View of FUNDING AND LEVEL OF REIMBURSEMENT OF EXPENSE INCURRED ON STARTING AGROTOURISM ACTIVITY IN LUBLIN PROVINCE
9
0
0
Pełen tekst
(2) 242. J. Zawadka. produkcji rolnej (wskanik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynosi 74,1 pkt, przy redniej dla Polski 66,6 pkt), znacznych zasobów pracy i kapitau, a tak e unikalnych walorów krajobrazowych, region ten charakteryzuje si jednym z najni szych w kraju poziomem produktu krajowego brutto (PKB) na 1 mieszka ca. W 2007 roku warto ta wynosia 20 913 z i stanowia okoo 67,7% redniego poziomu dla Polski [Produkt… 2009]. Mimo wyranej specjalizacji w wybranych gaziach produkcji, np. chmiel, tyto , owoce, rolnictwo Lubelszczyzny ma generalnie charakter ekstensywny. Nie jest ono konkurencyjne w stosunku do rolnictwa innych regionów, a tak e w porównaniu do innych krajów Unii Europejskiej. Rolnictwo i obszary wiejskie regionu s natomiast sfer o du ym nagromadzeniu problemów i barier, czsto wymagajcych rozwiza systemowych, wykraczajcych poza mo liwoci nansowe bud etu regionalnego. Rolnictwo stanowi na Lubelszczynie jeden z najwa niejszych dziaów gospodarki. wiadcz o tym du e zasoby ziemi (71,1% ogólnej powierzchni województwa to u ytki rolne), wysoki udzia ludnoci zatrudnionej w rolnictwie (36,2% ogóu zatrudnionych w województwie w 2008 r.; kraj – 15,6%, UE – okoo 5%). Wskanik zurbanizowania wynosi jedynie 46,7% (dla Polski okoo 61,5%) jest to najsabiej zurbanizowany region w Polsce. Wysoki poziom zatrudnienia w rolnictwie hamuje transfer postpu technologicznego do gospodarstw rolnych. Bardzo ograniczona liczba alternatywnych róde dochodu oraz niskie kwalikacje znacznej czci pracujcych w rolnictwie wpywaj równie na wysok pracochonno produkcji i niskie dochody ludnoci rolniczej. Niekorzystna struktura agrarna, wysokie bezrobocie zarówno aktualnie rejestrowane, jak i ukryte (utajone) równie przemawiaj za uznaniem województwa lubelskiego za obszar problemowy. Taka sytuacja obszarów wiejskich Lubelszczyzny skania, a czasem zmusza wacicieli gospodarstw rolnych do poszukiwania alternatywnych róde dochodu, a tym samym do dywersykacji prowadzonej przez siebie dziaalnoci [Program… 2004]. Jednym z tych sposobów jest wiadczenie usug agroturystycznych. Lubelszczyzna to region o znacznych mo liwociach rozwoju agroturystyki, warunkowanych du atrakcyjnoci i ró norodnoci rodowiska przyrodniczego. Na tym terenie znajduj si dwa parki narodowe oraz liczne parki krajobrazowe. Region lubelski to teren bogaty równie w walory uzdrowiskowe. Przeo yo si to na powstanie dwóch uzdrowisk: w Naczowie i Krasnobrodzie. Podkreli tu nale y równie bogactwo walorów kulturowych oraz kultywowane rzemioso ludowe. Atrakcyjno turystyczn Lubelszczyzny dostrzegaj równie sami turyci. wiadczy o tym znaczna liczba osób odwiedzajcych ten region, który dla wielu jest obszarem nieznanym, a majcym ogromne walory poznawcze.. CELE I METODYKA BADA Celem bada byo poznanie i ukazanie róde nansowania, z których pochodziy rodki na przystosowanie gospodarstwa, budynku mieszkalnego oraz jego otoczenia do przyjcia goci, a tak e zaprezentowanie wysokoci poniesionych kosztów oraz poziomu ich zwrotu. W badaniach zainteresowano si równie motywami, jakimi kierowali si gospodarze rozpoczynajc wiadczenie usug agroturystycznych. Acta Sci. Pol..
(3) Finansowanie i poziom zwrotu wydatków.... 243. Badaniami empirycznymi przeprowadzonymi w miesicach letnich 2009 roku objto 60 wacicieli gospodarstw agroturystycznych wiadczcych swoje usugi na terenie 12 gmin wiejskich Lubelszczyzny. Metod badawcz by sonda diagnostyczny z wykorzystaniem kwestionariusza wywiadu.. CHARAKTERYSTYKA BADANEGO TERENU Waciciele badanych gospodarstw prowadzili swoj dziaalno na terenie 12 gmin wiejskich województwa lubelskiego. Byy nimi: Adamów, Borzechów, Cyców, Horodo, Janów Podlaski, Lena Podlaska, Siennica Ró ana, Susiec, Ulan-Majorat, Wwolnica, Wojciechów i Wola Uhruska. Ich rozmieszczenie zaprezentowano na rysunku 1. Najwiksz i jednoczenie najliczniej zaludnion sporód badanych gmin w 2008 roku by Susiec – odpowiednio 191 km2 i 7,7 tys. mieszka ców. Najmniejsza bya W-. Rys. 1. Fig. 1.
(4) ródo: Source:. Rozmieszczenie badanych gmin Location of surveyed communes Opracowanie wasne. Author’s elaboration.. Oeconomia 9 (2) 2010.
(5) J. Zawadka. 244. wolnica – 63 km2, a najmniej liczna pod wzgldem mieszka ców bya gmina Borzechów (3,7 tys.). Gsto zaludnienia wahaa si midzy 78 os./km2 w Wwolnicy a 27 os./km2 w Woli Uhruskiej. Byy to wartoci ni sze od redniej dla województwa (86 os./km2), i dla kraju (118 os./km2). Najwicej lasów byo w gminie Susiec i pokryway one 55% jej powierzchni. Najmniejsz wartoci tego wskanika charakteryzowa si Cyców – powierzchnia tej gminy zaledwie w 9% pokryta bya lasami. Wszystkie z analizowanych jednostek terytorialnych miay charakter rolniczy, co zwizane byo ze znaczn powierzchni u ytków rolnych w ka dej z nich. Susiec i Wola Uhruska charakteryzoway si najni sz wartoci tego wskanika, Wojciechów i Borzechów natomiast najwy sz – ponad 80% powierzchni tych gmin to u ytki rolne. Warto równie zaznaczy, e wskanik rolniczej jakoci przestrzeni produkcyjnej w poowie badanych gmin znacznie przewy sza redni warto dla kraju (wynoszc 66,6 pkt) oraz dla województwa lubelskiego (74,1 pkt). W tabeli 1 zaprezentowano podstawowe informacje dotyczce gospodarstw rolnych i rolnictwa w badanych gminach2. rednia wielko gospodarstwa w badanych gminach wahaa si od 4,2 ha w Sucu do 8,5ha w Cycowie, dominoway wic gospodarstwa niewielkie. Udzia nieprzekraczajcych 5 ha waha si od 46,7% w Lenej Podlaskiej do 77,4% w Wwolnicy (rednio dla Tabela 1. Podstawowe informacje dotyczce gospodarstw rolnych i rolnictwa w badanych gminach Table 1. Main information concerning farms and agriculture in the communes. Gmina. Adamów Borzechów Cyców Horodo Janów Podlaski Lena Podlaska Siennica Ró ana Susiec Ulan-Majorat Wwolnica Wojciechów Wola Uhruska. Liczba indywidualnych gospodarstw rolnych. UR w ogólnej powierzchni gminy [%]. 1437 901 1785 1408 962 898 1040 1866 1247 1048 1464 1024. 56 84 79 71 71 77 69 41 83 75 88 45. Struktura u ytków rolnych [ %] grunty orne. ki i pastwiska. sady. 79,0 92,0 67,6 82,6 68,2 77,2 89,8 88,5 78,4 79,0 92,9 61,7. 19,3 3,7 30,4 16,5 28,9 21,9 8,8 11,2 21,0 10,1 3,1 37,9. 1,7 4,3 2,0 0,9 2,9 1,0 1,4 0,3 0,6 10,8 4,1 0,4. Jako rolniczej przestrzeni produkcyjnej [pkt] 79,8 81,5 65,4 98,0 61,9 60,9 80,8 59,8 65,1 85,6 98,3 57,2.
(6) ródo: Opracowanie wasne na podstawie danych Banku Danych Regionalnych GUS i Instytutu Uprawy, Nawo enia i Gleboznawstwa w Puawach. Source: Author’s elaboration based on the CSO Regional Data Bank and the Institute of Soil Science and Plant Cultivation in Pulawy.. 2 Dane dotyczce liczby gospodarstw rolnych pochodz z Powszechnego Spisu Rolnego w 2002 roku. Pozyskanie bardziej aktualnych danych okazao si niemo liwe z powodu nieposiadania szczegóowych informacji na ten temat przez wikszo urzdów badanych gmin. Dane dotyczce struktury u ytków rolnych w poszczególnych gospodarstwach pochodz natomiast z 2005 roku.. Acta Sci. Pol..
(7) Finansowanie i poziom zwrotu wydatków.... 245. gmin 63,7%). Udzia gospodarstw relatywnie du ych (powy ej 15 ha) wyniós rednio 6,4%. Najwikszy by w Janowie Podlaskim (12,6%) i Lenej Podlaskiej (12,0%), natomiast w Adamowie i Sucu wynosi 1%.. WYNIKI BADA Za prowadzenie dziaalnoci agroturystycznej w badanych gospodarstwach odpowiedzialne byy najczciej kobiety (prawie 75%). Waciciele to w wikszoci osoby w wieku 40–49 lat (ponad 45% badanych) oraz 50–59 lat (okoo 30%), których gospodarstwa rolne nie byy du e – najczciej do 5 ha (zaledwie kilka o powierzchni przekraczajcej 20 ha). W wikszoci legitymowali si oni wyksztaceniem rednim – okoo 60% badanych. Ponad poowa respondentów od przynajmniej 5 lat gocia turystów w swoim gospodarstwie. Do liczna bya równie grupa kwaterodawców, którzy dopiero zaczynali tego typu dziaalno – okoo 30% twierdzio, e usugi agroturystyczne wiadcz od roku czy dwóch. Waciciele najstarszego sta em wród badanych gospodarstw przyjmowali goci od 22 lat. Na rysunku 2 przedstawiono motywy, jakimi kierowali si rolnicy podejmujc dziaalno agroturystyczn. Najczciej udzielan odpowiedzi bya ch uzyskania dodatkowego dochodu. Twierdzio tak 55 gospodarzy. Równie wa nym powodem (35 wskaza ) okazaa si ch zagospodarowania wolnych, niewykorzystywanych pomieszcze. w budynku mieszkalnym. Dla 28 kwaterodawców powodem rozpoczcia dziaalnoci agroturystycznej bya midzy innymi mo liwo kontaktu z turystami.. Rys. 2. Motywy podjcia dziaalnoci agroturystycznej (w %)* Fig. 2. Motives of starting agritouristim activities (in %) * badani mogli wskaza wicej ni jedn odpowied
(8) ródo: Badania wasne. Source: Author’s research.. Warto zwróci uwag na istotn rol efektu naladownictwa. Prawie 1/3 z badanych osób wskazaa sukces innych rolników jako znaczcy argument przemawiajcy za rozpoczciem wiadczenia tego typu usug. Mo liwo sprzeda y produktów z gospodarstwa rolnego czy wykorzystanie wolnych zasobów siy roboczej byy wa nymi kwestiami tylko dla okoo 10% badanych. Co ciekawe, dla jednego z gospodarzy jedynym powodem Oeconomia 9 (2) 2010.
(9) 246. J. Zawadka. rozpoczcia dziaalnoci agroturystycznej bya mo liwo pozyskiwania rodków nansowych na jej rozwój. Na rysunku 3 przedstawiono koszty, jakie ponieli badani kwaterodawcy na rozpoczcie dziaalnoci agroturystycznej.. poni ej 5000 5000–9999 10 000–20 000 powy ej 20 000 Rys. 3. Wysoko wydatków poniesionych na rozpoczcie dziaalnoci agroturystycznej (w PLN) przez wacicieli gospodarstw (w %) Fig. 3. Size of expenses incurred on starting agritouristim activity (in PLN) by the farms’ owners (in %)
(10) ródo: Badania wasne. Source: Author’s research.. Prawie poowa z nich zainwestowaa na ten cel poni ej 5 tys. zotych. Du a cz (okoo 33%) twierdzia, e aby przyj goci, musiaa ponie koszty rzdu 5–10 tys. z, a 13% badanych gospodarzy przeznaczyo na ten cel od 10 do 20 tys. z. Inwestycje przekraczajce 20 tys. z poczynio 4 z badanych kwaterodawców.
(11) róda, z jakich rolnicy nansowali rozpoczcie dziaalnoci agroturystycznej przedstawiono na rysunku 4. Wydatki zwizane z przystosowaniem wasnego gospodarstwa rolnego, jego otoczenia oraz budynku mieszkalnego 95% badanych (czciowo lub w caoci) pokryo z wasnych, oszczdnoci (dla okoo 66% byo to jedyne ródo nansowania rozpoczynanego przedsiwzicia). Cz badanych, która nie miaa wystarczajcej iloci rodków wasnych, musiaa wspomóc si innymi ródami: 7 osób zdecydowao si na po yczk od rodziny bd znajomych, 5 kwaterodawców skorzystao z kredytu preferencyjnego. Natomiast 5 osób z badanej grupy wyznao, e fundusze potrzebne do rozpoczcia tego typu dziaalnoci pozyskay m.in. dziki pracy za granic, z czego dla jednej z nich byo to jedyne ródo nansowania omawianej dziaalnoci. Tak samo byo w przypadku dwóch osób, które zacigny na ten cel komercyjny kredyt bankowy. Wród badanych rolników niewielkie byo wykorzystanie rodków UE na cele zwizane z przyjmowaniem goci we wasnym gospodarstwie. Jedynie 4 osoby wskazay, e pozyskay takie fundusze. W dwóch przypadkach byy to rodki nansowe pochodzce z programu SAPARD. Jeden z usugodawców skorzysta z programu „Ró nicowanie w kierunku dziaalnoci nierolniczej” PROW, w którego cel dziaania wpisano dziaalno zwizan z turystyk. Jedna z badanych osób wykorzystaa mo liwo snansowa-. Acta Sci. Pol..
(12) Finansowanie i poziom zwrotu wydatków.... 247. wasne oszczdnoci. po yczka od rodziny/znajomych. praca za granic. kredyt preferencyjny. donansowanie ze rodków UE. komercyjny kredyt bankowy. Rys. 4.
(13) róda nansowania rozpoczcia dziaalnoci agroturystycznej (w %)* Fig. 4. Financial sources for starting agritouristim activity (in %) * badani mogli wskaza wicej ni jedn odpowied
(14) ródo: Badania wasne. Source: Author’s research.. nia rozpoczcia dziaalnoci agroturystycznej z Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora ywnociowego oraz rozwój obszarów wiejskich” w ramach Priorytetu II – Zrównowa ony rozwój obszarów wiejskich, dziaanie na rzecz ró nicowania dziaalnoci rolniczej i zbli onej do rolnictwa w celu zapewnienia ró norodnoci dziaa lub alternatywnych róde dochodów. Dla znaczcej czci kwaterodawców gównym celem wiadczenia usug agroturystycznych jest uzyskanie dodatkowego dochodu. Warto wic w tym miejscu ukaza stopie zwrotu wydatków poniesionych na t dziaalno, co ukazano na rysunku 5. 38,3% badanych gospodarzy stwierdzio, e poniesione koszty zwróciy si i zaczy generowa zyski, a 56,7% deklarowao jedynie czciowy zwrot nakadów. Sytuacj t mo na czciowo tumaczy faktem, e okoo 30% kwaterodawców usugi agroturystyczne wiadczy niedugo (od roku lub dwóch) i na zysk musi jeszcze poczeka. Przypuszczenie to mo e potwierdzi fakt, i kwaterodawcy – pytani, po jakim czasie nastpi zwrot poniesionych nakadów – jako najkrótszy wskazywali okres 2–3 lat. Co ciekawe, jedna z badanych osób stwierdzia, e trwao to 22 lata. Innym powodem mo e by zbyt maa liczba odwiedzajcych, co mo e z kolei wynika np. z mao atrakcyjnej oferty czy zbyt sabej promocji. 5% kwaterodawców zadeklarowao zwrot nakadów poni ej oczekiwanego poziomu. Przyczyny takiego stanu rzeczy dopatrywali si w: sezonowoci popytu na wiadczone usugi, braku promocji ze strony stowarzyszenia, pogorszeniu stanu zdrowia i braku mo liwoci dalszego przyjmowania turystów.. Oeconomia 9 (2) 2010.
(15) 248. J. Zawadka. Rys. 5.. Poziom zwrotu poniesionych wydatków na rozpoczcie dziaalnoci agroturystycznej w opinii badanych (w %) Fig. 5. Level of reimbursement of expenses incurred on starting agritouristim activity in the respondents’ opinion (in %)
(16) ródo: Badania wasne. Source: Author’s research.. PODSUMOWANIE I WNIOSKI Dla wikszoci osób domniemanym powodem prowadzenia dziaalnoci agroturystycznej jest zysk. Powszechnie traktuje si j jako mo liwo dywersykacji róde dochodu osiganego przez osoby prowadzce gospodarstwo rolne, z którego dochody przestay by ju satysfakcjonujce. Do dywersykacji róde dochodu oraz poszukiwania i podejmowania pozarolniczych przedsiwzi celem poprawy sytuacji materialnej mieszka ców wsi motywuje, a czasem zmusza obecnie panujcy kryzys gospodarczy, który odcisnwszy pitno na globalnej gospodarce, nie omin obszarów wiejskich i rolnictwa. Opini t potwierdziy przeprowadzone badania. 91% respondentów wskazao wanie dodatkowy dochód jako motyw rozpoczcia wiadczenia usug agroturystycznych w swoim gospodarstwie. Dodatkowym bodcem okazaa si ch zagospodarowania wolnych, niewykorzystywanych pomieszcze w budynku mieszkalnym. Jedn z przyczyn pojawienia si takich pomieszcze mo e by niewtpliwie ujemne saldo migracji oraz ujemny przyrost naturalny na terenach wiejskich woj. lubelskiego. Warto zaznaczy, e nie mniej istotnym motywem podejmowania tego typu dziaalnoci jest ch kontaktu z osobami odwiedzajcymi dane gospodarstwo. Wydatki, jakie ponieli gospodarze na rozpoczcie dziaalnoci agroturystycznej byy w zdecydowanej wikszoci stosunkowo niewielkie. W 80% przypadków nie przekraczay one 10 tys. z, 66% badanych pokryo je cakowicie z wasnych oszczdnoci. Zadziwiajcy jest fakt, e sporód badanej grupy jedynie 4 osoby wspomogy si funduszami UE. rodki strukturalne daj szerokie mo liwoci dywersykacji dochodu przez osoby zamieszkujce tereny wiejskie i tak maa liczba wskaza tego róda nansowania dziaalnoci agroturystycznej wiadczy o niedostatecznym wykorzystaniu tego typu instrumentów. Jednym z powodów jest tu niewtpliwie nadmierna „biurokracja” towarzyszca staraniom o pozyskanie funduszy unijnych. Wielu zniechca równie fakt, e pienidze przyznawane s czsto jako refundacja kosztów, a to oznacza, e cakowite obci enie nansowe spoczywa na zainteresowanym, który póniej mo e stara si o zwrot, najczciej tylko czci, poniesionych nakadów. Wydaje si, e znacznie wikActa Sci. Pol..
(17) Finansowanie i poziom zwrotu wydatków.... 249. sza powinna by aktywno osób podejmujcych tego typu dziaalno w zakresie pozyskiwania rodków pochodzcych z Unii Europejskiej. Przyczynia powinni si do tego m.in. pracownicy ODR. Zdecydowanie czciej powinny by wykorzystywane równie kredyty preferencyjne z dopatami Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa do ich oprocentowania. Warto równie zaakcentowa, e nawet niewielkie wydatki poniesione na rozpoczcie dziaalnoci agroturystycznej nie zwracaj si od razu. Kwaterodawcy, którym udao si to najszybciej, jako niezbdny wskazywali okres 2–3 lat. Std te osoby wiadczce usugi agroturystyczne od niedawna stwierdzaj najczciej jedynie czciowy zwrot poniesionych wydatków. Na ten stan rzeczy wpywa oczywicie zbyt maa liczba osób korzystajcych z wypoczynku w poszczególnych gospodarstwach, co mo e mie zwizek m.in. ze zbyt mao atrakcyjn ofert, niewystarczajc promocj oraz sezonowoci popytu na usugi agroturystyczne. Po danym dziaaniem podejmowanym przez wacicieli gospodarstw powinna wic by próba zagodzenia efektu sezonowoci przez poszerzenie oferty wiadczonych usug za spraw zaproponowania turycie atrakcji, z których mógby korzysta nawet w miesicach zimowych. PIMIENNICTWO Bank Danych Regionalnych Gównego Urzdu Statystycznego. Churski P., 2008. Obszary problemowe w Polsce z perspektywy celów polityki regionalnej Unii Europejskiej. Wydawnictwo Naukowe UAM, Pozna . Produkt Krajowy Brutto w województwie lubelskim w 2007 r., 2009. Urzd Statystyczny w Lublinie, Lublin. Program zrównowa onego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich województwa lubelskiego. Tom I. Diagnoza i prognoza rozwoju, 2004. Instytut Uprawy, Nawo enia i Gleboznawstwa w Puawach, Lublin. Sznajder M., Przezbórska L., 2006. Agroturystyka. PWN, Warszawa. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej, 2007. Instytut Uprawy, Nawo enia i Gleboznawstwa, Puawy.. FUNDING AND LEVEL OF REIMBURSEMENT OF EXPENSE INCURRED ON STARTING AGROTOURISM ACTIVITY IN LUBLIN PROVINCE Abstract. The aim of the paper was to show funding sources, amount and level of reimbursement of expenses incurred to launch projects related to rural tourism services. The study was conducted among 60 owners of agritourism farms providing their services in Lublin region. Diagnostic survey was used as a method. The studies show that the dominant motive of running agritourism is desire for obtaining an additional income. Owner’s expenses related to the start of this activity cover most of his savings. They are relatively small – at 80% of cases below 20 thousand PLN, but on their reimbursement takes place at least 2–3 years. Key words: rural tourism activities, expenses, reimbursement of expenses, Lublin province Zaakceptowano do druku – Accepted for print 26.04.2010 Oeconomia 9 (2) 2010.
(18)
Powiązane dokumenty
35 These diseases caused a sudden increase of death- -rate level in certain periods, whereas high death rate due to tuberculosis was permanently preserved.36 Generally, it
The lowest average values of the entrepreneur- ship rate in the Warmińsko-Mazurskie Province in 2010–2017 were recorded in the rural municipal- ity Górowo Iławckie (473.05),
This paper is an attempt to determine the direction of the spatial allocation of the funds received in the framework of the selected measures within the Rural Development Pro-
With the view of verifying the thesis proposed at the beginning of the essay and declaring that in the communes located on the peripheries in relation to the capital of the province
POZIOM ROZWOJU SPOECZNO-GOSPODARCZEGO BADANYCH GMIN Przy zastosowaniu taksonomicznego miernika rozwoju Hellwiga gminy wiejskie i miejsko-wiejskie uszeregowano wzgldem poziomu
Nastêpnie obliczono war- toæ dendrologiczn¹ parku (WDP), jako aktualny stan wartoci przyrodniczych jego drzewostanu, zmierzony wartoci¹ ilorazu liczby drzew w I
Brat Albert w swoim oddaniu się Bogu był też bardzo radykalny, dokonała się w nim dogłębna przemiana, nawrócenie, świadomie stał się ‘kimś
Uit het bovenstaande volgt, dat het behoud van het huidige karakter van de schorren slechts mogelijk is indien het getij- verschil niet beneden 3 m.. wordt gereduceerd en er onge-
