SP R A W O Z D A N IA I RECENZJE 319 r o zw ią zy w a ć podobne p rob lem y w n aszych w aru n k ach , ch oć w sposób in n y . K sią ż ka m oże b yć zatem zn ak om itą pom ocą dla w szy stk ich , którzy in teresu ją się pro b lem a ty k ą ch a ry ta ty w n ą w rzeczy w isto ści w sp ółczesn ej.
K s. F ra n cis zek W o r o n o w s k i
H. P i e r s a, S y m e tria i je j fu n k c ja poznaw cza w fizyce, KUL, L ublin
1989, s. 257.
Z agad n ien ie sy m etrii je s t jed n ym z p o d sta w o w y ch p rob lem ów w h isto rii fizy k i jak i w fizy ce w sp ó łczesn ej. W ystęp u je ono w sw o im p o d sta w o w y m zn aczen iu w m atem atyce, a r a stę p n ie w fizy ce i w e w sp ó łczesn y ch n aukach b io lo g iczn y ch oraz w filo zo fii przyrod ozn aw stw a.
R ozpraw a H en ryk a P i e r s y: S y m e t r i a i j e j funkcja: p o z n a w c z a w fi z y c e , w y dana przez W yd aw n ictw o K atolick iego U n iw ersy tetu L u b elsk iego, zaw iera dw a u zu p ełn ia ją ce się k om p lem en tarn ie u jęcia zagad n ien ia sy m etrii, a m ian ow icie: u jęcie sy m etrii przestrzeni i czasu oraz u jęcie sy m etrii m aterii. P raca ta sk ład a się — poza częściam i pom ocniczym i: W stęp, zakoń czen ie, b ib lio g ra fia — z trzech zasad n iczych rozdziałów : 1. S y m etrie cią g łe przestrzeni i czasu; 2. S y m etria a ch a ra k tery sty k a fizy k a ln a ob iek tó w m aterialnych; 3. S y m etria w u zasad n ien iu tw ierd zeń fizy k i.
R ozdział p ierw szy: S y m e t r i e p r z e s t r z e n i i cza s u (16-73) zaw iera an alizy d otyczące sy m etrii cią g ły ch p rzestrzen i i czasu, sy m etrii n iecią g ły ch p rzestrzen i i czasu oraz prob lem k w a n ty za cji p rzestrzen i i czasu. N a szczególn e p od k reślen ie w ty m roz d ziale zasłu gu ją a n a lizy zasady in w a ria n cji, tw ierd zen ia E. N oeth era, zasad y za chow ania, in w e r sji przestrzeni, prob lem od w rócen ia czasu i k w a n ty za cji przestrzeni i czasu.
W rozdziale drugim : S y m e t r i a a c h a r a k t e r y s t y k a fi z y k a l n a o b i e k t ó w m a t e r i a l n y c h (74-125) um ieszczon o an alizy d otyczące m od elu siecio w eg o cia ła stałego, s y m etrii w ie lk o śc i ten so ro w y ch i sposób ich w p row ad zan ia w fiz y c e ciała sta łeg o oraz prob lem sy m etrii a w ła śc iw o śc i fizy czn e ob iek tó w m a teria ln y ch i a sp ek tó w m etod ologiczn ych zagad n ien ia sy m etrii w fizyce. W rozdziale ty m zw racają u w agę czy teln ik a zagad n ien ia d otyczące sy m etrii w ie lk o śc i ten sorow ych , sy m etrii a w ła sn o ści fizy czn e k ry szta łó w i m ik roob iek tów , sy m etrii k w a n to w y ch teorii p ól a „ k reo w a n ie” cząstek oraz zagad n ien ia m etod ologiczn e d otyczące r ela c ji sy m etria — w ła sn o ść i u ogóln ion ego p ojęcia sym etrii.
D o rozdziału trzeciego: F u n k c ja p o z n a w c z a s y m e t r i i w f i z y c e (126-244) w p ro w adzono n a stęp u ją ce zagad n ien ia: sym etria w uzasad n ian iu tw ierd zeń fiz y k i, e x - p la n y cy jn a fu n k cja sy m etrii, p rogn ostyczn a i porządkująca fu n k cja sy m etrii. W rozd ziale ty m n a leży p od k reślić an alizy, d otyczące uzasad n ien ia tw ierd zeń fizy k i przy p om ocy sym etrii, ch a ra k tery sty k ę m etod ologiczną rozum ow ań u zasad n iających , w aru n k i pop raw n ości rozu m ow ań ex p la n a cy jn y ch , typ ologię sy tu a c ji p rogn ostycz n y ch oraz porządkującą fu n k cję sy m etrii w k la sy fik a c ji k r y sz ta łó w i cząstek e le m entarnych.
P raca H. P iersy zaw iera b ogaty m a teria ł d o w o d o w o -m ery to ry czn y zarów no w a sp ek cie h isto ry czn y m jak i w sp ó łczesn y m z zak resu fizy k i, p o tw ierd za ją cy p o sta w io n ą przez N iego tezę. Stru k tu ra p racy pod w zg lęd em fo rm a ln y m (lo g iczn o -m eto - dologiczn ym ) jest sk o n stru o w a n a w e d łu g w y m o g ó w w sp ó łczesn ej m eto d y k i prac n au k ow ych .
N iek tóre sfo rm u ło w a n ia A u tora m ogą w sk a z y w a ć na tak zw an ą an o n im o w o ść in form acji n au k ow ej. N a p rzyk ład tak ie sfo rm u ło w a n ia jak: „... różne źródła e m i tu ją różnego rodzaju fa le, które p od legają różn ym zja w isk o m ...” (21); „Przy w p ro
3 2 0 SP R A W O Z D A N IA I REC ENZJE
w a d za n iu ten sorów do fiz y k i k ry szta łó w op ieram y się n a ok reślon ych danych do św ia d cza ln y ch ” i... (86); „W op in ii w ie lu autorów ...” (119) itp. Jed n ak n ie podw aża to w a rto ści pracy, p o n iew a ż czy teln ik zn ajd u je w d a lszy m k o n tek ście tych sfo r m u ło w a ń p ełn ą in fo rm a cję naukow ą.
P raca zaw iera m a teria ł p rzed m iotow y i m eta teo rety czn y , jest on u p orząd k ow an y i w y stę p u je w w y ró żn io n y ch stru k tu rach pracy. N iem n iej zn ajd u je się k ilk a u w a g m eta teo rety czn y ch w m a teria le p rzed m iotow ym p racy (np. na s. 31). A utor czy n i u w a g ę na tem a t sto so w a ln o ści w y b ra n ej teo rii m a tsm a ty ezn ej do danej d y scy p lin y fiz y k a ln e j. U w a g ę tę u w ażam za d y sk u sy jn ą w tej sy tu a cji, p o n iew a ż w teg o typ u pracach u w a g i m eta teo rety czn e, czyn ion e przez a u torów w k on tek ście p rzed m ioto w y m , pok azu ją dod atk ow e zw ią zk i i zależn ości p om ięd zy ty m i p łaszczyzn am i poz nania.
N a m a r g in e s ie . p o w y ższy ch uw ag ch cia łb y m zau w ażyć, że przy a n a lizie fiz y k a l nej zasady p rzyczyn ow ości A u tor p om in ął p race K azim ierza K łó sa k a d otyczące teg o zagad n ien ia. N a u sp r a w ie d liw ie n ie ta k ieg o p od ejścia m ożna by w y su n ą ć s t a n o w isk o , że H. P iersa sięg n ą ł do opracow ań B o le sła w a J. G aw eck iego, k tóre b y ły p o d sta w ą rozszerzonych a n a liz K. K łósaka.
P raca H. P ie r sy je s t in teresu ją cą . P o d ejm u je prob lem w ażn y z p u n k tu w id z e nia filo zo fii, filo z o fii p rzyrod ozn aw stw a i fizy k i. W rezu lta cie badań A utor do ch od zi do rozstrzygn ięć, które rozp atryw an e w rela c ji do zastan ych z teg o zak resu są o ry g in a ln e i tw órcze. N ie w y m ie n ia m ich tu ta j z racji na to, że n iek tóre z n ich są om ów ion e w zak oń czen iu pracy. N a p o d k reślen ie za słu g u je ró w n ież i to, że praca jest n ap isan a ze sta n o w isk a u m iark ow an ego, k rytyczn ego realizm u (18, il07). W yraża się to w stw ierd zen iu , że is tn ie n ie czasu i p rzestrzen i zw ią za n e są z is tn ie n ie m m aterii oraz z zach od zącym i w n iej zm ian am i (procesam i).
Praca H. P ie r sy jest dobrą lek tu rą dla za in tereso w a n y ch przyrod ozn aw stw em , filo z o fią p rzyrod ozn aw stw a i filo zo fią przyrody.
