GMINNY PROGRAM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIEKIEM I RODZINĄ
NA LATA 2011-2012
Strona 1
1. Wstęp
Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej do zadań własnych gminy należy tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną. Założenia Programu są zgodne z głównym przesłaniem Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Miasto Świdnica na lata 2011-2018, która koncentruje się na rodzinie, a które brzmi: Wzmocnienie ro- dziny, jako fundamentu społeczności. Przedstawiciele instytucji i organizacji pozarządowych, którzy uczestniczyli w procesie wypracowywania zadań do Strategii zaakcentowali, że: „…od siły rodziny i każdej jednostki naszej społeczności zależą efekty podejmowanych działań. Budo- wanie dobrych relacji i więzi rodzinnych ma wpływ na ochronę dzieci i młodzieży przed podej- mowaniem zachowań ryzykownych. Rodzina funkcjonalna, konsekwentnie i z powodzeniem speł- niająca swoje zadania, stanowi dla swych członków, przede wszystkim dzieci, źródło poczucia własnej wartości i bezpieczeństwa. Osłabienie rodziny sprzyja powstawaniu sytuacji kryzyso- wych, które przenoszą się na środowisko lokalne”.
Rodzina to podstawowe środowisko, które powinno zapewnić bezpieczeństwo emocjo- nalne dziecku. Oddziałuje w sposób świadomy i nieświadomy na osobowość dziecka, przekazu- jąc mu swój system wartości, tradycje, ukierunkowuje jego aktywność i postępowanie na całe życie. Jest najbardziej stabilnym punktem odniesienia w doświadczeniu dziecka. Dlatego jeśli w funkcjonowaniu rodziny pojawiają się dysfunkcje, instytucje i służby zobligowane do wspie- rania rodziny zobowiązane są do podjęcia na jej rzecz określonych działań. W pracy tej bardzo istotne jest koordynowanie działań wszystkich instytucji, zobligowanych do wspierania rodziny.
Problemy występujące w rodzinie często są złożone i wymagają interdyscyplinarnych rozwiązań.
Choroba alkoholowa, czy pijaństwo rodziców, przemoc w rodzinie, niewydolność w wypełnia- niu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, to główne problemy dezorganizujące życie rodzin, którym często towarzyszy również problem ubóstwa, długotrwałego bezrobocia, czy zagrożenie eksmisją. Dlatego rodziny dysfunkcyjne wymagają stałego monitorowania przez pracowników socjalnych, pedagogów szkolnych, pracowników przychodni medycznych, policji, kuratorów sądowych i przedstawicieli innych instytucji, które mają kontakt z rodziną oraz podejmowania działań na rzecz rodziny w oparciu o sprecyzowany plan działania. Praca z rodziną przedstawi- cieli służb społecznych powinna być połączona ze wsparciem ze strony środowiska, w tym rów- nież bliższych i dalszych krewnych oraz aktywnością własną ze strony rodziny. Ponadto, praca z rodziną powinna być prowadzona przez odpowiednio przygotowaną kadrę, kompleksowa i obiektywna oraz podejmowana możliwie jak najwcześniej. Organizując różnorodne formy wsparcia na rzecz rodziny wieloproblemowej, należy doceniać i konsekwentnie realizować zasa- dę podstawowej roli opiekuńczej i wychowawczej rodziny w rozwoju dziecka. Zamiast zastępo- wać rodzinę w jej funkcji opiekuńczo-wychowawczej, należy ją wspierać i wspomagać tak, aby przywrócić jej prawidłowe funkcjonowanie. Stąd założeniem Programu jest wsparcie rodziny naturalnej, już na etapie, gdy problemy się zaczynają oraz eliminowanie takich sytuacji, kiedy dziecko musi opuścić własną rodzinę.
Strona 2
Program będzie realizowany w szczególności w oparciu o następujące akty prawne:
- ustawę z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362, z późn. zm.),
- Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Miasto Świdnica na lata 2011- 2018,
- Strategię Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Świdnickiego na lata 2008-2013,
- ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493 z późn. zm.),
- ustawę z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholi- zmowi (Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473, z późn. zm.),
- ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179 poz. 1485, z późn. zm.),
- ustawę z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536),
I. Diagnoza
Diagnoza do Programu oparta została o analizę społeczną Gminy Miasta Świdnicy za- wartą w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Miasto Świdnica na lata 2011-2018. Jedną z metod służących sporządzeniu analizy była ankieta wśród lokalnych organi- zacji pozarządowych, miejskich i powiatowych instytucji, placówek oświatowych, parafii, rad- nych miejskich i pracowników pomocy społecznej w Świdnicy. Spośród trzech najważniejszych powodów problemów społecznych rodzin, ankietowani najczęściej wymieniali bezrobocie – 67,2%, uzależnienia – 67,2% oraz niezaradność życiową – 48,4%. Jako przyczyny problemów społecznych dzieci i młodzieży, ankietowani najczęściej wymieniali zaniedbania wychowawcze – 71,4%, przemoc międzyrówieśniczą – 52,4% i bezproduktywne spędzanie czasu wolnego – 50,8%.
Wykres nr 1. Zarejestrowani bezrobotni mieszkańcy Świdnicy.
4005
2171 2017 2622 2409
500 1500 2500 3500 4500
2006 2007 2008 2009 2010
źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Świdnicy
W grudniu 2010 r. z ogólnej liczby bezrobotnych 475 osób pobierało zasiłek dla bezro- botnych. Na ekonomiczną i społeczną sferę życia rodzin ma szczególnie wpływ bezrobocie dłu- gookresowe. Im dłuższy jest czas pozostawania bez pracy, tym mniejsze szanse na ponowne zatrudnienie. Znaczna część osób długotrwale bezrobotnych uchyla się od pracy, korzystając jednocześnie ze środków pomocy społecznej. W 2009 r. długotrwale bezrobotne były 64 osoby.
Strona 3
Tabela nr 1. Wydatki Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej.
źródło finansowania 2006 2007 2008 2009 2010
środki z budżetu gminy 4.820.489 zł 4.312.151 zł 4.277.346 zł 4.423.819 zł 5.954.733 zł 5.020.633 zł środki z budżetu państwa 3.653.128 zł 3.548.560 zł 3.592.361 zł 3.597.675 zł 14.329.459 zł 3.730.843 zł łącznie 8.473.617 zł 7.860.711 zł 7.869.707 zł 8.021.494 zł 20.284.192 zł1 8.751.476 zł2 źródło: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Świdnicy
Z dniem 1 stycznia 2010 r. w struktury Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Świdnicy zostały włączone za- dania realizowane przez Dom Dziennego Pobytu i Referat Świadczeń Rodzinnych oraz część zadań z zakresu profi- laktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych:
1 wydatki ogółem
2 wydatki z wyłączeniem nowych zadań
W 2010 r. 4.932mieszkańców Świdnicy objętych było różnorodnymi formami pomocy społecznej, co stanowi 8% ogółu mieszkańców Miasta. W 2006 r. pomocą tą objętych było 13,3% mieszkańców.
Głównym powodem przyznawania świadczeń z pomocy społecznej jest ubóstwo. Prze- słanka, która najczęściej towarzyszy ubóstwu to bezrobocie. W 2009 r. i 2010 r. następował sys- tematyczny wzrost liczby rodzin i osób korzystających ze środków pomocy społecznej z tego powodu.
Wykres nr 2. Korzystający z pomocy społecznej z powodu bezrobocia.
1761
4256
1478
3328
921 10561203 195122072692
0 2000 4000
liczba rodzin liczba osób w rodzinie
2006 2007 2008 2009 2010
źródło: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Świdnicy
Szczególnej opieki wymagają dzieci wychowywane w rodzinach ubogich. Pracownicy socjalni, wspólnie z pedagogami szkolni, podejmują działania w celu objęcia dożywianiem wszystkich tego wymagających dzieci, uczniów szkół podstawowych, gimnazjów, szkół ponad- gimnazjalnych, a także tych, które uczęszczają do przedszkoli i żłobka. W 2010 r. 761 dzieci i młodzieży objęto tą formą pomocy. W stołówce szkolnej posiłek mają również możliwość spo- żyć np. emeryci i renciści o niskich dochodach. Gmina kładzie nacisk na to, aby był to posiłek dwudaniowy, nieróżniący się od obiadów komercyjnych kupowanych w stołówkach szkolnych.
Wykres nr 3. Liczba osób, którym przyznano posiłki lub środki finansowe na zakup żywności w ramach programu „Pomoc państwa w zakresie dożywiania”.
963 852 689 573 1276
2519
690 371
1712
984 951 272 295 143 140
0 1000 2000 3000
posiłek w stołówce szkolnej posiłek w jadłodajni zasiłek celowy
2006 2007 2008 2009 2010
źródło: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Świdnicy
Strona 4
Systematycznie wzrasta zapotrzebowanie na formy pomocy nie mieszczące się w sferze finansowej, usługowej, czy w naturze. Coraz częściej podopieczni pomocy społecznej poszukują wsparcia psychologicznego, terapeutycznego, prawnego oraz pracy socjalnej. Praca socjalna z rodziną/osobą samotną swój początek ma zawsze w miejscu, gdzie egzystuje podopieczny.
Tylko w mieszkaniu zajmowanym przez podopiecznego pracownik socjalny spotyka klienta w prawdziwym (najmniej zafałszowanym) kontekście jego życia. Klient przebywający „na swo-
im terenie” jest zwykle autentyczny i szczery. Ponadto w naturalnym środowisku życia wyraźnie manifestują się możliwe zagrożenia, jak i elementy, na których można budować program pomo- cowy.
Tabela nr 2. Świadczenia niepieniężne.
forma świadczenia liczba rodzin liczba osób
2006 2007 2008 2009 2010 2006 2007 2008 2009 2010 praca socjalna 2.350 855 1.428 1.672 2052 5.870 1.659 3.006 3.329 3649 poradnictwo specjalistyczne 132 194 165 147 477 233 277 172 242 736 źródło: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Świdnicy
II. Cel główny
Wypracowanie spójnego systemu opieki nad dzieckiem i rodziną w Mieście Świdnicy.
III. Cele szczegółowe
Zabezpieczenie podstawowych potrzeb bytowych dziecka i rodziny.
Zapobieganie powstawaniu sytuacji kryzysowych wymagających interwencji oraz rozwiązywa- nie już istniejących.
Zapobieganie niedostosowaniu społecznemu dzieci i młodzieży.
Zapobieganie uzależnieniom od środków psychoaktywnych.
Wsparcie interdyscyplinarne dzieci i rodzin naturalnych.
IV. Adresaci programu
Rodziny wychowujące dzieci, dotknięte przemocą, problemem uzależnień, zagrożone ubóstwem, przeżywające trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych.
Strona 5
V. Zasoby
Na terenie Miasta Świdnicy w budowę lokalnego systemu opieki nad dzieckiem i rodziną po- winny włączyć się:
- Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Świdnicy, - placówki oświatowe,
- Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Świdnicy, - Komenda Powiatowa Policji w Świdnicy,
- Miejska Komisja ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Świdnicy, - Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie,
- Powiatowy Urząd Pracy w Świdnicy.
- zakłady opieki zdrowotnej, - organizacje pozarządowe, - parafie.
VI. Zadania do realizacji
Koordynowanie i organizowanie działań w ramach Programu, inicjowanie nowych roz- wiązań należy do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Świdnicy. Program ma charakter otwarty i może być aktualizowany w miarę pojawiających się potrzeb. W lokalnym systemie działań w zakresie rozwiązywania problemów społecznych rodziny należy wziąć pod uwagę uczestnictwo różnych podmiotów i instytucji. W działaniach profilaktycznych na rzecz rodzin wychowujących dzieci należy szczególną rolę przypisać organizacjom pozarządowym oraz ko- ścielnym. Tak rozumiany program stanowić będzie pełne i kompleksowe ujęcie systemu opieki nad dzieckiem i rodziną.
Cel : Zabezpieczenie podstawowych potrzeb bytowych dziecka i rodziny
- objęcie dożywianiem wszystkich tego wymagających dzieci, uczniów szkół podstawowych i gimnazjów w formie dwudaniowych obiadów, na terenie placówek oświatowych,
- dofinansowanie wydatków związanych z dożywianiem dzieci i młodzieży, podopiecznych pla- cówek wsparcia dziennego,
- monitorowanie sytuacji zdrowotnej dzieci z rodzin dysfunkcyjnych (m.in. kontakt z punktami szczepień, lekarzami rodzinnymi),
- zapewnienie osobom doznającym przemocy w rodzinie miejsca w hostelu,
- objęcie dożywianiem, w ramach rządowego programu „Pomoc państwa w zakresie dożywia- nia”, osób dorosłych wymagających tej formy wsparcia, szczególnie w wieku senioralnym, - dofinansowanie działalności Świdnickiego Banku Żywności w zakresie dystrybucji żywności unijnej oraz zbiórek żywności organizowanych na terenie Miasta,
- zapewnienie pomocy materialnej i rzeczowej ubogim rodzinom,
- pomoc w zaopatrzeniu osób niepełnosprawnych w niezbędny sprzęt ortopedyczny i środki po- mocnicze.
Strona 6
Cel: Zapobieganie powstawaniu sytuacji kryzysowych wymagających interwencji oraz rozwiązywanie już istniejących
- sfinansowanie pracy psychologów służących wsparciem uczniom, ich rodzicom i nauczycielom na terenie szkół podstawowych i gimnazjalnych,
- systematyczne monitorowanie rodzin zagrożonych kryzysem przez pracowników socjalnych, pedagogów szkolnych oraz przedstawicieli innych zawodów kontaktujących się z rodziną,
- organizacja specjalistycznego wsparcia psychologicznego, terapeutycznego i prawnego na rzecz rodzin zagrożonych kryzysem,
- organizacja działań podnoszących kompetencje wychowawcze rodziców,
- organizacja narad, szkoleń, konferencji i spotkań informacyjnych służących doskonaleniu sys- tem współpracy instytucji i organizacji,
- ustawiczne doskonalenie umiejętności zawodowych pracowników socjalnych, poprzez udział w warsztatach i innych formach edukacyjnych,
- bieżąca analiza problematyki bezrobocia na terenie Miasta oraz doskonalenie współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy, ze szczególnym uwzględnieniem działań służących powrotowi osób długotrwale bezrobotnym na rynek pracy,
- bieżące aktualizowanie strony internetowej Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Świdni- cy w zakresie miejsc i form pomocy osobom i rodzinom będącym w kryzysie.
Cel: Zapobieganie niedostosowaniu społecznemu dzieci i młodzieży
- monitorowanie rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym,
- wypracowanie standardów pracy z rodziną wieloproblemową, w której wychowywane są dzie- ci, przez instytucje i organizacje zajmujące się rodziną i dzieckiem,
- umożliwienie dzieciom z rodzin wieloproblemowych uczestnictwa w zajęciach organizowa- nych przez placówki wsparcia dziennego, szczególnie w zajęciach socjoterapeutycznych,
- wspieranie i promocja inicjatyw lokalnych w zakresie wsparcia rodziny i dziecka.
Cel: Zapobieganie uzależnieniom od środków psychoaktywnych
- profilaktyka poprzez edukację oraz wczesna interwencja w rodzinach zagrożonych uzależnie- niami,
- integracja działań podejmowanych w ramach Programu, a przyjętych do realizacji w ramach
„Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciw- działania Narkomanii na rok 2011” i „Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy oraz Ochrony Ofiar Przemocy na lata 2011-2012”.
Cel: Wspieranie interdyscyplinarne dzieci i rodzin naturalnych
- koordynacja działań i bieżąca współpraca podmiotów podejmujących różnorodne działania na rzecz dzieci i młodzieży,
- edukacja służb społecznych w zakresie wykorzystania metody pracy interdyscyplinarnej w rozwiązywaniu problemów dziecka i rodziny,
Strona 7
- dobór działań naprawczych na rzecz dziecka i rodziny w oparciu o działania interdyscyplinar- ne,
- tworzenie rejestru dzieci zagrożonych umieszczeniem w zastępczych formach opieki,
- umożliwienie mieszkańcom Świdnicy dostępu do materiałów z zakresu rodziny, rozwoju dziecka i z zakresu problemów związanych z tymi zagadnieniami.
Służby społeczne pracując na rzecz dziecka i rodziny zagrożonej dysfunkcją potrzebują wsparcia ze strony podmiotów podejmujących działania na rzecz całej społeczności lokalnej szczególnie w obszarze oświaty, kultury, sportu, mieszkalnictwa czy transportu publicznego.
Środowiska słabsze wymagają oddziaływań interdyscyplinarnych nie tylko z zakresie dysfunk- cji, która uruchamia zainteresowanie służb społecznych, ale wszystkich obszarów życia. Pełny i akceptowany społecznie udział rodziny w życiu społeczności lokalnej jest najlepszym gwaran- tem, że rodzina realizuje wszystkie swoje funkcje.
VII. Finansowanie Programu
Program będzie finansowany ze środków budżetu Gminy Miasta Świdnicy, dotacji oraz ze środków pozabudżetowych pozyskanych z innych źródeł.
X. Monitorowanie Programu
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Świdnicy do 31 marca każdego roku przedłoży Radzie Miejskiej w Świdnicy sprawozdanie z realizacji Programu.
