MATERIAŁY POMOCNICZE DLA NAUCZYCIELI DO REALIZACJI LEKCJI W KLASIE I

(1)

MATERIAŁY POMOCNICZE DLA NAUCZYCIELI DO REALIZACJI LEKCJI

W KLASIE I

(2)

Temat I — Wonitut plastyczny I

Temat Wielobarwne budynki w moim mieście

Fasada - główna elewacja budynku, o szczególnie dużej dekoracyjności, często nawet m onum entalna, spełniająca funkcje reprezentacyjne w obec całego gmachu, a przez to wyróżniająca się spośród pozostałych elewacji. Zazwyczaj jest to elewacja przednia, jednak w budynkach narożnych mogą istnieć dw ie fasady, a w w oln o stojących naw et trzy lub wszystkie.

Fasada, oprócz szczególnie bogatego zdobienia, może być wyposażona również w dodatkow e elem enty architek

toniczne, jak kolum ny itp. (z wyłączeniem bram, które stanowią osobny elem ent architektoniczny budynku), a swoim charakterem nawiązywać do reprezentacyjnych budow li z minionych epok architektonicznych, często nawet antycz

nych. Może jednak przybierać także inną form ę, np. ultranowoczesny charakter.

h t t p s : / / p l. w ik i p e d i a . o r g / w i k i/ F a s a d a

Friedensreich H undertw asser, właściwie Friedrich Stowasser (ur. 15 grudnia 1928 w W iedniu, zm. 19 lutego 2000) - austriacki malarz, grafik, rzeźbiarz, performer, aktywista ochrony środowiska, znany przede wszystkim z realizacji budowlanych; od 1948 stu d iow ał w w iedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych, którą porzucił po 3 miesiącach.

Styl jego charakteryzuje unikanie regularności, symetrii i prostych linii oraz kątów. Typowym elem entem jego pro

je k tó w są okna o różnych kształtach i rozmiarach. Do swoich budow li w prow adzał zieleń, m.in. w form ie drzew ro

snących na dachach i we wnękach ścian. Stosował odważne zestawienia kolorów. Bardzo często urozmaicał projekty charakterystycznymi unikatow ym i w fo rm ie i kolorystyce kolum nami, złotym i kulistymi wieżyczkami oraz mozaikami z płytek ceramicznych. Jego twórczość bywa uważana za twórczą kontynuację secesji wiedeńskiej, wykazuje też wyraź

ne w p ły w y architektury Antoniego Gaudiego.

h t t p s : / / p l. w ik i p e d i a . o r g / w i k i/ F r i e d e n s r e ic h _ H u n d e r t w a s s e r

(3)

MATERIAŁY POMOCNICZE DLA NAUCZYCIELI 3

Źródto: h t t p s : / / w w w . f l i c k r . c o m / p h o t o s / s i m p l e r e v o l u t i o n / 5 0 0 6 2 5 7 8 8 0

Hundertwasserhaus, to jedna z atrakcji Wiednia. Jest m niej więcej tym dla miasta, czym Pałac Kultury dla W ar

szawy. Dziwny, w ybudow any w centrum miasta, nie bardzo pasuje do otoczenia, a stał się swego rodzaju symbolem.

Dla jednych piękny, dla drugich paskudny. W ybudow ano go w połow ie lat osiemdziesiątych XX wieku, między ulicami Kegelgasse i Löwengasse. Pomysłodawca tego budynku, o nierównych podłogach i ścianach to Friedensreich Hunder

twasser. Człowiek o ciekawym życiorysie. Austriak z żydowskimi korzeniami, zafascynowany Gaudim, którego nosiło po świecie. Gdzie osiadł choć na chwilę, tam powstawały budow le o dość dziwnych kształtach i krzywych ścianach.

Hundertwasserhaus jest budynkiem , który o dziwo, jest wykorzystany zgodnie z przeznaczeniem - mieszkają tu lu

dzie. Krzywe ściany i podłogi, nierówne okna, na pewno stanow iły spore wyzwanie, gdy przyszło umeblować, tutejsze apartamenciki. Sam dom jest ciekawy. Ani ładny, ani brzydki - jako całość. Odjechane detale, bywają bardzo zabawne, ładne, trochę na granicy kiczu. Na pewno poupychanie zieleni gdzie się da, w każdy balkon i taras, to ogrom ny plus dla tego budynku.

h t t p : / / v ie n n e s e b r e a k f a s t . c o m / h u n d e r t w a s s e r h a u s - w i e d e n s k i- k r z y w y - d o m

Hundertw asserhaus (z niem. Dom Hundertwassera) - nazwa kompleksu mieszkalnego na rogu Kegelgasse i Löwen

gasse w W iedniu, jednego z najsłynniejszych dzieł architektonicznych Friedensreicha Hundertwassera, w ybu d o w a n e go w latach 1983-1985 przez architekta Josefa Krawinę.

Koncepcją tw ó rc y jest nawiązanie dialogu z przyrodą jako równoważnym partnerem człowieka - na tarasach, bal

konach i w innych niespodziewanych miejscach rośnie w iele roślin. Ponadto zastosowano w iele rozwiązań, które mają na celu ucieczkę od linii prostych i regularności.

Hundertwasserhaus jest turystyczną atrakcją W iednia, jednak do zwiedzania nie są dostępne jego wnętrza, ponie

waż budowla jest zamieszkana. Oddany do użytku 1 marca 1986 budynek mieści 50 mieszkań (o powierzchni od 30 do 150 m 2), cztery restauracje, jedną praktykę lekarską oraz 16 prywatnych i 3 publiczne tarasy. Znajduje się w nim także ok. 250 drzew i krzewów. Całkowita powierzchnia użytkowa w ybudow anego kosztem ok. 6 m ilio n ó w euro budynku wynosi 3550 m 2.

Hundertwasser nie przyjął zapłaty za zaprojektowanie tego domu. Wystarczyło mu, że dzięki tem u w tym miejscu nie zostało w ybudow ane nic, co uznałby za brzydkie.

Inne d o m y H undertwassera. Podobne dom y powstały także w innych miejscach. W 1992 w ybu d o w a n o Hunder

twasser House w Plochingen, a w 1998/1999 kolejny w Darmstadt (nazwany Waldspirale). W 2004 rozpoczęła się budowa podobnego dom u w Magdeburgu (Grüne Zitadelle).

https://p l.w ikipe dia.o rg/w iki/H und ertw a sserha us

(4)

Waldspirale - dom mieszkalny w Darmstadt (Niemcy)

Źródło: http://d rytoa sts.com /tag/frieden sreich-hun dertw a sser

Shifted-hill houses (Rogner Bad Blumau - Austria)

Źródło: http://d rytoa sts.com /tag/frieden sreich-hun dertw a sser

(5)

Rodzaje linii:

Pionow e

A w

i J kośnc K r zyżujące się Pierzaste ikrzywe i

Źródło: http://w w w .sp.raczki.nidzica.pl/klub-w ebm asterow /strona-w w w -asia-i-dom inika/plastyka-dom inika-i-asia.htm l

Przykład „Szkieletu” fasady.

Warsztaty plastyczne zorganizowane na terenie Katolickiej Univerzity v Rużomberku, w ramach Detskej univerzity - Rużomberk, lipiec 2012 (Fot.: J. Gabzdyl)

(6)

W /tw ory dzieci - uczestników warsztatów plastycznych zorganizowanych na terenie Katolickiej Univerzity v Rużomberku, w ramach Detskej univerzity - Rużomberk, lipiec 2012

N

Si » <^1JB

1 * 1

tb*

ⁱ ^iw

Si\si

_{i r 1}

i

^• ⁱ; ^p

t A

fiHWNT’

Fot. J. Gabzdyl

(7)

Temot I - Warsztat plastyczny 2

Temat Kreatywna zabawa w Pabla Picasso - martwa natura

MATERIAŁY POMOCNICZE DLA NAUCZYCIELI

7

Józef Pankiewicz, M a rtw a n a tu ra z zielonym dzbanem (przykład realistycznego spojrzenia na m artw ą naturę - dop. J. Gabzdyl)

Źródło: http://g aleria.klp .pl/p-682 4.htm l

Pablo Picasso, M a rtw a n a tu ra z g itarą

Źródło: http://w w w .vontobel-art.com /fr/P icasso-P ablo/N ature-m orte-a-la- g uitare-aid54203

(8)

Pablo Picasso, Patera z ow ocam i i chleb na stole

Ź ródto: h t t p : / /w w w . p a b l o p i c a s s o .o r g /b r e a d - a n d - f r u i t - d i s h - o n - a - t a b le . j s p

(9)

Prace plastyczne studentek kierunku Pedagogika (studia I i II stopnia, studia podyplomowe)

Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

(10)

K u b iz m -kierunek w sztukach plastycznych, głów nie malarstwie i rzeźbie, który rozw inął się we Francji na początku XX w ieku poszukujący nowych zasad b udow y przestrzennej dzieła przez odrzucenie reguł perspektywy i geometryczne uproszczenie ele m e n tó w kompozycji.

h t t p : / / p l . w i k i p e d i a . o r g / w i k i / K u b i z m

Po raz pierwszy określenia kubizm użył krytyk sztuki Louis Vauxcelles. W języku francuskim brzmi ono cubisme i pochodzi od łacińskiego słowa cubus - kostka lub sześcian. Ten te rm in przyjął się i szybko wszedł do powszechnego użytku, jednak tw ó rc y tego kierunku długo unikali jego stosowania.

Prekursorami kubizmu byli Pablo Picasso i Georges Braque. We wczesnej fazie rozwoju kubizmu, tzw. fazie preku- bistycznej (zwanej też cezannowską), Picasso i Braque pracowali niezależnie od siebie. Inspiracją do wypracowania nowego podejścia do przestrzeni malarskiej, transform acji obiektu i interpretacji rzeczywistości była dla nich sztuka staroiberyjska i plem ienne maski afrykańskie oraz niektóre dzieła Paula Cezanne'a. Później Picasso i Braque zaczęli pracować razem, tw orząc podstawy kubizmu analitycznego, a następnie kubizmu syntetycznego (od roku 1912).

W kubizmie syntetycznym w obrazach pojaw iały się wklejane kawałki gazet, ta p e t czy kolorowych kawałków papie

ru, a także tró jw y m ia ro w e fo rm y w bud o w yw a n e w płaszczyznę obrazu. W całej historii malarstwa nie było innego tak intensywnego zerwania z osiągnięciami sztuki, jak to dokonane przez kubistów. Przede wszystkim, do tej pory malar

stwo miało iluzorycznie odzwierciedlać rzeczywistość - w yw oływ a ć na płótnie wrażenie "jak żywej" natury.

h t t p : / / w w w . p i c a s s o . f i n e a r t 2 4 . p l / k u b i z m h t t p : / / p l . w i k i p e d i a . o r g / w i k i / K u b i z m

Kubistom zależało na zdefiniowaniu rzeczywistości, wydobyciu „stereom etrycznej struktury przedm iotów ". Aby to osiągnąć, stosowali geometryzację, syntezę i odrzucenie perspektywy. W dużym skrócie, można powiedzieć, że dana, widziana form a zostawała n ajpierw zgeometryzowana (czyli wpisana w kształt sześcianu - z łac. cubus), a następnie rozbita na mniejsze elem enty walców, stożków, kul itp. U podstaw kubizmu leży zasada, że o biekt malarski zostaje roz

b ity na szereg osobnych płaszczyzn, oglądanych w różnym oświetleniu, które następnie są przedstawiane obok siebie na płótnie. Dawało to pełniejszy obraz analizowanego obiektu. Choć najsłynniejsze obrazy kubistyczne (jak „Panny z Avinionu") pokazują postacie ludzkie, generalnie głów nym tem atem była tu m artw a natura.

h t t p : / / p l . w i k i p e d i a . o r g / w i k i / K u b i z m h t t p : / /w w w . p i c a s s o . f i n e a r t 2 4 . p l / k u b i z m

Kubizm stał się popularny i zyskał wielu zw olenników w środowisku artystycznym. Często bywa identyfikowany z Picassem, nie należy zapominać, że tw orzyli go także inni artyści oraz że sam Picasso nie był w ierny kierunkowi przez całe swoje artystyczne życie. Do artystów, którzy wnieśli tw órczy w kład w rozwój tego kierunku, zaliczani są:

• Juan Gris

• Fernand Leger

• Francis Picabia

• Louis Marcoussis

• Jean M etzinger

• A lb e rt Gleizes

• Pablo Picasso

(11)

Cztery etapy kubizmu

Prekubizm

N urt w sztuce charakteryzujący się odejściem od naturalnej b udow y ciała ludzkiego, pojawia się bryłowatość wraz z m artw ą naturą w krajobrazie oraz zmianą perspektywy, np. „P o rtre t G ertrudy Stein" Picassa 1906.

Kubizm analityczny

Trwał w latach 1907-12. Jego cechy główne, pozwalające na łatw e odróżnienie od innych odmian kierunku, to m onochrom atyczna paleta, ograniczona do czerni, brązów, szarości. Pojawiające się na płótnach fo rm y są sztywne, geometryczne. O biekty wydają się być rozbite na pryzmatyczne fragmenty, złożone na p o w ró t niezgodnie z ich wcze

śniejszą pozycją, ale w idzeniem artysty. Dla odm iany kompozycję cechowała delikatność i zawiłość.

Cel, jaki postawili sobie artyści tw orząc kubizm analityczny, to m alowanie nie dla oka widza, ale jego umysłu, orga

nu, który w najpełniejszym stopniu "pa trzy" na przedmioty. Tak, jak w przypadku krzesła, odbiorca może widzieć tylko jego profil, w ie jednak, jak wygląda cała konstrukcja. Umysł "dopow iada" brakujące elementy, znajdujące się z tyłu czy z boku obiektu. Takie podejście zakłada odrzucenie perspektywy, bo umysł "w id z i" przedm iot z różnych stron, nie z jednej, ustalonej, koniecznej dla wyrysowania linii perspektywy. Takie założenia włączają do płótna także czas.

h t t p : / / h i s t o r i a s z t u k i .b l o x . p l /2 0 1 0 /0 3 /C h a r a k t e r y s t y k a - k i e r u n k u - k u b iz m - c z 2 .h t m l

Kubizm hermetyczny

Trwał na przełomie 1912/1913 r. Picasso i Braque posunęli się w deformacji p rzedm iotów już w tak znacznym stopniu, że bliskość ich twórczości do abstrakcji (której obaj nie akceptowali) ich przestraszyła i skłoniła do poszukiwa

nia innych sposobów obrazowania, które dawałyby pewną treść dziełu bez konieczności jej fizycznego namalowania.

Zastosowali gazety, bilety, fragm enty tap e t itp.,

Półprzezroczyste plamy barwne nawzajem się przenikają, kontury oryginalnej postaci są ledwo widoczne. A u to r posłużył się głów nie kolorami monochrom atycznym i wpadającym i w brązowy odcień. Tak jak w w ielu obrazach z tego okresu, a u tor użył drukow anej czcionki w celu w yw ołania „fo rm a ln e g o " wrażenia. W późniejszym okresie kubizmu - w kubizmie syntetycznym - tem u celowi posłużyły m.in. wycinki nagłów ków z gazet. Przykładem kubizmu hermetycz

nego jest „Portugalczyk" Braque'a.

Kubizm syntetyczny

M ia ł miejsce w okresie od 1914 roku do lat dwudziestych. W porów naniu z kubizmem analitycznym, był prostszy, nie d e fo rm o w a ł aż tak bardzo przedmiotów, stosował żywsze barwy. Cechą charakterystyczną jest także dołączenie kolażu. Różne przedmioty, doklejone do powierzchni obrazu, pełnią taką samą funkcję, jak powierzchnie zamalowane.

Pojawiające się tu dwojakie rozumienie ele m e n tó w doklejonych, które, jak fragm enty gazet, są z jednej strony zwyczaj

nym przedm iotem , ale z drugiej, stają się obiektem estetycznym - otw orzyły dyskusję trwającą nieprzerwanie przez cały XX w ie k a dotyczącą stosunku zachodzącego między sztuką a rzeczywistością.

Współczesna rola kubizmu

Kubizm przyczynił się wraz z impresjonizmem i ekspresjonizmem do rozwoju Pierwszej Awangardy. Chociaż sam nie zaliczał się do sztuki awangardowej, dzięki zastosowaniu nowych technik takich jak deformacja, dekonstrukcja i kolaż, w y w a rł w ielki w p ły w na nowoczesną estetykę.

Kubizm był inspiracją i impulsem do rozwoju takich kierunków jak:

• konstruktywizm ,

• futuryzm ,

• ekspresjonizm.

(12)

Poblo Pkasso— o artyście

Pablo Picasso a w łaściwie Pablo Diego Jose Francisco de Paula Juan Nepomuceno M a ria de los Remedios Cipriano de la Santisima Trinidad Clito, do tego zgodnie z hiszpańskim zwyczajem, dodane zostało Ruiz i Picasso po ojcu i matce, urodził sie 25 października 1881 w Maladze w Hiszpanii, jako pierwszy syn Jose Ruiza y Blasco i M ari Picasso y López.

Talent Picasso od krył jego ojciec, który był znakomitym rysownikiem. Pablo kształcił się w Hiszpanii, później w Pa

ryżu (1900-1902), dokąd w yjechał razem z przyjaciółmi, m łodym malarzem Carlosem Casagemas i Pallaresem. Tam też znaczny w p ły w na jego twórczość miało zetknięcie z postimpresjonistami. W lutym 1901 roku przyjaciel Picasso Casagemas popełnia samobójstwo. Jego śmierć była szokiem dla artysty. Do tego zdarzenia powraca w swoich pracach

„Śmierć Casagemasa" w kolorze, „Śmierć Casagemasa" w tonacji niebieskiej i „Pogrzeb Casagemasa". Prace Picasso z lat 1901-1904 określa się jako okres błękitny. Były to dzieła utrzymane w kolorycie melancholijnym, ukazujące tem a

tykę i postaci osób biednych (Życie, Stary gitarzysta, Dwie siostry, Prasowaczka).

(Około 1904 roku) twórczość Picasso wchodzi w okres różowy, (powstają) między innymi sceny z życia cyrkowców (Dziewczyna na kuli, Kuglarze, Toaleta, Rodzina arlekina). W 1906 roku marchand Ambroise Vollard kupuje większość jego prac z okresu różowego. Od tego czasu Picasso nie doświadczy już k ło p o tó w finansowych.

Od roku 1907 Picasso pod w pływ em Paula Cezanne'a oraz sztuki iberyjskiej i afrykańskiej rozpoczął eksperymenty z geometryzacją i uproszczeniem formy, które dały początek kubizmowi. W tym roku maluje „Panny z Avignon". Obraz został przyjęty z mieszanymi uczuciami. W dalszym okresie po współpracy z George'm Braquem skrystalizowały się zasady kubizmu analitycznego, hermetycznego i syntetycznego.

Następne lata charakteryzowały ciągłe poszukiwania twórcze. (...) Picasso po powrocie do Paryża w ynajął dom w burżuazyjnej dzielnicy Montparnasse. Zaczął być znany za granicą, przede wszystkim w Niemczech i Stanach Zjed

noczonych.

(...) Gdy w ybuchła w ojna dom ow a w Hiszpanii opow iedział się po stronie republikańskiej. W 1937 roku odbyła się w Paryżu Wystawa M iędzynarodowa. Obraz Picasso, który znajdow ał się w hiszpańskim pawilonie, składał hołd baskij

skiemu miastu Guernica, zbom bardow anem u przez lotn ictw o niemieckie. Guernica wyznaczyła początek politycznego zaangażowania Picasso, którego punktem kulminacyjnym stało się w stąpienie w 1944 roku do Francuskiej Partii Komu

nistycznej, a po w ojn ie zaangażowanie się po stronie ruchów lewicowych i pokojowych. (...).

Okres twórczości powojennej Picasso jest bardzo bogaty, różnorodny i nie poddający się klasyfikacji. Na tle sztuki XX w ieku osobowość twórcza Picasso miała olbrzymi w p ły w na każdą dziedzinę współczesnej plastyki.

h t t p : / /w w w . p i c a s s o . f i n e a r t 2 4 . p l / o - a r t y c i e

(13)

Temot I - Worsitat plastyczny 3

Temat Paluszkowy pejzaż inspirowany twórczością Gaudę Moneta

Claude M o n e t - (1840-1926) francuski malarz, jeden z tw ó rc ó w i czołowych przedstawicieli impresjonizmu, hoł

do w a ł malarstwu plenerowem u, dalekiemu od zgiełku dużych miast.

Im presjonizm - to kierunek, który p o stulow ał konieczność oddania danej sytuacji, zdarzenia, w id o k u w ta k i spo

sób, w ja k i został postrzeżony przez samego tw ó rc ę dzieła. Zwolennicy tego n urtu najbardziej cenili m a rtw ą naturę, krajobrazy, pejzaże.

Claude M onet, Pola tu lip a n ó w z Rijnsburg w ia tra ka (w Holandii)

źr ódto: h t t p : / /s a g a r a a . b l o g . c z / e n / 1 0 0 6 / m - a k o - m o n e t - s a m o z r e j m e - t e n - c l a u d e - o s c a r

(14)

Claude M onet, Łqka

Źródło: http ://w w w.lo ustrzyki.edu.pl/p rzedm ioty/sztu ka/alb um /16_ llpol_X IXw/17e_impresjonizm _i_pos tim presjo nizm /slides/claude_m onet_laka.html

Claude M onet, N enufary

Źródto: p l .w i k ip e d ia .o r g / w ik i /K o m p o z y c ja _ o t w a r t a

(15)

Temat I — Wnnzlat plastyczny 4

Temat Ilustracja z wyobraźni - inspirowana twórczością Tadeusza Makowskiego

Tadeusz M akow ski, malarz, rysownik i grafik polski działający od 1908 w Paryżu, a u tor opowiadań i te kstów z za

kresu te o rii sztuki, ilustrator książek i pro je kta n t okładek. Urodził się w 1882 r. w Oświęcimiu, z m a rtw 1932 r. w Paryżu.

Prezentowane dzieciom prace artysty pochodzą z 1929 i 1930 r. w ty m czasie nasilił się w jego twórczości nurt zwany ekspresjonizm em . Jak pisze Irena Kossowska z Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk: „ W 1930 w malar

stwie Makowskiego nasiliła się ekspresjonistyczna tendencja. Artysta radykalnie uprościł kształty, sprowadzając je do trójkątów, walców i stożków, liniom nadał moc i wyrazistość. Gamę barwną zawęził do to n ó w ziemistych, głów nie brązów zmąconych czerwienią i szarością. Zagęścił też malarską materię; w pro w a d ził specyficzne efekty luministyczne, ożywiając ponurą, mroczną kolorystykę jarzącymi się snopami światła, smugami bieli sączącymi się z lamp i lam pionów oraz złocistą poświatą przenikającą przez okna. W obrazach Makowskiego p o ja w ił się m o ty w postaci-kukły, rubasz

nego prostaka i starca. Artysta w ykre o w a ł uproszczonymi środkami ekspresji groteskową wizję ludzkiej egzystencji, świata zdominowanego przez maski i rekwizyty; stw orzył rzeczywistość maskarady, w którą wpisane są melancholijne, zastygłe w bezruchu czy w teatralnych pozach dzieci-pierroty. Pajacyki bytują w nieokreślonej, abstrakcyjnej prze

strzeni, w scenicznym otoczeniu, we wnętrzach pracowni, chat i na podwórkach. Często towarzyszą im zwierzęta d o m ow e i ptaki".

Źródto: w w w . c u l t u r e . p l / p l / t w o r c a / t a d e u s z - m a k o w s k i

Autor: Irena Kossowska, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, grudzień 2001

Tadeusz Makowski, Troje dzieci p o d drogowskazem, ok. 1930

Źród to: h t t p : / /c u lt u r e . p l /p l / g a le r i a / g a l e r ia - t a d e u s z - m a k o w s k i

(16)

Tadeusz Makowski, Dziewczynka i chłopczyk, ok. 1930, w zbiorach Muzeum Narodowego w e W rocławiu, fot. pracownia fotograficzna MNWr.

Ź ródto: h t t p : / /c u lt u r e . p l /p l / g a le r i a / g a l e r ia - t a d e u s z - m a k o w s k i

Tadeusz Makowski, D w aj m a li przyjaciele, 1929

Ź ródto: h t t p : / / w w w . p i n a k o t e k a . z a s c i a n e k . p l / M a k o w s k i / M a k o w s k i _ 3 . h t m

(17)

Temat II— Wnnzlat plastyczny I

Temat Fantastyczne plamy

Film (na YouTube) prezentujący: nagranie wideo piosenki „M oja fantazja"

(muzyka: S ławom ir Kowalewski, słowa: Wanda Chotomska)

Źródło: https://www.youtube.com/watch?v=fJKRESz8ZhE

Abstrakcjonizm - wybrane dzieła

Wassily Kandinsky, M ałe przyjemności

Źródło: http ://w w w .ib ib lio .o rg /w m /p a in t/a u th /ka n d in sk y/p le a s u re s

(18)

Joanna Kowalska, Na fa li

Źródto: h t t p : / / w w w . j o a n n a k o w a l s k a . e c o m . c o m . p l /

(19)

•' t r *

M , \ 1f' *

Urszula W ilk, Bluemetrie

Źródto: h t t p : / / w w w . m o s a r t . p l / p a g e 3 4 1 7

(20)

Prace plastyczne studentek kierunku Pedagogika (studia I i II stopnia, studia podyplomowe) Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

Fot. J. Gab zdyl.

(21)

21

Abstrakcjonizm - kierunek w e współczesnych sztukach plastycznych, który charakteryzuje się w yelim inow aniem wszelkich przedstawień mających bezpośrednie odniesienie do fo rm lub p rzedm iotów obserwowanych w rzeczywi

stości. Jest to sztuka abstrakcyjna, bezprzedmiotowa. Malarze abstrakcyjni szukali nowych fo rm t j . : linia - plama, pion - poziom, odrzucając figuratywność na rzecz w ew nętrznej konstrukcji obrazu układu linii barwnych plam, prostych fo rm geometrycznych. M alarstw o to pragnęło wyzwolić się od tem atu, odejść od rzeczywistości, zrezygnować z naśla

dowania natury. Prekursorami abstrakcjonizmu byli: Wassily Kandinsky, Edward Munch.

Abstrakcjonizm dzieli się na geometryczny (nazywany nieorganicznym lub zimnym) oraz na niegeometryczny (ana

logicznie nazywany też organicznym lub ciepłym).

Początki sztuki abstrakcyjnej

Abstrakcja istniała w sztuce od zawsze. Jest to w zasadzie pierwszy przejaw w sztuce. Taką form ę plastyczną może

my oglądać na paleolitycznych amuletach, czy w prehistorycznych jaskiniach w Lascaux i Altamirze. Potem abstrakcjo

nizm widoczny jest w e wszystkich kulturach świata, na przykład w form ie ornam entów.

Za ojca abstrakcjonizmu uważa się Rosjanina, Wassily'ego Kandinsky'ego. Stworzył on tak zwany abstrakcjonizm niegeometryczny. W latach 1910-1920 moda na abstrakcjonizm ogarnęła całą Europę.

Za pierwszy obraz abstrakcyjny uważa się dzieło Wassily'ego Kandinsky'ego, „A kw arelę abstrakcyjną"

Założenia abstrakcjonizmu

Abstrakcyjny znaczy oderwany, ogólny. W sztuce oznacza niepodobny do żadnego tw o ru natury. Dzieło abstrakcjo

nizmu jest w ięc „nieprzedstawiające". Forma dzieła ma zależeć tylko od osobowości artysty.

Przedstawiciele abstrakcjonizmu

Przedstawicielami tego nurtu byli: Roger Bissiere, Theo van Doesburg, Lucio Fontana, Sam Francis, Nahum Gabo, Vilmos Huszar, Wassily Kandinsky, Paul Klee, Yves Klein, Frantiśek Kupka, El Lissitzky, Kazimierz Malewicz, Piet M o n drian, Jackson Pollock, Sophie Taeuber-Arp, Victor Vasarely, Enrico Accatino.

Nurty abstrakcjonistyczne

• abstrakcja geometryczna - konstruktywizm - suprematyzm - neoplastycyzm - De Stijl

- Szkoła Bauhaus

- optical a rt (zwany też op-art, sztuką optyczną, sztuką wizualną) - m inim al art

• abstrakcja niegeometryczna

- inform el (lub też ekspresjonizm abstrakcyjny, taszyzm, action painting) - color field painting

- kinetyzm

h t t p s : / / p l. w ik i p e d i a . o r g / w i k i/ A b s t r a k c jo n iz m

(22)

Temat II - Wanitat plastyczny 2

f

Temat Świat wielu barw - barwy tęczy

Tęcza - zjawisko optyczne i meteorologiczne, występujące w postaci charakterystycznego w ielobarw nego tuku, widocznego, gdy Słońce lub Księżyc oświetla krople w ody w atmosferze ziemskiej. Tęcza powstaje w w yniku rozszcze

pienia światła, załamującego się i odbijającego w ew nątrz kropli w ody (np. deszczu) o kształcie zbliżonym do kulistego.

Rozszczepienie światła jest w ynikiem zjawiska dyspersji, powodującego różnice w kącie załamania światła o różnej długości fali przy przejściu z powietrza do w od y i z w ody do powietrza.

Światło widzialne jest postrzegalną wzrokiem częścią w idm a prom ieniow ania elektromagnetycznego i w zależności od długości fali postrzegane jest w różnych barwach. Kiedy św iatło słoneczne przenika przez kropelki deszczu, woda rozprasza św iatło białe (mieszaninę fal o różnych długościach) na składowe o różnych długościach fal (różnych bar

wach) i oko ludzkie postrzega w ieloko lo ro w y łuk.

Pomimo faktu, że w tęczy występuje niemal ciągłe w id m o kolorów, tradycyjnie uznaje się, że kolorami tęczy są:

czerwony (na zewnątrz łuku), pomarańczowy, żółty, zielony, niebieski, indygo i fio le to w y (w ewnątrz łuku).

h t t p s : / / p l. w ik i p e d i a . o r g / w i k i/ T % C 4 % 9 9 c z a

Fotografia tęczy

Ź ródto: h t t p : / / w w w . v e r f o t o s d e . o r g / p o l o n i a / i m a g e n e s - d e - R e d a - 5 1 3 . h t m l

(23)

MATERIAŁY POMOCNICZE D U NAUCZYCIELI 23

Wassily Kandinsky, Ż ółty — Czerwony — Niebieski

Źródło: http://obrazy.org/obraz-w assily_kandinsky_zolty_czerw ony_niebieski-430.htm l

Antonio Vivaldi „Cztery pory roku - Jesień"

Zobacz np.: https://www.youtube.com /watch?v=M R9XZQG7F-4 bądź h ttp s ://w w w .youtube.com/watch?v=KVvxi4YKOew

h tt ps ://w ww. youtu b e. co m /w a tc h ?v=S D n - U C9 Kro

Prace plastyczne studentek Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego kierunku Pedagogika

(studia I i II stopnia i studia podyplomowe)

(24)

Fot. J. Gabzdyl.

(25)

Temat II - Warsitat plastyczny 3

Temat Magia chłodnych wschodów Słońca

Film (na YouTube) pt. „Ś w it nad Durbaszką"

h t t p s : / / w w w . y o u t u b e . c o m / w a t c h ? v = M f n d d z 5 I Q u c

Durbaszka (934 m) - mało w y b itn y szczyt górski w Małych Pieninach. Znajduje się w głów nym grzbiecie Małych Pienin i przebiega przez niego granica słowacko-polska.

Durbaszka od południow ej, słowackiej, strony jest całkowicie zalesiona. W lesie tym znajdują się wapienne ska

ły zwane Kościelnymi Skałami. Z prześw itów między drzewami miejscami ładne w idoki na Tatry. Na grzbiecie, oraz północnej, polskiej, stronie w ielkie połoniny opadające do doliny Grajcarka. Przed II w ojną światową były to tereny upraw ow e Łemków ze wsi Jaworki. Wypasano tu na łąkach bydło, część stoków była zaorana. Po w ojn ie i wysiedle

niu Łemków, założono socjalistyczną spółdzielnię produkcyjną. W ybudow ano dużą bacówkę nr 1 na wysokości 835 m n.p.m. Okazała się jednak niepraktyczna, a gdy spółdzielnie upadły i bacówka niszczała, postanow iono ją adaptować na bazę harcerską. Obecnie jest to grunto w n ie zm odernizowane schronisko pod Durbaszką i p unkt ratowniczy GOPR.

Z górnej części grzbietu Durbaszki ładne w idoki na Pasmo Radziejowej i Pieniny Właściwe. Doskonałe tereny nar

ciarskie. W zimie czynny wyciąg narciarski. Obecnie wypasane są tu ta j stada owiec przez baców z Podhala. Można zejść nieznakowaną ścieżką i drogą obok schroniska do drogi Jaworki - Szczawnica, tuż przy parkingu przed W ąwozem Homole. Przy drodze kilka grup ładnych skałek wapiennych, m.in. Czerszlowe Skałki, Czerszla oraz będąca orograficznie lewą ścianą W ąwozu Homole Prokwitowska Homola.

h t t p s : / / p l. w ik i p e d i a . o r g / w i k i/ D u r b a s z k a

Claude M onet, Impresja, wschód słońca

Źródto: h t t p : / / e s z k o l a .p l/ je z y k - p o l s k i/ i m p r e s ja - w s c h o d - s l o n c a - 1 3 4 1 . h t m l

(26)

„Im presja, wschód słońca" to najbardziej znany obraz pędzla C laudea Moneta. Od nazwy tego dzieła powstał now y n u rt w malarstwie - impresjonizm. Obraz ten został namalowany w 1872 r. techniką olejną na płó tn ie o w ym ia rach 48x63 cm. Można go zobaczyć w paryskim muzeum malarstwa impresjonistycznego - Musee M arm o tta n Monet.

Dzieło to po raz pierwszy pokazano na w ystawie w 1874 r. w Atelier Nadara. Niestety obraz Moneta nie o trzym ał uznania ze strony krytyka Louisa Leroy a, który określił całą wystawę jako „Wystawa Im presjonistów", nadając w ten sposób nazwę nowem u n u rto w i w sztuce.

Jedną z inspiracji do powstania „Im presji, wschodu słońca" pędzla Claude a Moneta były japońskie drzeworyty, m odne w ta m tym okresie.

„Im presja, wschód słońca" przedstawia zatokę p o rtow ą (w Le Hevre). M o n e t ukazał zasnuty poranną mgłą p o rt z lekko przebijającym się i wschodzącym słońcem. Na pierwszym planie widać ciemne sylwetki dwóch rybackich łodzi, które w ypływ ają na poranny połów. W jednej z łódek można dostrzec siedzące w niej osoby. W oddali natom iast zosta

ły ukazane wyrastające na tle nieba maszty przycumowanych o krę tó w i dźwigi portowe. Najbardziej przykuwającym uwagę punktem na obrazie jest pomarańczowa kula słońca rzucająca na w odę swoje odbicie. W wodzie odbijają się także znajdujące się w porcie statki oraz refleksy prom ieni słońca układające się zygzakiem wzdłuż linii prostej, które pełnią jednocześnie funkcję pionow ej osi kompozycji obrazu.

Ten dający początek im presjonizm ow i obraz posiada najistotniejsze cechy tego rodzaju malarstwa, czyli uchwyce

nie pejzażu w szczególnej chwili, otw artość kompozycji, nakładanie obok siebie zlewających się plam czystego koloru, w ybranie natury jako m o tyw u przewodniego dzieła i tw orzenie w plenerze ze względu na potrzebę wykorzystania na

turalnego oświetlenia. Woda ukazana na „Im presji, wschodzie słońca" wydaje się migotać oraz mienić różnobarwnym i refleksami, zaś wschodzące słońce zaciera kontury.

Celem M oneta nie było w ie rn e oddanie detali, ale utrw alenie na płó tn ie ulotności chwili, w tym przypadku - nie

zwykłego oświetlenia portu o świcie. Dlatego też artysta posłużył się tu szkicową, ujednolicającą techniką malowania, swobodnie kładąc pędzlem plamy barwne. M o n e t skupił się na kilku głównych kolorach: pomarańczowym, czarnym, żółtym, zielonym, niebieskim i szarym. Barwy te wydają się zmieniać pod w pływ em światła.

Technika rozmytych i zlewających się ze sobą plam barwnych dała efekt niezwykłej gry św iateł oraz kolorów. M o n e t analizując współzależność światła i koloru, w pro w a d ził do malarstwa zasadę dywizjonizmu oraz ograniczenia palety kolorystycznej do barw w idm a słonecznego. Jednocześnie skupiał się on na zacieraniu konturów, tw orząc na w p ó ł abstrakcyjne formy, które składały się z drobnych barwnych plam. Tego rodzaju sposób używania kolorów oraz ich nanoszenie na płó tn o stało się wyznacznikiem impresjonizmu w sztuce.

Źródto: h t t p : / /w w w . m a g a z y n s z t u k i. p l /i m p r e s ja - w s c h o d - s lo n c a - c la u d e - m o n e t

Claude Monet

Ur. 1840 w Paryżu zm. 1926 w Giverny, malarz francuski, jeden z tw ó rc ó w i najbardziej konsekwentny przedstawi

ciel impresjonizmu. Dzieciństwo spędził w Hawrze. gdzie poznał E. Boudina, pod którego kierunkiem zaczął malować pierwsze pejzaże (1856-1858). W 1859 w yjechał do Paryża. W 1860-1862 przebywał w Algerii, następnie p o w ró cił do Paryża, gdzie zetknął się z większością przyszłych im presjonistów (m.in. w 1862 uczęszczał do Atelier Gleyre z Reno

irem, Bazillem i Sisleyem). W 1871 wraz z Pissarrem zapoznał się w Londynie z dziełami Turnera i Constable'a, które ostatecznie sprecyzowały kierunek jego poszukiwań malarskich, polegający na nieustających studiach koloru i światła i ich wzajemnych stosunków. Rezultatem tych eksperym entów było dojście do zasady dywizjonizmu, której został w ie r

ny do końca życia. W 1872 w Hawrze nam alow ał słynną „Im presję", która eksponowana w 1874 na I w ystawie u Nada

ra, dała nazwę kierunkowi. Uczestniczył w większości w ystaw impresjonistów. Po 1890 zaczął m alować serie obrazów o jednym tem acie (Nenufary, Katedra w Rouen), lecz przedstawiane o różnych porach dnia, roku i w różnorodnym oświetleniu. Pod koniec życia jego kompozycje barwne przez zagubienie modelunku i konturu zbliżyły się niemal do malarstwa abstrakcyjnego, którego stał się jednym z prekursorów.

Ź ródto: h t t p : / / i m p r e s j o n i z m . c o m . p l / c l a u d e - m o n e t

Obrazy m alowane przez im presjonistów były najczęściej malowane charakterystycznymi szybkimi pociągnięciami lub uderzeniami pędzla. Specyficzne w obrazach jest to, że wydają się one jakby były m alowane w pośpiechu, bez zbędnego przykładania wagi do kon tu ró w i szczegółów. Zamiast mieszać barw y na palecie, układali je w p ro s t na p łó t

nie plamkami tak, aby w efekcie powstał pożądany kolor, ale św ietlisty i wibrujący. Ten sposób malowania nazwany został d yw izjonizm em .

Ź ródto: h t t p : / / w w w . i m p r e s j o n i z m . c b a . p l / l m p r e s j o n i z m . h t m l

(27)

Adolphe M onticelli, Wschód słońca

Źródto: h t t p : / /u n ik a ln e o b r a z y . p l /r e p r o d u k c j e - o b r a z o w - i - d z ie l - s z t u k i/ 3 2 3 4 - a d o lp h e - m o n t i c e l l i- w s c h o d - s l o c a . h t m l

Prace plastyczne studentek kierunku Pedagogika (studia I i II stopnia, studia podyplomowe) Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

(28)

Temat II— Warsztat plastyczny 4

Temat Wesołe i smutne portrety - barwy ciepłe i zimne (inspiracja twórczością Stanisława Wyspiańskiego)

Stanisław W yspiański (1869-1907) - krakowski dramatopisarz, poeta, malarz a także ilustrator książek i reform a

to r teatru, projektant mebli i tkanin, tw órca p ro je któ w w ielu w itraży w krakowskich kościołach m. in. w kościele 0 .0 . Franciszkanów. W twórczości plastycznej S. Wyspiańskiego przeważał p o rtre t, a najczęściej używaną w te j tem atyce techniką był pastel. Reprezentował n u rt zwany ekspresjonizmem .

Ekspresjonizm - to n u rt cechujący się dążeniem do wywarcia silnego wrażenia na odbiorcy, z łaciny słowo expres- sio oznacza „wyrażam". Malarze czynili to w różny sposób, poprzez uproszczenie formy, w yolbrzym ienie kolorystyki ciepłej czy zimnej, linii, plam.

Zaprezentowane dzieciom dzieła S. Wyspiańskiego pochodzą z cyklu: Portrety dzieci (....), a posłużyć mają prezen

tacji kolorów ciepłych i zimnych w malarstwie.

Barwy ciepłe - to barw y od p u rpury do żółcienia, nadające wrażenie ciepła. To kombinacja kolorów: czerwone

go, i . Obcowanie z ty m i kolorami powoduje, że stajemy się radośniejsi, odczuwamy budzący się dzień, niczym o wschodzie słońca w letni poranek.

Barwy zimne - to barwy od fio le tu do zieleni, nadające wrażenie zimna. Kolory te niebieski, zielony, jasny fio let wprawiają nasze zmysły w stan spokoju. Kojarzą się z niebem, wodą, nadają wrażenie chłodu.

W arto zapoznać się z dostępnym i w Internecie lekcjami na te m a t barw ciepłych i zimnych:

h t t p : / / w w w . a r t m a k e r s . p l / b l o g / l e k c j a - 2 - m a l a r s t w o - k o l o r y - c i e p % C 5 % 8 2 e - i - k o l o r y - z i m n e

g i m .p o c z e s n a . e d u .p l / o ld /p u b li k a c j e / T a j e m n ic e _ b a r w .p p t

Portrety w kolorach ciepłych:

Stanisław Wyspiański, Śpiący Staś, 1904, Fundacja Raczyńskich przy Muzeum Narodowym w Poznaniu.

Ź r ó d ło d o poniższych p o r t r e t ó w : h t t p : / /w w w . p i n a k o t e k a . z a s c i a n e k .p l/ W y s p i a n s k i

(29)

Autoportret w kolorach ciepłych i zimnych:

Stanisław Wyspiański, A u to p o rtre t, 1905, pastel.

Portrety w kolorach zimnych:

Stanisław Wyspiański, Portret dziewczynki w stroju regionalnym, 1901, Muzeum Narodowe w Warszawie.

(30)

Stanisław Wyspiański, Żona artysty z synkiem Stasiem, 1904, Pastel, Muzeum Górnośląskie, Bytom.

(31)

Temat III - Warsztat plastyczny I

Temat Ja w warzywach, owocach i kwiatach

Wybrane dzieła Giuseppe Arcimboldo

Giuseppe Arcim boldo, Cesarz R udolf II.

Źródło: h ttp ://fo ru m .g a ze ta .p I/fo ru m /w ,99957,136912092,,M alarstw o_Arcim boldo_.htm l?v=2

(32)

Giuseppe A rcim boldo, Ogrodnik

Ź ródto: h t t p s : / / c0m m0n s . w ik i m e d i a .0r g / w i k i/ F i le : A r c im b0ld0_ V e g e t a b le s .jp g

(33)

Giuseppe Arcim boldo, Wiosna

Źródto: h t t p : / / f o r u m . g a z e t a . p l / f o r u m / w , 9 9 9 5 7 , 1 3 6 9 1 2 0 9 2 , , M a la r s t w o _ A r c i m b o l d o _ . h t m l? v = 2

(34)

Prace plastyczne studentek kierunku Pedagogika (studia I i II stopnia, studia podyplomowe) Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

• •

(35)

Giuseppe A rc im b o ld o (1527-1593). Włoski malarz, manierysta. Urodzony w Mediolanie. W latach 1549-1558 pracował przy katedrze mediolańskiej. Poza tym pro je kto w a ł tkaniny dla Como. Jednak prawdziwą sławę zyskał dopie

ro jako malarz Habsburgów. W latach sześćdziesiątych XVI wieku przybył do W iednia, gdzie zajął na dworze miejsce portrecisty Jacoba Seinseneggera. Panował wówczas Ferdynand I. A rcim boldo pozostał również przy Maksymilianie II, a w 1583 roku wraz z Rudolfem II przeniósł się do Pragi. Do tego stopnia w to p ił się w panującą wówczas atmosferę, że stał się jednym z m itó w swoich czasów.

Jego obrazy są wykoncypow anym i rebusami przeznaczonymi do odcyfrowyw ania przez w yrafinowanych intelektu

alistów i erudytów. Spełniają manierystyczną zasadę capriccio - dzieła niezwykłego, dziwacznego (bizzarro), pomysło

wego, zaskakującego odbiorcę i prowadzącego z nim grę umysłową i optyczną. Jego malarską specjalnością były ludz

kie postacie, a zwłaszcza głow y ułożone z ele m e n tó w innych niż ludzkie. Bibliotekarz m ia ł tw arz zestawioną z książek, kucharz z rondli i naczyń, noży i widelców, personifikacja jesieni - z owoców.

Stąd też obrazy Arcimbolda znalazły się w słynnej Kunstkammerze - gabinecie osobliwości Rudolfa II pełniącego funkcję naukowego muzeum dzieł sztuki i eksponatów przyrodniczych, a zarazem miejsca uczonej rozrywki. Na dworze Habsburgów stał się Arcim boldo wyrocznią w rzeczach sztuki, był nie tylko nadwornym artystą, ale także doradcą przy fo rm o w a n iu zbiorów, organizatorem uroczystości, zabaw, dworskich przedstawień teatralnych.

Był człowiekiem wszechstronnym i na w zór Leonarda da Vinci zajm ował się wielom a dziedzinami nauki i sztuki.

Był p rojektantem tu rn ie jó w i innych dworskich festiwali, wynalazcą szyfrów, wodociągów, systemu kolorów dla zapisu nutow ego tzn. melodie, które muzyk odgryw ał na klawiszach A rcim boldo usiłował przedstawiać kolorow ym i plamami na papierze. Jednak najbardziej znana jest jego praca malarska. Komentarz estetyczny do jego dzieł zawdzięczamy Co- m aniniem u w dialogu „II Figino" ogłoszonym w 1591 roku. Pochwalał on pomysłowość, zręczność i w irtuozerię artysty, nie tra k to w a ł ich tylko w kategorii dowcipu i kaprysu, ale znajdow ał w nich ciekawą zagadkę intelektualną. Arcim boldo czerpiąc z natury jej elementy, przekom ponow yw ał je w wyobraźni w coś zdumiewającego i zaskakującego inwencją, ale także symboliką i swoistą filozofią. Najbardziej znanymi obrazami artysty są cykle „P ory Roku" oraz „Ż y w io ły " ma

lowane przez niego w ielokrotnie.

Pod koniec życia pow ró cił do rodzinnego M ediolanu, gdzie zmarł, ale do końca życia nie zapominał o swoim władcy i nadal troszczył się o zakupy ciekawostek dla wielkiego muzeum Rudolfa.

Wizualne kalambury Arcimbolda były w szesnastym w ieku podziwiane jako niezwykłe i tajemnicze, a równocześnie ciekawe pod względem intelektualnym . W osiemnastym wieku ich znaczenie symboliczne zatarło się, a zainteresowa

nie tym artystą zanikło. Dopiero w dwudziestym wieku, pod w pływ em sztuki nowoczesnej, a szczególnie surrealizmu wzrosło zainteresowanie jego sztuką, zaczęto się na nowo zajmować interpretacją tych obrazów.

„A rcim b o ldo tw o rz y ł w ie low a rstw o w e p o rtre ty niepokojące, oblicza nabrzmiałe od brodawek i skrofułów, które w yła n ia ł z nagromadzonych owoców, kwiatów, kłosów, źdźbeł słomy, zwierząt, tak jak Inkowie co wstawiali um arłym oczy z cienkiej złotej blaszki, w policzki zaś wstawiali kawałeczki tykw y".

h t t p : / / w w w . a r c i m b o l d o . a r t . p l / o l d / i n d e x l . h t m

(36)

Tcmot III - Warsztat plastyczny 2

Temat Zwierzę z mojej dłoni

Malarstwo naskalne - wybrane dzieła

Tak praw dopodobnie wyglgdało m alow anie jaskin i

Źródło: http://b irdbo okerrepo rt.blo gspot.com

Chauvet, Niedźwiedź w Komorze Niedźwiedziej

Źródło: http://w w w .zw oje-scrolls.com /zw oje27 /text0 2_3p .htm

(37)

Chauvet, Nosorożec z ogrom nym rogiem n a m alow any w niszy skalnej

Źródto: h t t p : / / w w w . z w o j e - s c r o l l s . c o m / z w o j e 2 7 / t e x t 0 2 _ 3 p . h t m

(38)

M a lo w id ło przedstawiające bizona w ja s k in i A lta m ira w Hiszpanii

Ź ródto: h t t p : / / c r e a m a n d c o f f e e . p l / p r a d a w n y - s t r e e t a r t - m a l a r s t w o - s k a l n e /

Chauvet, zbiór znaków w kształcie bizona

Ź ródto: h t t p : / / w w w . z w o j e - s c r o l l s . c o m / z w o j e 2 7 / t e x t 0 2 _ 3 p . h t m

(39)

Chauvet, znaki m o tyla

Źródto: h t t p : / / w w w . z w o j e - s c r o l l s . c o m / z w o j e 2 7 / t e x t 0 2 _ 3 p . h t m

(40)

Ręka z Chauvet - m a lo w id ło naskalne z ja k in i w Chauvet

Źródto: h t t p : / /b il lb o y h e r i t a g e s u r v e y .f il e s . w o r d p r e s s . c o m /2 0 1 2 / 0 1 / c h a u v e t - c a v e - h a n d - l. jp g

Pareidolia - zjawisko dopatrywania się znanych kształtów w przypadkowych szczegółach, czemu towarzyszy poczu

cie nierzeczywistego charakteru owych spostrzeżeń (co odróżnia je od iluzji), przeważnie pojawiające się przy pełnej świadomości.

Znanymi przykładami pareidolii są: dopatryw anie się przez w iele osób wizerunku diabła we włosach królowej Elż

biety II na portrecie znajdującym się na kanadyjskich banknotach z 1954 roku oraz na kilku zdjęciach przedstawiających dym wydobyw ający się z płonącego budynku W orld Trade Center, a także dostrzeganie rzeźby tw arzy w fotografii je d nego z w ypiętrzeń o rozmiarze 1,5 x 3 km na Marsie.

Częstym źródłem pareidolii jest obserwacja chmury, która dla oglądającego przypomina kształtem postacie ludzi, zwierząt itp. czy dostrzeżenie w dwóch symetrycznych, okrągłych obiektach oczu. Pareidolia to także nadinterpreta

cja fe n o m e n ó w dźwiękowych, np. dopatryw anie się sensu w piosence puszczonej „o d tyłu". Zjawiskiem tym można tłumaczyć również niektóre rzekome objawienia, gdy układ plam czy cieni na szybie, drzewie czy innym tle może się wydać obrazem M atki Boskiej, Jezusa czy innych postaci religijnych. Praktycznym wykorzystaniem pareidolii jest test Rorschacha, polegający na inte rpretow aniu przez badanego nieforemnych, symetrycznych plam.

h t t p s : / / p l. w ik i p e d i a . o r g / w i k i/ P a r e id o li a

(41)

Prace plastyczne studentek kierunku Pedagogika (studia I i II stopnia, studia podyplomowe)

Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

(42)

Fot. J. G abzdyl.

Najznakomitsze m alowidła na ścianach g ro t powstały w młodszej fazie górnego paleolitu. Obszar ich w ystępow a

nia jest imponujący, obejm uje tereny Francji (Chauvet, Lascaux, Rouffignac, Font-de-Gaume), Hiszpani (Altamira, Tito Bustillo), Ukrainy, Syberii, wspaniałych odkryć dokonano na Morawach (jaskinia Pekarna), w Azji (Indie) oraz w Afryce.

Największa liczba m a lo w id e ł w ystępuje jednak w grotach we Francji i północnej Hiszpanii, stąd zabytki te nazwano malarstwem franko-kantabryjskim.

Pierwsze przejawy malarstwa naskalnego to głów nie rysunki kreślone palcem odciśniętym w m iękkiej glinie, lub obrysy całej dłoni. Początkowo były to przypadkowe pociągnięcia, które z czasem przekształciły się w zarys zwierzęcego profilu,choć na tym etapie, często są to jeszcze w izerunki częściowe i niekom pletne. Najwcześniejszy, znany nam przy

kład obrysów rąk, pochodzi z odkrytej w 1994 roku jaskini Chauvet, mieszczącej się w południow ej Francji, w rejonie Ardeche.

Paleolityczne dekoracje pokryw ały zarówno ściany jak i i sklepienia jaskiń. Większość m alo w id e ł naskalnych przed

stawia zwierzęta epoki lodow cowej: bizony, konie, mamuty, woły, kozły, jelenie, ale też Iwy, niedźwiedzie i nosorożce.

Ludzie przedstawiani byli rzadko. Znanych jest zaledwie kilka ry tó w z w izerunkami kobiet (La Roche a Lalinde), antro- pom orficzne ryty „Adam a i Ewy" z Rouffignac. Godne w ym ienienia jest również m a low idło „Czarownika" z groty Les Troi Freres. Zaskakujący jest przy tym fakt, że na tle perfekcyjnych rysunków zwierząt, wyobrażenia ludzi pozostają nieudolne, przesadnie eksponujące kształty.

Sylwetki zwierząt przedstawiane były w naturalnym ruchu. Przeglądając zestaw tych zabytków można powiedzieć, że ich tw ó rcy oddawali w nich sytuacje prawdziwe, co nie skłaniało ich do schematyzacji. Cechą charakterystyczną tej sztuki jest to, że malowane lub ryte są pojedyncze postaci ludzi i zwierząt. Sceny narracyjne pojawiają się rzadko. Na ścianach jaskiń mamy do czynienia z w izerunkam i zwierząt zachodzącymi na siebie. Każda z figur, na nakładających się na siebie rysunkach jest samoistna. Zazwyczaj nie ma żadnej akcji, nigdy nie były one razem komponowane. Odosob

nione są przypadki kiedy artysta paleolityczny sięga po inny zestaw doznań estetycznych i przedstawia krajobraz lub walczące ze sobą zwierzęta (jaskinia Pekarna na Morawach, Lascaux w e Francji). Ale obok aspektów naturalistycznych, obecny jest w ty m malarstwie również biegun magicznej abstrakcji, będący próbą dostrzeżenia istoty rzeczy, która tu wyraża się symbolicznie (symbole lub przedstawiania damskich i męskich narządów płciowych). Oba te bieguny są różnymi przeżyciami.

M alarstw o naskalne pełniło również funkcję magii łowieckiej. M yśliwy m alow ał zwierzę, które pragnął upolować.

h t tp ://c r e a m a n d c o f f e e . p l/ p r a d a w n y - s t r e e t a r t - m a la r s t w o - s k a l n e

(43)

Temot III— Wnnzldt plastyczny 3

Temat Widok z mojego okna - dobór formatu do formy malowanego obiektu

Dla przypomnienia treści plastycznych, o których będzie mowa na lekcji, poniżej zamieszczam skróty z artykułu Barbary Narolskiej pt.: Treść i fo r m a dzieła sztuki (całość artykułu dostępna jest na stronie: w ww .profesor.pl/publika- cja,10845,Artykuly,Tresc-i-forma-dziela-sztuki).

„W każdym dziele plastycznym dadzą się wydzielić cztery w arstw y tworzące owe dzieło:

• tw o rzyw o dzieła,

• form a,

• treść,

• wyraz, ekspresja dzieła.

W trzech pierwszych warstwach, m im o że istnieją one obiektyw nie, stale jakby obecny jest twórca dzieła, nato

miast w ostatniej ważne są relacje między dziełem i odbiorcą."

Na tw o rzyw o dzieła plastycznego składa się: m ateriał, spoiwo, narzędzia. (...)"

„Forma - organicznie związana jest z treścią, jest fundam entem i siłą nośną treści. Formę rozumieć można roz

maicie, przeciwstawiając ją treści i utożsamiając nieomal z treścią. Nie wdając się w bardziej subtelne rozwiązania na ten te m a t trzeba powtórzyć za W. Kandinskym, że form a jest tylko zewnętrznym wyrazem w ew nętrznych treści dzieła (W. Kandinsky, Język fo r m i kolorów, [w :] A rtyści o sztuce, Kraków 1963, s. 271) każdemu, zewnętrzne, zmysło

w o dostępne są: linie, plamy, płaszczyzny, bryły, kolory, rytmy, faktury, itp. - podstawowe elem enty formy. Każdy bez większego tru d u dostrzeże w dziele pewne figury, układy tych elem entów, miejsca bardziej i m niej nimi wypełnione.

W spom niane składniki w ystępują zarówno w dziełach sprzed wieków, jak i w dziełach współczesnych, w plastycz

nej dziecięcej produkcji, w pracach plastycznych prym ityw ów , a nawet w budowie tw o ró w przyrody i techniki prze

mysłowej. Występują w sztuce tak zwanej czystej: w rzeźbach, obrazach realistycznych i abstrakcyjnych, jak i w sztuce użytkowej, stosowanej. Decydują o form ie dzieła, o jego konstrukcji oraz dostarczają swoistych wartości i satysfakcji zmysłowych oglądającemu. Stąd ich ogrom ne znaczenie. Znajomość tych ele m e n tó w stanowić może pewien ważny klucz do rozumienia konstruowania i w artościowania w y tw o ró w plastycznych.

W warstwie formy dadzą się wyodrębnić, mniej lub bardziej złożone i uchwytne, następujące składniki:

a) pojedyncze elem enty układów: linie, punkty, plamy, smugi, bryły, kolory światła, cienie itp.

b) układy czyli organizacja dzieła - związki i zależności wzajemne pomiędzy pojedynczymi elem entam i c) typ y kompozycji. (...)

Elementy fo rm y to inaczej podstaw owy alfabet języka plastyki, plastyczne środki konstrukcji dzieła i wyrazu. Same linie kryją w sobie w iele możliwości: określają granice płaszczyzn i brył, decydują o kształtach zaznaczonych w dziele, oddzielają św iatło od cienia, przesądzają o rytm ie, statyce, dynamice, równowadze i przestrzeni dzieła. Linie w ystępują samodzielnie lub w bardziej skomplikowanych zespołach. Pojedyncze linie: proste, poziome, ukośne, spiralne, krzywe, ciągłe, przerywane, cienkie i zdecydowane, jednorodne dadzą się wydzielić w każdym obrazie, rysunku i grafice. Po

szczególne linie i ich zespoły w yw o łują w widzu różne przeżycia, nastroje i skojarzenia. (...)

Plamy płaszczyzny jako elem entarne składniki fo rm y uzupełniają i wzbogacają poprzedni elem ent. Często jest na

w e t tak, że treść to zaledwie pretekst i okazja do pokazania samych ele m e n tó w i wartości. Owo szukanie jest widoczne w malarstwie, kiedy porów nuje się obrazy z epoki renesansu z obrazami choćby impresjonistów, kubistów czy sur- realistów. Raz kształty upodobniają się do rzeczywistych, innym razem chodzi o ich w ielostronne widzenie lub o ich niepraw dopodobne zestawy. Stąd p o rtre t w obrazie P. Picassa ma zarówno profil jak i en face, fazy ruchu głow y i zmie

niony wyraz twarzy, a w obrazie S. Dali zamiast liści na drzewie wiszą zegary.

Kolor jako e lem ent fo rm y nie w ystępuje sam. Towarzyszy mu faktura, plama i podłoże. Poszczególne kolory zawie

rają w sobie odpow iednią symbolikę, w yw o łują określone wrażenia, mogą w ystępować w grupie kolorów ciepłych, zimnych, złamanych czy czystych. Można jednak powiedzieć, iż najczęściej kolor w ystępuje w grupie kolorów kontra

stowych lub podobnych. Należy również powiedzieć, że kolor występuje razem z elem entem światła i cienia. Światło w arunkuje istnienie koloru, widzenie linii, kształtów, jest elem entem integralnym formy, w ew nętrzną wartością obra

zu, rzeźby, budowli. (...)

(44)

Kompozycja, to układ ele m e n tó w dzieła plastycznego. Typy kompozycji: - kompozycja płaska lub przestrzenna; - rytmiczna; - realistyczna lub abstrakcyjna; - statyczna lub dynamiczna; - zamknięta lub o tw arta; - symetryczna lub asymetryczna; - zwarta lub rozproszona; - geometryczna lub organiczna; - dekoracyjna lub z akcentem na sens, te m a t literacki, treść.

Do kompozycji płaskich zaliczamy wszystkie rysunki, m alowidła, grafiki, ryty na płaszczyźnie, które w dosłownym tego znaczeniu są płaskie, brak jest tzw. trzeciego w ym iaru - głębi. Mam y tylko dwa: wysokość i szerokość.

Kompozycja statyczna to taka, w której obserw ujem y przewagę pio n ó w i poziomów. W kompozycji dynamicznej zastosowano w iele różnych kierunków, zwłaszcza skosów. Kompozycja rytmiczna, to powtarzanie się ele m e n tó w dzieła plastycznego w jednakowych odstępach. Czasami wydaje się nam, że artysta układał swoją kompozycję z ogromną swobodą, że jej elem enty są luźno powiązane. Można je dow olnie zmieniać i nie w płynie to w sposób znaczący na daną kompozycję. Taki układ ele m e n tó w to kompozycja otw arta. Przeciwieństwem swobodnego traktow ania elem entów kompozycji jest taki ich układ, który możemy zmieniać tylko w określony sposób. Kompozycja tego typu jest zazwyczaj ograniczona liniami albo ujęta w kształt figury geometrycznej. To kompozycja zamknięta. (...)

Treść - „gram atykę" plastyki czyli fo rm ę możemy rozpatrywać teoretycznie osobno, ale kiedy chcemy posłużyć się konkretnym przykładem obrazu czy rzeźby nie możemy uwolnić się od treści. Treść i form a to jak się okazuje integralne dwa elem enty nie mogące istnieć bez siebie. Czym w ięc jest treść? Treść da się sprowadzić do „p o rtre tó w " przedmio

tó w i postaci, do swoistego opisu zewnętrznego. Tak rozumianą nazywamy treścią odtwórczą lub mimetyczną. W zo

rem dla takiej treści dzieła jest rzeczywistość. Postacie, przedmioty, kwiaty, dom y są podobne do naturalnych. W tego rodzaju dziełach treść w ystępuje pod postacią przedstawionych, pokazanych przedmiotów, zdarzeń, akcji, fabuły. Moż

na ją bez większego kłopotu opowiedzieć słowami, opisać i stąd nazywana jest treścią literacką. Przykładem mogą być np. dzieła A, Gierymskiego, J. Chełmońskiego, itp., które posiadają także formę.

(...) Do treści, która jest przez fo rm ę oznaczona, zaliczyć trzeba cały sens dzieł, tzw. symbolicznych, symbolikę sym

bole, znaki. W niektórych dziełach realistycznych bardzo często artyści wplatają w arstw ę symboliczną w treść zwyczaj

ną np. łasica w obrazie Leonarda da Vinci. (...)

Temat plastyczny przedstawiamy w postaci opowieści o wakacyjnej podróży, aby dojść w konkluzji te j opowieści do potrzeby estetycznego udekorowania pokoju obrazem przedstawiającym w id o k z okna.

Źródto: w w w .p r o fe s o r.p l/p u b lik a c ja

Wakacyjna podróż. Z Krakowa do Chorwacji.

W id ok z „krakowskiego okna"

(45)

W id ok z „krakowskiego okna"

Zdjęcia z okna z podróży do Chorwacji:

W drodze przez Chorwację do miasta Split (z okna autobusu)

(46)

Z okna miasta Split na Chorwacji (Stare miasto) tzw. studia świetlna

(47)

W id ok z wakacyjnego okna, Iga Borowiecka-Grzywacz (własność prywatna)

(48)

W id ok z wakacyjnego okna, Iga Borowiecka-Grzywacz (własność prywatna)

Fot. na s. 4 4 - 4 8 p o c h o d z ą z kolekcji p r y w a t n e j A. Koźuh

(49)

Ternut IV — Wonitat plastyczny I

Temat Tworzenie bajkowych dziwaków

Przykład rzeźby: centaur z profilu, półprofilu i od tyłu

Rzeźba centaura

Ź ró d ło : h t t p : / / w w w . g r e e k m y t h o l o g y . c o m / p i c t u r e s / M y t h s / C e n t a u r / 3 9 6 6 8 / c e n t a u r _ l

(50)

J o r 'J a n A b e m e t b y

www,j omana benjpĘij, com

________

Źró d ło : h t tp s : / / c e n t a u r i c a n . w o r d p re s s .c o m /t a g / c e n t a u r - s c u l p t u r e

(51)

Ź ró d ło : h t t p : / / j o r d a n a b e r n e t h y . d e v i a n t a r t . c o m / a r t / C e n t a u r - 2 - 3 2 1 3 9 1 2 1 8

(52)

Mitologia grecka to zbiór m itó w przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Są to opowieści o bogach, boginiach, herosach itp. Wyjaśniają one miejsce człowieka w świecie.

Bardzo znanymi końskimi stworam i są też CENTAURY. Były to stworzenia o ciele konia, a zamiast końskiej szyi i głow y miały tu łó w człowieka. Centaury były dzikim i prym ityw n ym plem ieniem , do tego mocno niesympatycznym i niegościnnym. Ludźmi gardzili. Centaury posiadały ogrom ną wiedzę medyczną, astronomiczną i podobno umiały przepowiadać przyszłość. Mitologiczny centaur grecki był w ięc bliskim krewniakiem centaura z Zakazanego Lasu przy Hogwarts z „Harrego Pottera". Harry poznał Firenzo i Ronana, a mitologiczni herosi znali Chirona i Nessosa. Krwią Nes- sosa była nasączona słynna koszula Dejaniry, która spowodowała w ielkie cierpienie i śmierć Herkulesa. Takie to były m iłe stworzonka...

Nazwa centaur jest skrótem od hipocentaur, czyli stw ó r koński. M niej znane są bucefocentaury, które miały ciało byka połączone z ludzkim torsem.

h t t p : / /c z u b a j k a . p l / 2 0 1 3 / 1 2 / k o n i e - w - m i t o l o g i i - l e g e n d a c h

AMERYKA PŁD. - Chile, W yspa W ielkanocna

Kamienne rzeźby z czarnego tufu , zwane Moai. W języku tu b ylcó w należąca do wysp polinezyjskich Wyspa W ielka

nocna nazywa się Rapa Nui. Do dzisiaj zagadką dla ludzkości pozostaje, jak gigantyczne, ważące do 80 ton kamienne rzeźby z czarnego tu fu , zwane Moai, tra fiły tam , gdzie się dzisiaj znajdują. Kolosy z kamienia stoją w długich rzędach nad brzegiem Pacyfiku i zdają się strzec wyspy.

Rzeźby wykuwane, odlewane, konstruowane, modelowane

Kamienne rzeźby M o a i

Źró d ło : h t t p : / /p o d r o z e - f o r u m .p l /n a jp ie k n ie j s z e - m ie js c a - w - a m e r y c e - t 3 8 9 9 .h t m l

(53)

Pomnik odsłonięto 20 lipca 1964 roku. Oficjalnie nosi nazwę - Pomnik Bohaterów Warszawy lat 1939-1945, ale mało kto używa tej nazwy. Popularnie m ów i się o nim Warszawska Nike - od rzeźby stojącej na postumencie.

30 lipca 1956 roku Stołeczna Rada Narodowa podjęła decyzję o budow ie w stolicy Pomnika B o h a te ró w W arszawy 1 kilka kolejnych lat trw a ły konkursy na projekt owego pomnika i ostre kontrowersje w o k ó ł przedstawianych propozycji.

Ostatecznie zwyciężyła wizja M ariana Koniecznego, artystycznego wychowanka Xawerego Dunikowskiego, przedsta

wiająca boginię zwycięstwa Nike jako symbol walczącej Warszawy. Bogini z dramatycznie rozwianymi na w ietrze w ło sami, w prawym ręku wzniesionym nad głową trzyma miecz, zaś lewą ręką wyciągniętą w górę przed siebie z o tw artą dłonią, jakby odpychała najeźdźców. Nike była pierwszą rzeźbą tego rzeźbiarza i do dziś pozostaje jego najbardziej znanym dziełem.

Warszawska Nike o obfitych i ekspresyjnych kształtach dorosłej kobiety ma tw arz dziewczynki, gdyż rysów użyczyła rzeźbie córka autora. Pomnik wykonany jest w brązie, ma 7 m e tró w wysokości i 6 m e tró w długości. Potężny miecz liczy 2 m e try długości.

h ttp : / / w w w . p o l s k a n ie z w y k l a . p l/ w e b / p la c e /3 0 5 9 , w a r s z a w a -w a rs z a w s k a - n ik e .h tm l

Marian Konieczny, Warszawska Nike

Źródto: h t t p : / / w w w . p a n o r a m i o . c o m / p h o t o / 7 7 8 5 8 5 2