Organizowanie zajęć z filozofii w XXI wieku (tworzenie stron internetowych na potrzeby zajęć filozoficznych: wyzwania i okazje)

A N N A L E S

U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N - P O L O N I A

VOL. XXVIII, 15____________________ SECTIO I_______________________________2003 Wydział Filozofii i Socjologii UMCS

L

J

Organizowanie zająć z filozofii w XXI wieku {tworzenie stron internetowych na potrzeby

zajęć filozoficznych: wyzwania i okazje)

The organization o f teaching philosophy in the 21st century. The role o f websites in class: advantages and problems

D zisiejsza fundam entalna zm iana technologii kom unikacyjnych i inform a­

cyjnych, zm iana m etod oraz podejścia do nauczania filozofii m oże być porów ­ nana z w ielką rew olucją spow odow aną w ynalazkiem G uttenberga - książki w jeżykach narodow ych, drukowanej na papierze za pom ocą prasy z ruchom ą czcionką, w znacznych nakładach, o coraz bardziej zróżnicow anej tem atyce docierającej do szerokiego grona odbiorców . Pojaw ienie się sieci internetowej zainspirow ało now ą rew olucję inform acyjną. Pod pew nym i w zględam i najw ięk­

szą zaletą Internetu jest niew yobrażalnie ogrom ny zasób m ateriałów , łatw o i bez żadnych opłat, za jeg o pośrednictw em dostępnych. Szybki w zrost konkretnego m ateriału z zakresu filozofii w Sieci je s t zapew ne now ością w studiach filozo­

ficznych.

Technologia, a zw łaszcza m ultim edialne oraz cyfrow e sieci um ożliw iają nam dogłębną zm ianę procesu studiow ania filozofii, to jest: zm ia n ę m etod, za p o m o cą k tó ry c h w ied za filozoficzna - p o w staje, je s t ro z p o w szec h n ian a o ra z uży w an a.

Profesorow ie używ ający zaaw ansow anych technologii m edialnych m ają

rozległe m ożliw ości. Od dostarczania środków i danych ze specjalistycznych

badań nad ciekawym i zagadnieniam i w szystkim studentom po zapew nienie za­

plecza naukow ego o w ysokim standardzie, które upraw ni studentów do przyj­

m ow ania now ych, liberalnych ról podczas studiow ania filozofii. W szystko to w łaściw ie sprow adza się do bardziej praktycznych zadań, takich jak udostępnia­

nie studentom konspektów oraz program ów zajęć w Sieci, odsyłanie do kon­

kretnych stron internetow ych, prow adzenie internetow ego forum dyskusyjnego czy w prow adzenie w irtualnych konsultacji.

N auczyciele akadem iccy w w iększości w schodnioeuropejskich uniw ersyte­

tów nie m ają m ożliw ości w ykorzystania kom puterów podczas swoich zajęć.

Zatem problem y z tym związane, ja k hałas w ytw arzany przez kom putery czy projektory lub poczucie ograniczenia pow odow anego nieaktualnym i m ateriałam i prezentow anym i przez w ykładow ców , nie są jeszcze dostrzegane.

W zw iązku z pow yższym we wschodniej Europie bardziej realistyczną i m ożliw ą do osiągnięcia opcją je st tw orzenie stron internetow ych dla studiów filozoficznych. P ozw olą one om inąć nieodłączne ograniczenia tow arzyszące niedoskonałemu systemowi edukacji (jak na przykład prowadzenie zajęć w dużych grupach czy też ciągły brak pieniędzy na drukow anie konspektów lub na publi­

kację książek): sprawy adm inistracyjne m ogą być rozpatryw ane na bieżąco, dyskusje będą prow adzone także poza klasą, a studenci otrzym ają m ożliwość w cześniejszego zapoznania się z problem atyką zajęć. Gdy student przenosi się czasow o na inny uniw ersytet, dzięki poczcie elektronicznej nadal m oże brać udział w dyskusjach problem ow ych. Tytuł zapom nianej przez w ykładow cę po­

zycji naukow ej, którą rekom enduje studentom , z pow odzeniem m oże być prze­

słany drogą e-m ailow ą (nie ma problem u złej pisow ni) w późniejszym terminie.

Sieć je st zw łaszcza użyteczna w przekazyw aniu inform acji o w ydarzeniach

„z ostatniej chw ili” . Dla przykładu: dziennik inform uje o ciekawej konferencji filozoficznej. Studenci m ogą zapoznać się dzięki stronom internetow ym z pro­

gram em konferencji oraz dokonać w yboru referatów , które chcieliby usłyszeć.

Zam ieszczenie obszernych inform acji na dany tem at, pom ocnych studentom , trw a co najwyżej kilka dni. D la studentów pragnących pogłębiać w iedzę w da­

nym tem acie, a ograniczanych przez fakt prow adzenia zajęć dla dużego grona osób, rozw iązaniem je st internetow e forum dyskusyjne, na którym m ogą dysku­

tować m iędzy sobą. Ponadto takie forum daje w iększe m ożliw ości uczestnictw a studentom , którym niezbyt odpow iada grupow a praca podczas zajęć.

Jednakże now e technologie stosow ane w nauczaniu filozofii łączą się z nowym i wyzw aniam i zarów no dla pracow ników naukow ych, adm inistracyj­

nych, ja k i na przykład prawników. Chodzi tu o dostępność sprzętu kom putero­

w ego w pracow niach, problem y praw ne zw iązane z w łasnością intelektualną czy też o jakość specyficznego nauczania filozofii, gdzie poznaw anie faktów i obiek­

tyw nych danych nie je s t podstaw ow ym składnikiem procesu studiow ania. M u­

simy pam iętać o tym, że w yspecjalizow any system kom puterów i sieci może

przeszkadzać w nauczaniu. Istnieje ryzyko uzależnienia się od takiego systemu i utraty niezw ykle cennego indyw idualnego kontaktu m iędzy studentem a pro­

fesorem. W ielu profesorów obaw ia się, niebezpodstaw nie, w łaśnie tego.

M am y pełne prawo zachow ać ostrożność w dobieraniu technologii uspraw ­ niających proces nauczania akadem ickiego, jednak nie wolno nam zaprzeczyć, iż technologie inform acyjne zm ieniają rynek i krajobraz filozoficznej edukacji.

K oncepcje rozw ażające, czego i w jaki sposób nauczać, ciągle się zm ieniają, a ro lą technologii kom puterow ych jest dem onstracja, w jaki sposób standardy zakresu tem atycznego m ogą być realnie dostępne dla studentów. A dopcja tech­

nologii inform acyjnych dow odzi, iż treścią zajęć filozoficznych m oże być coś więcej niż jedynie słowne przekazyw anie wiedzy, gdyż now e technologie oferu­

j ą m ożliw ość prezentacji, wizualizacji czy też interakcji, dzięki czem u studen­

tom łatwiej przebrnąć przez filozoficzne koncepcje czy też abstrakcje. Sytuacja taka w ym usza, by profesorow ie filozofii opanow ali elektroniczne i technologicz­

ne instrum enty nauczania, poniew aż w innym przypadku to oni zostaną przez nie opanow ani.

Jakie korzyści i dotyczące ich koszty zw iązane są z rozw ijaniem interneto­

w ych zasobów w celu w spierania nauczania? Czy efekty będą warte wysiłku?

Profesorow ie, którzy z pow odzeniem używ ają kom puterów w swojej praktyce nauczania, w ydają się chętni do pośw ięcenia znacznej części w łasnego czasu w olnego, by utrzym yw ać kontakt z wszelkim i nowinkam i. K ażdy na swój spo­

sób je st w stanie spożytkow ać now e technologie, ale by praw dziw ie w ykorzy­

stać ich tw órczy potencjał, m usim y zapłacić pew ną cenę, a m ianow icie pośw ię­

cić czas, nierzadko czas pryw atny. N auka projektow ania stron internetow ych to w brew prześw iadczeniu w yniesionem u z tego, co czytam y w niektórych książ­

k ach 1, bardzo czasochłonne i wcale nie takie proste zajęcie. Pomimo że nasza strona nie m usi być piękna, a jej rozw ijanie nie je st dużo trudniejsze niż zw ykła praca w edytorze tekstow ym 2, to i tak cały proces pochłania dużo czasu. Samo utrzym yw anie strony internetow ej je st rów nie czasochłonne. C zas zajęć często byw a pośw ięcany na opisyw anie internetow ych zasobów i sposobów ich w yko­

rzystania. W zrost dostępności informacji dla studentów, a także m ożliw ość dys­

kusji rów nież poza zajęciam i (co je st w ielką zaletą Sieci) przekłada się na sytu­

ację, w której prow adzący zajęcia je st zm uszony pośw ięcić sporo czasu na od­

pow iadanie na e-m aile studentów , kierow anie sieciow ym i debatam i czy też po­

m aganie studentom przy rozw iązyw aniu problem ów natury technicznej.

C hciałabym się podzielić kilkom a spostrzeżeniam i poczynionym i w dw u­

letnim okresie korzystania przeze m nie z zasobów internetow ych3, która to praca

1 Na przykład: Sams Teach Yourself HTML and XHTML in 24 Hours. Sams (5'h edition), 2001.

2 A. Navarro, Effective Web Design. Sybex, Book & Cd edition, 2001.

3 L. Jakovonyte, Personal Webpage. (http://www.geocities.com/lj_lt/VU.html), 2002.11.01

przyniosła zarów no kilka m ałych sukcesów, ja k i sporą daw kę frustracji, a także uczestnictwo w projekcie Test-FO RCES: Form ation aux Cultures Europeennes / Szkolenie K ultur Europejskich pod auspicjami Europejskiej Kom isji i Program u Sokrates - G rundtvig.4

W czasie grom adzenia m ateriałów i odnośników do mojej strony interneto­

wej nie w iedziałam dokładnie, czego zam ierzam się nauczyć oraz jak w ykorzy­

stam w szystkie dane (pod pew nym i w zględam i nadal m am takie wątpliw ości).

Znajdow ałam w Sieci ogrom ną liczbę interesujących inform acji - kopiow ałam i kopiow ałam , zapisyw ałam coraz to więcej odnośników w folderze Ulubione, by niczego nie pom inąć, aż stw ierdziłam , że w cale ich nie czytam. Z rozum ia­

łam, że przeciążyłam się nadm iarem inform acji, utknęłam sparaliżow ana w niekończących się poszukiw aniach. A skrajna, nieintuicyjna selekcja m ateria­

łu stała się pow ażnym problem em . N a tym etapie zakończyłam szukanie now o­

ści, a skoncentrow ałam się na najlepiej prow adzonych stronach spośród ju ż przeze mnie odnalezionych. D obre przykłady kreatywnej innow acji m ożna m no­

żyć, ale moimi ulubionym i stronam i są: Course M aterials in Philosophy Andrew C arpentera5, zaw ierająca pokaźny i wciąż pow iększany zbiór w itryn interneto­

w ych z praw ie każdego działu/pola filozofii; Guide to Philosophy on the Inter­

net6 * prow adzona przez Petera Subera, Classroom R esources1 (strona Epistem e- Links) czy też strony D avida K ahane.8

Pośw ięciłam m asę czasu na studiow anie filozoficznych stron interneto­

wych, poznaw anie, ja k inni organizują zajęcia, w jaki sposób w ykorzystują na­

rzędzia Sieci. Jedyną nauką w yciągniętą z pew nością je st św iadom ość faktu, iż w w iększości przypadków technologia elektroniczna w spom aga program na­

uczania, a nie determ inuje go. Zaw artość zajęć m oże i je st odnaw iana przez w zbogacenie ich nowymi technologiam i. K osztem je st ciężka praca, dokładne zaplanow anie oraz w spółpraca m iędzy nauczycielam i a studentam i. W ydaje się to oczyw iste, ale now e technologie są także zw odnicze, łatw o jest wpaść w pustkow ie m ożliw ości technicznych bez rozw ażenia sensow nego ukierunko­

w ania zajęć w klasie.

Początkujący (ja sam a uw ażam się nadal za now icjusza) zw ykle ograniczają się do stw orzenia w ersji H TM L program u zajęć, dodania odnośników i grafiki.

4 Test-FORCES. Distance learning course Lithuania: Culture and Daily Life (in English and French).

5 A. Carpenter, Course Materials in Philosophy, (http://antioch-college.edu/~andrewc/pedago- gy.html), 2002.10. 11.

6 P. Suber’s, Guide to Philosophy on the Internet, (http://www.earlham.edu/~peters/gpi/tea- chin^.html), 2002. 10. 01.

Classroom Resources (EpistemeLinks site), (http://www.epistemelinks.com/main/mainclas.aspx), 2002. 10. 01.

8 D. Kahane. Personal webpage, (http://www.uofaweb.ualberta.ca/philosophy/nav03.cfm?nav03=

12341 &nav02= 12335&nav01=l 2326), 2002. 10. 18.

A le naw et tak prosta, „płytka” strona w ynagradza wysiłek tym, iż zaw iera pod­

staw ow e inform acje dostępne dla pracow ników , studentów i w szystkich osób zainteresow anych, np. potencjalnych studentów. N ie warto zaniżać użyteczności tych prostych, skupionych w okół program u nauczania stron, które m ożna dość szybko stw orzyć oraz relatyw nie łatw o utrzym ać.

Co w ięcej, strona taka m oże zawierać inform acje dla studentów dotyczące prow adzącego zajęcia - jeg o godziny dyżurów , adres e-mail, num er telefonu;

a także niektóre inform acje o prow adzącym - dotyczące zainteresow ań proble­

m ow ych i badaw czych, m etod nauczania i tym podobnych, które pozw olą lepiej poznać nauczyciela i m ogą być użyteczne dla potencjalnych studentów.

Efektyw ne i opłacalne je st także zam ieszczanie na stronie zasad nauczania, konspektów zajęć czy też instrukcji do zadań pisem nych oraz kryterium ich oce­

ny.

W ażne je st w zięcie pod uw agę ogólnego sensu celów pedagogicznych, któ­

re m ają być osiągnięte dzięki konkretnym elem entom strony. Jest to między innymi kierow anie studentów do istotnych zasobów w Sieci (teksty i kom entarze do nich, strony pośw ięcone filozofom itd.), udostępnianie wszelkich m ateriałów potrzebnych w czasie zajęć, przekazyw anie ogłoszeń na przykład dotyczących zm ian w planie zajęć.

N iestety, w izyty w Sieci w celu zdobycia inform acji lub m ateriałów staw ia profesorów tw arzą w tw arz z problem em dostępności kom puterów dla studen­

tów, naw et na uniw ersytetach z dobrze w yposażonym i pracow niam i kom pute­

rowym i. D odatkow o studenci posiadają różny stopień znajom ości pracy z kom ­ puterem .

Owe m ateriały są najbardziej użyteczne, gdy studenci posiadają je na papie­

rze. D ruk podnosi w ięc koszty spraw iedliw ego dostępu do informacji.

N ajbardziej użyteczne je st oczyw iście zam ieszczanie na stronie m ateriałów potrzebnych do zajęć, co czyni je bardziej zw artym i i uporządkow anym i. N ajle­

piej kilka dni przed term inem zajęć, by studenci zdołali je przeczytać. To pow o­

duje jednak, że prow adzący ograniczony je st czasow o, musi bow iem ze znacz­

nym w yprzedzeniem przygotow ać owe pom oce. B yłyby one najbardziej uży­

teczne, gdyby udało się ukształtow ać je jak o spójne szablony zajęć, z m ożli­

w ością dodania w łasnych notatek. Z pew nością nadałoby to wyrazistości notat­

kom studenckim , jednakże w ym agałoby to od studentów drukow ania takich pom ocy na każde zajęcia, co ponow nie przypom ina o problem ie kosztów oraz spraw iedliw ego dostępu do takich m ateriałów .

Jedną z najw iększych trudności, jak ie napotkałam , była integracja zajęć w klasie oraz m ateriałów sieciowych. W ielu studentów je st zafascynow anych

„surfow aniem ” w Sieci i w ielu je st zainteresow anych pośw ięceniem czasu na studiow anie filozofii za jej pośrednictw em . D ostarczając studentom listę odno­

śników do stron, pow oduje się że bardziej przedsiębiorczy uczniow ie, idąc ich

śladem, są w stanie w iele dokonać. Jednakże strona zajęć bardzo często kieruje studentów do dziw acznie kom pletow anych stosów inform acji. W ielu z nich nie je s t w stanie zrozum ieć kontekstu - nie bez pow odu przedstaw iłam powyżej m oje dośw iadczenia z natłokiem danych w Sieci i płynącej z tego faktu wielkiej konfuzji. Skłania to do refleksji nad tym, co w iększość studentów je st w stanie w ydobyć z podsuniętych odnośników i jak ie cele pedagogiczne m oże za ich pom ocą osiągnąć. U w ażam także, że dobrym posunięciem je st zam ieszczenie na stronie kilku ,rozryw kow ych” linków, zapew niających intelektualną rozrywkę.

N iech zaw ierają historie z życia filozofów lub kierują do w ystaw artystycznych, łam igłów ek, puzzli logicznych i tym podobnych. Ten drugoplanow y m ateriał sieciow y daje znakom itą okazje do tego, by połączyć pracę oraz zabawę, a zw iązek zróżnicow anych działań zazwyczaj daje pozytyw ne efekty.

Program A dobe A crobat um ożliw ia studentom um ieszczanie na stronie w łasnych pisem nych refleksji na tem at realizow anych zadań, w niosków w ycią­

gniętych z dyskusji czy też swoich zajęciow ych notatek bez obaw y, że w spierają plagiatorstw o. Poza tym takie m ateriały zm obilizują studentów do bardziej w ni­

kliw ego m yślenia, a także pom ogą tym z nich, którzy opuścili zajęcia. Głównym celem owych notatek będzie jednak w yw oływ anie internetow ych dyskusji.

Jest to także w ielka okazja do tego, by trudny proces oceniania studentów uczynić bardziej otw artym i dem okratycznym . K ażdy będzie m iał w gląd do pracy um ieszczonej w Sieci. Studenci będą m ogli w nieść sw oje krytyczne uwagi odnośnie do prac pisanych przez sw oich kolegów , a także w spółpracow ać przy w zajem nym recenzow aniu ich ostatecznej formy. Ponadto student będzie m iał m ożliw ość porów nania w łasnych sądów, notatek i prac z dokonaniam i pozosta­

łych, by przekonać się o spraw iedliw ości oceny.

K lasow e dyskusyjne forum internetow e m oże być prow adzone naw et przez profesorów nieposiadających rozległej w iedzy kom puterow ej. W ystarczy spo­

rządzić listę adresów e-mail studentów i w ykorzystać istniejące w Sieci kreatory grup dyskusyjnych.9 Takie forum pozw ala jeg o uczestnikom zam ieszczać i od­

pow iadać na w iadom ości elektroniczne. C hciałabym położyć nacisk na znacze­

nie owego forum dla (głów nie licznych i początkujących) grup nauczania filozo­

fii. Zalety płynące z takiej form y kom unikacji zarów no dla studentów ja k i pro­

fesorów są oczywiste. Jest to przestrzeń, gdzie studenci m ogą rozw ijać dialogi filozoficzne poza zajęciam i, staw iać now e pytania, pom agać sobie w zajem nie przy ustnych i pisem nych zadaniach, dokonyw ać oceny toczącego się kursu, sugerow ać zm iany co do planu zajęć lub podsuw ać inne pom ysły m ogące kurs uspraw nić. K lasow e internetow e forum dyskusyjne je st w stanie rozw ijać um ie­

jętności analizy i dyskusji filozoficznej w sposób trudny do osiągnięcia w du­

żych grupach zajęciowych. P ozw alają lepiej poznać się uczestnikom . Przez tak

9 Na przykład, Yahoo! Groups, (http://groups.yahoo.com), 2002.10.01.

typow e pytania, jak: „D laczego interesujesz się filozofią?” czy też „Jakie są twoje ulubione książki/film y/zajęcia?”, pow staje w ięź społeczności grupowej, kom unikacja spraw ia przyjem ność, docenione są indywidualne podejścia, a w aspekcie psychologicznym są to czynniki bardzo istotne przy studiowaniu filozofii.

Znaczące je s t to, ja k now e sposoby nauczania przestaw iły um otyw ow anie studentów na naukę przez w spółpracę. A ten w łaśnie sposób zdobyw ania wiedzy był zaw sze tym, czego brakow ało przy studiow aniu filozofii. Uw ażam , iż czyn­

nik pow odujący o w ą nierów now agę m iędzy ryw alizacją a kooperacją m a zw ią­

zek z logistyką pracy z tekstam i, której rezultatem m a być w łasna praca pisem ­ na. N auczyciele znają przypadki, iż otrzym ują znakom ite prace od studentów nieudzielających się podczas zajęć bądź niepotrafiących zw erbalizow ać swoich poglądów . N akłonienie do udziału w zajęciach w szystkich uczestników jest nie lada w yzw aniem . N ie wszyscy studenci czują się pew nie, m ówiąc na forum grupy zajęciowej, zarów no małej ja k i dużej. Pow odem tego m oże być zarówno sam a grupa ja k i rasa, płeć czy też inne wyróżniki. Sieciowe forum dyskusyjne daje ogrom ne m ożliw ości rozw oju napraw dę wolnej i psychologicznie nieskrę­

powanej dyskusji - studenci m ogą staw iać pytania, czytając i zastanaw iając się, rozw ażać ciekaw e problem y, na które podczas regularnych zajęć zabrakło czasu czy też w yrażać swoje w ypracow ane przem yślenia, co je st znaczącym w kładem z ich strony. Forum sieciow e daje m ożliw ość w yboru sposobu reakcji na za­

m ieszczoną nań inform ację - m oże to być w iadom ość do publicznego odczytu bądź skierow ana do konkretnej osoby. Takie w iadom ości zazwyczaj zaw ierają także odsyłacze do ciekaw ych stron, zdjęć, szarad znalezionych w Sieci, nowych publikacji filozoficznych czy naw et repertuaru kin i teatrów. Świadczy to o za­

angażow aniu studentów w badanie zaw artości sieci.

N auka przez w spółpracę traci sens w sytuacjach, gdy każdy student zaczyna od tego sam ego poziom u z zadaniem bycia ja k najlepszym ze w szystkich. K o­

operacja polega na tym, aby jej uczestnicy w ykonyw ali różne zajęcia, by następ­

nie sw oje osiągnięcia skoordynow ali w e w spólne osiągnięcie, które z pew nością przekroczy to, co każdy byłby w stanie osiągnąć indyw idualnie. Najlepiej dla takiej formy nauczania je s t w ów czas, gdy studenci napotykają dużą liczbę nie­

w iadom ych i w yposażeni w znaczne zasoby, dążą do tego, by ich poszukiw ania odpow iedzi były w ieloaspektow e i odpow iednio wnikliwe.

N atom iast pedagogicznym i celami profesorów organizujących internetow e dyskusje pow inny być (przy założeniu pośw ięcania tem u zagadnieniu małej ilości czasu i wysiłku): nauka efektyw nych strategii elastycznego kierow ania dyskusjam i, przeciw działanie w zajem nem u obrażaniu się przez studentów, zw rócenie uwagi na popraw ność zrozum ienia (problem y błędnych interpretacji tekstów , skupiania się na nieistotnych aspektach problem ów z pom ijaniem klu­

czow ych różnic koncepcyjnych lub istotnych zasobów). Profesor w ykonuje te

obowiązki jak o m oderator dyskusji, by nikt inny tego nie robił. N ajlepszym rozw iązaniem (bliskim ideału) dla profesorów kierujących dyskusjam i byłoby uzupełnienie stron forum dyskusyjnego o: odnośniki do stron o etyce sieciowej, inform acje dotyczące w ym agań, jak ie m uszą spełniać zam ieszczane w iadom o­

ści, podpow iedzi, w jak i sposób efektyw nie korzystać z forum, a także o m ożli­

w ość udzielenia osobistej pom ocy studentom napotykającym konkretne proble­

my.

K om entarze studentów przem aw iają na korzyść sieciow ych forum dysku­

syjnych. Daje to m ocną podstaw ę do um iarkow anego optym izmu.

A ngażując się w pracę przy użyciu technologii i w idząc zaangażow anie studentów oraz efekty, jak ie uzyskują, akceptuję to, iż m uszę radzić sobie z napięciam i pom iędzy uczuciam i zadow olenia oraz zakłopotania, jak ie pow sta­

je w w yniku faktu, iż pew ne obietnice niesione przez now e technologie nie zo­

stały spełnione - a m ianow icie, pośw ięciłam pracy z nimi m nóstw o czasu, bez żadnego w ynagrodzenia finansow ego. Z m oich inform acji w ynika, iż żaden z litew skich uniw ersytetów nie płaci profesorom filozofii, którzy m im o prze­

szkód nadal czują się um otyw ow ani do tego, aby rozw ijać sieciow e zasoby, utrzym yw ać sieciow e forum oraz w irtualne konsultacje, jak o dodatek do zajęć w klasie. M iejm y nadzieję, iż ta kłopotliw a sytuacja niebaw em się zmieni.

O czyw iste w ydaje się to, iż profesorow ie m uszą m ieć na w zględzie m ożli­

wości i potrzeby studentów. W ym agania kursu m uszą być tak dobrane, by w y­

stąpienie dodatkow o nauczania z w ykorzystaniem sieci nie pochłaniało nieroz­

sądnie zbyt dużo czasu studentów.

„N urkow anie” to jed n a ze strategii, zakładająca, iż próby pracy z nowymi technologiam i należy zaczynać razem ze studentam i, licząc na to, iż zarówno studenci ja k i profesorow ie nauczą się szybciej z niech korzystać. Profesorow ie w ykorzystujący taka m etodę m uszą mieć duże zaufanie do um iejętności studen­

tów w zakresie rozw iązyw ania problem ów i sam odzielnego znajdow ania drogi do istoty zagadnienia. O dnoszone są pew ne sukcesy w stosow aniu tego podej­

ścia, lecz często kończy się ono niepow odzeniem .

W ażną spraw ą je st w yznaczenie jasnych oczekiw ań co do nagradzania do­

datkow ych starań studentów (nauki korzystania i w ykorzystyw ania Sieci, brania udziału w dyskusjach na forum sieciow ym ) oraz odpow iednio do niw elow ania niekorzyści płynących z faktu, iż niektórzy nie posiadają dostępu do kom putera.

Zarządzanie czasem je st kolejną istotną um iejętnością w artą przysw ojenia.

Profesorow ie pow inni poznać techniki oraz sposoby projektow ania stron, m ode­

row ania dyskusji i w iele innych przy jednoczesnym unikaniu sam ow yw ołują- cych się odczuć szaleństw a i frustracji. C ierpliw ość, która pozw oli w ygospoda­

rować czas zarów no dla nich sam ych ja k i studentów oraz um ożliw i osiągnięcie

biegłości odpow iedniej dla uczenia w m ultim edialnie wyposażonej klasie jest

kluczow ą um iejętnością, która musi być opanow ana.

Zaw sze istnieje presja, by zdążyć z realizacją planu zajęć. Tak ja k typow y je st dla profesorów uczących grupy początkujące fakt, iż m uszą zrealizować znaczny m ateriał, tak ja zaw sze zostaje w tyle, gdy sem estr zbliża się ku końco­

wi. Jest to mój protest przeciw ko rutynie tak częstej w pracy nauczyciela. M u­

simy tylko mieć pew ność, iż to kom putery służą nam, a nie je st odwrotnie.

O czyw iście istnieją granice w używ aniu technologii przy nauce filozofii. Są obszary, gdzie najw ażniejsza je st bezpośrednia interakcja m iędzy profesorem i studentem czy też w ym agane je st ułożenie zajęć stosow nie do zapytań i uwag studentów.

Rozważając, ja k projektow ać strony do zajęć, zastanaw iałam się nad w ie­

lom a innym i aspektam i nauczania i planow ania kursów oraz efektyw nego w yko­

rzystyw ania zasobów sieciowych. Zaistniała potrzeba dialogu ze studentam i, by poznać ich sposób postrzegania technologii oraz różnych m etod nauczania.

N ajw iększą trudnością, ja k ą napotkałam (i obaw iam się, że nadal ona istnieje) było przeniesienie nacisku w m etodzie edukacji z budow ania statycznych stron internetow ych na ów upragniony dialog sieciowy. Jestem um iarkow anie optym i­

styczna co do pow odzenia w ysiłków w tej kwestii, jed n ak nie zam ierzam się poddaw ać.

U cząc się wprow adzać um ieszczone na stronach informacje do zajęć filozo­

ficznych, prowadziłam w iele dyskusji z moimi kolegami na temat radzenia sobie z dylematem technologia-treść, zmieniających się treści zajęć z komputerem, wysuwających się na pierwszy plan, celów pedagogicznych, wad i zalet nowych m etod nauczania. Te niesam owite dyskusje (oczywiście sieciowe!) z nauczy­

cielami z Litwy, Ameryki, Austrii i Polski, a także ze studentami zaangażowanymi na forum uw ażam za najcenniejsze wynagrodzenie m oich wysiłków. Z perspek­

tywy czasu postrzegam ciężką pracę nad doskonaleniem swoich umiejętności w projektowaniu stron do celów pedagogicznych jako rodzaj przyjemności - gdy minęła frustracja, stwierdzam, że było to miłe doświadczenie.

SU M M A R Y

W e are w itnessing a tum in com m unication technology com parable to G uten b erg ’s revolution. N ew technologies lead to changes in teaching m ethods o f all subjects, includ­

ing philosophy. A special role in teaching, preparation o f m aterials, their distribution and use is played by internet w ebsites. The advantages include a w ide availability o f m ateri­

als, com parability o f curricula, ease o f discussion, exchange o f papers and cooperation.

A m ong the problem s are the follow ing: the question o f intellectual property, labour- intensiveness o f w ebsite design, the lack o f concentration on the part o f students and disrespect for the value o f tim e. T he article presents the author’s experience in teaching philosophy w ith the new m ethod.