Porównanie działania modyfikatorów estrowego i węglowodorowego w elastomerach uretano- wych otrzymywanych z systemów dwuskładnikowych

(1)

Sfaa& M t& ttf' nr 4 lipiec-sierpień 2000 r. TOM 4

J e r z y J ę c z a lik *

Porównanie działania modyfika

torów estrowego i węglowodoro

wego w elastomerach uretano- wych otrzymywanych z syste

mów dwuskładnikowych

D o k o n a n o p o r ó w n a n i a w p ł y w u d w ó c h m o d y f i k a t o r ó w : o l e j u a n tr a c e n o w e g o i f t a l a n u d io k ty lu n a w ł a ś c i w o ś c i f i z y c z n e e la s to m e r ó w u r e ta n o w y c h s y n te z o w a n y c h z p o lie te r o li p o c h o d n y c h tle n k u e ty le n u i tlen ku p r o p y le n u o ró żn ej fu n k c y jn o ś c i i d łu g o ś c i ła ń c u c h a

B a d a n i a p r z e p r o w a d z o n o p o d k ą te m e w e n t u a l n e g o z a s t o s o w a n i a m o d y fik o w a n y c h k o m p o z y c ji u r e ta n o w y c h ja k o s p o iw a w trw a le e la s ty c zn y c h m a s a c h u s z c z e ln ia ją c y c h p r z e z n a c z o n y c h d la b u d o w n ic tw a .

E la s to m e r y u re ta n o w e s y n te z o w a n o m e to d ą p re p o lim e ro w ą . M o d y fik a to r d o d a w a n o do k o m p o n e n tu p o lio lo w e g o k o m p o zy c ji.

W t r a k c i e b a d a ń s t w i e r d z o n o c a ł k o w i t ą k o m p a t y b i l n o ś ć u ż y ty c h m o d y fik a to r ó w z b a d a n y m i e la s to m e r a m i u re ta n o w y m i. Z a o b s e r w o w a n o, że o b e c n o ś ć m o d y fik a to r ó w n ie p o w o d u j e z a k łó c e ń s i e c i o w a n i a, a j e d y n i e w y s tę p o w a n ie e fe k tu r o z c ie ń c z e n ia, w y r a ż a ją c e g o s ię p r z e d łu ż e n ie m c za su ż e lo w a n ia p r z y w ię k s z y c h z a w a r to ś c ia c h m o d y fik a to r a .

O k r e ś l o n o u ż y t e c z n y z a k r e s s t o s o w a n i a o b y d w u m o d y fik a to r ó w . S tw ie r d z o n o, że p r z y z a w a r to ś c i m o d y fik a to r ó w d o 3 0 cz. w ag. o tr z y m y w a n e m o d y fik o w a n e m a te r ia ły są e la s to m e r a m i, z a ś p o w y ż e j - c ia ła m i p la s ty c z n y m i.

O b e c n o ś ć m o d y fi k a t o r a w ę g lo w o d o r o w e g o p o w o d u j e z w ię k s z e n i e h y d r o fo b o w o ś c i e la s to m e r u u re ta n o w e g o o n a jm n ie js z e j g ę s to ś c i s ie c io w a n ia .

O k re ślo n o ilo ś c io w o w p ły w z a w a r to ś c i m o d y fik a to r ó w n a w ła śc iw o ś c i fiz y c z n e m o d y fik o w a n y c h e la s to m e r ó w u re ta n o w y c h .

S tw ie r d z o n o, że m o g ą o n e s ta n o w ić p o d s ta w ę w y tw a r za n ia u s zc ze ln ie ń tr w a le e l a s t y c z n y c h, p o d w a r u n k ie m p o t w ie r d z e n i a ic h p r z y d a t n o ś c i za p o ś r e d n ic tw e m b a d a ń d łu g o te r m in o w y c h .

S ło w a k lu c zo w e : e la s to m e r ureta n o w y, m o d y fik a c ja, m a sa u szc ze ln ia ją c a

The comparison of the action of ester and hydrocarbon type modifier in the two com

ponent derived urethane elastomers

T he c o m p a ris o n o f the e ffe c t o f a n th r a c e n e o il a n d d io c ty l p h ta la te on p h y s ic a l p r o p e r tie s o f th e u re th a n e e la s to m e r s (s y n th e s iz e d fr o m th e e th y le n e

o x id e a n d p r o p y le n e o x id e p o ly o ls ).

The stu d y w a s fo c u s e d on the p o s s ib le a p p lic a tio n o f th e m o d ifie d u reth a n e

* Politechnika Poznańska, Instytut Technologii i Inżynierii Chemicznej, Zakład Polimerów

(2)

TOM 4 lipiec-sierpień 2000 r. S ia & tw t& u t nr 4

e la s to m e r s a s th e b in d e r s o f p e r m a n e n tly e la s tic s e a la n ts f o r c o n stru c tio n s.

T h e u re th a n e e la s to m e r s u n d e r s tu d y w ere s y n th e s is e d b y th e p r e p o ly m e r m eth o d . T he m o d ifie r w a s in c o r p o r a te d into th e p o ly o l c o m p o n e n t o f the system .

T he s tu d ie d m o d ifie r s h a v e b ee n f o u n d c o m p le te ly c o m p a tib le w ith th e u re th a n e e la sto m e rs. T h e y d id a lso n o t in te rfe re w ith th e c ro sslin k in g re a c tio n o f th e e la s to m e r s . A t h ig h e r m o d ifie r c o n c e n tr a tio n s th e c r o s s lin k in g w a s p r o lo n g e d d u e to d ilu tio n o f th e r e a c ta n ts b y th e m odifier.

T h e s e r v ic e a b ility ra n g e o f th e b o th m o d ifie r s w a s a lso d efin ed . Up to th e 3 0 % b y wt. o f m o d ifie r s c o n te n t th e s tu d ie d e la s to m e r s w ere f o u n d to b e e la s tic , w h e r e a s a t h ig h e r m o d ifie r c o n c e n tr a tio n - p la s tic liq u id s o f h ig h visco sity.

T h e e la s to m e r s m o d i f i e d w ith c a r b o lin e u m w e re f o u n d to b e m o r e h y d ro p h o b ic th a n th o se m o d ifie d w ith d io c ty lp h ta la te . T h is a p p lie s p a r tic u la r ly to th e e la s to m e r s w ith th e lo w e s t c ro sslin k density.

I t w a s f o u n d th a t th e m o d ifie d u reth a n e e la s to m e r s u n d e r s tu d y m ig h t be ta k e n in to a c c o u n t a s th e b in d e r f o r p e r m a n e n tly e la s tic s e a la n t, p r o v id e d th ey p a s s lo n g te rm f i e l d tests.

K e y w o rd s: u re th a n e ela sto m er, m o d ific a tio n , s e a la n t

Wprowadzenie

Masy uszczelniające należą do materiałów bu

dowlanych, których produkcja i zastosowanie zwią

zane są z chemią polimerów. Znajdują one rozliczne zastosowania w budownictwie mieszkaniowym, prze

mysłowym, drogowym i mostowym, a także w pra

cach zabezpieczeniowych w kopalniach głębinowych.

Do tradycyjnych mas uszczelniających stosowa

nych w różnych dziedzinach budownictwa należą bi

tumy i smoły. Niestety, niekorzystna zależność ich konsystencji od temperatury (kruchość w zimie, płyn

ność w lecie), konieczność aplikacji na gorąco oraz stosunkowo mała odporność na procesy starzeniowe sprawiły, że niemodyfikowane bitumy i smoły nie od

powiadają wymaganiom dzisiejszego budownictwa.

Natomiast coraz większe zastosowanie znajdują masy uszczelniające produkowane z różnych polimerów.

Względy ekonomiczne nakazują, by polimer stanowił je

dynie składnik wiążący i uszlachetniający. Konieczne jest także, by składnik polimerowy korzystnie wpływał na właściwości termiczne i konsystometryczne szczeliwa.

Szczególnym zainteresowaniem budownictwa, zwłaszcza drogowego i mostowego, cieszą się płynne bądź półpłynne materiały uszczelniające, aplikowane w tej postaci do uszczelnianego miejsca, a następnie przechodzące w stan stały wskutek reakcji chemicz

nej odpowiednio dobranych monomerów.

W niektórych zastosowaniach żąda się, by ma

teriał uszczelniający wykazywał właściwości elastycz

ne w szerokim zakresie temperatury (od -30 do +70 C), posiadał doskonałą przyczepność do ścian uszczelnianej struktury przez cały okres użytkowania oraz by nie ule

gał procesom starzeniowym i korozji biologicznej (roz

kład przez bakterie, grzyby i inne mikroorganizmy).

Pożądane jest też, by był prosty w stosowaniu [1-3].

Elastomery uretanowe należą do polimerów szcze

gólnie predestynowanych do zastosowań w charakterze uszczelnień. Mogą one spełnić większość wymienionych wyżej wymagań, przy czym do ich syntezy konieczny jest staranny dobór składników wyjściowych oraz za

stosowanie odpowiednich modyfikatorów [4-5].

Celem pracy była synteza poliuretanowego mate

riału uszczelniającego z dostępnych na rynku krajowym surowców do lanych elastomerów uretanowych oraz modyfikacja jego właściwości za pomocą plastyfika

torów węglowodorowych i estrowych. Głównym za

daniem było porównanie działania zmiękczacza wę

glowodorowego (niepolarnego) i estrowego (polarne

go) w układzie z elastomerem uretanowym o szkiele

cie polieterolowym.

Część doświadczalna

Wybór metody

Badania wykonano z użyciem układów dwu

składnikowych. W układach tych jednym ze składni

ków był prepolimer lub quasi-prepolimer uretanowy, natomiast drugi składnik stanowiły poliol, modyfika

tor oraz katalizator i inne środki pomocnicze.

(3)

S faA tw t& U f, nr 4 lipiec-sierpień 2000 r. TOM 4

Materiały

Do syntezy elastomeru uretanowego zastosowa

no następujące substraty:

• diol oligooksypropylenow y (Rokopol D2002 - produkt handlowy NZPO „Rokita”, Brzeg D ol

ny), Lo„ =54,°;

• triol oksyetylenowo-oksypropylenowy (Rokopol 330 - produkt jw.), Loi|= 48,1;

• triol oksypropylenowy (Rokopol TG 500 - prod, jw.), LqH= 300;

• diizocyjanian tolilenu(Izocyn T80 - produkt han

dlowy ZCh „Organika-Zachem”, Bydgoszcz);

• katalizator metaloorganiczny - zawiesina oleinianu fenylortęci w mieszaninie toluenu i oksypropylenotriolu; stężenie oleinianu fenylortęci 33 %.

Jako modyfikatory zastosowano:

• karbolineum węglowe - produkt otrzymywany przy przeróbce oleju antracenowego I lub II, powstają

cy po oddzieleniu stałych części tejże frakcji, tem

peratura wrzenia 260 - 360°C (produkt handlowy ZCh. „Blachownia”, Kędzierzyn-Koźle)

• plastyfikator estrowy - ftalan dioktylu (Ergoplast FDO - produkt handlowy Zakł. Chem. „Boryszew”, Sochaczew).

Obydwa modyfikatory przed użyciem odwadnia

no pod zmniejszonym ciśnieniem.

Synteza elastomerów m etanow ych (me

todą dwuskładnikową prepolim erową)

Przygotowanie składnika A

Do naczynia wyposażonego w mieszadło mecha

niczne wlewano 100 cz. wag. oksypropylenotriolu,

homogenicznego produktu.

W identyczny sposób przygotowywano skład

nik zawierający ftalan dioktylu w ilościach tak do

branych, aby jego zawartość w elastomerze w yno

siła od 0 do 40% wag. przy zachowaniu stopniowe-, go dozow ania co 5%.

Synteza prepolimeru (składnika B)

Do kolby zaopatrzonej w mieszadło mechaniczne, chłodnicę zwrotną oraz doprowadzenie azotu wlewano 50 cz. wag. diizocyjanianu tolilenu, ogrzewano do temp.

80°C i wkraplano w ciągu 30 min 300 cz.wag. diolu oli- gooksypropylenowego. Po wkropleniu całości diolu re

akcję prowadzono jeszcze przez 2h w temp. 80°C. Cały proces przebiegał w atmosferze azotu. Produkt przechowy

wano w szczelnie zamkniętym naczyniu. Otrzymany prepolimer był gęstą cieczą o zawartości 3,52% grup NCO.

Synteza elastomeru ze składników A i B

W naczyniu zaopatrzonym w mieszadło me

chaniczne um ieszczano składnik poliolowy (A), a następnie wprowadzano taką ilość prepolimeru (B), by nadm iar grup izocyjanianow ych wynosił 5 % w stosunku do grup hydroksylowych. Składniki do

kładnie m ieszano w tem peraturze pokojow ej do uzyskania hom ogenicznego produktu, następnie wylewano do form na kształtki do badań w łaści

w ości fizycznych i m echanicznych. U tw orzony elastom er pozostaw iano na co najmniej 48 h (w praktyce 7 dni) w tem peraturze pokojowej w celu zakończenia reakcji sieciowania.

Skład badanych kompozycji podano w tabeli 1.

Ogółem wykonano i zbadano kilkadziesiąt kom

pozycji różniących się gęstością usieciowania elasto

meru oraz rodzajem i ilością modyfikatora.

Tabela 1. S k ła d m o d y fik o w a n y c h e la sto m e ró w u r e ta n o w y c h

Rodzaj przedłu

żacza łańcucha

Ilość przedłużacza na 100 cz. wag. prepolimeru

Ilość kataliza

tora, % wag.

Ilość karboli

neum, % wag.

Ilość FDO,

% wag.

Rokopol ^D2002 63,1 1,0 0-30,0 ^-

Rokopol TG 500 23,0 1,0 0-30,0 -

Rokopol 330 102,2 1,0 0-30,0 -

Rokopol D 2002 63,1 1,0 ^- 0-40,0

Rokopol TG 500 23,0 1,0 ^- 0-40,0

Rokopol 330 102,2 1,0 - 0-40,0

2 cz. wag. zawiesiny oleinianu fenylortęci i odwod-

niorie karbolineum węglowe w zmiennych ilościach

Badania właściwości fizycznych mody f i

^-

dobranych tak, by zawartość karbolineum w elasto-

kowanych elastomerów

merze wynosiła od 0 do 30 % wag. Ilości zmieniano W celu określenia wpływu ilości środka mody- co 5%. Składniki dokładnie mieszano do uzyskania

(4)

TOM 4 lipiec-sierpień 2000 r. S ta ó tc w ie n ty nr 4

fikującego na właściwości elastomeru przeprowadzo

no następujące badania:

- oznaczenie wytrzymałości na rozciąganie i wydłu

żenia względnego przy zerwaniu próbek wyjścio

wych oraz poddanych oddziaływaniu wody lub benzyny wg PN-81/C-89034, wiosełko nr 1;

- chłonności wody;

- chłonności węglowodorów;

- zachowania w niskiej temperaturze - zgodnie z wytyczny

mi badań mas zalewowych opracowanymi przez Insty

tut Badawczy Dróg i Mostów w Warszawie.

kojowej w ciągu 7 dni. Badano wytrzymałość pró

bek w yjściowych oraz poddanych działaniu wody destylowanej lub benzyny przez okres 7 dni, a na

stępnie suszonych w tem peraturze pokojowej (do stałej masy). Badania prowadzono na zrywarce la

boratoryjnej FulOOOe (Thueringer Industriew erk Rauenstein, Niemcy) przy prędkości rozciągania 500 mm/min. Oznaczano wytrzymałość na rozcią

ganie oraz wydłużenie względne przy zerwaniu.

Wyniki oznaczeń podano w tabeli 2.

Tabela 2. W yniki b a d a ń w y tr z y m a ło ś c io w y c h m o d y fik o w a n y c h e la sto m e ró w u re ta n o w y c h (p r ó b k i w y jś c io w e o ra z p o d d a n e d z ia ła n iu w o d y lu b b e n z y n y p r z e z 7 d n i)

Przedłużacz/środek sieciujący (nazwa

handlowa)

Stężenie Modyfikator modyfikato

ra, % wag.

Wytrzymałość na rozciąganie, N/cm2

Wydłużenie względne przy zerwaniu, % próbka

wyjściowa

po działa- po działa

niu wody niu benzyny

próbka wyjściowa

po działa

niu wody

Rokopol TG500 karbolineum węglowe 0 21,9 22,9 21,5 510 390

Rokopol TG500 Ergoplast FDO 0 21,9 22,9 22,3 510 390

Rokopol D2002 karbolineum węglowe 0 17,2 15,6 17,0 750 660

Rokopol D2002 Ergoplast FDO 0 17,2 15,6 15,8 750 660

Rokopol 330 karbolineum węglowe 0 18,2 17,4 17,6 410 400

Rokopol 330 Ergoplast FDO 0 18,2 17,4 18,0 410 400

Badanie właściwości wytrzymałościowych

Badania prowadzono na próbkach w kształcie wiosełek odlanych z przygotowanych ciekłych kom

pozycji poddanych sieciowaniu w tem peraturze po-

Badanie chłonności wody

W celu określenia podatności modyfikowanych elastomerów uretanowych na działanie wody próbki otrzymanych elastomerów poddano oddziaływaniu

(5)

SfaA tatK & U f, nr 4 lipiec-sierpień 2000 r. TOM 4

wody destylowanej w warunkach pokojowych przez okres 1 lub 7 dni. Następnie próbki wyjmowano, su

szono do stałej masy i oznaczano zmianę masy. Wyni

ki podano w tabeli 3.

Badanie zachowania w niskiej temperaturze

W celu sprawdzenia, jak otrzymane modyfiko

wane elastomery uretanowe zachowują się w niskiej temperaturze, poddano je następującemu testowi:

Tabela 3. D z ia ła n ie w o d y n a m o d y fik o w a n e e la s to m e r y u re ta n o w e

Przedłużacz/środek sieciu

jący (nazwa handlowa)

Modyfikator Stężenie modyfika

tora, % wag.

Chłonność wody, % wag.

po 1 dniu po 7 dniach

Rokopol TG500 ^- 0 2,25 2,72

Rokopol TG500 karbolineum węglowe 10 0,89 0,92

Rokopol TG500 Ergoplast FD0 0 2,25 2,72

Rokopol TG500 Ergoplast FDO 30 2,19 2,34

Rokopol D2002 karbolineum węglowe 0 2,10 2,10

Rokopol D2002 Ergoplast FDO 0 2,10 2,10

Rokopol 330 karbolineum węglowe 0 1,08 1,14

Rokopol 330 Ergoplast FDO 0 1,08 1,14

Badanie oddziaływania benzyny na modyfikowane elastomery uretanowe

Badanie wykonano zgodnie z PN-78/C-89067.

W celu stwierdzenia w jakim stopniu otrzymane mo

dyfikowane elastom ery uretanowe oddzialyw ują z benzyną, wybrane próbki zawierające po 30% wag.

m odyfikatora poddano działaniu mieszaniny 70%

wag. toluenu i 30% wag. izooktanu (benzyna ba

dawcza) w w arunkach pokojow ych przez okres 1 lub 7 dni. Próbki w yjmowano, suszono do stałej masy i oznaczano zmianę masy.

Wyniki przedstawiono w tabeli 4.

Tabela 4. D z ia ła n ie b e n z y n y n a m o d y fik o w a n e e la s to  m e r y u re ta n o w e

Przedłużacz Modyfikator, 30% wag.

Zmiana masy,

% wag.

po 1 dniu po 7 dniach Rokopol TG500 Karbolineum węglowe 87,3 84,3 Rokopol TG500 Ergoplast FDO 3,80 5,20 Rokopol D2002 karbolineum węglowe 195,6 177,4 Rokopol D2002 Ergoplast FDO 7,98 9,76 Rokopol 330 karbolineum węglowe 158,5 146,3 Rokopol 330 Ergoplast FDO 6,43 8,15

(6)

TOM 4 lipiec-sierpień 2000 r. nr 4

Z otrzymanych mas formowano kulki o masie 75 g, zamrażano je do temperatury -20°C i zrzucano z wysokości 2,0 m na podłogę betonową. Po zrzuceniu poddawano kulkę oględzinom w celu stwierdzenia pęknięć, odłupania fragmentów itp. Wszystkie bada

ne próbki przeszły ten test z wynikiem pozytywnym.

Omówienie wyników

Przeprowadzone syntezy i badania właściwości elastomerów uretanowych opartych na polieterolach, modyfikowanych wysuszonym zmiękczaczem węglo

wodorowym lub estrowym, pozwoliły na porównanie działania tych dwóch modyfikatorów.

Obydwa modyfikatory działają podobnie, powo

dując zmiękczenie badanych materiałów, co objawia się zmniejszeniem wytrzymałości na rozciąganie i znacznym wzrostem wydłużenia względnego przy zerwaniu do wartości 800 - 900 %.

Nadmienić trzeba, że ten kierunek zmian jest ko

rzystny dla ewentualnego zastosowania badanych mate

riałów jako uszczelnień trwale elastycznych. Zmniejsze

nie wytrzymałości na rozciąganie oznacza bowiem zmniejszenie naprężeń panujących w przekroju warstwy materiału uszczelniającego w szczelinie. W konsekwen

cji zmniejsza to niebezpieczeństwo oderwania masy od uszczelnianej powierzchni. Osiągnięcie zaś wydłużeń względnych podanego wyżej rzędu daje nadzieję na to, że masy te będą się elastycznie odkształcać w szczeli

nach, gdzie zmiany wymiarów mogą dochodzić do 100%.

Dla potencjalnych zastosowań najkorzystniejsze właści

wości obserwuje się w przypadku największych stężeń modyfikatorów z badanego zakresu.

Badano także kompozycje o większej zawarto

ści czynników modyfikujących, lecz konsystencja ich po usieciowaniu kwalifikowała je do klasy cieczy pla

stycznych (brak możliwości wykonania badań wytrzy

małościowych), np. w przypadku zastosowania skład

nika A w ilości powyżej 30% wag.

Stwierdzono również, że gęstość usieciowania (związana z teoretyczną długością łańcucha między węzłami sieci) w niewielkim stopniu wpływa na wy

trzymałość badanych modyfikowanych elastomerów uretanowych. Wynika z tego, że na wytrzymałość naj

większy wpływ ma budowa głównego, poliuretano

wego łańcucha polimeru. Wpływ gęstości usieciowa

nia uwidocznia się natomiast przy zwiększaniu udzia

łu modyfikatora w kompozycji. Kompozycje zawie

rające TG 500 (największa gęstość usieciowania) ule

gają uelastycznieniu w mniejszym stopniu niż w przy

padku pozostałych przedłużaczy łańcucha.

Badano zachowanie się otrzymanych elastome

rów po poddaniu ich działaniu wody. Ogólnie, doda

tek modyfikatora powoduje zmniejszenie chłonności wody. Silniejszy wpływ hydrofobizujący wywiera karbolineum, nieco słabszy - polarny ftalan dioktylu. D ziałanie wody nie powoduje większych zmian wytrzymałości i elastyczności mas (w badanym za

kresie czasu), m ierzonej w ielkością w ydłużenia względnego przy zerwaniu. Stwierdzono, że rów nowaga sorpcyjna ustala się po 7 dniach, a dalsze przechowywanie w wodzie nie powoduje przyrostu ilości wchłoniętej wody.

Nie stwierdzono istotnego wpływu gęstości usie

ciowania elastomerów uretanowych na chłonność wody. Wynika stąd, że woda “lokuje się” w polietero- wych segmentach łańcucha głównego.

Zupełnie inaczej oddziaływuje na badane prób

ki benzyna. W przypadku użycia jako modyfikatora karbolineum próbki elastomeru w pierwszym okresie chłoną do 180% benzyny, co objawia się ich silnym pęcznieniem. Później następuje dyfuzja karbolineum do benzyny, co objawia się ubytkiem masy próbki (po wysuszeniu) do masy mniejszej od wyjściowej.

Odmienne zachowują się próbki modyfikowane ftalanem dioktylu. Chłoną one znacznie mniej benzy

ny i zachowują prawie bez zmian pierwotne właści

wości wytrzymałościowe.

Stopień usieciowania wywiera dość znaczny wpływ na sorpcję benzyny.

Wydaje się, że otrzymane elastomery uretanowe modyfikowane zmiękczaczami typu estrów ftalowych mogą stanowić dobry materiał do otrzymywania trwale elastycznych poliuretanowych mas uszczelniających, odpornych na działanie paliw i olejów.

Praca została wykonana w ramach tema

tu DS-32/010.

Literatura

1. P a n e k , J.R ., C ook, J.P., “C o n s tr u c tio n S e a la n ts a n d A d h e s i v e s ”, Wiley, N e w York 19 8 4

2. W irpszaZ ,- „ P o liu reta n y. C h em ia , te c h n o lo g ia , z a  s t o s o w a n ia ”, W N T W a rsza w a 1991

3. E va n s, R .J., “P o ly u r e th a n e S e a la n ts. T e c h n o lo g y a n d A p p lic a tio n s ”, T ech n o m ic P ubl. C o .L a n c a ste r, B a s e l 1 9 9 3

4. J ę c z a lik J ., P o lim e r y 1995, 40, 9 9 5. J ę c z a lik J ., P o lim e r y 1997, 42, 4 8 7

Porównanie działania modyfika­torów estrowego i węglowodoro­wego w elastomerach uretano- wych otrzymywanych z syste­mów dwuskładnikowych