSTWA NAUKOW EGO W ARSZAW SKIEGO.

W Y D Z IA Ł III — N A U K M ATEM ATYCZNYCH I PR ZY R O D N IC ZY C H .

ZYGMUNT WÓYCICKI.

OBRAZY ROŚLINNOŚCI

KRÓLESTWA POLSKIEGO.

(YEGETATIONSBILDER AUS DEM KOENIGREICH POLEN.)

ZESZYT III.

ROŚLINNOŚĆ WYŻYNY KIELECKO-SANDOMIERSKIEJ.

(Flora der Kielce-Sandomierz’schen Gebirgskette.)

1. Stan Paprotki pospolitej (Polypodium vulgare L.) pod szczytem Św.

Krzyża.

2. Widłak jałowcowaty (Lycopodium annotinum L.) na szczytach pasma Ły- sogórskiego.

3. Aspidium lobatum Sw. na północnych stokach Łysicy.

4. Czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum L.) na stok ch Łysicy.

5. Żywiec cebulkowy (Dentaria bulbifera L.) na północnem zboczu Łysicy.

6. Żywiec gruczołowaty (Dentaria glandulosa W. et K.) i Czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum L.) na północnych stokach Łysicy.

7. Zarośla Paprotnika bagiennego (Aspidium Thelypteris Sw.) na torfowisku w pobliżu stacyi drogi żelaznej w Suchedniowie.

8. Omieg austryacki (Doronicum austriacum Jcq.) na torfowisku suchedniow- skiem.

9. Kozłek (Valeriana polygama Auct. v. Valeriana dioica L.) na torfowisku w Suchedniowie.

10. Gnidosz leśny (Pedicularis silvatica L.) na brzegu torfowiska w Suche­

dniowie.

WYDANIE Z ZAPOMOGI KASY POMOCY DLA OSÓB PRACUJĄCYCH NA POLU NAUKOWEM

IMIENIA D-RA JÓZEFA MIANOWSKIEGO.

WARSZAWA — 1912.

SKŁAD GŁÓWNY W KSIĘGARNI E. WENDEGO I SIŁ

w lublinie

KRAKÓW. — DRUK W. L. ANCZYCA I SPÓŁKI.

Obrazy roślinności Król. Polskiego. Zeszyt III. Z. Wóycicki. Roślinność wyżyny Kielecko-Sandomierskiej. Tab. I.

Tablica I.

Stan Paprotki pospolitej (Polypodium vulgare L.) pod szczytem Św. Krzyża.

(Według fotografii R. Cholewińskiego, zdjętej w dniu 2 sierpnia 1909 r.)

Złomy kwarcytowe, bezładnie spiętrzone pod szczytem góry Św. Krzyża, gromadnie porasta Paprotka pospolita ( P o ly p o d iu m v u l g a r e L.), jedna z Pa­

proci częściej u nas występujących nawet po miejscach nizinnych, wokół starych pni w cienistych lasach. Mchy (jako to: P o l y t r i c h u m c o m m u n e L ., P. ju n i- p e r i n u m W illd ., P. g r a c i l e M en z., H y lo c o m iu m s p l e n d e n s [H e d w.]

B. S., H. s ą u a r r o s u m [L.] B. S. i inne)') snują się pomiędzy blokami piaskowca, tworząc miejscami miękkie poduszki, z pośród których strzelają ku górze poje­

dynczo pierzasto-dzielne liście Paprotki pospolitej. Tylko zrzadka na tych otwar­

tych i silnie naświetlanych miejscach góry Św. Krzyża występuje w postaci domieszki do czystych stanów Paprotki pospolitej Paprotnik ostroząbkowy (A spi- d iu m s p i n u l o s u m Sw., z lewej strony tablicy). Za to częściej pod oka­

pem Jarzębiny ( S o r b u s a u c u p a r i a L.), Jaworów ( A c e r P s e u d o p l a t a n u s L.), K/onów ( A c e r p l a t a n o i d e s L.) i Jodeł (A b ie s p e c t i n a t a DC.) w głąb stanu Paprotki pospolitej wkracza Niecierpek drobnokwiatowy ( I m p a t i e n s p a r- v i f l o r a DC., z lewej strony tablicy na trzecim planie).

Rostafiński* 2) wylicza dla Królestwa następujące stanowiska Paprotki po­

spolitej: Płońsk, Białobrzegi nad Narwią, Bielany, Św. Katarzyna, Karczówka pod Kielcami, Ojców, Olsztyn, Krzyżowa góra pod wsią Kusienta i Złoty Potok.

K. D rym m er3) dodaje do wymienionych góry Dymińskie4 * ), zaś K. Szteinbok6) Kazimierz nad Wisłą, gdzie malowniczo stroi ona urwiste zbocza lóssowych pa­

rowów.

Zasiąg jej poza granicami Królestwa Polskiego obejmuje Europę, Azyę za­

chodnią, Syberyę do Kamczatki i prowincyi Nadamurskich, Dżungaryę, Tiań-szań, Sachalin, północną i południową Afrykę, Amerykę Północną i wyspy Sandwich 6).

ł) Por. Fr. Błoński: »Wyniki poszukiwań florystycznych skrytokwiatowych i t. d.<, Pam. Fizyogr., t. X z roku 1890.

2) J. Rostafiński: » Krytyczne zestawienie Paprotników Królestwa Polskiego*, Pam.

Fizyogr., t. VI, 1886.

8) K. Drymmer: »Rośliny najbliższych okolic Kielc*, Pam. Fizyogr., t. X.

4) Dla gór Świętokrzyskich notuje ją również Fr. Błoński. Patrz: »Przyczynek do flory jawnokwiatowej oraz skrytokwiatowej-naczyniowej kilkunastu okolic kraju*, Pam.

Fizyogr., t. XII.

6) K. Szteinbok: »Flora okolic Kazimierza nad Wisłą*, Kraków, 1901. Odbitka ze Sprawozdania Komisyi Fizyogr. Akad. Umiej, w Krakowie.

®) Dr. D. F. L. Schlechtendal: »Flora von Deutschland*.

(3)

Yegetationsbilder aus d. Kónigr. Polen. Heft III. Z. Wóycicki. Flora d. Kielce-Sandomierz’schen Gebirgskette. Tafel I.

Tafel I.

Polypodium vulgare L. am Gipfel des Świętykrzyż-Berges.

(Nach photographischer Aufnahme von R. Cholewiński am 2. August 1909.)

Die wild durcbeinander geworfenen, am Gipfel des Świętykrzyż-Berges lagernden Quarzitblócke sind mit massenhaft auftretendem Polypodium vulgare L. bedeckt, einem bei uns iifters yorkommenden, sogar im Tief- land in schattigen Waldem an alten Stiimmen wachsenden Famkraut. Moose, wie: Polytrichum commune L., P. juniperinum Willd., P. gracile Menz., Hylocomium splendens (Hedw.) B. S., H. sąuarrosum (L.) B. S. und andere *), drdngen sich zwischen Sandsteinblócken, stellenweise weiche Polster bildend, aus denen die einfach gefiederten Wedel des Polypodium vulgare L. emporschiessen. Nur selten trifft man auf diesen offenen und stark beleuchteten Stellen des Świętykrzyż-Berges, ais Beimischung der reinen BestHnde von Polypodium vulgare L., noch Aspidium spinulosum Sw. an (auf der linken Seite der Tafel). DafUr sieht man iifters, wie unter dem Dache, der Zweige von Sorbus aucuparia L., Acer Pseudoplatanus L., Acer platanoides L. und Abies pectinata DC., in- mitten der BestSnde von Polypodium vulgare L., Impatiens paryiflora DC. (auf der linken Seite der Tafel) sich versteckt.

Rostafiński’) zahlt im KOnigreich Polen folgende Stellen auf, wo Polypodium vulgare L. yorkommt:

Płońsk, Białobrzegi an der Narew, Bielany, Św. Katarzyna, Karczówka bei Kielce, Ojców, Olsztyn, Krzyżowa góra bei dem Dorf Kusienta und Zloty Potok. K. Drymmer* * 3) fligt zu den angegebenen noch Dymińskie-Berge hinzu4) und K. Szteinbok Kazimierz an der Weichsel, wo es die Abhange der LOss-Schluchten malerisch ziert.

*) Vergl. Fr. Błoński: »Wyniki poszukiwań florystycznych skrytokwiatowych etc.* Pam. Fizyogr., Bd.

X., 1890.

*) J. Rostafiński: .Krytyczne zestawienie Paprotników Królestwa Polskiego*, Pam. Fizyogr., Bd. VI, 1886.

3) K. Drymmer: .Rośliny najbliższych okolic Kielc*, Pam. Fizyogr., Bd. X.

4) Fr. Błoński notirt dessen Vorkommen ebenfalls in den Świętykrzyż-Bergen. Vergl.: .Przyczynek do flory jawnokwiatowej oraz skrytokwiatowej-naczyniowej kilkunastu okolic kraju*, Pam. Fizyogr., Bd. XII.

(4 )

W

ObrazyRoślinności KrólestwaPolskiego. Zeszyt III.Tablica Z. Wóycicki.RoślinnośćwyżynyKielecko-Sandomierskiej.

fM ’ juSŁę

I»MaŁWPwVW../f33K>;. ,v WifMHWła. wW*T z aA .-

i r a

' l i

f c m B •* *

w

30^

I

Q

i O t j

,* J. ’TL€ R ? 'U - i

u

d 3Ł- cS

3

►

a

3 .>»

0-O

•Nc5

SNm

W

£

O

OD

O

3 .

Ou

3 .c5

Om

Cc3 -MM

a

>»

NO N

OD

73O

3«

Wedługfotografii R.Cholewińskiego, zdjętej wd. 2sierpnia1909r. Wydaniez zapomogi KasyimieniaJ.Mianowskiego. Reprod. I.B. Obernettera w Monachium.

_____ __ ________________

Obrazy roślinności Król. Polskiego. Zeszyt III. Z. Wóycicki, Roślinność wyżyny Kielecko-Sandomierskiej. Tabl. II.

Tablica II.

W idłak jałowcowaty (Lycopodium annotinum L.) na szczytach pasma Łysogórskiego.

(Według fotografii R. Cholewińskiego, zdjętej w dniu 6 maja 19x1 r.)

Widłak jałowcowaty ( L y c o p o d iu m a n n o t i n u m L.), występujący, jak twierdzi Rostafiński, »w wielkich cienistych lasach nierzadko, zwłaszcza w Mazo­

wieckiem, szczególniej w Gostyriskiem, Rawskiem, Łęczyckiem, Stanisławowskiem, między Młocinami a Opalinem koło W arszawy« *), notowany był na Łysych i Dy­

mińskich górach przez Błońskiego * 2) i Drymmera 3).

Tworzy on na tych szczytach górskich zwarte, miękkie i szeroko rozpo­

starte kobierce (tabl. II, plan pierwszy) wśród młodej Jedliny (A b ie s p e c t i n a t a DC., na ostatnim planie tablicy II), która roztacza nad nim skrzydła swych ga­

łęzi. Przekładając miejsca cieniste i wilgotne nad inne, Widłak jałowcowaty chętnie podąża za kierunkiem wód, sączących się po stokach, wspina się po drodze na stare próchniejące pnie Buków ( F a g u s s i l v a t i c a L.) i Jodeł (A b ie s p e c t i ­ n a t a DC.) i często przykrywa je z wierzchu całkowicie gęstem runem.

Zasiąg jego poza obrębem Królestwa Polskiego obejmuje północną i środ­

kową Europę, całą Syberyę do Kamczatki i Nadamurskich prowincyi, Sachalin, Grenlandyę, Amerykę Północną, w których najchętniej na piasczystych gnieździ się glebach4).

*) J. Rostafiński: ^Krytyczne zestawienie Paprotników Królestwa Polskiego*, Pam.

Fizyogr., t. VI, 1886.

2) Fr. Błoński: » Przyczynek do flory jawnokwiatowej oraz skrytokwiatowej-naczy- niowej kilkunastu okolic kraju*, Pam. Fizyogr., t. XII.

8) K. Drymmer: »Rośliny najbliższych okolic Kielc*, Pam. Fizyogr., t. X.

4) Dr. D. F. L. Schlechtendal: »Flora von Deutschland*.

(5)

Yegetationsbilder aus d. Kónigr. Polen. HeftllL Z. Wóycicki. Flora d. Kielce-Sandomierz’schen Gebirgskette. Tafelll.

Tafel II.

Lycopodium annotinum L. auf den Gipfeln der Łyse^Gebirgskette.

(Nach photographischer Aufnahme von R. Cholewiński am 6. Mai 1911.)

Lycopodium annotinum L., das, wie Rostafiński behauptet: »in grossen schattigen Waldern nicht selten, besonders im Masowschen, in den Distrikten von Gostynin, Rawa, Łęczyca, Stanisławów, zwischen Młociny und Opalin bei Warschau« ') yorkommt, wurde durch Błoński *) und Drymmer8) auf den Łyse- und Dymińskie- Bergen notirt.

Dasselbe bildet auf diesen Berggipfeln dichte, weiche, weit auseinandergebreitete Teppiche (Tafel II- Vordergrund) inmitten von jungen Abies pectinata DC. (Tafel II, Hintergrund), die tlber demselben ihre Astę ausbreiten. Lycopodium annotinum L., das schattige und feuchte Stellen allen anderen yorzieht, zieht sich gem an den Ufem von fliessenden GewSssern, steigt unterwegs auf Stamme von alten, morschen Buchen (Fagus silva- tica L.) u. Edeltannen (Abies pectinata DC.) und bedeckt sie oft ganzlich.

*) J. Rostafiński: »Krytyczne zestawienie Paprotników Królestwa Polskiego «, Pam. Fizyogr., Bd. VI, 1886.

s) Fr. Błoński: »Przyczynek do flory jawnokwiatowej oraz skrytokwiatowej-naczyniowej kilkunastu okolic kraju«, Pam. Fizyogr., Bd. XII.

’) K. Drymmer: »Rośliny najbliższych okolic Kielce, Pam. Fizyogr., Bd. X.

(6)

ObrazyRoślinności KrólestwaPolskiego. Zeszyt III.TablicaII. Z. Wóycieki.RoślinnośćwyżynyKielecko-Sandoniierskiej. Widłakjałowcowaty(Lycopodiuni annotinumL.) naszczytachpasmaŁysogórskiego.

a

132G.

s

* 'S

® o*

— Wz;

©hJD

3 sCO ® i i

o co jg eC O W

tó ’5> o 2 g

2 ŁhO ee O w O N

h£ •- 3 scc T3 TJ ® >»

£ Es

/ w LwbHui®

Obrazy roślinności Król. Polskiego. Zeszyt III. Z. Wóycicki. Roślinność wyżyny Kielecko-Sandomierskiej. Tabl. Ul.

Tablica III.

Aspidium lobatum Sw. na północnych stokach Łysicy.

(Według fotografii R. Cholewińskiego, zdjętej w dniu 5 czerwca 1910 r.)

Aspidium lobatum Sw., jako kosmopolityczna typowa Paproć górska, należy do tych przedstawicieli szaty wyżyny Kielecko-Sandomierskiej, którzy w spo­

sób znamienny charakter jej cechują. Występuje ona bądź pojedyńczo, bądź drobnemi grupami z pod brył piaskowca (tablica Ill-cia, plan drugi) i szeroko rozkłada w powietrzu lub na ziemi, usianej bukowymi liśćmi, swe piękne,' błyszczące nieco, skórzaste liście.

Właściwym pasem zasięgu Aspidium lobatum Sw. na górach Łysych jest pas środkowy Łysicy, albowiem podstawę jej zajmują wyłącznie prawie: Za­

chyłka trójkątna ( P h e g o p t e r i s D r y o p t e r i s Fóe), Zachyłka wązkolistna ( P h e g o p t e r i s p o l y p o d i o i d e s F ó e), Paprotnik lekarski (A s p id iu m F i l i x m a s Sw.), Paprotnik osiroząbkowy ( A s p id iu m s p i n u l o s u m Sw.), Paproć ob­

szerna ') (A s p id iu m d i l a t a t u m Sw.), Wietlica leśna ( A s p le n iu m F i l i x f e m i n a B e rn h .) i Paprotnica krucha ( C y s t o p t e r i s f r a g i l i s B ern h .). W y­

żej zaś na terenie występowania Aspidium lobatum Sw., pokrytym starym mie­

szanym drzewostanem jodłowo-bukowym (A b ie s p e c t i n a t a DC. et F a g u s s i 1 v a t i c a L.), ustępują one miejsca i innym, które towarzyszą tej rzadkiej u nas Paproci. Spotyka się więc tutaj, choć bardzo nielicznie, Podrzeń kłosozuy (B lech - n u m S p i c a n t W ith .), częściej występuje Paprotnik górski (A s p id iu m m on- t a n u m A schs.), Paprotnik ostroząbkowy ( A s p id iu m s p i n u l o s u m Sw.), Paproć obszerna ( A s p id iu m d i l a t a t u m Sw.) lub Paprotnik lekarski ( A s p id iu m F i- 1 ix m a s Sw.), przeplatane gęsto Malinami ( R u b u s g l a n d u l o s u s B ell.) i Pię­

ciornikam i^ o t e n t i l l a p r o c u m b e n s S i b t h . e t P o t e n t i l l a p r o c u m b e n s X P. T o r m e n t i l l a S c h rk .), rozpostartymi w miejscach podmokłych na miękkich rzeszach Mchów ( P o l y t r i c h u m c o m m u n e L . , P o l y t r i c h u m g r a c i l e M e n z . , A t r i c h u m u n d u l a t u m PB., S p h a g n u m r e c u r v u m PB., S p h a g n u m s p e c t a b i l e S c h im p ., S p h a g n u m c y m b i f o l i u m E h rh ., S p h a g n u m s ą u a r r o s u m P e r s . ) * 2).

Wykaz Rostafińskiego podaje dla Królestwa Polskiego (za Jastrzębowskim i Berdauem) tylko dwa stanowiska dla Aspidium lobatum Sw., mianowicie góry Świętokrzyskie i dolinę Ojcowską 3).

*) Tak ją mianuje J. JundziłŁ 2) S. S. Ganieszyn, 1. c., p. 69.

s) J. Rostafiński, 1. c., p. 13.

(7)

Yegetationsbilder aus d. KOnigr. Polen. Heftlll. Z.Wóycicki. Flora d. Kielce-Sandomierz’schen Gebirgskette. Tafellll.

Poza obrębem Królestwa Aspidium lobatum Sw. występuje w całej Euro­

pie środkowej (szczególniej zaś na wysokich górach) i w północnej, w Afryce północnej i południowej, w Azyi *), w Ameryce i w A ustralii2).

Aspidium lobatum Sw. występuje w granicach swego zasięgu w kilku po­

staciach. Z tych jedna, Aspidium lobatum Sw. G. microlobum Milde, znaleziona była przez S. Ganieszyna na górze Sieradowickiej, druga zaś, Aspidium lobatum pseud­

angulare Wilczek, na Ł y sicy 3).

*) Dr. D. F. L. Schlechtendal: »Flora von Deutschland«. i

2) I. Schmalhausen, 1. c., p. 693.

8) S. S. Ganieszyn, 1. c., p. 51.

Tafel III.

Aspidium lobatum Sw. auf den nórdlichen Abhangen des Łysica-Berges.

(Nach photographischer Aufnahme von R. Cholewiński am 5. Juni 1910.)

Aspidium lobatum Sw., ais ein typisches, kosmopolitisches Farnkraut der Berge, gehOrt zu denjeni- gen Vertretern der Flora der Kielce-Sandomierz’schen Gebirgskette, die ihrem Charakter ein specifisches Ge- priige geben. Es wachst teils einzeln, teils in kleinen Gruppen am Fusse von SandsteinblOcken (Tafel III, Hinter- grund) und breitet seine schOnen, etwas glanzenden, lederartigen Blatter in der Luft oder auf der mit Buchen- blattem bedeckten Erde aus.

Das eigentliche Verbreitungsgebiet von Aspidium lobatum Sw. auf den Łyse-Bergen ist die mittlere Zonę des Łysica-Berges, da sein Fuss fast nur mit Phegopteris Dryopteris Fee, Phegopteris polypodioides Fee, Aspidium Filix mas Sw., Aspidium spinulosum Sw., Aspidium dilatatum Sw., Asplenium Filix femina Bemh.

und Cystopteris fragilis Bernh. bewachsen ist, hóher dagegen, wo Aspidium lobatum Sw. unter alten Edel- tannen und Buchen (Abies pectinata DC. et Fagus silvatica L.) wachst, raumen sie den Platz auch anderen Farnen, die dieses bei uns seltene Farnkraut begleiten. Man trifft also hier, obgleich sehr selten: Blechnum Spicant With., Ofters aber: Aspidium montanum Aschs., Aspidium spinulosum Sw., Aspidium dilatatum Sw. oder Aspidium Filix mas Sw., dicht durchflochten mit Rubus glandulosus Bell., Potentilla procumbens Sibth. und Pot.

procumbens X P. Tormentilla Schrk. Die beiden letztgenannten Arten breiten sich auf den feuchten Stellen auf wei- chen Moosen, wie: Polytrichum commune L., Polytrichum gracile Menz., Atrichum undulatum PB., Sphagnum recurvum PB., Sphagnum spectabile Schimp., Sphagnum cymbifolium Ehrh., Sphagnum sąuarrosum Pers. *).

Rostafiński giebt im KOnigreich Polen nur zwei Standorte von Aspidium lobatum Sw. an und zwar die ŚwiętykrzyPsche Gebirgskette und das Thal von Ojcóws).

Aspidium lobatum Sw. findet man innerhalb seines Verbreitungsgebietes in mehreren Formen, von de- nen die eine, Aspidium lobatum Sw. G. microlobum Milde, von S. Ganieschyn auf dem Sieradowicka-Berge ange- troffen wurde, die zweite, Aspidium lobatum pseudangulare Wilczek, auf dem Łysica-Berge8).

’) S. S. Ganieschyn, 1. c., p. 69.

’) J. Rostafiński, 1. c., p. 13.

•) S. S. Ganieschyn, 1. c., p. 51.

(8 )

ObrazyRoślinności KrólestwaPolskiego. Zeszyt III.Tablica III. Z. Wóycicki.RoślinnośćwyżynyKielecko-Sandomierskiej.

ł K

^W

•1 .^*7 JŁ A J u ź s

k *

W - y

O)

19S +3c«

43O

a

CO

o

’53

*3 43 O

44 4-3c«OCS

43O

>*

C3O co

*oa c5c

Wedługfotografii R.Cholewińskiego, zdjętej wd. 5czerwca1910r. Wydaniez zapomogi KasyimieniaJ.Mianowskiego. Reprod. I. B. Obernettera w Monachium.

• !« H W M

Obrazy roślinności Król. Polskiego. Zeszyt m . Z. Wóycicki. Roślinność wyżyny Kielecko-Sandomierskiej. Tabl. IV.

Tablica IV.

Czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum L.) na stokach Łysicy.

(Według fotografii R. Cholewińskiego, zdjętej w dniu 6 maja 1911 r.)

Czosnek niedźwiedzi ’) (A lliu m u r s i n u m L.), szeroko bardzo rozpowszech­

niony w Europie zachodniej, a zasięgający na wschód jej w głąb prowincyi Nad­

bałtyckich, na Wołyń, Litwę, Podole, Bessarabię i dalej aż do gubernii Połtawskiej i Charkowskiej, gdzie jednak występuje tylko sporadycznie 2), stanowi nader cha­

rakterystyczne pokrycie całych polanek leśnych wyżyny Kielecko-Sandomierskiej3).

Już zdaleka daje on znać o sobie, a to dzięki ostremu i mocnemu zapachowi, jaki wydziela. Zapach zaś ten jest tak dalece przenikliwy, że mleko bydła, które zabłąka się wypadkiem na polany pokryte Czosnkiem, staje się wprost niemożliwe do użytku. Nie przeszkadza to jednak ludności miejscowej, zwłaszcza zaś pastu­

chom, używać jego cebulek (wydających na wiosnę bezlistny pęd kwiatonośny) do zaprawy potraw lub nawet spożywać je na surowo, choć następstwem tego jest przykry odór ciała przez czas nawet dłuższy.

Czosnek niedźwiedzi na Łysej i Bukowej górze, które najbogatszymi jego stanami poszczycić się mogą, trzyma się zwykle miejsc wilgotnych i cienistych.

To też brzegi strumieni górskich gęsto nim porastają (tablica IV i tablica V), a stale towarzyszą mu Żywce ( D e n t a r i a g l a n d u l o s a W. et K. lub D e n ta - r i a b u l b i f e r a L.; ten ostatni właśnie widać na tablicy IV na przednim jej planie), Zawilce ( A n e m o n e n e m o r o s a L. i A n e m o n e r a n u n c u l o i d e s L.), Szczawik pospolity ( O x a lis A c e t o s e l l a L., kwitnący na pierwszym i drugim planie tablicy IV), Piżmaczek (Ad ox a M o s c h a t e l l i n a L.), Śledziennica skręto- listna ( C h r y s o s p l e n i u m a l t e r n i f o l i u m L.), Przelaszczka wiosenna (H e p a t i c a t r i l o b a G ilib .) i inne. Jedwabiste, delikatne, zlekka na brzegach faliste liście Czosnku warzy dotkliwie najlżejsza nawet susza, to też szeroko zakreślony na wiosnę jego zasiąg maleje z biegiem czasu, gdyż ostoją rośliny tej pozostają tylko miejsca obficie w wodę zaopatrzone.

»Prodromus« Rostafińskiego podaje ze stanowisk znanych do 1872 roku tylko okolice Warszawy i Ojców4), Eichler zaś i las Grabinę w Siedleckiem5 * ).

Poza granicami Europy ®), w której Czosnek niedźwiedzi zasięga aż do Szwe- cyi i Anglii, występuje on na Kaukazie i w Azyi Mniejszej7).

*) J. Jundzilł: (»Opisanie roślin w Litwie, na Wołyniu, Podolu i Ukrainie dziko rosnących etc.*) nazywa go Czosnkiem leśnym.

’) S. S. Ganieszyn, 1. c., p. 59.

•) Patrz tablicę >Szczątków flory starszej na Wołyniu* u Paczoskiego, 1. c., p. 126.

4) J. Rostafiński, 1. c., p. 30.

5) B. Eichler: »Rzadkie rośliny z Siedleckiego*, Wszechświat, t. XI, 1892.

®) W Rosyi występuje zrzadka na zachodzie i południu (p. I. Schmalhausen, 1. c., p. 491).

7) I. Schmalhausen, 1. c., p. 491.

(9)

Vegetationsbilder ausd. Kttnigr. Polen. Heftlll. Z. Wóycicki. Flora d. Kielce-Sandomierz’schen Gebirgskette. TafelIV.

Tafel IV.

Allium ursinum L. auf den Abhangen des Łysica-Berges.

(Nach photographischer Aufnahme von R. Cholewiński am 6. Mai 1911.)

Allium ursinum L., welches sehr in West-Europa verbreitet ist und dessen Ostliche Verbreitungs- grenze sich bis in das Innere der Baltischen Proyinzen, Wolhynien, Litthauen, Podolien, Bessarabien und weiter bis zum Gouv. Poltawa und Charków, wo es jedoch nur sporadisch yorkommt * *), vorschiebt, bildet eine charakte- ristische Decke grosser Strecken der Kielce-Sandomierz’schen Gebirgskette. Schon von weitem ktlndet es seine Anwesenheit an und zwar infolge seines scharfen und starken Geruches, den es yerbreitet. Dieser Geruch ist so durchdringlich, dass die Milch der Ktthe, die sich zufallig auf die mit Allium ursinum L. bedeckten Stellen ver- irren, ganz ungeniessbar ist. Dies hindert jedoch die hiesigen Bewohner, besonders die jungen Hirten, nicht Allium ursinum L. mitunter ais Wtlrze der Speisen oder sogar roh zu geniessen, obgleich der ganze KOrper des Menschen alsdann, wilhrend einer langeren Zeit, unangenehm riecht.

Allium ursinum L. halt sich auf dem Łysa- und Bukowa-Berge, die sich mit den reichsten Bestltnden dieser Pflanze rlthmen kOnnen, an feuchte und schattige Stellen. Deswegen witchst es an den Ufem der Bache scharenweise (Tafel IV und V), stets begleitet von Dentaria glandulosa W. et K. oder Dentaria bulbifera L.

(diese letztere sieht man auf Tafel IV im Vordergrund), Anemone nemorosa L., Anemone ranunculoides L., Oxa- lis Acetosella L. (die im Vorder- und Hintergrund der Tafel bltihend abgebildet ist), Adoxa Moschatellina L., Chrysosplenium altemifolium L., Hepatica triloba Gilib. und anderen.

Die seidenartigen, zarten, an den Randem etwas gekrauselten Blatter von Allium ursinum L. zerstOrt sogar die schwachste Trockenheit der Atmosphare, deswegen yerringert sich auch sein im FrUhling sehr aus- gedehntes Verbreitungsgebiet mit der Zeit immer mehr, und ais sein Hort bleiben nur die reichlich mit Wasser yersehenen Stellen.

Rostafiński giebt in seinem »Prodromus« von den bis 1872 bekannten Standorten nur die Umgegend von Warschau und Ojców8) an; Eichler dazu noch den Wald Grabina im Gouy. Siedlce9).

*) S. S. Ganieschyn, 1. c., p. 59.

’) J. Rostafiński, 1. c., p. 30.

•) B. Eichler: »Rzadkie rośliny z Siedleckiego*, Wszechświat, Bd. XI, 1892.

( 1 0 )

ObrazyRoślinności KrólestwaPolskiego. Zeszyt III.lablicaIV. Z. Wóycicki RoślinnośćwyżynyKielecko-Sandomierskiej.

□ a OD U 3 e iA

3 o

*53

•M - 3O N 3

4 4

3 ©

•R*

£ GO c3

© 3

© 3 GD O N O

3

edługfotografii R.Cholewińskiego, zdjętej w d. 6maja1911r. ydaniez zapomogi KasyimieuiaJ.Mianowskiego. Reprod. i.b.obernettera w Monachium.

£ £

■

Obrazy roślinności Król. Polskiego. Zeszyt III. Z. Wóycicki. Roślinność wyżyny Kielecko-Sandomierskiej. Tabl. V.

Tablica V.

Żywiec cebulkowy (Dentaria bulbifera L.) na północnem zboczu Łysicy.

(Według fotografii R. Cholewińskiego, zdjętej w dniu 6 maja 1911 r.)

Ta wątła, delikatna a wyniosła roślinka z łodygą przeszło łokciowej wy­

sokości, występująca na górach Łysych najczęściej w towarzystwie Czosnku nie­

dźwiedziego (A lliu m u r s i n u m L.) lub Żywca gruczołowatego ( D e n t a r i a g la n - d u l o s a W. et K.), czasami tworzy i samodzielne, rzadkie jednak stany, rozpo­

starte na próchnicowem podłożu. Na tablicy V-ej widzimy taki właśnie stan Żyzuca cebulkowego, poszyty od spodu Mchami, Zawilcem białym (A n e m o n e nem o- r o s a L.), Zawilcem żółtym ( A n e m o n e r a n u n c u l o i d e s L.) i Szczawikiem pospolitym ( O x a lis A c e t o s e l l a L.), tulącym się i wyżej wśród złomów kwar- cytowych, z pośród których wyziera gdzieniegdzie Paprotka pospolita ( P o ły p o ­ d iu m v u l g a r e L.).

Żywiec cebulkowy rośnie w całej Europie środkowej z wyjątkiem gór wy­

sokich; jest jednak w wielu prowincyach nadzwyczaj rzadki *). W Inflantach i Kur- landyi znamy zaledwie parę jego stanowisk, a mato co więcej wymieniają ich dla Prus. Również rzadko występuje on na Litwie, z wyjątkiem puszczy Białowie­

skiej, w której jest on dość pospolity. Bliżej ku Karpatom spotyka się częściej, a na górach tych, podobnie jak i w Tatrach, dochodzi do wysokości 1275 lub

1050 m * 2).

Granica północna zasięgu Żywca cebulkowego »przecina« — jak twierdzi Łapczyński — »Skandynawię i Finlandyę północną; zachodnia dochodzi do oceanu Atlantyckiego; południowa trzyma się mniej więcej wybrzeży śródziemnomorskich, zostawiając wyspy włoskie poza zasięgiem. Granica wschodnia kieruje się z Fin- landyi ku morzu Czarnemu«. Ponieważ, zdaniem Łapczyńskiego 2), pomiędzy środ­

kową Rosyą i Kaukazem ciągną się wielkie, zupełnie bezleśne stepy, więc zasiąg kaukaski zapewne jest od europejskiego oddzielny, ale przypuszczalnie łączy się ze środkowo-azyatyckim, którego stanowiska do Himalajów sięgają 3).

ł) K. Łapczyński: »Zasiągi roślin krzyżowych etc.«, Pam. Fizyogr., t. X, r. 1890.

2) K. Łapczyński, 1. c., p. 13.

•) »Prodromus« Rostafińskiego podaje wzmiankę dość ogólnikową (»schattige, hu- mose Laubwalder. Im n. Gb. selten, auss. haufiger«, p. 84).

Yegetationsbilder aus d. KOnigr. Polen. H eftlll. Z.Wóycicki. Flora d. Kielce-Sandomierz’schen Gebirgskette. TafelY.

Tafel V.

Dentaria bulbifera L. auf dcm nórdlichen Abhange des Łysica-Berges.

(Nach photographischer Aufnahme von R. Cholkwiński am 6. Mai 1911.)

Diese schwache, zarte, hoch emporschiessende Pflanze (ihr Stengel erreicht eine HOhe bis tiber eine Elle), die auf den Łyse-Bergen meist in Begleitung von AUium ursinum L. oder Dentaria glandulosa W. et K.

witchst, bildet manchmal auch selbststandige, jedoch sparliche Bestande, die sich auf einem moderigen Grund ausbreiten. Auf Tafel V sieht man einen solchen sparlichen Bestand von Dentaria bulbifera L., auf einem Unter- wuchs von Moosen, Anemone nemorosa L., Anemone ranunculoides L., Oxalis Acetosella L., die sich auch hoher inmitten von QuarzitblOcken, zwischen denen bier und da Polypodium vulgare L. hervorragt, ausbreiten.

Dentaria bulbifera L. ist in Litthauen, mit Ausnahme des Bialowieża-Urwaldes, wo sie ziemlich oft vorkommt, eine seltene Pflanze. Naher nach den Karpaten zu trifft man sie Ofters und in diesen Bergen, sowohl ais auch in der Tatra, steigt sie bis 1275 oder 1050 m ').

*) K. Łapczyński, 1. c., p. 13.

Sl 3ydaniez zapomogi Kasyimienia J. Mianowskiego. edługfotografii R.Cholewińskiego, zdjętej wd. 6maja1911r.Bobernetter& w Monachium.

s85

■o©>

ao

oa B Na- oo Na t*

cc.o csł- 35 o o a-a

o

*<

O 3c*

p>-3

P

a-a, 5

*-sp

ObrazyRoślinności KrólestwaPolskiego. Zeszyt III. Z. Wóycicki.Roślinnośćwyżyny Kielecko-Sandomierskiej.

pcr o*p

<

Obrazy roślinności Król. Polskiego. Zeszyt III. Z. WóyciCKi. Roślinność wyżyny Kielecko-Sandomierskiej. Tabl. VI.

Tablica VI.

Żywiec gruczołowaty (Dentaria glandulosa W . et K.) i Czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum L.)

na północnych stokach Łysicy.

(Według fotografii R. Cholewińskiego, zdjętej w dniu 6 czerwca 1910 r.)

Żywiec gruczołowaty ( D e n t a r i a g l a n d u l o s a W. et K.), rzadki bardzo na naszych równinach, częstszy zaś na górach i podgórzach, należy w paśmie Łysogórskiem do stalszych jeszcze, niż Żywiec cebulkowy ( D e n t a r i a b u l b i f e r a L.), towarzyszów niedźwiedziego (A lliu m u r s i n u m L.). Z nim razem (patrz tablica VI, plan drugi) stroi on brzegi strumieni górskich, usianych po brzegach mniejszymi lub większymi o startych kantach złomami kwarcytu, kry- jąc w cieniu swych troistych, po 3 w okółku zebranych liści, osadzonych na pół- łokciowej, ku górze wzniesionej łodydze, gęste rzesze Szczawiku pospolitego (Oxa- l is A c e t o s e l l a L.), Zawilcóiu (A n e m o n e n e m o r o s a L. i A n e m o n e r a n u n - c u 1 o i d e s L.), Piżmaczka (Ad o x a M o s c h a t e l l i n a L.), Śledziennicy skrętolistnej ( C h r y s o s p l e n i u m a l t e r n i f o l i u m L.), a miejscami i Poziomek ( F r a g a r i a v e s c a L., które z prawej strony tablicy VI-ej wychylają się ku światłu z pod liści Czosnku niedźwiedziego).

Zasiąg Żywca gruczołowatego jest stosunkowo niewielki. Według Łapczyń- skiego ł) »Góry Świętokrzyskie są stanowiskiem najdalej wysuniętem ku północy«

a to dlatego, że wbrew danym Garckego 2) północna granica zasięgu Żywca gru- czotowatego (jak to wykazał Fick) przechodzi poprzez Śląsk. Z gór Świętokrzy­

skich linia graniczna tej rośliny ciągnie się nad San do Wólki Niedźwiedziej pod Leżajskiem, do Szkła, Boratyna, Krzemieńca, Żytomierza, Winnicy i Rajgrodu nad Bohem. Stamtąd przechodzi nad Dniestr, potem do Rumunii i Serbii, stanowią­

cych najdalsze południowe stanowiska Żywca gruczołowatego. Z Serbii linia jego graniczna przez Kroacyę i W ęgry wkracza na Morawy, dalej na Śląsk austryacki i pruski8).

Na Pokuciu pionowy zasiąg jego dochodzi do wysokości 1605 m, w T a­

trach zaś w okolicy Zakopanego do 1275 m nad poziomem m orza4).

*) K. Łapczyński, 1. c., p. 12.

*) Garcke (»Illustrirte Flora von Deutschland*) do krajów, w których występuje Żywiec gruczołowaty, zalicza też Poznańskie.

’) Dla Królestwa »Prodromus« Rostafińskiego podaje następujące miejsca wystę­

powania Żywca gruczołowatego: Łysica, Św. Katarzyna, Ojców i Pieskowa Skała.

4) K. Łapczyński, 1. c., p. 12.

Vegetationsbilder ausd.Kónigr. Polen. H eftlll. Z. Wóycicki. Flora d. Kielce-Sandomierz’schen Gebirgskette. TafelVI.

Tafel VI.

Dentaria glandulosa W . et K. und Allium ursinum L.

auf den nórdlichen A bhangen des ŁysicazBerges.

(Nach photographischer Aufnahme von R. Cholewiński am 6. Juni 1910.)

Dentaria glandulosa W. et K., sehr selten in unseren Tiefebenen, Ofters aber in den Bergen und auf Httgeln vorkommend, gehórt in der Łysogóry-Gebirgskette zu den noch mehr ais Dentaria bulbifera L. ste- ten Begleitern von Allium ursinum L. Mit ihm gemeinschaftlich (siehe: Tafel VI, Hintergrund) ziert sie die Ufer der Gebirgsbache, die zwischen grOsseren oder kleineren stumpfkantigen QuarzitblOcken fliessen, und ver- birgt im Schatten seiner dreifachen, gelappten, in einem Wirbel sitzenden, auf einem t/g Elle langen, glatten Stengel befestigten Blatter dichte Scharen von Oxalis Acetosella L., Anemone nemorosa L., Anemone ranuncu- loides L., Adoxa Moschatellina L., Chrysosplenium alternifolium L. und stellenweise Fragaria vesca L. (die auf der rechten Seite der Tafel VI unter den Blattem von Allium ursinum L. hervorragen, um in das Licht zu kommen).

Das Verbreitungsgebiet von Dentaria glandulosa ist nicht verhaltnissmassig gross. Nach Łapczyński * *)

»ist die Świętykrzyż’sche Gebirgskette ihr am meisten nach Norden hervorragender Standort« und zwar aus die- sem Grunde, weil, entgegengesetzt der Meinung von Garcke *), seine nOrdliche Verbreitungsgrenze sich durch Schlesien zieht, wie dies Fick nachwies. Von den Świętykrzyź-Bergen zieht sich die Verbreitungsgrenze dieser Pflanze bis zum Flusse San bei dem Orte Wólka Niedźwiedzia in der Nahe von Leżajsk, bis Szkło, Boratyn, Krzemieniec, Żytomierz, Winnica, Rajgród am Boh. Von da aus geht sie nach dem Dniestr, alsdann nach Ru- manien und Serbien.

*) K. Łapczyński, 1. c., p. 12.

*) Garcke in »Illustrirte Flora von Deutschland« zahlt zu ihrem Verbreitungsgebiet ebenfalls die Pro- vinz Posen.

Wedługfotografii R.Cholewińskiego, zdjętej wd. 6czerwca1910r. L gobemettera w Monachium.Wydaniez zapomogi KasyimieniaJ? Mianowskiego.

£ Z“>.

TJ C OD ®

□ 3e+

3 P

5 r * P

C5 -

3 p

P 3

*3 3 - O* 3 M-

3 O

O OD

O

3 P

O 3 - OD ®

Ct- O PT 3 o 3 * — t * o

N 22. O o ’ OD

3

• ®

PT B

® CL N .

$

® CL N 3 5 ’ o

3O

N OM-1

> O

£

ObrazyRoślinności KrólestwaPolskiego. Zeszyt III. Z. Wóycicki.RoślinnośćwyżynyKielecko-Sandomierskiej.

>-3 53 c r o pi

/-A *1 x

• I “ H<V>1 *

Obrazy roślinności Król. Polskiego. Zeszyt III. Z. Wóycicki. Roślinność wyżyny Kielecko-Sandomierskiej. Tabl. VII.

Tablica VII.

Zarośla Paprotnika bagiennego (Aspidium Thelypteris Sw.)

na torfow iska w pobliżu stacyi drogi żelaznej w Suchedniowie.

(Według fotografii R. Cholewińskiego, zdjętej w dniu 28 lipca 1909 r.)

Paproć ta, pospolita na torfiastych i bagnistych łąkach i w lasach w półno­

cnych i środkowych stronach Królestwa Polskiego, na południu jego znacznie rzadziej występuje l). W Suchedniowie wszakże tworzy ona na torfowisku w po­

bliżu stacyi wspaniałe gęste zrzeszenia (p. tabl. VII) wespół z Paprotnikiem ostro- ząbkowym ( A s p id iu m s p i n u l o s u m Sw.), Paprotnikiem grzebieniastym (A s p i­

d iu m c r i s t a t u m Sw.), Skrzypem leśnym ( E ą u i s e t u m s i l v a t i c u m L.), Skrzy­

pem błotnym ( E ą u i s e t u m p a l u s t r e L.) i Skrzypem mułowym ( E ą u i s e tu m lim o s u m L.). Przeplatają je w wielu miejscach Turzyce ( C a r e x lim o s a L., C. t e r e t i u s c u l a G ood., C. t o m e n t o s a L ., C. s t e l l u l a t a G ood., C. p a n i- c e a L., C. f l a v a L., C. v u l g a r i s F r. i inne), Trawy (P o a t r i v i a l i s L., P.

p r a t e n s i s L., A g r o s t i s v u l g a r i s W ith ., Ag. c a n i n a L., P h l e u m p ra - t e n s e L., D e s c h a m p s i a c a e s p i t o s a PB.), Sity ( J u n c u s e f f u s u s L., J. l a m p r o c a r p u s E h rh ., J. s ą u a r r o s u s L., J. c o n g l o m e r a t u s L.) lub

Pałki szerokolistne (T y p h a 1 a t i f o 1 i a L., widać ją w głębi zarośli Paprotnika bagiennego na tablicy VII-ej)2); z gęstych zaś tych zarośli strzelają ku górze ga­

łęzie Olszy czarnej (A ln u s g l u t i n o s a G a e r tn .) , Brzozy omszonej (B e tu 1 a pu- b e s c e n s E h r h.), Brzozy białej (B et u 1 a a 1 b a L.) i Wierzby wawrzynowej (Sa 1 ix p e n t a n d r a L., p. tabl. VII).

Zasiąg Paprotnika bagiennego obejmuje całą Europę środkową, zachodząc w głąb środkowej Hiszpanii i Włoch; na północy linia graniczna jego idzie środ­

kiem Anglii, Skandynawii i Finlandyi, wkracza dalej na Syberyę, sięga na Sa- chalin i w głąb Japonii; ciągnie się wzdłuż Himalajów, idzie następnie poprzez Tiań-Szari, Dżungaryę i Turkiestan, Afrykę południową i północną i Amerykę Północną 3).

*) J. Rostafiński: »Krytyczne zestawienie Paprotników Król. Polskiego*, p. 13.

K. Drymmer notuje ją na bagnistej łące w Szydłówku. P. » Rośliny najbliższych okolic Kielc*, Pam. Fizyogr., T. X.

2) S. S. Ganieszyn, 1. c., p. 34.

8) I. Schmalhausen, 1. c., p. 695.

(15)

Vegetationsbilder aus d. KOnigr. Polen. Heft III. Z. Wóycicki. Flora d. Kielce-Sandomierz’schen Gebirgskette. Tafel VII.

Tafel VII.

Ansiedlung von Aspidium Thelypteris Sw.

auf dem Torfm oore in der N a h e der B ahnstation Suchedniów.

(Nach photographischer Aufnahme von R. Cholewiński am 28. Juli 1909.)

Dicse gemeine, auf torfigen und sumpfigen Wiesen und in Waldern in dem nOrdlichen und mittleren Teile von Polen wachsende Farnpflanze ist im stidlichen Polen ziemlich selten l). In Suchedniów dagegen bildet sie auf dem Torfmoore in der Nahe der Bahnstation prachtige, dichte Ansiedlungen (siehe: Tafel VII) in Ge- meinschaft mit Aspidium spinulosum Sw., Aspidium cristatum Sw., Eąuisetum silvaticum L., Equisetum palustre L.

und Eąuisetum limosum L.

Diese Pflanzen-Vergesellschaftungen sind in vielen Stellen durchflochten mit Carex limosa L., C. tere- tiuscula Good., C. tomentosa L., C. stellulata Good., C. panicea L., C. flava L., C. vulgaris Fr. und anderen, sowie mit Poa trivialis L., P. pratensis L., Agrostis vulgaris With., Ag. canina L., Phleum pratense L., Deschamp- sia caespitosa PB., Juncus effusus L., J. lamprocarpus Ehrh., J. sąuarrosus L., J. conglomeratus L., oder Typha latifolia L. (man sieht sie im Innern der Ansiedlungen von Aspidium Thelypteris Sw. auf Tafel V II)s) ; aus die- sen dichten Ansiedlungen schiessen die Zweige von Alnus glutinosa Gaertn., Betula pubescens Ehrh., Betula alba L., Salix pentandra L. (siehe: Tafel VII) empor.

') J. Rostafiński: »Krytyczne zestawienie Paprotników Król. Polskiego*, p. 13. K. Drymmer verzeichnet sie auf der torfartigen Wiese bei Szydlówek. S. »Rośliny najbliższych okolic Kielc*, Pam. Fizyogr., Bd. X.

2) S. S. Ganieschyn, 1. c., p. 34.

(16)

Według fotografii R. Cholewińskiego, zdjętej wd. 28lipca1909 r.Wydaniez zapomogi Kasyimienia J. Mianowskiego. Reprod. I.B. obernettera wMonachium.

3P

C•“3

*-*»O

*

PT3

3

*3Oer

&

c

OD

PO

«-<

3 -

•"5

c

N*©,

pN 3© 3 023

©3 “

©3 -

c5.

©’3 NP

©o co>

p“

"O

P

Ce*

3»»4«

*rp

er

p

©3 3© CKiC

*3CO

D- 3

3

©

*3e+-

©© CO 02 3

ObrazyRoślinności KrólestwaPolskiego. Zeszyt III. TablicaVII.

Z. Wóycicki RoślinnośćwyżynyKielecko-Sandomierskiej.

— f. 4 i

Obrazy roślinności Król. Polskiego. Zeszyt III. Z.Wóycicki. Roślinność wyżyny Kielecko-Sandomierskiej. Tabl. VIII,

Tablica VIII.

Omieg austryacki (Doronicum austriacum Jcq.) na torfowisku suchedniowskiem.

(Według fotografii R. Cholewińskiego, zdjętej w dniu 16 maja 1910 r.)

Na brzegach torfowiska, położonego tuż przy stacyi Suchedniów drogi że­

laznej Nadwiślańskiej, wśród gęstych zarośli młodej Olszy czarnej (A ln u s g l u ti - n o s a G a e rtn .), Wierzb ( S a lix p e n t a n d r a L . i S a l i x m u l t i n e r v i s D oli.) i Szakłaka kruszyny ( R h a m n u s F r a n g u l a L.) ocalało jedyne dla Królestwa Polskiego stanowisko Omiega austryackiego ( D o r o n ic u m a u s t r i a c u m Jcq ., p.

tabl. VIII). Towarzyszą mu tutaj Maliny ( R u b u s p l i c a t u s W h. e t N.) o dłu­

gich zwieszających się pędach i pięknych różowych kwiatach, Paprocie (A spi- d iu m s p i n u l o s u m Św., A sp . c r i s t a t u m Św., A sp . T h e l y p t e r i s Sw., A s p l e n i u m F i l i x f e m i n a B e r n h . , A s p i d i u m F i l i x m a s S w „ P t e r i d i u m a q u i l i n u m K u h n ), Skrzypy ( E q u is e t u m p r a t e n s e E h rh ., E q u . s i l v a t i - c u m L., E q u . p a l u s t r e L. i E q u . lim o s u m L.), Sity (głównie J u n c u s ef- f u s u s L .) , Trawy ( A g r o s t i s c a n i n a L . i D e s c h a m p s i a c a e s p i t o s a PB.), Borówka czernica ( V a c c in iu m M y r t i l l u s L.), Brusznica ( V a c c in iu m V i t i s i d a e a L.), Poziomka (F r a g a r i a v e s c a L.) wraz z Siódmaczkiem (T r i e n t a 1 i s e u r o p a e a L .) , Majownikiem ( M a ja n th e m u m b i f o l i u m Schm .) i Szczawikiem Pospolitym (O x a 1 i s A c e t o s e 11 a L.) *).

Omieg austryacki — ten typowy przedstawiciel flory gór Hiszpanii, Włoch północnych, Francyi, Bawaryi, A u stry i2), Bułgaryi i Rumunii, wysoko ponad swych towarzyszów zielnych na stanowisku suchedniowskiem wyrasta, gdyż dosięga i*/4 metra wysokości. Jego sercowate ogonkowe liście dolne (p. tabl. VIII) są znacznie mniejsze od środkowych i górnych, które prócz wielkości różnią się je­

szcze i pokrojem, u swej nasady bowiem posiadają skrzydła (p. tabl. VIII z lewej strony), z dwóch stron obejmujące łodygę.

Ze względu na wielkie podobieństwo, istniejące pomiędzy D o r o n i c u m a u s t r i a c u m J c q . i D o r o n i c u m m a c r o p h y l l u m F i s c h . S. Ganieszyns) wnioskuje, że są to dwa blizkie sobie zresztą bardzo gatunki, pochodzące z je­

dnego wspólnego ośrodka, że zaś najbliższym sąsiadem stanowiska suchedniow­

skiego są Tatry, gdzie w okolicy Zakopanego, na Babiej górze, występuje Omieg austryacki często zarówno w dolinach, jak i na górach, na których zasięga pio­

nowo do wysokości 200 m ponad poziomem m orza4 * * * 8 ), przeto przypuszczać wolno, że albo zawędrował on tutaj po kataklizmach lodowcowych z poblizkiej ostoi Świętokrzyskiej lub też przybył tu z odległych stosunkowo Tatr.

4) S. S. Ganieszyn, 1. c., p. 32, a także: »O dwóch widach Doronicum jugo-zapadnoj Rossii», Russkij botaniczeskij żurnał, N. 1—2, 1909.

*) W Karpatach według F. Paxa występuje Doronicum austriacum Jcq. »in der Fichtenregion__ ais Charaktergewilchs___ Waldbachformation...* (Pax, 1. c., p. 141).

8) S. S. Ganieszyn, 1. c., p. 33.

4) K. Łapczyóski: »Zasiągi pionowe niektórych roślin w części Tatr najbliższej Zakopanego*, Pam. Fizyogr., t. X.

(17)

Vegetatlonsbilder aus d. KOnigr. Polen. Heft III. Z. Wóycicki. Flora d. Kielce-Sandomierz’schen Gebirgskette. Tafel VIII.

Tafel VIII.

Doronicum austriacum Jcq. auf dcm Torfmoore von Suchedniów.

(Nach photographischer Aufnahme von R. Cholewiński am 16. Mai 1910.)

An den Ufem des bei der Station Suchedniów der Weichseleisenbahn gelegenen Torfmoors, inmitten dichter Bttsche von jungen Alnus glutinosa Gaertn., Sal ii pentandra L., Salix multinervis DOll. und Rhamnus Frangula L., erhielt sich der einzige im KOnigreich Polen befindliche Standort von Doronicum austriacum Jcq. (siehe: Ta­

fel Vm). Ihm gesellen sich hier zu: Rubus plicatus Wh. et N., mit langen herabhilngenden Trieben und schO- nen rosafarbigen Bltiten, Aspidium spinulosum Sw., Asp. cristatum Sw., Asp. Thelypteris Sw., Asplenium F ilii femina Bemh., Aspidium F il ii mas Sw., Pteridium aquilinum Kuhn, Equisetum pratense Ehrh., Equ. silvaticum L., Equ. palustre L., Equ. limosum L., Juncus effusus L., Agrostis canina L. u. Deschampsia caespitosa PB., Vac- cinium Myrtillus L., Vaccinium Vitis idaea L., Fragaria vesca L., Trientalis europaea L., Majanthemum bifolium Schm. und Oialis Acetosella L. ').

Doronicum austriacum Jcq., dieser typische Vertreter der Gebirgsflora von Spanien, Stld-Italien, Frank- reich, Bayem, Oesterreich etc., schiesst hoch ttber seine grtlnen Genossen auf dem Standort bei Suchedniów em- por, da er eine Hóhe von 1I/4 m erreicht. Seine herzfOrmigen unteren Blatter (siehe: Tafel VIII) sind bedeutend kleiner, ais die mittleren und oberen, die sich ausser durch ihre GrOsse noch durch ihre Form unterscheiden, da die an ihrem Blattstiele befindlichen Fltlgel den Stengel (siehe: Tafel VIII links) von zwei Seiten umfassen.

Die grosse Ahnlichkeit zwischen Doronicum austriacum Jcq. und Doronicum macrophyllum Fisch. ver- anlasst Ganieschyn *) zu der Schlussfolgerung, dass dies zwei sehr verwandte, von einem gemeinschaftlichen Stand­

ort herrOhrende Arten sind; da aber der nttchste Nachbar des Standortes von Suchedniów die Tatra ist, wo in der Gegend von Zakopane, auf dem Babia-Berge, Doronicum austriacum Jcq. sehr oft, sowohl auf den Bergen, ais auch in den Thalern, vorkommt, wo seine Verbreitungsgrenze bis 200 m ttber dem Meeresspiegel reicht •), so darf man annehmen, dass es hier entweder nach der Eiszeit von dem naheligenden Standorte der Święty- krzyź-Berge einwanderte, oder dass es von der verhaltnissmassig weit entfemten Tatra nach hier kam.

*) S. S. Ganieschyn, 1. c., p. 32, sowie: »O dwóch widach Doronicum jugo-zapadnoj Rossii*, Russkij bo- taniczeskij żumal, N 1—-a, 1909.

*) S. S. Ganieschyn, 1. c., p. 33.

•) K. Łapczyński: >Zasiągi pionowe niektórych roślin w części Tatr najbliższej Zakopanego*, Pam.

Fizyogr., Bd. X.

M ® 3 3O- CbJO ~

O J E Z . CP5

®

" £

o Ł o S:

° s . P 3

W OJO ET tn O 1 5:

® GO 2 . - • 03 ®

c-. o 2 N

j*g S- O «r»-

© ®

» <J

•® p-

a

W

O

£ao

®

®3 3

oC3

E-a

Omiegaustryacki (DoronicumaustriacumJcq.)

natorfowiskusuchedniowskiem. ObrazyRoślinności KrólestwaPolskiego. Zeszyt III. TablicaVIII.

Z. Wóycicki.RoślinnośćwyżynyKieleckó-Sandomierskiej.

•|U H q< n *