Prawa Człowieka i systemy ich ochrony

Prawa Człowieka i systemy ich ochrony

PLAN ZAJĘĆ

1. Informacje organizacyjne 2. Część merytoryczna

a) Systemy ochrony praw człowieka b) System ONZ

c) Rada Europy

Konsultacje: gabinet 509A Terminy konsultacji na www.prawo.uni.wroc.pl/doktoranci

Studia Wiedza Doktryna Przepisy Kartkówka Orzecznictwo Umiejętności Pisanie Krótkie formy wypowiedzi Mówienie

Aktywność Debata

quasi-oksfordzka Czytanie Przygotowanie do zajęć poprzez lekturę określonych źródeł Myślenie Kazusy

LITERATURA PODSTAWOWA:

1. W. Osiatyński „Wprowadzenie do praw człowieka”, dostępne na stronie HFPR

2. W. Osiatyński „Wprowadzenie do pojęcia praw człowieka”,

dostępne na stronie HFPR

3. M. Jabłoński, S. Jarosz-Żukowska, Prawa człowieka i systemy ich ochrony, Wrocław 2004

4. B. Gronowska, T. Jasudowicz, M. Balcerzak, M. Lubiszewski, R. Mizerski, Prawa człowieka i ich ochrona, Toruń 2010

5. B. Banaszak, „Prawo konstytucyjne”, Wrocław 2016 oraz materiały wskazane w e-mailach

Akty prawne dostępne na www.isap.gov.pl oraz

Systemy ochrony praw człowieka

• Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948

• Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 • Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i

Kulturalnych z 1966

• konwencja o prawach dziecka

• konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet • międzynarodowa konwencja o likwidacji wszelkich form

dyskryminacji rasowej

• konwencja przeciwko torturom i innemu okrutnemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu

Artykuł 13

Zgromadzenie Ogólne inicjuje badania i udziela zaleceń w celu: a) rozwijania współpracy międzynarodowej w dziedzinie politycznej i popierania postępowego rozwoju prawa międzynarodowego i jego kodyfikacji,

b) rozwijania współdziałania międzynarodowego w dziedzinie gospodarczej, społecznej, kulturalnej, oświaty i ochrony zdrowia oraz ułatwiania, by wszyscy bez różnicy rasy, płci, języka lub

wyznania korzystali z praw człowieka i podstawowych wolności.

Artykuł 62

1. Rada Gospodarcza i Społeczna może badać międzynarodowe zagadnienia gospodarcze, społeczne, kulturalne, wychowawcze, zdrowia publicznego i pokrewne, opracowywać sprawozdania w tym zakresie, inicjować takie badania i sprawozdania oraz udzielać we wszelkich tego rodzaju sprawach zaleceń Zgromadzeniu Ogólnemu, członkom Organizacji i zainteresowanym organizacjom

wyspecjalizowanym.

2. Może ona również udzielać zaleceń w celu zapewnienia poszanowania i przestrzegania praw człowieka i podstawowych wolności dla wszystkich.

3. W sprawach należących do swojej właściwości może ona przygotowywać projekty konwencji w celu przedłożenia ich Zgromadzeniu Ogólnemu.

• Zastąpiła Komisję Praw człowieka

• Powołana 15 marca 2006 r. rezolucją ZO nr 60/251 ws. utworzenia Rady Praw Człowieka

• Organ pomocniczy ZO

• Kadencja Rady trwa 3 lata, 47 członków

• Zadania: promowanie poszanowania praw człowieka oraz podstawowych wolności

• Forum dialogu i współpracy

• Co najmniej 3 sesje zwyczajne rocznie, może być zwoływana w sytuacjach nadzwyczajnych, łącznie długość sesji- minimum 10 tygodni

• Powołany w grudniu 1993 z inicjatywy organizacji

pozarządowych

• Siedzibą Urzędu jest Genewa • Koordynacja działań ONZ w

zakresie praw człowieka

• Powoływany przez Sekretarza Generalnego na 4-letnią

kadencję _{Zeid Ra’ad Zeid Al-Hussein, obecny}

Filippo Grandi, obecny Komisarz • Siedziba w Genewie

• Powołany przez ZO 14 grudnia 1950 • Urząd zastąpił Międzynarodową

Organizację Uchodźców

• Urząd pomógł ponad 50 mln uchodźców

1) Historia:

a) do KPC od początku napływały skargi indywidualne

b) uznano, że KPC nie ma kompetencji do ich rozpatrywania c) od 1959 r. kopie skarg przesyłano państwom, których one

dotyczył, z prośbą o ustosunkowanie się do nich

d) w 1967 r. ECOSOC upoważnił Komisję i Podkomisję do

badania informacji o ciężkich naruszeniach praw i wolności

e) w 1970 r. na mocy rezolucji ECOSOC nr 1503 nastąpiło

Na mocy rezolucji Rady Praw Człowieka nr 5/1 powołano dwa organy pomocnicze, które uczestniczą w procedurze: Grupę Roboczą ds. Zawiadomień (ang. „Working Group on Communications”) oraz Grupę Roboczą ds. Sytuacji (ang. „Working Group on Situations”). Zadaniem tych grup jest badanie i ocena dopuszczalności petycji, merytoryczna ocena zawartych w nich zarzutów oraz na ich podstawie informowanie Rady Praw Człowieka o występowaniu sytuacji stałych, ciężkich, udokumentowanych naruszeń praw i wolności człowieka.

• Element wspólny dla wszystkich traktatów • Brak sprecyzowanej formy i treści sprawozdań • Dwa rodzaje: pierwotne i okresowe

• Sprawozdania sporządzają również inne podmioty – organizacje pozarządowe

• Efektem sprawozdania jest przedstawienie uwag końcowych przez organy traktatowe

• Środki najdalej idące:

a) wysyłanie ponagleń

• Komitet Praw Człowieka, Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Rasowej, Komitet Przeciwko Torturom, Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet • Jednostka składa zawiadomienia a organ wydaje opinie

• Uprawniona jest jedynie osoba fizyczna, zawiadomienie składa się na piśmie i podpisuje

• Nie przeprowadza się rozprawy • Brak terminu na wniesienie skargi • Szeroko rozumiane pojęcie „ofiary”

• Wymóg wyczerpania skutecznych i dostępnych środków krajowych • Środki w razie uznania naruszenia:

a) nakaz podjęcia niezbędnych kroków

b) w przypadku naruszenia prawa do fair trial – nakaz powtórzenia

procesu

Pracuje na rzecz pokojowego dialogu oraz promocji idei praw człowieka Artykuł 1 Statutu Rady Europy

a) Celem Rady Europy jest osiągnięcie większej jedności między jej członkami, aby chronić i wcielać w życie ideały i zasady, stanowiące ich wspólne dziedzictwo, oraz aby ułatwić ich postęp ekonomiczny i społeczny.

b) Cel ten będzie urzeczywistniany za pośrednictwem organów Rady w drodze omawiania wspólnych problemów, przez zawieranie

porozumień i wspólne działanie w sprawach gospodarczych, społecznych, kulturalnych, naukowych, prawnych i

• Powstanie – 5 maja 1949 r. jako reakcja na masowe naruszenia praw i wolności w czasie II wojny światowej w Europie

• Członkami nie tylko państwa Unii Europejskiej, ale również np. Turcja, Ukraina i Rosja. Członkiem RE nie jest Białoruś

• Najważniejszym instrumentem – traktaty (konwencje) • Inne akty:

• Komitet Ministrów Rady Europy – zalecenia, rezolucje,

decyzje i deklaracje

• Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy – zalecenia,

1. Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności

2. Europejska Karta Społeczna

3. Europejska konwencja o zapobieganiu torturom oraz

nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu

4. Europejska konwencja ramowa o ochronie mniejszości

• Powstanie:

a) otwarta do podpisu 4.11.1950 r. b) weszła w życie 8.09.1953 r.

• Inspirowana Powszechną Deklaracją z 1948 r.

• Jej ratyfikacja warunkiem koniecznym członkostwa w Radzie Europy

• Filarem – Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu, który rozpatruje skargi:

• Siedziba w Strasburgu

• Liczba sędziów jest równa liczbie państw- stron Konwencji

• Sędziowie są całkowicie niezależni i nie reprezentują państwa, które ich wybrało • Obecnie w ETPCZ zasiada m.in. Krzystof Wojtyczek, wcześniej byli to Lech Garlicki i

Jerzy Makarczyk

• ETPCZ obejmuje jurysdykcją 44 państwa • Formy organizacyjne

1. Zgromadzenie Plenarne (tylko sprawy administracyjne, nie rozpatruje skarg) 2. Izba Trybunału

3. Wielka Izba Trybunału

4. Panel Wielkiej Izby Trybunału 5. Komitet Trybunału

• Sprawy rozpatrywane są na jawnych rozprawach, obrad są jednak tajne i poufne

• Może zostać wniesiona przez Państwo-stronę konwencji przeciwko innemu państwu

• Podmiotami uprawnionymi są również osoby fizyczne, organizacje pozarządowe lub grupy jednostek

• Skarga indywidualna powinna być złożona na urzędowym formularzu

• ETPCZ bada przesłanki dopuszczalności skargi • Skarga musi dotyczyć konkretnego naruszenia

• Dotyczy wyłącznie naruszenie praw z Konwencji lub protokołów dodatkowych

• Przedmiotem tylko działania lub zaniechania władz publicznych • Uprzednie wykorzystanie wszystkich krajowych środków

• Skarga może być wniesiona w terminie 6 miesięcy od dnia wydania ostatecznego rozstrzygnięcia w kraju

• Musi dotyczyć praw i wolności wskazanych w EKPC

• Termin „prawa człowieka” występuje w prawie wspólnotowym równolegle z terminem „prawa podstawowe”

• Karta Praw Podstawowych jest częścią prawa pierwotnego UE! • W TUE wymienia się takie wartości jak: wolność, demokracja,

równość, państwo prawne

• Stauder v. Ulm (1969 r.) - prawa człowieka jako cześć ogólnych zasad prawa podlegają ochronie w prawie UE

• Moc prawną równą traktatom uzyskała na mocy traktatu z Lizbony (2007 r.)

• Zakres stosowania:

• instytucje, organy i jednostki organizacyjne UE

• państwa w zakresie stosowania prawa UE

Artykuł 52

Zakres praw gwarantowanych

1. Wszelkie ograniczenia w korzystaniu z praw i wolności uznanych w niniejszej Karcie muszą być przewidziane ustawą i szanować istotę tych praw i wolności. Z zastrzeżeniem zasady proporcjonalności, ograniczenia mogą być wprowadzone wyłącznie wtedy, gdy są konieczne i rzeczywiście realizują cele interesu ogólnego uznawane przez Unię lub

wynikają z potrzeby ochrony praw i wolności innych osób.

2. Prawa uznane w niniejszej Karcie, których podstawą są Traktaty wspólnotowe lub Traktat o Unii Europejskiej, są wykonywane na warunkach i w granicach określonych w tych Traktatach.

3. W zakresie, w jakim niniejsza Karta zawiera prawa, które odpowiadają prawom

Artykuł 1

1. Karta nie rozszerza możliwości Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ani żadnego sądu lub trybunału Polski lub Zjednoczonego Królestwa do uznania, że przepisy ustawowe, wykonawcze lub administracyjne, praktyki lub działania administracyjne Polski lub Zjednoczonego Królestwa są niezgodne z podstawowymi prawami, wolnościami i zasadami, które są w niej potwierdzone. 2. W szczególności i w celu uniknięcia wątpliwości nic, co zawarte jest w tytule IV Karty nie stwarza praw, które mogą być dochodzone na drodze sądowej, mających zastosowanie do Polski lub Zjednoczonego Królestwa, z wyjątkiem przypadków gdy Polska lub Zjednoczone Królestwo przewidziały takie prawa w swoim prawie krajowym. Artykuł 2

Emily O’Reilly, obecna rzecznik

• Organ pomocniczy UE

• Powołany na mocy Traktatu z Maastricht • Siedziba w Strasburgu

• Powoływany na okres kadencji PE, na 5 lat z możliwością reelekcji

• Przeprowadza kontrolę działalności organów, które przedstawia PE