TEO FIL M A ZU R, A LO JZY W O JTA S, W IERA SĄ D E J
PRZEMIANY ZWIĄZKÓW AZOTOWYCH W CZASIE PRZECHOWYWAJNIA GNOJOW ICY
Instyitut C h em iza cji R o ln ictw a A RT w O lszty n ie
W ST ĘP
Gnojowica jest nawozem organicznym o dość zróżnicowanym skła
dzie chemicznym [3, 5, 6, 8]. Różnice te w ystępują nie tylko w odnie
sieniu do zaw artości składników nawozowych, ale również ich form [7].. W czasie przechowyw ania gnojowicy zachodzą złożone przem iany związ ków organicznych i m ineralnych, których kierunek nie jest jeszcze do
brze poznany [2, 4, 9, 1 0]. Podzielone są również zdania na tem at stral
substancji organicznej i azotu podczas przechowywania gnojowicy [1, 3,
4, 8, 9, 10, 11]. Zmiany te zależą w dużym stopniu od warunków, w
jakich przechowujem y gnojowicę, a także od jej rodzaju. Określenie różnych form związków azotowych w czasie przechowywania gnojowicy ma zatem duże znaczenie poznawcze i praktyczne.
Celem niniejszej pracy było zbadanie przem ian związków azotowych, w gnojowicy bydlęcej i trzody chlew nej, które przechowywano w zbiór* •nikach w okresie letnim i zimowym.
M E TO D Y K A B A D A Ń
Do badań na(d przem ianam i związków azotowych w ytypowano po> jednym zbiorniku z gnojowicą bydlęcą i z gnojowicą trzody chlewnej.. Zbiorniki te po napełnieniu gnojowicą nie były opróżniane i nie doda wano do nich gnojowicy świeżej w ciągu całego okresu badań. W PGR G runwald przechowywano gnojowicę bydlęcą od bukatów w n ak ry ty m zbiorniku o kształcie prostokątnym , pojemności 300 m3. W PGR Wa plewo przechowywano gnojowicę trzody chlewnej od tuczników w zbior niku otw artym , okrągłym , naziemnym , pojemności 500 m3. Przed po braniem próbek gnojowicę dokładnie mieszano, a następnie za pomocą
64 T. Mazur i in.
sondy pobierano próbki indyw idualne z trzech poziomów, z których .sporządzono próbkę średnią. Okresy przechowyw ania gnojowicy w o k re
sie letnim i zimowym wynosiły po 1 0 tygodni, próbki do analiz che
micznych pobierano co 2 tygodnie. Analizy chemiczne wykonano meto dam i podanym i w pracy M a z u r a i S ą d e j [7]. Dla każdej z form .azotu obliczono współczynniki regresji.
Średnia tem peratura gnojowicy bydlęcej w okresie letnim wynosiła 16°C przy m aksym alnych wahaniach ±4°C , a w okresie zimy 7°C ±3°C ,
gnojow icy zaś trzo'dy chlewnej odpowiednio 18°C ±3°C i 6 0C ±3°C.
OMÓW IENIE W Y NIK ÓW
Skład chemiczny gnojowicy pobranej w pierwszym term inie był dość znacznie zróżnicowany (tab. 1). Pod względem zaw artości suchej masy gnojowicę bydlęcą należy zaliczyć do gęstych, a gnojowicę trzody
T a b e l a 1 Skład, chem iczny g n o jo w ic y po u z u p e ł n ie n iu z b io rn ik ó w
C hem ical c o m p o s itio n o f s l u r r y a f t e r f i l l i n g up ta n k s
S k ła d n ik C om potents
J e d n o s tk a U n it
G nojow ica
C a t t l e s l u r r yb y d lę c a G nojow ica trz o d y c h le w n e j Swine s l u r r y o k ren p rzechow yw ania p e r io d o f s to r a g e l e t n i
summer w in te rzimowy l e t n isummer ztmowyw in te r Sucha masa Dry m a tte r % 10 ,4 12, 5 6 , 4 6 , 3 N-ogółem lï t o t a l %% ś .m . o f mean m o l.w . 0 , 3 4 0 P 45 0 , 3 0 0 ,3 6 :ï-nh4 % ś .m . % o f mean m ol.w . 0, 11 0 , 2 0 0 , 1 6 0 , 2 2 Л-NO -j mg/dcm^ 2 0 ,0 2 0 , 3 10 ,0 1 7, 3 f2° 5 % ś.m . % o f mean m o l.w . 0 , 1 9 0 , 2 2 0 , 3 9 0 , 4 5 ILjO % ś .m . % o f mean m o l.w . 0,71 0 , 5 9 0,3 1 0 , 4 0 CaO % s .m . % o f mean m ol.w 0, 2 3 0,3 1 0 ,1 1 0 , 1 7 MgO % ś .m . % o f mean m o l.w . 0, 01 0 , 0 4 0 , 0 2 0 , 0 2 pH 6 , 9 6 , 8 6 , 7 6 , 8
chlew nej do rozcieńczonych. Zaw artość azotu ogółem i jego form mine ralnych oraz pozostałych składników uzależniona była nie tylko od ro dzaju gnojowicy, ale również od okresu jej produkcji.
Zm iany zawartości suchej masy w czasie przechowywania były większe w gnojowicy bydlęcej niż trzody chlewnej (tab. 2). W obu gnojowicach w ystąpiły różnice ilościowe między letnim i zimowym okresem przechowywania. W gnojowicy bydlęcej przechowywanej w
wyższej tem peraturze (lato) straty suchej masy były o 4,2°/o wyższe
niż w okresie zimy (niższa tem peratura). W gnojowicy trzody chlewnpi różnica ta między badanym i okresami wynosiła 7,7%.
T a b e l a 2 Zawartość i s t r a t y su c h e j masy w c z a s i e przechowywania gnojow icy
C ontent and l o s s e s o f dry m atter o f s lu r r y d u rin g sto r a g e
Czas
prze chowywania Gnojowica b y d lęca C a t t le s lu r r y Gnojowica tr z o d y ch lew nej Swine s l u r r y '
S torage p erio d i n weeks i n % o f mean m o l.w.w % ś.m . s t r a t y w % l o s s e s i n % w % ś.m . i n % o f mean m ol.w s t r a t y w % l o s s e s in % Okres l e t n i Sunnier p e r io d 0 1 0 ,4 0 ,0 6 ,4 0 ,0 2 10 ,0 3 ,8 6 ,2 3,1 4 9 ,2 11 ,5 6 ,0 6 ,2 6 8 ,8 1 5 ,4 5 ,8 9 ,4 8 8 , 3 2 0 ,2 5 ,5 14,1 10 8 , 3 2 0 ,2 5 ,3 1 7 ,2
Okres zimowy W inter p e r io d
0 12 ,5 0 ,0 6 , 3 0 ,0 2 12 ,0 4 ,2 6*3 0 ,0 4 11,5 8 ,0 6 ,2 1 ,6 6 11,1 1 1 ,2 5 ,9 6 ,4 8 1 0 ,9 1 2 ,8 5 ,7 9 ,5 10 1 0 ,5 1 6 , 0 5 ,7 9 ,5
Zm iany w zaw artości różnych form połączeń azotowych w czasie przechowywania gnojowicy nie były jednakowe. W gnojowicy bydlęcej zawartość azotu ogółem ulegała niewielkiem u spadkow i (tab. 3). S traty azotu były mniejsze od s tra t suchej masy. W okresie letnim s tra ty te
wynosiły 1 1,8%), a w okresie zimowym 6,7%. Zaw artość azotu amono
wego w zrastała jedynie w okresie letnim , w związku z tym latem stwierdzono większy wzrost udziału tej form y azotu w N ogółem. Ilość azotu azotanowego była bardzo mała i ulegała zm niejszeniu w czasie przechowywania gnojowicy. Procentow a zawartość azotu rozpuszczal nego w wodzie wzrosła baTdziej w okresie letnim niż zimowym. W związku z tym wzrósł również udział tej form y azotu w N ogółem. Azot białkowy w czasie ferm entacji gnojowicy ulegał rozkładowi, lecz tylko w pewnych okresach. Spadek procentowej zawartości tej form y azotu był nieco większy niż spadek azotu ogółem. W związku z tym udział N białkowego w N ogółem m alał w czasie przechowywania gnojowicy.
Ilość azotu hydrolizującego w 5 N H2S0 4 w zrastała w ciągu bada
nego okresu, bardziej latem niż zimą, co miało bezpośredni związek z udziałem tej form y azotu w N ogółem.
Dla badanych form związków azotowych obliczono współczynniki ko relacji. W gnojowicy bydlęcej przechowywanej fiatem stwierdzono bardzo silną ujem ną korelację między N białkowym i N amonowym. Wysoki do-5 — R o c z n ik i g le b o z n a w c z e
o> 0 5 T a b e l a 3 Zmiany z a w a rto ś c i ró ż n y c h form a z o t u w c z a s ie przechow yw ania g n o jo w icy b y d lę c e j
Changes i n the c o n te n t o f d i f f e r e n t n i t r o g e n form s o f c a t t l e s l u r r y d u r in g s to r a g e
Czas prze chowywania w tygod niach S torage perio d i n weeks N-ogółem N t o t a l N-NH4 Ы-ыо3 N -ro zp u szcza ln y w H20 Water so lu b le N N -białkow y P r o te in N N -h y d r o liz u ją c y w 5N H2S04 N h y d ro ly z a b le ln 5N H^SO^ w % в »m« ln % o f mean mol* w s t r a t y w % l o s s e s in % w % s.m . In % o f mean m ol. w. w % N-ogółem t o t a l N In % mg/dom^ w % N-ogółem t o t a l N ln % w % s.m . in % o f mean mol« w. w % N-ogółem t o t a l N in % w % в «m« l n % o f mean m ol. w. w % N-ogółem t o t a l N l n % w % ś .m . i n % o f mean m o l. w« w % N-ogółem t o t a l N l n % Okres l e t n i Summer p e r i o d 0 0 ,3 4 0 ,0 0 ,1 1 32 20 0 ,6 0 ,1 4 41 0 ,1 8 53 0 ,2 4 71 2 0 ,3 1 8 ,8 0,1 1 36 17 0 ,6 0 ,1 4 45 0 , 1 6 52 0 ,2 4 77 4 0 ,3 0 1 1 ,8 0 ,1 3 43 15 0 ,5 0 ,1 5 50 0 , 1 6 53 0 ,2 5 83 6 0 ,3 0 1 1 ,8 0 ,1 3 43 15 0 ,5 0 ,1 7 57 0 , 16 53 0 ,2 8 93 8 0 ,3 0 1 1 ,8 0 ,1 6 53 10 0 , 3 0 ,1 9 63 0 ,1 3 43 0 ,2 8 93 10 0 ,3 0 1 1 ,8 0 ,1 7 56 1° 0 , 3 0 ,1 9 63 0 ,1 3 43 0 ,2 9 96 Okres zimowy - W in te r ;p e r io d 0 0 ,4 5 0 ,0 0 ,2 0 44 20 0 ,4 0 ,2 3 51 0 ,2 3 51 0 ,3 6 80 2 0 ,4 3 4 ,4 0 ,2 1 45 18 0 ,4 0 ,2 5 58 0 ,2 2 51 0 ,3 7 86 4 0 ,4 3 4 ,4 0 ,2 0 46 17 0 ,4 0 ,2 5 59 0 ,2 2 51 0 ,3 7 86 6 ' 0 ,4 2 6 ,7 0 ,2 0 48 15 0 , 3 0 ,2 6 62 0 ,2 2 52 0 ,3 8 90 8 0 ,4 2 6 ,7 0 ,2 0 48 5 0 ,1 0 ,2 6 62 0 ,2 0 48 0 ,3 8 90 10 0 ,4 2 6 ,7 0 ,2 0 48 5 0 ,1 0 ,2 6 62 0 ,1 9 45 0 #38 90 T . M a zur i in .
datn i współczynnik -korelacji 1N-ÎNH4 z N rozpuszczalnym w wodzie świad czy o dużym udziale azotu m ineralnego w azocie rozpuszczalnym w wo dzie. Azot ten praw ie w całości wchodzi w azot hydrolizujący, o czym świadczy wysoki dodatni współczynnik korelacji. Nie stwierdzono nato m iast zależności między N hydrolizującym a N białkowym, gdyż współ czynnik korelacji był ujem ny. W gnojowicy przechowywanej zimą zależ ność poszczególnych form azotu przedstaw iała się odmiennie. Między N rozpuszczalnym w wodzie i N-NH4 stw ierdzono bardzo małą korelację. Ilość azotu rozpuszczalnego w wodzie dała ujem ną zależność w stosun ku do N białkowego. Powyższe dane świadczą, że w okresie zimy roz kład związków białkowych jest zwolniony, a procesy am onifikacji są praw ie całkowicie zahamowane.
K ierunki przem ian badanych form związków azotowych obrazują obliczone krzywe regresji. Z porównania zmian w form ach azotu gno jowicy przechowywanej w okresie letnim (rys. 1) i obrazujących okres
zimowy (rys. 2) w ynikają dość znaczne różnice. P otw ierdzają one
wcześniej postawiony wniosek, iż tempo przemian związków azotowych
R ys. 1. L in ie reg resji różn ych form azotu w g n o jo w ic y b y d lęcej p rzech o w y w a n ej w ok resie letn im
68 T. Maizur d in.
R ys. 2. L in ie reg resji form azotu w g n o jo w icy b y d lęcej p rzech o w y w a n ej w o k r e sie zim o w y m
R eg ressio n lin e s o f d iffe r e n t n itrogen form s o f c a ttle slu rry stored during w in ter
w okresie lata było większe niż w okresie zimy. Na podstaw ie tych danych można ponadto wyciągnąć ogólny wniosek, że w czasie prze chowywania gnojowicy m aleje zaw artość N ogółem, N białkowego
i N-1NO3, a w zrasta ilość N-NH4, N rozpuszczalnego w wodzie i N hy-
drolizująoego w 5 NH2S 0 4.
Spadek zawartości azotu ogółem i jego straty w czasie przecho wywania gnojowicy trzody chlewnej w okresie lata były większe niż w okresie zimy (tab. 5). Różnica s tra t azotu między tym i okresami wynosi ła 11,1%. W pew nych okresach przechowywania gnojowicy następow ał niewielki wzrost zaw artości azotu amonowego. W zrost ten, a głównie ubytek N ogółem, w płynęły na zwiększający się udział N-NH4, głównie w okresie letnim . Stwierdzono duży ubytek azotu azotanowego, zwła szcza w niższej tem peraturze przechowywania gnojowicy trzody chlew nej. Udział tej form y azotu w N ogółem był bardzo mały, gdyż w yno sił 0,03-0,3%. Ilość azotu rozpuszczalnego w wodzie w zrastała w czasie ferm entacji gnojowicy, lecz tylko w okresie letnim przy wyższej tem
-T a b e l a 4 W sp ó łc z y n n ik i k o r e l a c j i J x / m ięd zy form am i azotu w gnojowicy bydlęcej
C o e f f i c i e n t s o f c o r r e l a t i o n / г / b e tw ee n d i f f e r e n t n i t r o g e n fo rm e i n c a t t l e s l u r r y
O kres
p rzech o w y w an ia Form a a z o t u N -b iałk o w y N-NH4 N -ro z p u e z c z a ln yh2o
N - h y d r o l iz u j ą c y w H2S04 . S to r a g e p e r i o d N itr o g e nform P r o t e i n N W a t e r - s o l u b leN N h y d ro ly z a b le i n H2S04 L e t n i ГЗйДШВеТ N-og<5łem N t o t a l N -b iałk o w y P r o t e i n IT 0 ,7 5 - 0 ,6 0 - 0 ,9 1 - 0 ,5 6 - 0 ,8 7 - 0 ,5 8 - 0 ,8 4 n-nh4 - - 0 ,9 3 0 ,8 4 N -r o z p u s z c s a ln y H~0 W ater o o lu b le N - " 0 ,9 5 Zimowy W in te r N -ogółem N t o t a l N -b iałk o w y P r o t e i n N 0 ,9 7 - 0 ,3 8 - 0 ,3 0 - 0 ,7 4 - 0 ,6 2 - 0 ,6 3 - 0 ,4 6 N-ffil, 4 - - 0 ,0 6 0 ,1 0 N -ro z p u s z c z a ln y H^O W ater s o lu b le N “ “ 0 ,5 7 j s peraturze przechowywania. Tym sam ym w zrastał udział tej form y azotu w -N ogółem, bardziej w okresie la ta niż zimy. Zaw artość N białkowe go w gnojowicy trzody chlew nej była niższa niż gnojowicy (bydlęcej. Spadek zawartości N białkowego w czasie przechowyw ania w obu ba danych okresach był podobny, lecz różnie rozłożony wr czasie ferm en tacji gnojowicy. Następował również spadek udziału N białkowego w N ogółem. Nie stwierdzono .przyrostu procentowej zawartości <N hydro-
lizującego, zwiększał się natom iast jego udział w N ogółem.
Obliczone współczynniki korelacji w skazują, że w okresie letn im w ystąpiła ujem na zależność między N białkowym a N rozpuszczalnym
w wodzie (tab. 6). Wysoką korelację stw ierdzono natom iast między N
rozpuszczalnym w wodzie a N-^NH4. Podkreślenia wymaga wysoki
współczynnik korelacji między N ogółem a N białkowym oraz stosun kowo niska zależność między N białkow ym a N hydrolizującym . Na podstawie powyższych zależności należy sądzić, że końcowym produ ktem rozkładu związków białkowych jest przede wszystkim azot amo nowy.
K ierunek przem ian wszystkich badanych form związków azotowych w gnojowicy trzody chlewnej był podobny jak w gnojowicy bydlęcej.
Ilość azotu ogółem, N białkowego i N -N 03 spadała, a pozostałych form
w zrastała w czasie ferm entacji gnojowicy. Przem iany te intensyw niej zachodziły w okresie lata (rys. 3) niż zimy (rys. 4), z w yjątkiem N -N 0 3. Procesy am onifikacji w niskiej tem peraturze zostały praw ie całkowicie zahamowane.
( Ta b e l a 5
-Л
О
Zmiany Zawartości różnych form związków azotowych w czasie przechowywania gnojowicy trzody chlewnej Changes in the content of different nitrogen forms during storage of swine slurry
Czas przechow yw ania w ty g o d n ia c h S to r a g e p e r io d i n weeks N -ogółem N t o t a l N-Ш 4 IST-NO^ N -ro z p u s z c z a ln y w H20 W ater s o lu b le N N -b iałk o w y P r o t e i n N N -h y d r o l iz u j ą c y w 5N H2S04 N h y d ro ly z a b le l n 5N H2S04 w % ś.m* i n % o f mean m o l. w. s t r a t y 7/ % l o s s e s l n % w % s *ш . i n % o f mean m o l. w. w % N-ogółem t o t a l 11 l n % w % ś .m . I n % o f mean m o l. w. w % N-ogółem t o t a l N i n % w % ś .m . i n % o f mean m o l. w. w % N-ogółem t o t a l N i n % w % ś .m. i n % o f mean m o l. w. w % N -ogółem t o t a l N i n % w % ś.m . i n % o f mean m o l. w. w % N-ogółem t o t a l N i n %
O k res l e t n i Summer p e r ie>d
0 0 ,3 0 0 ,0 0 ,1 б 53 10 0 , 3 0 ,1 7 57 0 ,1 0 33 0 ,2 4 80 2 0 ,2 8 6 ,7 0 ,1 7 61 9 0 , 3 0 ,1 8 64 0 ,0 9 32 0 ,2 4 86 4 0 ,2 7 1 0 ,0 0 ,1 7 63 8 0 , 3 0 ,1 8 67 0 ,0 8 30 0 ,2 5 93 б 0 ,2 6 1 3 ,3 0 ,1 8 69 7 0 ,3 0 ,1 9 73 0 ,0 8 31 0 ,2 5 96 8 0 ,2 6 1 3 ,3 0 ,1 8 69 5 0 ,2 0 ,1 9 73 0 ,0 8 31 0 ,2 5 96 10 0 ,2 5 1 6 ,7 0 ,1 8 72 5 0 ,2 0 ,2 0 80 0 ,0 6 24 0 ,2 5 100 O kres zimowy У/ i n t ^ r p e r i o d 0 0 ,3 6 0 ,0 0 ,2 2 61 17 0 ,5 0 ,2 5 69 0 ,1 0 28 0 ,3 2 89 2 0 ,3 6 0 ,0 0 ,2 4 67 10 0 , 3 0 ,2 6 72 0 ,0 9 25 0 ,3 3 92 4 0 ,3 5 2 ,8 0 ,2 3 66 8 0 ,2 0 ,2 6 74 0 ,0 7 20 0 ,3 3 94 6 0 ,3 5 2 ,8 0 ,2 3 68 4 6 ,2 0 ,2 6 74 0 ,0 7 20 0 ,3 3 94 8 0 ,3 4 5 ,6 0 ,2 3 68 1 0 ,0 3 0 ,2 6 76 0 ,0 6 18 0 ,3 3 97 10 0 ,3 4 5 ,6 0 ,2 3 68 1 0 ,0 3 0 ,2 6 76 0 ,0 6 16 0 ,3 3 97 T . Mazur i in .
X a o e 1 a 6 W sp ó łc z y n n ik i k o r e l a c j i / г / m ięd zy formam i a z o t u w g n o jo w icy tr z o d y c h le w n e j
C o e f f i c i e n t s o f c o r r e l a t i o n / г / b etw een d i f f e r e n t n i t r o g e n fo rm s i n s l u r r y O k res p rz e chowywanla S to r a g e p e r i o d Forma a z o tu N itro g e n form N -b iałkow y P r o t e i n N n-nh4 N -ro z p u s z c z a ln y h2o W a t e r - s o l u b le N N -h y d ro l iz u j ą o y w H2S04 N h y d ro ly z a b le i n H2S04 L e t n i Summer N-ogółem N t o t a l N -b iałk o w y P r o t e i n N n-hh4 N -ro z p u s z c z a ln y Ho0 W ater s o l u b l e N 2 0 ,8 3 - 0 ,8 8 - 0 ,8 0 - 0 ,7 3 - 0 ,9 0 0 ,8 3 - 0 ,2 0 - 0 ,3 4 0 ,5 5 0 ,3 6 Zimowy N-ogółem 0 ,9 5 0 , 0 - 0 ,4 5 - 0 ,3 0 W in ter N t o t a l N -b iałk o w y - - 0 ,1 9 - 0 ,2 7 - 0 ,2 8 P r o t e i n N n-nh4 - - 0 ,7 0 0 ,6 5 N -ro z p u s z c z a ln y H«0 _ _ _ 0 ,9 1 W ater s o lu b le N Ł
R ys. 3. L in ie r eg resji różn ych form azotu w g n o jo w ic y trzod y ch lew n ej p rzech o w y w a n ej w ok resie letn im
72 T. Mazur <1 in.
R ys. 4. L in ie reg resji różn ych form azotu w g n o jo w ic y trzod y ch lew n ej p rzech o w y w a n ej w o k resie zim o w y m
R egression lin es of d ifferen t n itro g en fo rm s of sw in e slu rry stored during w in ter
T a b e l a 7 Zmiany odczynu g n o jo w ic y p o d c za s j e j przechow yw ania
C hanges i n pH o f s l u r r y d u r in g s to r a g e C zas p rz e chowywania w ty g o d n ia c h S to ra g e p e rio d i n weeks G nojow ica b y d lę c a
C a t t l e s l u r r y G nojow ica trz o d y c h le w n e j Swine s l u r r y s to r a g e p e r io d
l e t n i - summer zinowy - w in te r l e t n i - summer zimowy - w in te r
0 6,5 7 ,3 6,7 7,9 2 7 ,0 7 ,8 6,5 8 , 0 4 7 ,4 e,o 6,6 8,0 6 7 ,2 8,1 6,9 9 , 0 8 7 ,2 8 , 1 7 ,0 8 , 1 ! 10 7 ,2 8 , 1 7 ,2 8,1 i
Zm iany odczynu gnojow icy (tab. 7) w okresie lata i zimy były izb Li- żone. 'Postępująca alkalizacja ferm entującej gnojowicy w ynika głównie z ch arak teru przem ian związków azotowych. Wiodącym procesem była am onifikacja, w w yniku której następow ał rozkład białkow ych związ ków organicznych i przechodzenie w form y m ineralne o odczynie za sadowym. (Równocześnie pow staw ały inne zwiążki, które podw yższały w artość odczynu.
W N IO SK I
iNa podstaw ie przeprowadzonych badań można wyciągnąć następujące wnioski.
1. W czasie przechowyw ania gnojowicy stwierdzono stra ty suchej
masy, które dla gnojowicy bydlęcej wynosiły w okresie letnim 2 0%,.
a w okresie zimowym 16°/o, zaś w ’gnojowicy trzody chlew nej odpo wiednio 17% i 9,5%.
2. S tra ty azotu w ciągu 10 tygodni przechowywania gnojowicy b y
dlęcej wynosiły w okresie letnim 11,8%, a w okresie zimowym 6,7%,. w gnojowicy zaś trzody chlew nej odpowiednio 16,7% i 5,6%.
3. W czasie przechowyw ania gnojowicy w zrastała ilość azotu amo nowego, azotu rozpuszczalnego w wodzie i azotu hydralizującego w 5 N
H2S 0 4, a m alała zawartość azotu białkowego i azotanowego. Spadek lu b
wzrost tych form azotu był uzależniony od tem peratury; większe zmia ny stw ierdzono w okresie letnim , a mniejsze podczas przechowywania, zimą.
4. P rzem iany związków organicznych i m ineralnych, jakie zachodzą w czasie przechowywania gnojowicy, w pływ ają na wzrost jej odczynu w k ie ru n k u alkalicznym.
5. W w yniku przem ian związków azotowych w czasie ferm en tacji gnojowicy pow staje więcej form azotu przystępnych dla roślin lu b łatwo ulegających rozkładowi w glebie.
LIT E R A T U R A
[1] G e г V y R.: D e la co n serv a tio n et de la v a lu en du lisier. La R evu e d e l ’E lev a g e 1969, 2, 65-66.
[2] K a l e m b a s a S.: S tu d ia nad w p ły w e m w a r u n k ó w ek o lo g iczn y ch na m e ta b o lizm azotu oraz w a rto ść n a w o zo w ą ob o rn ik ó w b e z śc ió łk o w y c h i śc ió łk o w y c h . S zczec. T ow N auk., W ydz. N auk P rzyrod .-R ol 39, 2.
[3] K o r i a t h H. i in.: G ü lle w ir tsc h a ft — G ü lled ü n gu n g. B erlin 1975.
[4] K u s z e l e w s k i L.: S tu d ia nad u p ro szczen iem sp o so b u p ro d u k cji i sto so w a n ia g n o jo w icy . Cz. I. W p ły w d od atk u w o d y i supe.rfosfatu na s tr a ty s u b sta n c ji organ iczn ej i azotu w cza sie ferm en ta cji g n o jo w icy . R ocz. N auk roi. S ec. A, 98, 1973, 2, 103-119.
-'74 T. Mazur d in.
tu ry i bad ań w ła sn y c h . R ola zagosp od arow an ia g n o jo w ic y — m a te r ia ł na k o n fe r e n c ję .naukow ą O lszty n 1973., 17-30.
;[6] M a z u r Т., K o c J., W r ó b e l Z.: Z aw artość su ch ej m a sy i m a k ro - iskładników w g n o jo w icy . R ocz. g leb o zn . 28, 1977, 2, 173-182.
[7] M a z u r T., S ą d e j W.: F orm y zw ią zk ó w a zo to w y ch , fo sfo r o w y c h i po ta so w y c h w g n o jo w icy . Rocz. gleb ozn . 29, 1978, 3, 91^100.
j[8] M a z u r T., M a ć k o w i a k C.: N a w o żen ie gn o jo w icą . W arszaw a 1978. [9] S z e w c z y k M.: P rzem ia n y z w ią zk ó w С i N w cza sie p rzech o w y w a n ia
o b o rn ik a i g n o jo w icy od b y d ła w d o św ia d czen iu m o d elo w y m . S ta n i k ieru n k i badań nad w y k o r z y sta n ie m g n o jo w icy do c e ló w n a w o zo w y ch — m a te r ia ł n a sy m p o zju m -naukowe O lszty n 1977, 17-24.
[10] W e d e k i n d P., K ü h n G.: U b er S u b sta n z und N ä h r sto ffv e r lu ste b ei der L ageru n g v o n G ülle und ih ren fe s te n und flü ssig e n K o m p o n en tea . A r c h iv fü r B o d en fru ch tb a rk eit und P fla n zen p ro d u k tio n 15, 1971, 5, 333-343. .[11] W e d e к i n d P., К o r i a t h H.: S u b stan z und N ä h rsto ffg eh a lt d er G ülle.
F e ld w ir ts c h a ft 1969, 7, 329-370. Т. М А ЗУ Р , A . В О Й ТА С , В. СОНДЕЙ П РЕ В РА Щ ЕН И Я А ЗО Т Н Ы Х СОЕДИН ЕНИЙ ВО ВРЕМ Я Х РА Н Е Н И Я Н А В О ЗН О Й Ж И Ж И И нститут хи м изации зем л едел и я , С ел ь ск охозя й ств ен н о-техн и ч еск ая ак адем и я в Ольш тыне Р е з ю м е Д ля вы явления кол и ч ествен н ы х и зм ен ен и й в 'содержащий р азл и ч н ы х ф ор м ^азота во время хран ен и я навозной ж и ж и рогатого скога и поголовья свиней бы ли проведены испы тания в летний и зимний период. Н ав озн ую ж и ж у для хи м и ческ и х ан али зов брали и з бассейнов р а сп о л о ж ен н ы х на ф ер м а х . С редние пробы ■отбирали в 2-н ед ел ь н ы х ди а п а зо н а х и оп р едел ял и в них: N -общ и й , N -N H 4, N - N 0 3, N -водорастворим ы й, N -бел к ов ой и N -ги др ол и зуем ы й в 5 N H 2S 0 4. В о время 10-недельного хран ен и я навозной ж и ж и потери сухового вещ ества в ж и ж е от рогатого скота составляли в летний период 20%, в зимний — 16%; в навозной ж и ж е поголовья свиней соответственно 17°/о и 9,5°/о. П отерям сухого вещ ества сопутствовали потери азота, которы е в соответственны х п ер и одах составили дл я навозной ж и ж и рогатого скота 11,8% и 6,7%, а д л я навозной ж и ж и п ого л овья свиней 16,7% и 5,6%. В н азв ан н ом времени повы ш алось количество ам миачного а<зота и ги дролизуем ого азота, а п он и ж алось с о д ер ж а н и е белкового и нитратного азота. И зм енения были более интенсивны летом чем зимой. И зм е н ени я являлись действую щ им и пол ож и тел ьн о, так как в и х р езул ь тат е росло ■содержание ф ор м азота до ст у п н ы х растениям и л и податли вы х бы строму р а зл о ж е н и ю в почве.
T. M A ZU R , A. W O JT A S , W. S Ą D E J
T R A N SF O R M A T IO N OF N IT R O G E N C O M PO U ND S IN A N IM A L SL U R R Y D U R IN G ST O R A G E
In stitu te o f A g ricu ltu ra l C h em istry, D ep a rtm en t o f A gricu ltu re, A ca d em y o f A g ricu ltu re and T ech n ology, O lsztyn
S u m m a r y
S e a so n a l q u a n tita tiv e ch an ges of d iffe r e n t n itro g en form s in the liq u id m a n u re o f s w in e and ca ttle w e r e stu d ie d . S am p les of a n im a l slu rry w e r e ta-ken e v e r y tw o w e e k s from slu rry tan k s in [particular fa rm s and a n a ly zed for th e c o n ten t of to ta l N, N H 4-N , N 0 3-N , w a te r -so lu b le N, p rotein N and h yd rolyzab le N in 5 N H 2S 0 4. T h e lo ss o f dry m a tter in th e ca ttle slu rry a m ou n ted du rin g th e 1 0 -w eek storage to 20% in su m m er an d to 16% in w in te r , th at in the slu rry o f sw in e — to 17.0% and 9.5%, r e sp e c tiv e ly . N itrogen lo sses in su m m er and w in ter a m ou n ted acco rd in g ly in th e liq u id m an u re of ca ttle to 11.8 and 6.7% and in th at o f s w in e — to 16.7 and 5.6%. A t th e sa m e tim e an in crea se of th e c o n ten t of N H 4-N , w a te r so lu b le N and h y d ro ly za b le N and a d ecrea se o f th e -content of p r o te in N w ere ob served . T h ese ch an ges w e r e m ore in te n siv e in su m m er than in w in te r , w h ich w as »regarded as a fa v o u ra b le p h en om en on w ith resp ect to an in c r e a se in th e a v a ila b le n itro g en fo rm s o f th e slu r r y or in th o se rea d ily d e co m p o sa b le in soil.
P r o f. d r T e o fil M a zu r
I n s t y t u t C h e m iz a c ji R o ln ic tw a A R T O ls z ty n — K o r to w o
