Wpływ poziomu nawożenia potasowego na zawartość potasu w glebie

(1)

R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T . X I X , N R 1, W a r s z a w a 1978

H E N R Y K PON DEL, S T A N ISŁ A W GOSEK

WPŁYW POZIOMU NAWOŻENIA POTASOWEGO NA ZAWARTOŚĆ POTASU W GLEBIE

In sty tu t U p raw y, N a w o żen ia i G leb o zn a w stw a w P u ła w a ch

Według wskazań GUS w roku 1973/74 zużycie m ineralnych nawozów potasowych w k raju wynosiło 73,7 kg K 20 na 1 ha użytków rolnych. Do ilości tej należy dodać około 40 kg K 20 wnoszonych z obornikiem średnio na 1 ha użytków ornych rocznie. Zużycie nawozów w skali k raju nie jest równomierne, w niektórych jednak jednostkach adm inistracyj nych już obecnie wprowadza się do gleby dawkę potasu przekraczającą zapotrzebowanie roślin. W ynika to z założenia, że racjonalne stosowanie nawozów m a na celu nie tylko dostarczanie roślinom odpowiedniej ilości składników pokarmowych, lecz powinno przyczyniać się do stałego pod noszenia zasobności gleb jako podstawowego elem entu jej żyzności. Ze względu jednak na coraz bardziej narastający problem oszczędnego gos podarowania surowcami każdy kilogram wysiewanego składnika nawo zowego powinien dawać m aksym alny efekt w zwyżkach plonu. Nie kon trolowana intensyfikacja nawożenia k ry je w sobie również niebezpie czeństwo zakłócenia równowagi obiegu składników m ineralnych w glebie, co w skrajnym przypadku może wpłynąć niekorzystnie na poziom i ja kość plonu roślin oraz na eutrofizację wód glebowo-gruntowych i rzecz nych. Mając na uwadze te przesłanki przeprowadzono badania, których celem było stwierdzenie wpływu wieloletniego zróżnicowanego nawoże nia potasowego na zawartość kilku frakcji potasu w glebie.

ZA K R ES I M ETO D Y K A B A D A Ń

Badania przeprowadzono w oparciu o wieloletnie doświadczenia za łożone przez Zakład Chemii Gleb i Nawożenia Roślin IUNG w dziewięciu własnych zakładach doświadczalnych w latach 1963-1965 [2, 3]. W do świadczeniach tych bada się reakcję roślin na poziom nawożenia pota sowego bądź sprzężone działanie tego składnika ze zróżnicowanym dzia łaniem fosforu. W schemacie ze w zrastającym nawożeniem potasowym uwzględniono pięć w ariantów: K 0, K 1/2, K b K 2, K3 (Ki = 80 kg K20 /h a

(2)

B ilan s patasu v glabaeb p aletaк doéwiadoaalnyoh - M c n ü i b a ln e a i n « « lie v t e x p a r ia in ta l p lo ti ï 8 ï « l a 1 Zakład doświadozalny Experimental s ta tio n Obiekt Treatment Okraa da— Awiadosasia w lataoh Period o f experiments in years

Łąeana ilo ś ć L,0 w kg/ba Total amount o f Ł>0 in kg/ha Ł V s ra a tA / lub u b y te k /-/ potasu w glaMLe XX I n c re a s e /* / a r d e a ra a s e /-/ of potassium in s o i l xx

Uzyskany w z ro st/* / lub u b y te k /-/ zaw artości potasu wymlirnnago ^bg/100 g gleby,/

w warstwie t xxx

Obtained exchangeable potassium in o raa sе /+ / or decrease/ - / in mg/100 g o f s o i l in lay e rss XXX wniesiona z nawozami brought in to s o il w ith f e r t i liz e r s pobrana przez ro ś lin y taken up by p la n ts kg X^O/ha. ag LJO/1QO g w war stwie 0-40 ca mg Kp0/100 g in 0-40 om lay er 0 - 2 0 o a 2 1 - 4 0 o a 0 - 4 0 cm 1' fe 3 4 5 о 7 8 3 ■ uv ■■ ■ W ierzbno _*0 11 490х 9 0 4 - 4 1 4 - 6 , 9 _ Kl /2 1 9 6 3 -1 9 7 3 930 9 3 3 3 - 0 , 0 5 + 0 , 7 t 1 ,2 + 0 , 9 1370 9 9 9 ♦ 371 + 6 , 2 + 2 , 9 + 3 , 5 + 3 , 2 h 2130 1 0 3 9 + 1 0 9 1 + 1 8 , 2 + 4 , 7 + 7 , 5 + 6 , 1 *3 2890 1 0 6 5 + 1 6 2 5 ♦ 3 0 , 4 ♦ 6 , 9 ♦ 9 , 4 ♦ 8 , 2 Wielichowo _*0 8 385 7 2 3 - 338 - 5 , 6 _ _ • ^1/2 1 9 6 5 -1 9 7 3 765 6 0 8 - 43 - 0 , 7 0,0 + 0 , 5 + 0 , 2 *1 1145 906 + 2 39 + 4 , 0 ♦ 2 ,0 + 2 , 0 + 2 ,0 'a 1765 1 0 4 9 + 716 + 1 1 , 9 + 3 , 9 + 4 , 2 + 4 , 0 K3 2385 1101 + 1 2 8 4 + 2 1 , 4 + 6 , 5 + 9 , 0 + 7 , 5 Baborówko _'o _• 12 280 1 2 8 8 - 1 0 0 8 - 1 6 , 8 . _ _ *1/2 1 9 6 2 - 1 9 7 3 8 0 0 1 3 8 0 - 58 0 - 9 , 6 + 2 , 0 + 2 , 4 + 2 , 2 *1 1320 1 5 4 9 - 2 2 9 - 3 , 8 ♦ 2 , 0 + 0 ,8 + 1 . 4 *2 2200 1 3 0 8 + 392 ♦ 6 , 5 + 2 ,8 0,0 ♦ 1 , 4 b 3080 lf l 4 4 + 1236 ♦ 2 0 ,6 + 5 , 2 - 0 ,8 + 2 , 2 Topola-Błonia _*0 9 490 9 5 2 - 462 - 7 * 7 - . . *1/2 1 9 6 5 - 1 9 7 3 8 7 0 1 0 5 2 - 1 8 2 - 3 , 0 ♦ 1 *5 0,0 ♦ 0 , 7 *1 12 5 0 1 0 0 3 + 2 4 7 + 4 , 1 ♦ 3 , 0 + 2 , 0 + 2 , 5 “2 1 870 1 1 9 9 + 6 7 1 + 11,2 + 9 , 5 ♦ 0 , 5 ♦ 5 , 0 *3 2 490 1 2 3 6 + 1 2 5 2 + 2 0 ,6 + 1 5 , 0 ♦ 2 ,0 ♦ 8 , 5 H . P o n d e l, S . G o s e k

(3)

c d . t a b e l i 1 " T " - - - r 3 А --- 5' 6 ... *" 1 ..._ 9 l o *0 10 525 1352 - 827 - 1 3 ,8 - - -*1/2 1964-1973 945 1507 - 562 - 9 ,3 + 4 ,0 + 1 .5 2 ,7 *1 1365 1623 - 258 - 4 , 3 + 3 ,5 + 3 ,5 + 3 ,5 4 2105 1792 - 313 - 5 ,2 + 7 ,0 + 5 ,0 + 6 ,0 *3 2845 1741 +1104 + 1 8 ,4 + 9 ,0 + 8 , 0 + 8 , 5 Małyetyn _*0 12 567 2016 - 1449 - 2 4 ,1 - - -4 / 2 1962-1973 1067 2224 - 1157 - 1 9 ,3 + 0 , 5 + 2 ,8 + 1 .6 1567 2488 - 921 - 1 5 ,3 + 5 ,5 + 4 ,4 + 4 ,9 4 2467 2704 - 237 - 3 ,9 + 3 ,5 + 3 ,3 + 3 ,4 K3 3367 3098 + 268 + 4 ,5 + 2 ,5 + 5 ,8 + 4 , 1 Dobrogostöw _*0 9 210 1113 - 903 - 1 5 ,0 - - -*1/2 1 9 65-1973 590 1228 - 638 - 1 0 ,6 0 f 0 + 2 ,0 + 1 ,0 *1 970 1262 - 292 - 4 ,8 - 4 ,0 - 0 ,8 - 2 ,4 4 1630 1239 + 391 + 6 ,5 + 4 ,0 0 ,0 + 2 ,0 *3 2290 1270 + 1020 + 1 7 ,0 + 3 ,6 - 2 ,0 + 0 , 8 In to pol _*0 10 210 1690 - 1480 - 2 4 ,6 - - -*1/2 1 9 6 4-1973 630 1659 - 1029 - 1 7 ,1 + 1*2 + 2 ,0 + 1 .6 *1 1150 1958 - 808 - 1 3 ,4 0 , 0 - 1 ,2 - 0 ,6 *2 1790 2120 - 330 - 5 ,5 - 0 , 8 + 0 ,8 0 , 0 b 2530 2518 12 + 0 ,2 - 0 ,8 + 1 .6 ♦ 0 , 4 Borueowa _«0 10 280 1735 - 1455 - 2 4 ,2 - - -h j 2 1964-1973 700 1880 - 1180 - 1 9 ,6 - 1 ,6 - 0 ,8 - 1 .2 4 1120 1923 - 80 3 - 1 3 ,4 - 1 .6 - 0 ,8 - 1 .2 4 1820 2041 - 221 - 3 ,7 + 2 ,8 + 0 , 4 + 1 ,6 Ъ 2520 2266 + 254 + 4 ,2 + 2 ,8 + 0 , 4 + 1 .4

1 KgO w n ie s io n y z o b o rn ik ie m - p o ta s s iu m b r o u g h t i n t o s o i l w ith fa rm y a rd m anure 13 V y l i o z e n i a t e o r e t y o z n e p r z y u w z g lę d n ie n iu w arstw y g le b y 0 -4 0 cm o m a sie 6000000 k g /h a

t h e o r e t i c c a l o u l a t i o n a a t c o n s i d e r a t i o n o f th e s o i l l a y e r t h i c k n e s s o f 0 -4 0 cm h a v in g t h e s o i l b u lk o f 6000000 kg p e r h a

3 3 3 Vfe dan y ch t a b e l i 2« 3« 4 - w s to s u n k u do o b i e k t u k o n tr o l n e g o /Kq/ - a o o o rd in g t o T a b le s Nos 2 , 3, 4 - i n r e l a t i o n t o c o n t r o l t r e a t m e n t /Kq/

N a w o ż e n ie К a z a w a r to ść je go fo rm w g le b ie

(4)

44 H. Pondel, S. Gosek

w postaci soli potasowej). W zależności od czasu trw ania doświadczenia na wszystkie obiekty zastosowano dwa lub trzy razy obornik, w którym dodatkowo wprowadzano do gleby odpowiednią ilość K 20 (tab. 1). Jesie- nią 1973 r. po zbiorze roślin pobrano za pomocą laski średnie próby gleby z poszczególnych w ariantów doświadczenia z głębokości 0 -2 0 cm oraz z około 21-40 cm. W próbkach glebowych oznaczono następujące frakcje potasu:

— potas rozpuszczalny w 1 N H N 03 według metody stosowanej przez R e i t e m e i e r a [6],

— potas rozpuszczalny w 2 N HC1 według metody M i ł c z e w - s k i e j [5],

— potas wym ienny w 1 N roztworze octanu amonu, — potas przysw ajalny według metody Egnera-Riehma.

Ekstrahowanie gleby 1 N roztworem kwasu azotowego jest jedną z metod pozwalającą na określenie ilości potasu, jaka może dość łatwo przechodzić z formy trudno rozpuszczalnej do form y w ymiennej. Do roztworu 2 N kwasu solnego przechodzi potas wymienny oraz nieznaczna ilość potasu niewymiennego.

W Y N IK I B A D A Ń

Spośród 9 obiektów doświadczalnych dwa reprezentują gleby b ru n at ne wytworzone z piasków gliniastych (Wierzbno, Wielichowo), jeden — brunatną glebę lessową (Antopol), jeden — madę b runatną (Borusowa) oraz pięć — gleby wytworzone z glin. W ostatniej grupie rodzajowej przeważają gleby pseudobielicowe lekkie (Grabów, Topola-Błonie, Ma ły szyn). Obiekt doświadczalny w Baborówku zlokalizowano na glebie brunatnej lekkiej, a w Dobrogostowie na glebie ciężkiej typu czarne zie mie.

P o t a s w g l e b a c h p i a s k o w y c h . W glebach wytworzonych z piasku równolegle do wzrostu dawki nawozów potasowych zwiększa się ich zasobność w potas i to zarówno w poziomie ornopróchnicznym na głębokości 0-20 cm, jak też w w arstw ie podpróchnicznej (tab. 2). Wskaź nik wzrostu zawartości potasu wyliczony z różnicy między ilością tego składnika na obiektach K3 i K0 jest dość wysoki. Mierzony formą potasu wymiennego wynosi on łącznie dla dwóch badanych poziomów ok. 8 mg K20/100 g gleby. Przy uwzględnieniu potasu ekstrahowanego 1 N H N 03

i 2 N HC1 wskaźnik ten jest nieco wyższy, natom iast w zakresie potasu przyswajalnego (według metody Egnera-Riehma) w artość jego ulega nie znacznemu obniżeniu. Przedstaw iony wskaźnik wzrostu zawartości po tasu wymiennego nie uwzględnia zubożenia na obiektach kontrolnych, stąd rzeczywista jego wartość powinna być odpowiednio niższa. Faktycz nie zaistniałe zmiany trudne są do ustalenia ze względu na brak w yni ków analiz wyjściowych prób glebowych. Intensyw ne nawożenie

(5)

pota-T a b e l a 2 Potas w g le b a c h piaskowych - Potassium c o n te n t i n th e s o i l s developed from sand

O b ie k t G łęb o k o ść D epth cm P r o c e n t f r a k c j i o ś r e d n ic y w mm pH i n irm mg K«0 w 100 g g le b y e k s tr a h o w a n e j mg Ż |0 i n 100 g o f s o i l e x t r a c t e d P r o c e n t jonów К w k o m p le k sie ялтплVInvm S to s u n e k wymiennyoh form HgsE m .e . % o f f r a c t i o n s «LU лъх pH I n HN03 2n HC1 _CH3C00NH4In IN снлзоони-m etodą E g n e ra - -R lehm a a c c o r d i n g t o E g n e r-R ieh m ’ s m ethod DUX pwj J Lljlll К i o n s a s % o f R a t i o o f e x c h a n g e a b le fo rm s Ug:K T rea tm e n t С 0 ,0 2 < 0 , 0 0 2 1Л KCl IN HN03 2N HC1 s o r p t i o n c a p a c i t y m .e . 1 ' — g - ■ 3 ■■ ■ ■■ 4 - 5 b 7 8 9 10 11 ZD W ierzb n o , w o j. Gorzów W lkp. K0 0 -2 0 7 3 4 ,6 19 6 ,1 4 ,6 4 ,6 2 ,6 100 : 200 Kl / 2 K1 6 3 4 ,6 19 6 ,4 5 ,3 4 ,6 3 ,0 100 i 275 6 2 4 ,7 24 8 , 9 7 ,5 7 ,8 4 ,8 100 t 320 4 7 3 4 ,7 25 1 1 ,1 9 ,3 9 ,2 4 ,9 100 « 285 «3 8 3 4 ,6 29 1 3 ,2 1 1 ,5 1 0 ,1 5 ,8 100 « 343 Ko 2 1 -4 0 5 2 4 ,6 17 5 ,7 3 ,8 4 ,0 3 ,5 100 « 400 h j z h 4 2 4 ,8 16 5 ,4 5 ,0 4 ,0 4 ,7 100 i 333 5 2 5 ,2 21 8 , 5 7 ,3 8 , 4 6 ,8 100 * 300

?

8 3 4 ,7 37 1 3 ,6 1 1 ,3 1 2 ,8 7 ,6 100 i 240

A

8 2 4 ,5 32 1 5 ,4 1 3 ,3 1 2 ,8 8 ,5 100 i 343

ZD W ie lich o w o , vroj . Poznań

ч 0 -2 0 8 3 5 ,1 32 8 , 7 7 ,5 6 ,0 3 ,1 100 i 76 Kl / 2 K1 9 4 4 ,9 35 9 ,5 7 ,5 4 , 3 3 ,2 100 I 84 9 4 4 ,6 35 1 1 ,3 9 ,5 6 ,0 4 ,8 100 i 105

4

9 3 4 ,8 37 1 5 ,0 1 1 ,4 8 , 2 4 ,4 100 X 129

ъ

9 4 4 ,9 42 1 8 ,9 1 4 ,0 1 0 ,6 5 ,4 100 г 167 Ko 2 0 -4 0 11 4 6 ,0 32 6 ,2 6 ,0 5 ,0 3 ,3 100 i 93 H / 2 K1 12 4 6 ,4 32 8 , 0 6 ,5 4 ,0 3 ,9 100 : S3 12 5 ,6 37 9 ,1 8 ,0 5 ,8 5 ,0 100 : 113 11 4 5 ,7 38 1 2 ,0 1 0 ,2 9 ,6 6 ,4 100 i 208 11 4 6 ,3 40 1 7 ,5 1 5 ,0 1 1 ,6 7 ,4 100 : .2 2 9 СЛ N a w o ż e n ie К a z a w a r to ść je go fo rm w g le b ie

(6)

sowe prowadziło do powstawania strat potasu w drodze wymywania. Mimo to nagromadzanie się w glebie wym iennych form potasu było dość znaczne, czego dowodem jest również udział tego pierw iastka w kom pleksie sorpcyjnym. W glebach obiektów K3 w porównaniu do K0 wzrósł on z 3 do ponad 5% w poziomach próchnicznych, natom iast w w arstw ie podpróchnicznej z ok. 3,5 do ok. 8°/o.

Ilościowej oceny strat potasu w w arunkach wieloletniego intensyw nego nawożenia można dokonać z pewnym przybliżeniem w oparciu 0 bilans K. Z przedstawionych danych w ynika (tab. 1), że na glebach piaskowych dawka potasu w ilości 80 kg na 1 ha zabezpieczała potrzeby roślin oraz w istotny sposób w pływ ała na wzrost zawartości wymiennych jego form w glebie do głębokości 40 cm. N admierne ilości wprowadzone do gleby z dwoma kolejno w zrastającym i dawkami (K2, K 3) w części zatrzym yw ane były przez kompleks sorpcyjny, w części zaś ulegały prze mieszczaniu do w arstw głębszych. Według przybliżonej oceny przy sy stem atycznym stosowaniu nawozów potasowych w ilości 240 kg K 20 na 1 ha po około 10 latach w w arstw ie 0-40 cm (licząc ciężar właściwy gle by 1,5) powinno się nagromadzić średnio około 25 mg K20/100 g gleby. Analiza wykazała wzrost o około 8 mg K20/100 g gleby, co w tym w ariancie doświadczenia stanowi zaledwie jedną trzecią część potasu nie wykorzystanego przez rośliny. P rzy założeniu w yczerpywania się gleb na obiektach kontrolnych wartości te należałoby odpowiednio zm niej szyć.

Wyniki analiz wskazują, że część potasu nawozowego przechodzi w formy trudno wymienne, ekstrahow ane do roztw oru 1 N H N 0 3. Stąd też przy dokonywaniu bilansu w oparciu o tę frakcję potasu szacowane wielkości stra t tego składnika okazałyby się nieco niższe (tab. 2).

Dla ogółu gleb piaskowych notuje się niską wartość stosunku w y miennej form y magnezu do wymiennego potasu. Jest to wynikiem słabej zasobności tych gleb w magnez wymienny. Mimo dużego gatunkowego podobieństwa omawianych gleb piaskowych stw ierdza się zasadniczą różnicę w proporcji w ymiennych jonów Mg:K. Dla poziomu akum ula cyjnego obiektu K0 gleb z Wielichowa stosunek Mg : K = 100 : 76, nato m iast dla analogicznego w ariantu gleb z W ierzbna kształtuje się on na poziomie 100 : 200. W zrastające nawożenie potasowe wpływa w zasad niczy sposób na zmniejszenie wartości stosunku Mg : K, co z punktu potrzeb żywienia roślin jest zjawiskiem niekorzystnym.

P o t a s w g l e b a c h w y t w o r z o n y c h z g l i n (tab. 3). W pięciu doświadczeniach na glebach wytworzonych z glin w wyniku wieloletniego stosowania zróżnicowanych dawek nawozów potasowych nastąpił również wzrost zasobności gleb w potas odpowiednio do stoso wanej dawki. Wyniki badań wskazują jednak, że wzrost zawartości К mierzony różnicą zawartości badanych jego frakcji w glebach obiektów K3 i K0 dla poszczególnych zakładów kształtuje się odmiennie.

(7)

Częścio-Po ta o w g leb ach wytworzonych z g l i n Potassium c o n te n t i n th e s o i l s developed from loams T a b e l a 3 O b ie k t G łęb o k o ść P r o c e n t f r a k c j i o ś r e d n ic y w mm % o f f r a c t i o n s pH mg KpO w 100 g g le b y e k s tr a h o w a n e j

mg KgO i n 100 g o f s o i l e x t r a c t e d P r o c e n t jonów К w k o m p le k sie so rp cy jn y m К i o n s a s % o f S to s u n e k wymien ny ch fo rm Mg* К l n KCl I n НЖ>3 IN HNO 3 2n ЫС1 2N HC1

I n m etodą E gn era-R ieh am R a t io o f e x c h a n T rea tm e n t D ep th cm < 0 , 0 2 - С 0 ,0 0 2 pH IN KCl CH3COONH4_{1 и} CHoC00NH, 3 4 . a c c o r d i n g t o E g n e r-

-R iehm в m ethod s o r p t i o n c ap a c i t y g e a b le fo rm s fig* К m .6 .

T ” 2 3 4 5 b 7 8 9 " Ш ... 11

ZD B aborów ko, w o j, Po zn ań

*0 0 -2 0 13 5 5 ,9 46 1 1 ,2 iI 9 ,2 6 ,6 3 ,5 100 x 74 * 1 /2 13 5 5 ,5 49 1 3 ,6 1 1 ,2 8 , 2 4 ,6 100 * 120 * i 14 5 6 ,1 49 1 4 ,0 1 1 1 ,2 9 ,4 4 ,1 100 i 133 *2 14 5 6 ,4 46 1 4 ,0 1 2 ,0 8 ,8 4 ,6 100 : 132 * э 13 5 5 ,5 46 1 5 ,9 1 4 ,4 1 0 ,6 6 , 3 100 i 124 *0 21 -4 0 13 5 6 ,2 40 7 , 3 6 ,0 3 ,4 2 ,2 100 t 49 * 1 /2 19 9 6 ,7 59 1 0 ,2 8 , 4 5 ,0 1 ,6 100 i 43 *1 15 7 5 ,9 46 8 , 7 6 ,8 4 ,0 2 ,8 100 i 52 *2 16 7 5 ,6 51 8 , 0 6 ,0 3 ,4 2 ,4 100 i 39 *3 13 4 6 ,0 35 6 .2 5 ,2 4 ,0 2 ,9 100 i 44 ZD T o p o l a - B ło n ie , w o j. P ło c k *0 0 -2 0 16 6 5 ,8 43 1 0 ,5 8 , 0 6 ,0 2 ,6 100 i 63 * 1 /2 14 6 6 ,0 49 1 3 ,6 9 ,5 7 ,6 2 ,9 100 i 54 *1 15 6 5 ,9 51 1 4 ,4 1 1 ,0 8 ,8 3 ,9 100 : 92 *2 15 6 5 ,8 n . o . n . o . 1 7 ,5 1 4 ,4 6 ,0 100 : 119 * 3 15 6 5 ,8 66 2 8 ,0 2 3 ,0 2 0 ,2 7 ,7 100 t 181 *0 2 1 -4 0 26 15 4 ,8 61 9 ,0 9 ,5 5 ,0 1 ,9 100 : 23 * 1 /2 25 16 5 ,3 69 8 , 2 9 ,5 4 ,6 1 ,8 100 : 20 * 1 28 18 6 , 1 69 1 3 ,0 1 1 ,5 5 ,0 1 ,8 100 X 21 * 2 28 16 6 ,2 n . o . n . o . 1 0 ,0 5 ,8 1 ,8 100 : 23 * 3 24 15 5 ,2 66 1 0 ,1 1 1 ,5 6 ,8 2 ,3 100 : 26 N a w o ż e n ie К a z a w a r to ść je g o fo rm w g le b ie

(8)

c d . t a b e l i 5 3 ZZX т г г ZD G rabów , w o j. Badom ьО *1 /2 К-» 0 К. *2 К , " l/r . *0 К1 /2 » 0 * 1/2 * 1 * 2 ъ *0 Н/ г к i *2 *3 0 -2 0 2 1 - 4 0 0 -2 0 2 1 - 4 0 0 -2 0 2 1 -4 0 15 1? 15 17 15 16 18 15 13 16 16 16 16 17 15 18 22 17 18 35 36 3 7 37 3 7 3 7 39 35 39 40 5 , 5 40 7 , 4 б б 5 5 6 5 7 10 5 6 12 12 1 3 12 1 4 1 3 1 3 12 12 12 5 , 8 4 3 i 1 2 , 4 5 , 7 46 ! 1 2 ,0 6,1 46 i 1 4 ,5 5 . 7 4 9 j I B , 2 5 . 1 j 40 !' 9 ,0 5 , 1 40 j 9 , 8 5 , 0 !! за i 1 2 ,0 4.9 i 4 4 !1 1 2 , 0 ' , 3 1 56 i! 1 8 , 6 ZD M a ły e z jn , woj 6, 2 и .о . n.o* 6,1 j; n .O . n .o . 6.2 !; n .o . n .o . «.2 ] n.O. n .o . 6 ,2 ; n .o . n .o . i 5 , 4 j n .o . n.o* 5 , 4 ! n .o . n . o . 5 , 6 j n .o* n .o « 5 , 5 I n . o . n . o . 5 , 5 n . o . 1> n . o . ZD D o bzogostów , i 6 , 4 95 2 6,0 6, 6 106 2 7 , 4 6 , 5 100 2 4 , 5 6 , 4 111 3 1 , 4 6, 6 1 0 9 30 ,2 6 , 9 69 1 2 ,0 6 ,8 8 2 1 4 , 3 6,8 76 1 2 , 5 7 , 0 76 12,1 6 , 9 76 12,1 6,0 1 0 ,0 9 . 5 13,0 1 5 ,0 6,0 7 . 5 9 . 5 11, с; 1 4 ,0 1 6 .5 17,0 2 2 ,0 2 0 ,0 1 9 . 0 7 , 2 10.0 11.6 1 0 ,5 1 3 ,0 24,8 2 4 ,8 2 0 ,8 2 8 ,8 2 8 ,4 11,6 13,6 10,8 11,6 9 , 6 4 . 2 6 , 6 6. 2 1 0 , 4 10,8 6 , 4 6 ,8 9 , 0 9 , а 1 3 ,6 1 1 .7 1 2 .7 1 7 . 4 1 5 , С 1 2 . 5 4 . 8 7 , 6 8 , 5 7 , 2 9 . 9 16,2 1 7 , 2 1 3 ,2 21,1 2 0 ,9 6 , 7 7 , 6 6, 2 6 . 4 6 . 5 2,1 3 , 3 3 . 2 4 . 5 5 . 6 3 . 7 4 . 3 6 ,0 5 . 8 7 , 1 5 . 6 5 , 9 7 . 3 7 . 0 6,8 4 . 7 5 . 0 4 . 7 5 . 4 5 . 5 3 . 6 3 , 5 3 . 0 4 . 0 4 . 1 1 . 9 2 . 1 1,8 1 . 9 1 . 7 100 i 130 100 * 1 75 1 0 0 t 1 4 3 100 : 254 100 : 320 100 i 162 100 i 200 IGO i 2 5 0 1 0 0 t 1 9 2 1 0 0 x 2 1 4 1 0 0 i 75 100 i 78 1 0 0 t 1 0 7 1 0 0 i 9 3 1 0 0 i 9 3 1 0 0 t 1 3 6 1 0 0 i 1 3 1 1 0 0 t 1 0 9 1 0 0 « 1 3 7 1 0 0 * 1 1 7 1 0 0 t 1 0 2 1 0 0 i 1 0 4 1 0 0 а 9 2 1 0 0 i 1 1 7 1 0 0 i 1 1 4 1 0 0 t 5 4 1 0 0 s 6 2 1 0 0 t 52 100 i 57 100 i 49 H . P o n d e l, S . G o s e k

(9)

Nawożenie К a zawartość jego form w glebie 49 wym w yjaśnieniem tych różnic jest fakt, że w badanych punktach do świadczalnych prowadzone są wieloletnie doświadczenia o odmiennych układach płodozmianowych, decydujących o stopniu w ykorzystania po tasu przez rośliny. Największy wzrost zawartości potasu równolegle do daw ki nawozów stw ierdza się w poziomie akum ulacyjnym gleby lekkiej wytworzonej z gliny w Topoli-Błoniu. Przy zastosowaniu najwyższego poziomu nawożenia po 9 latach ilość potasu wymiennego wzrosła w po rów naniu z obiektem nie nawożonym o 15 mg, a potasu rozpuszczalnego w 1 N H N 03 o 24 mg na 100 g gleby (tab. 3). Różnice we wzroście za wartości tych frakcji potasu świadczą, że pewna ilość potasu z nawozów przechodzi w formy trudniej dostępne. W ynikiem intensywnego nawo żenia jest w yraźny wzrost procentowego udziału jonów К w kompleksie sorpcyjnym gleby oraz m alejąca wartość stosunku w ym iennych jonów Mg : K.

W glebie tej zróżnicowane nawożenie potasowe nie wpłynęło w w ięk szym stopniu na zmiany zawartości analizowanych frakcji potasu w w arstw ie na głębokości 21-40 cm. Świadczy to w pewnej mierze o zni komym przemieszczaniu się w głąb potasu z nawozów w glebach o b ar dziej zwięzłym składzie mechanicznym (glina lekka).

Kolejnym punktem doświadczalnym, gdzie stwierdzono wyraźne na gromadzanie się potasu pod wpływem nawożenia, była gleba lekka wy tworzona z gliny w Grabowie (tab. 3). Ze względu na jej głębsze spłasz czenie powierzchniowych poziomów (do około 50 cm) nastąpił wzrost zawartości potasu równolegle do wprowadzanej dawki nawozów na dwóch badanych głębokościach. Świadczy to o przemieszczeniu się części potasu nawozowego w głąb profilu poniżej w arstw y ornopróchnicznej. Wraz ze wzrostem zawartości potasu wymiennego zwiększa się procentowy udział jonów К w kompleksie sorpcyjnym gleb oraz obniża się wartość stosunku w ymiennych form Mg : K. W doświadczeniu tym naw et przy ujem nym bilansie potasu w przedziale dawek K i/2-K2 w porównaniu do obiektu K0

następował wzrost potasu wymiennego (tab. 1). Nadmierne ilości tego składnika przy dawce K3 (wyliczone z różnicy ilości dodanej do gleby

i pobranej przez rośliny) mierzone wzrostem zawartości potasu wym ien nego nie zostały odnalezione w około 50%. Ponieważ uzyskane wartości trudniej w ymiennych frakcji potasu były tylko nieznacznie wyższe i to wyłącznie w glebie na głębokości 21-40 cm, należy sądzić, że przy n a j wyższej dawce nawozów część potasu uległa przemieszczeniu do w arstw poniżej 40 cm.

Podobnym pod względem glebowym obiektem do punktu doświad czalnego w Grabowie był Małyszyn. W doświadczeniu tym na dwóch badanych głębokościach następował wzrost zawartości potasu w ym ien nego i przyswajalnego równolegle do zastosowanej dawki. Ze względu na bardzo duże pobranie potasu przez rośliny nadm ierne ilości tego

(10)

nika w ystąpiły tylko na obiektach z najwyższą dawką К (tab. 1). W ilości równoważnej zostały one odnalezione w formie potasu wymiennego.

Brak jest w yraźnych prawidłowości w nagrom adzaniu się potasu w glebie lekkiej wytworzonej z glin w Baborówku. Istotny (w porówna niu do obiektu kontrolnego) wzrost zawartości potasu rozpuszczalnego w 2 N HCl, 1 N octanie amonu i mleczanie wapnia pod wpływem wyż szych dawek nawozów potasowych nastąpił tylko w w arstw ie ornopróch- nicznej. W doświadczeniu tym już 80-kilogramowa daw ka K 20 z pew nym nadm iarem zabezpieczała potrzeby roślin. Intensyw ne nawożenie wpływało na wzrost nadm iernych ilości potasu, który tylko w nieznacz nym stopniu został odnaleziony w formie wymiennej.

Spośród badanych gleb gliniastych gleba Dobrogostowa odznacza się zdecydowanie wyższą zawartością frakcji <0,02 mm. Stąd też brak w ięk szego zróżnicowania w zawartości potasu ekstrahowanego octanem amo nu i metodą Egnera-Riehm a na tle wzrastającego nawożenia jest praw dopodobnie spowodowany przechodzeniem nie wykorzystanego przez roś liny potasu nawozowego w form y trudniej wymienne. Częściowym do wodem tego jest większa wartość wskaźnika gromadzenia się potasu ekstrahowanego 1 N H N 03 niż jego form wymiennych. P rzyjęta metoda wyliczeń bilansowych pozwoliła na odnalezienie nieznacznej części po tasu nawozowego tylko w w arstw ie 0 -2 0 cm.

P o t a s w g l e b i e w y t w o r z o n e j z l e s s u (tab. 4). W zrasta jące dawki nawozów potasowych na glebie lessowej w Antopolu nie w płynęły na kum ulację badanych form potasu naw et w poziomie orno- próchnicznym.

Bez względu na zastosowaną dawkę zawartość potasu wymiennego kształtow ała się na poziomie ok. 9 mg K 20 na 100 g gleby. Stw ier dzony nieznaczny wzrost ilości potasu rozpuszczalnego w 1 N HNO3 daje pewną podstawę do wnioskowania o przechodzeniu części potasu na wozowego we frakcję trudniej wymienną. Brak w tym zakresie logicz nych związków częściowo w yjaśnia fakt, że w przypadku doświadczenia na glebie lessowej wystąpiło bardzo duże pobranie potasu przez rośliny. Tylko najwyższa dawka nawozów praktycznie równoważyła pobranie te go składnika. Przy niższych poziomach nawożenia oraz na obiekcie kon trolnym rośliny pobrały odpowiednio wysokie ilości К z rezerw glebo wych.

P o t a s w g l e b i e m a d o w e j . Wskaźnik w zrostu zawartości po tasu w glebie madowej w Borusowej mierzony różnicą badanych frakcji na obiektach K3 i K0 jest najwyższy w przypadkach potasu rozpuszczal

nego w 1 N HNO3 i w 2 N HC1. Różnice w zawartości potasu wymiennego są znikome i wynoszą zaledwie 2 mg/1 0 0 g gleby w w arstw ie 0 -2 0 cm. W doświadczeniu tym, podobnie jak w Antopolu i Małyszynie, rośliny pobrały duże ilości z rezerw glebowych. Dopiero najwyższa dawka z pew- ka z pewną nadwyżką równoważyła pobranie (tab. 4).

(11)

T a b e l a 4

P o ta s w g le b ie le sso w e j o ra z w madzie

Potassium o o n te n t i n th e s o i l developed from lo e s s and in a l l u v i a l s o i l

O bie let T re a tm e n t G łęb o k o ść D ep th cm P r o c e n t f r a k c j i o ś r e d n ic y w mm % o t f r a c t i o n s pH I n KC1 IN EC1 mg IU0 w 100 g g le b y e k s tr a h o w a n e j

mg E£0 i n 100 g o f s o i l e x t r a c t e d P r o c e n t Jonów К w k o m p le k sie so rp c y jn y m E i o n s a s % o r s o r p t i o n c a p a c i t y S to s u n e k wymien n y ch fo rm MgiE m .e . K a tio o f e x c h a n g e a b le fo rm s MgiE m • e • I n HNO^ IN HNO 2n HCl 2N HCl l n CH ^COOHH^ IN CH3C00HH4

m etodą E gnera-R ieh m a a c c o r d i n g t o E g n e r-

-R iehm »s m ethod < 0 , 0 2 0 ,0 0 2 .

ZD A n to p o l, w o j. L u b l in G leb a w ytw orzona z l e s s u S o i l d e v e lo p e d from l o e s s

*0 0 -2 0 33 8 6 ,8 54 8 , 4 9 ,2 6 ,5 1 ,8 100 74 * 1 /2 34 8 7 ,1 61 1 2 ,4 1 0 ,4 7 ,0 1 ,9 100 76 *1 34 9 6 ,9 61 1 0 ,9 9 ,2 5 ,2 1 ,7 100 t 67 Ч 35 9 7 ,0 64 1 1 ,3 8 , 4 4 ,6 1 ,5 100 : 67 Ъ 34 8 7 ,0 61 1 0 ,2 8 , 4 5 ,2 1 ,6 100 : 67 Ч 2 1 -4 0 40 13 6 , 7 96 9 ,6 9 ,6 5 ,8 1 ,9 100 : 56 К1 /2 36 11 6 , 8 8 1 1 2 ,4 1 1 ,6 7 ,2 2 ,3 100 : 68 К1 36 11 6 ,9 79 9 ,5 8 , 4 4 ,2 1 ,6 100 t 69 Ч 43 16 6 ,7 93 9 ,6 1 0 ,4 4 ,4 1 ,5 100 : 58 ъ 35 13 6 ,7 88 1 1 .3 1 1 ,2 5 ,6 1 ,8 100 s 61

ZD B oruaow a, w o j, Tarnów Mada A l l u v i a l s o i l

ч 0 -2 0 35 14 7 ,1 74 1 2 ,5 9 ,6 5 ,1 1 ,1 100 s 16 К1 /2 32 12 7 , 3 76 1 3 ,2 8 , 0 5 ,6 1 ,0 100 t 16 К1 33 12 7 , 3 80 1 3 ,2 8 , 0 5 ,0 0 , 9 100 t 14 *2 34 14 7 ,5 87 1 8 ,0 1 2 ,4 8 , 8 1 ,6 100 t 21 31 13 7 ,4 90 1 8 ,5 1 1 ,6 7 ,1 1 ,5 100 i 20 ч 2 1 -4 0 31 11 7 ,7 74 1 0 ,7 8 , 4 4 ,7 0 ,9 100 t 15 К1 /2 33 12 7 ,5 71 1 1 ,8 7 ,6 4 ,6 0 ,8 100 : 15 К1 33 13 7 ,7 74 1 2 ,5 7 ,6 4 ,8 0 , 8 100 i 13 ч 33 13 7 ,5 77 1 2 ,9 8 , 8 5 ,0 1 ,0 100 t 17 ъ 31 12 7 ,5 82 1 4 ,0 9 ,2 5 ,8 1 , 1 100 t 14 N a w o ż e n ie К a z a w a r to ść je g o fo rm w g le b ie

(12)

D Y S K U S J A

W przeprowadzonych badaniach — z powodu braku odniesienia do prób wyjściowych — rozpatryw ano kształtow anie się zawartości potasu na tle obiektów nie nawożonych, gdzie nastąpiło znaczne wyczerpanie К z rezerw glebowych. Rozumowanie takie nie jest całkowicie prawidłowe. Zakładając bowiem dla uproszczenia możliwość w ykorzystania przez roś liny głównie w ym iennych form potasu glebowego, przynajm niej w gle bach poletek kontrolnych powinno nastąpić skrajne jego wyczerpanie, co w rzeczywistości nie miało miejsca. W ynika to stąd, że całkowite zasoby potasu glebowego są bardzo duże. W środowisku glebowym zachodzą ciągłe procesy uw alniania się potasu z form trudno w ym iennych w wy mienne oraz odwrotnie — pewna ilość potasu z roztw oru glebowego bądź wymiennego może ulec retrogradacji. Skomplikowny mechanizm tych reakcji uzależniony jest głównie od jakościowego i ilościowego składu mi nerałów glebowych.

Nawet najstaranniej prowadzone doświadczenie polowe nie jest w peł ni kontrolowanym obiektem służącym do całkowitego rozwiązania posta wionego celu badań. Stąd też nie wszystkie otrzym ane w yniki można in terpretow ać jednoznacznie w prawidłowy sposób. Samo pobieranie re prezentatyw nych prób glebowych nastręcza w praktyce dość znacznych trudności. Należy przy tym wyjaśnić, że w metodyce podano sposób po brania prób na określonej głębokości, co jest całkowicie zgodne tylko dla poziomu 0-20 cm. Pobranie prób z w arstw y głębszej napotyka trudno ści, w przypadku bowiem gleb o większej miąższości w arstw y ornopróch- niczej dokładne odmierzanie powodować może łączenie m ateriału glebo wego dwóch poziomów. Aby tego uniknąć, próby z „podglebia” gleb b ru natnych i pseudobielicowych pobierano z poziomów podpróchniczych zalegających często poniżej 20 cm. W yraźny wzrost zawartości potasu równolegle do poziomu nawożenia stwierdzono głównie w glebach piasko wych. Tłumaczyć to można tym, że w glebach o ubogim m ineralnym kom pleksie sorpcyjnym istnieje mała możliwość przechodzenia potasu we frakcję trudno wymienną. W takich układach wprowadzony do gleby po tas z nawozów nie w ykorzystany przez rośliny przechodzi głównie w for mę wymienną oraz przemieszczany jest do w arstw głębszych.

Również w bardziej spiaszczonych poziomach gleb lekkich wytworzo nych z glin stw ierdza się wpływ wieloletniego zróżnicowanego nawożenia potasem na kum ulację form tego składnika odpowiednio do zastosowanej dawki. W oparciu o ustalone rozpoznanie badanych zjawisk w odniesieniu do w arstw „podglebia” można sądzić, że wzrost zawartości potasu w gle bie równolegle do zastosowanej dawki nawozów idzie w parze ze stratam i tego pierw iastka w skutek wymycia. Niezbyt precyzyjną, względną ocenę tych strat starano się określić w oparciu o bilans potasu (tab. 1).

(13)

spławiał-Nawożenie К a zawartość jego form w glebie ₅₃

nych (gleba gliniasta ciężka, gleba lessowa i mada) nadm ierne ilości pota su nie pobrane przez rośliny przechodzą we frakcję trudno wymienną, nie dającą się identyfikow ać przyjętym i metodami chemicznymi. Zebrane dane nie pozwalają jednak na zupełne wykluczenie możliwości strat tego składnika dodanego w nawozach w drodze wymycia.

W naszym k raju były i są nadal prowadzone inne nieliczne w ielolet nie doświadczenia polowe, w których bada się oddziaływanie zróżnico w anych dawek nawozów m ineralnych nie tylko na plonowanie roślin, ale również na właściwości chemiczne gleb, a w tym na zawartość potasu przyswajalnego dla roślin [1]. Wyniki tych badań oparte głównie o wielo letnie doświadczenia w technikach rolniczych pozwalają stwierdzić, że pomijanie nawożenia potasowego w ciągu 8 lat nie powodowało spadku zawartości potasu przyswajalnego w stosunku do stanu wyjściowego. Nie znaczne obniżenie nastąpiło tylko w glebach o wysokiej wyjściowej za wartości potasu. Uzyskane dane inform ują również, że wpływ stosowania m ineralnych nawozów potasowych (dawki 80, 160, 240 kg K20/h a) uwi dacznia się na ogół przy system atycznym stosowaniu dawek powyżej 80 kg K20 /h a rocznie. Po pięciu latach stosowania nawożenia potasowego zawartość potasu w glebach stabilizuje się i nie ulega tak szybkim zmia nom jak w pierwszych.

Wpływ długoletniego nawożenia i zmianowania na zawartość potasu V/ glebie był przedm iotem badań M e r c i k a na polu doświadczalnym w Skierniewicach [4]. W w yniku badań nad pobraniem potasu z plonem roślin oraz nad zmianami zawartości potasu wymiennego w glebie autor ten stw ierdził dość znaczny niedobór potasu wniesionego do gleby w na wozach, co tłum aczy wymyciem tego składnika w głąb profilu.

W N IO SK I

1. Wieloletnie stosowanie zróżnicowanych dawek nawozów potaso wych w płynęło na zwiększenie zawartości potasu odpowiednio do pozio mu wnoszonego składnika głównie na glebach piaskowych oraz w lekkich glebach wytworzonych z glin. Wpływ nawożenia potasem na poziom te go składnika stwierdzono zarówno w w arstw ie ornopróchniczej, jak też w „podglebiu”.

2. Intensyw ne nawożenie potasowe gleb piaskowych, przy niezbyt dużym pobraniu tego pierw iastka przez rośliny, wpływa w radykalny sposób na wzrost potasu wymiennego w kompleksie sorpcyjnym. Decy duje to o zachwianiu równowagi jonów Mg:K.

3. W glebach o większej zawartości części spławialnych (gleba glinia sta ciężka, lessowa i madowa) wskaźnik w zrostu zawartości potasu mie rzony różnicą frakcji К obiektów nawożonych i kontrolnych jest niewiel ki. Osiąga on wyższą wartość dla potasu ekstrahowanego w 1 N HNO3.

(14)

glebach piaskowych i niektórych lekkich w ytw orzonych z glin stwierdzo no, że znaczna część potasu wprowadzona do gleby, a niepobrana przez rośliny nie została odnaleziona w formie potasu wymienego w warstw ie do 40 cm.

L IT E R A T U R A

[1] A d a m u s M. i in.: Z m iany zasob n ości g leb pod w p ły w e m n a w o żen ia w ś w ie  tle w ie lo le tn ic h d ośw iad czeń . IU N G , 1972, S(17), P u ła w y 40-41.

[2] B o g u s z e w s k i W. , G o s e k S., G r z e ś k i e w i c z H.: W yniki d o św ia d  czeń z w y so k im i d a w k a m i fo sfo ru i potasu w zak ład ach d o św ia d cza ln y ch

IU N G . Cz. I. Pam . puł. 1971, 42, 55-78.

[3] B o g u s z e w s k i W. , G o s e k S.: W yn ik i d ośw iad czeń z w y so k im i d aw k am i fo sfo ru i potasu w zak ład ach d o św ia d cza ln y ch IU N G , Cz. III, Pam , puł. 1976, 66, 90-104.

[4] M e r c i k S.: S tu d ia nad zależnością m iędzy zasob n ością g leb y w potas a e fe k  ty w n o ścią n a w o żen ia tym sk ład n ik iem . Zesz. nauk. SGG W W arsz. Rozp. nauk. 1971, 13, 50-55.

[5] M i ł e z e w а M.: W yniki badań m etod ok reślan ia zasobu potasu w glebach. M iędzyn. czas. roi. 1965, 2, 93.

[6] R e i t e m e i e r R. F. i in.: R elea se of n o n ex ch a n g ea b le p o ta ssiu m b y g reen  house. N eu b au er and lab oratory m ethods. S o il Sc. A m . Proc. 1947, 12, 158-162.

X . П О Н Д Е Л Ь , С. Г О С Е К В Л И Я Н И Е У РО ВН Я К А Л И Й НО ГО У Д О БРЕ Н И Я Н А С О Д Е Р Ж А Н И Е К А Л И Я В ПО ЧВЕ И нститут агротехники, удобр ен и я и п очв оведени я в П ул ав ах Р е з ю м е Ц елью работ являлось и сследован и е м ноголетнего влияния количествен но ди ф ф ер ен ц и р ов ан н ого вн есения к алийн ы х удобрен и й на сод ер ж ан и е калия в н еск ольк и х в и дах почв опы тны х станиции лок али зи ров ан н ы х в -разных по чв ен н о-к ли м ати ческ и х р айонах. В схем е опыта учтено 5 вариантов: К 0, K i/2, К ь К2 и К8 (Kj = 80 кг К 20 на га в виде хлористого калия). К онстатировано что м ноголетние д и ф ф ер ен ц и р ов ан н ое удобр ен и е сп особ ствовало повы ш ению содер ж ан и я калия в главном в песч ан ы х почв ах и в лёг к их почвах обр азованны х из суглинков. В ли яни е калийного удобрения на у р о  вень этого элем ента проявилось как в п ахотн оперегнойном горизонте так и в слое почвы на глуби не 21— 40 см. В п очв ах с высш им содер ж ан и ем илистой ф р ак ц и и (тя ж ел о суглинистая почва, аллю виальная пойм енная почва) пок азател ь роста со дер ж ан и я калия, изм еряем ы й по разни це ф р ак ц и и К объ ек тов у добр яем ы х и контрольн ы х, в общ ем невелик. В ы сш ие знач ения этого п ок азател я бы ли п ол уч ен ы лиш ь для калия извлекаем ого 1 и H N 0 3. Н а основании баланса калия за пери од веден ия опы тов на песч ан ы х почв ах и некоторы х лёгк и х обр азованны х и з глин установлено, что зам етная часть калия вн есенная в почву, но не и сп ользован ная растениям и, не бы ла обн а р у ж ен а в ф о р м е обм енного калия в слое до 40 см.

(15)

Nawożenie К a zawartość jego form w glebie ₅₅ H . P O N D E L , S . G O S E K

EFFEC T OF THE P O T A SSIU M FER T IL IZ A T IO N LEVEL ON THE P O T A SSIU M CON TEN T IN SOIL

In s titu te of S oil S cien ce and C u ltiv a tio n of P la n ts at P u ła w y

S u m m a r y

T he aim of th e p resen t w ork w a s to stu d y th e e ffe c t of lon gterm d iffe r e n  tia ted p otassiu m fe r tiliz a tio n on th e p otassiu m con ten t in sev era l k in d s of so ils of th e E x p erim en ta l S ta tio n s situ a ted in d ifferen t so il and clim a te regions. In th e e x p e r im e n t sch em e 5 trea tm en ts h a v e b een ap p lied , viz.: K 0, K 1/2, К 1э K 2 and

K 3 (K 1= 8 0 kg K 20 in th e form of p otassiu m ch lorid e per hectare).

It has b een fou n d th at th e d ifferen tia ted p otassiu m fertiliza tio n , a p p lied for m an y years, led to an in crease of th e p otassiu m content, m a in ly in sandy so ils, a s w e ll as in lig h t so ils d ev elo p ed from loam s. T he potassiu m fertiliza tio n e ffe c t on th e К le v e l w a s v is ib le both in the hu m ou s arab le la y er and in su b soil to th e dep th of 40 cm.

In so ils w ith a greater co n ten t of cla y e y p articles (h ea v y loam y soil, lo ess and a llu v ia l soil) th e in d ex of in crem en t of th e p otassiu m content, m easu red by th e К fra ctio n d ifferen ce of fe rtiliza tio n and control treatm en ts, w a s n eg lig ib le. It r e a  ched h ig h er v a lu e s for p otassiu m ex tra cted in 1 N H N 0 3.

It has b een fou n d , on th e basis of th e p otassiu m b a la n ce for th e period of e x p e r im e n ts on san d y and som e lig h t so ils d ev elo p ed from loam s, th a t a co n si d erab le part of p otassiu m brou gh t into soil and not ta k en by p lan ts w a s not fou n d in th e from of e x c h a n g e a b le p o ta ssiu m in th e la y er of 40 cm.

Doc. dr hab. Henryk, P ondel In s ty tu t U praw y,

N aw ożenia i G leboznaw stw a P u ła w y, Osada Pałacowa

(16)