"Życie Częstochowy" w latach 1989-2003

„ŻYCIE CZĘSTOCHOWY”

W LATACH 1989 - 2003

Streszczenie

Przedmiotem artykułu są najnow sze dzieje, w ydaw anego w la­ tach 1947 - 2003, lokalnego dziennika „Życie C zęstochow y”. Choć autorka zasygn alizow ała najistotniejsze w ydarzen ia z całej histo­ rii tej gazety, to szczególną uw agę zw racała na to, co działo się z nią po 1989 r.

Działalność pism a z lat 1989 - 2003 zaprezentowano na nieco szer­ szym tle juńkcjonowania polskich mediów lokalnych Po 1989 r. me­ dia te stopniowo traciły na znaczeniu. Lokalne rynki prasow e zostały zdominowane przez zachodnioeuropejskich wydawców, bądź też mu­ tacje gazet w arszaw skich w tym zw łaszcza „Gazety Wyborczej”. Podobnie przedstaw iała się sytuacja w Częstochowie. Do 1989 r. wiodącym dziennikiem w tym mieście było „Życie Częstochowy”. Później jedn ak stopniowo traciło ono czytelników. Wynikało to z gw ał­ townych zm ian politycznego profilu gazety, która początkowo sym ­ patyzo w a ła z „Solidarnością”, następnie starała się zachow ać neu­ tralne stanowiska, by w końcu zw ią zać się z lewicą (SLD).

Przyczyn upadku pism a można także u patryw ać w niedostatkach w arsztatow ych zespołu redakcyjnego, braku kosztow nych kam­ panii promocyjnych oraz niekompetencji w ydaw ców .

Mimo to „Życie C zęstochow y” je s t rzetelną kroniką lokalnej co­ dzienności, a zarazem ciekaw ym p rzykła dem kondycji polskiego dziennikarstw a z przełom u XX i XXI w.

S Ł O W A KLUCZO W E: p ra sa lo kaln a, Częstochowa.

Częstochowa, prow incjonalny ośrodek wydawniczy, p o siad a bogatą tradycję prasow ą. W blisko dw ustupięćdziesięcioletniej historii często­ chowskiej p rasy w ydano tu ok. 400 tytułów 1. Pod względem ilościowym miejscowa p ra s a największy swój rozkwit zanotow ała w la tach między­ wojennych. Jed n ak że, poza 33-lętnią trad y cją „Gońca Częstochowskiego” (1906 - 1939), żadne pism o nie było n a tyle trw ałe i m asowe, by n a stałe w pisać się w sp o łeczn o -k u ltu raln ą p an o ram ę m iasta.

1 O prasie częstochowskiej pisał Tomasz Mielczarek w: Od „Monitora” do „Gońca Reklamowego”. Dzieje prasy częstochowskiej (1769-1994), Kielce 1996.

S ytuacja uległa zm ianie po II wojnie światowej. Pow stała wówczas gaze­ ta, k tó ra sta ła się niem alże symbolem m iasta. Z racji swego wydawnicze­ go staż u oraz wielkości nakładów przez wiele lat dom inow ała n a lokalnym ry n k u prasowym. „Życie Częstochowy”, bo o nim mowa, ukształtow ało w Częstochowie model lokalnego dziennikarstw a, a przez redakcję tej ga­ zety przew inęła się większość miejscowych dziennikarzy.

P rotoplastą „Życia” był „Częstochowski Głos N arodu”. Z racji ówczes­ nego adm inistracyjnego podziału Polski gazeta ta przeznaczona była dla całego województwa kieleckiego. Jed n ak że jej redaktorzy traktow ali Czę­ stochowę ja k o sw oistą enklawę wydawniczą, niezależną od władz woje­ wódzkich.

O statn i n u m e r „Głosu N arodu” u k azał się 27 czerwca 1947 r. Od 28 czerwca tegoż roku zaczęto wydawać „Życie Częstochowy - Głos N arodu”. Od n u m e ru 178 (z 23 g ru d nia 1947 r.) ukazywało się „Życie Częstocho­ wy” jako m u tacja „Życia W arszawy”.

Początkowo „Życie Częstochowy” było przyjm owane przez częstocho- w ian bardzo chłodno. Uważano bowiem, że pozbawienie m iasta sam o­ dzielnej gazety stanow i początek jego społecznej i ku ltu raln ej degradacji. Dlatego też organizatorzy „Życia” podjęli niesp oty k aną w owych czasach akcję propagandow ą. Jed n y m z jej elem entów było w yrzucanie z sam olo­ tu latającego n a d m iastem ulo tek i egzemplarzy gazety.

W 1949 r. kierownictwo redakcji objął Sławomir Folfasiński (1913 - 1989). W kw ietniu 1973 r. jego miejsce zajął J a n u s z Płowecki (1920 - 1996). Oprócz w spom nianych ju ż dziennikarzy w la tach Polski Ludowej w „Życiu” pracow ali m .in.: J a n u s z Przybylski, H elena Kowalik, Mirosław Karaszewicz, W ładysław P asierbiński, R ajm und Piersiak, Witold Majak, M arek Koprowski, Zdzisław Litwiński, M ałgorzata Szczodrowska i Woj­ ciech Włocki. W la tach 80. do zespołu redakcyjnego dołączyli młodzi dziennikarze: D ariusz Fiuty i Piotr Piesik.

Początkowe nak łady „Życia” oscylowały w granicach 10 tys. egzem pla­ rzy. W kolejnych la ta ch ukazyw ania się pism a jego n ak ład system atycznie rósł, by w ko ń cu la t sześćdziesiątych przekroczyć granicę 20 tys. egzem­ plarzy. Wraz z udoskonaleniem sieci kolportażu, a n ad e w szystko utw o­ rzeniem województwa częstochowskiego, pow stały w aru n k i do znaczne­ go pow iększenia n ak ład u . W la tach siedem dziesiątych wynosił on ok. 30 tys. w d n i pow szednie i 40 tys. w w ydaniach świątecznych. Ta pozytywna ten dencja załam ała się w latach osiem dziesiątych2. Szczególnie tru d n y okres w ystąpił w funkcjonow aniu gazety po 1989 r. Jej monopol n a lokal­ nym ry n k u wydawniczym przełam ały „Gazeta w Częstochowie” (dodatek do „Gazety Wyborczej”) oraz „Dziennik Częstochowski 24 godziny” (m uta­ cja „Gazety Kieleckiej”). U progu la t dziewięćdziesiątych n ak ład y „Życia” zmniejszyły się o ponad połowę.

Dzieje pism a s ą ściśle związane z ewolucją polskiego sy stem u politycz­ nego. W la ta c h 1947 - 1989 i po 1989 r. gazeta m iała całkowicie odm ienny

w izerunek. W okresie Polski Ludowej „Życie”, oprócz zad ań typowo infor­ m acyjnych, realizowało specyficzne d la p rasy wydawanej w owym czasie funkcje organizatorskie i propagandow e. Inicjowało różnorodne imprezy m asowe, zw łaszcza zawody sportow e, organizowało k o n k u rsy n a najlep­ szą załogę sklepu, promowało m łodych twórców k u ltu ry 3.

W la tach siedem dziesiątych, zgodnie z przyjętym wówczas modelem kreow ania obrazu Polski, „Życie” starało się prezentow ać swym czytelni­ kom dok onan ia gospodarcze m ia sta i regionu. Organizowano wycieczki do zakładów pracy, n a tereny budow y tra sy szybkiego ru c h u Katowice- W arszawa. R edakcja apelow ała do czytelników o m asow y udział w czy­ n a c h społecznych, propagow ała budow ę spacerow ej „Prom enady XXX-le- cia PRL”, pom nika „Poległym w O bronie Ojczyzny”, patronow ała statkow i m / s „Częstochowa” itp.4

Z perspektyw y lat m ożna stwierdzić, że choć większość tych akcji m iała ch a ra k te r propagandow y, w jednostkow ych przypadkach, przedsięwzięcia organizowane przez gazetę osiągały cele edukacyjne i popularyzatorskie. Nie m ożna też zaprzeczyć, że gazeta spełn iała w ażną funkcję inform acyj­ n ą, stara jąc się być wszędzie tam , gdzie działy się najw ażniejsze d la m ia­ s ta i regionu w ydarzenia. Cennym w kładem gazety w rozwój społeczności lokalnej było również to, że wszelkim formom dziennikarskiej działalności nadaw ano lokalną specyfikę i koloryt. Ciągle podkreślano rolę i znacze­ nie Częstochowy. W skazywano n a jej „odrębność” i „ch arak ter”. Należy przy tym zauważyć, że wobec jednoznacznych dyrektyw politycznych, nie powoływano się n a u n ik aln e znaczenie sa n k tu a riu m jasnogórskiego. F unkcje i znaczenie Częstochowy w województwie kieleckim, później k a ­ towickim, a od 1975 r. jak o sam odzielnego województwa, akcentow ano poprzez podkreślanie rzeczywistych i w yim aginow anych osiągnięć gospo­ darczych, społecznych i k u ltu raln y ch .

Zespół redakcyjny daleki był przy tym od głębszych analiz procesów za­ chodzących w Częstochowie. Nie dostrzegano gigantycznego m arn o traw ­ stw a, nietrafionych inwestycji, brak o ró b stw a i m arnow ania społecznych pieniędzy. Wszelkie próby ukazyw ania nonsensów ówczesnej gospodarki podejm owano bardzo ostrożnie. Dopiero w drugiej połowie lat siedem ­ dziesiątych n a łam ach „Życia” zaczęły się pojawiać felietony („Z u k o sa ”, „Ostiym piórem ”), w których zaczęto opisywać jednostkow e przypadki in ­ dolencji, p artactw a i niechlujstw a. J e d n a k k rytyka dotyczyła najniżsżych szczebli decyzyjnych, a prow adzono j ą z zastrzeżeniem , że redakcja ocze­ kuje jedynie odpowiedzi n a staw iane zarzuty. W raz z ich zam ieszczeniem , bez względu n a enigm atyczność i w ykrętność użytych argum entów , s p ra ­ wę uw ażano za zakończoną.

„Życie”, wzorem innych gazet z tego o kresu, pomieszczało wiele infor­ m acji politycznych i partyjnych. Częstochowianie byli inform ow ani o po­ siedzeniach plenarny ch K om itetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej

3 25 lat Życia Częstochowy, brak miejsca i daty wydania. 4 „Życie Częstochowy”, numery z lat siedemdziesiątych.

Partii Robotniczej (KW PZPR) oraz egzekutywy KW. Pisano też o funkcjo­ now aniu innych partii politycznych i organizacji społecznych. Relacjono­ w ano przebieg kam panii politycznych i propagandow ych. Powielano cykle artykułów poświęconych kolejnym rocznicom i obchodom św iąt państw o­ wych i społeczno-zawodowych.

Zaw artość gazety z lat 1980 - 1981 tylko nieznacznie odbiegała od ugruntow anych wcześniej stereotypów. Nowym jej elem entem były jedy­ nie informacje o strajk ach w częstochowskich zakładach pracy i wzmianki o tworzeniu, a następnie funkcjonow aniu NSZZ „Solidarność”. Analizując gazetę w ydaw aną we w spom nianym czasie nab iera się przekonania, że re­ dakcja bardzo staran n ie u n ik ała zajm ow ania jednoznacznego stanow iska we wszystkich drażliwych kw estiach życia społecznego. Trudno je st przy tym jednoznacznie określić, po której stronie opowiadał się cały zespół re­ dakcyjny. Tym bardziej, że linie podziałów - ja k wspom inali dziennikarze - przebiegały w samej redakcji i ulegały dość gwałtownym zm ianom 5.

O kres niepew ności i ideowych w ah ań zakończył się w raz z w prowadze­ niem s ta n u wojennego. Wszelkie przejawy jakiejkolw iek krytyki zostały zaniechane. Nieznacznie zm ienił się sk ład zespołu redakcyjnego6. „Życie” powróciło do swej informacyjnej formuły. S taran n ie u n ik an o problemów poruszanych przed w prowadzeniem s ta n u wojennego. Zajmowano pro- rządowe stanow isko.

Lata 1982 - 1989 były bodajże najbardziej stabilnym okresem funkcjo­ now ania „Życia”. Tę stabilizację podkreślał zarówno stały u k ład kolum n, ja k i stała, m ono to n na problem atyka poszczególnych artykułów . Bardziej wnikliwy czytelnik, znając treść poprzednich roczników, mógł bez tru d u przewidzieć zaw artość poszczególnych num erów gazety. Z oczywistych względów artykuły te ciągle u ak tu aln ia n o , ale ich tem atykę pozostaw iano bez w iększych zm ian.

Zaw artość gazety kolejny ju ż raz stanow iła wypadkową indywidualnych zainteresow ań członków zespołu redakcyjnego. Z. Litwiński specjalizował się w tem atyce gospodarczej. Po uprzednim opracow aniu publikował róż­ norodne informacje Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego. M. Szczodrow- sk a p isała o częstochowskiej filharmonii, teatrze i prezentow ała rep ertu ­ a r kin. Interesowały ją również problemy h an d lu detalicznego. D. Fiuty początkowo zajmował się sportem , później tem atyka jego zainteresow ań nie była jednoznacznie określona. Swoistym om nibusem był J . Płowecki, który pecjalizował się w dostarczaniu gazecie krótkich - sygnalnych infor­ macji, dotyczących wszelkich dziedzin codziennego życia m iasta.

Pewnym novum było w yodrębnienie magazynowego c h a ra k te ru w ydań sobotnio-niedzielnych. W ydaniom tym nadaw ano ch a ra k te r ciekaw ost- kowo-historyczny. Połowę kolum ny zajmowały parahistoryczne artykuły J . Płoweckiego, poświęcone w ybranym problem om historii Częstochowy lat 1918 - 1939 (cykl pt. „Opowieści częstochow skie”).

5 Relacje J. Płoweckiego i W. Włockiego. 6 Z redakcji usunięto W. Włockiego.

W raz ze słabnięciem władzy kom unistycznej m alało zainteresow anie gazety problem atyką polityczno-partyjną. W zmianki o funkcjonow aniu PZPR były coraz rzadsze i krótsze. Redakcja, w iedziona zapew ne dośw iad­ czeniam i lat 1980 - 1981, u n ik a ła zajm ow ania stan o w isk a wobec isto t­ nych zagadnień społeczno-politycznych. Krytyczne akcenty pojawiały się głównie w Listach od czytelników . M ateriały te dość często zam ieszczano n a ła m ach „Życia”7.

Podczas wyborów sejmowych przeprowadzonych w 1989 r., „Życie” starało się zająć neutralne stanowisko. Łamy gazety były w równej mierze otwar­ te zarówno dla strony rządowej, ja k i obozu „Solidarności”. Po wyborach, w kolejnych m iesiącach funkcjonowania nowej władzy, w coraz większym stopniu zaczęto się interesować działalnością regionalnej organizacji „Soli­ darności”, Komitetów Obywatelskich, a także hierarchii kościelnej.

„Życie” zaczęło także relacjonow ać przebieg uroczystości n a Ja sn e j Gó­ rze. Informowało o w szelkich im prezach, w których b rali udział p rzed sta­ wiciele częstochowskiej k urii biskupiej. Należy je d n a k zauważyć, że dzia­ łacze związkowi i polityczni o solidarnościowej prow eniencji odnosili się do gazety z rezerw ą i niechętnie udzielali jej informacji./

Zaw artość „Życia Częstochowy7’ oraz jego s ta tu s uległy gwałtownej zm ia­ nie wraz ze zm ianą wydawcy „Życia Warszawy”. W połowie 1990 r. decyzją Komisji Likwidacyjnej RSW praw a do ty tu łu uzyskała spółka Życie Press, której większościowym udziałowcem był Nicola G rauso. R edaktoram i n a ­ czelnymi gazety centralnej zostali Kazimierz Wóycicki i Tom asz Wołek8.

W częstochowskiej redakcji „Życia” zatru d n ien i zostali: były poseł „So­ lidarności” i dziennikarz konspiracyjny - Jaro sław K apsa oraz dyrektor częstochowskiego B iura W ystaw A rtystycznych - Wojciech Skrodzki. Dziesiątego g ru d n ia 1991 r. u k aza ł się arty k u ł W. Skrodzkiego pt. „Ciąg dalszy n a stą p ił”. W artykule tym a u to r zarzucił J . Płoweckiemu zbytnią uległość wobec poprzednich władz. Uznał ponadto, że były kierow nik re­ dakcji postąpił niewłaściwie w dając się w proces sądowy w obronie swych dóbr osobistych z redakcją „Dziennika Częstochowskiego”. W. Skrodzki n ap isał m .in.: „Chciałbym je d n a k podkreślić, ż e istnieje moralna odpo­

w iedzialność z a kom unizm . Że z a w s z e istniał próg, którego p rzy zw o ity człow iek przekroczyć nie powinien. - Że - je śli kto ś w p e w n y m momencie stan ie p o niew łaściw ej stronie, która ścigała ludzi z a głoszenie niew łaści­ w ych poglądów , to próg ów przekroczył. I niech liczy się z tym, ż e będzie to pam ięta n e i p rzyp o m in a n e”9. Po u k a za n iu się tego arty k u łu J . Płowecki

opuścił redakcję, a n astęp n ie rozpoczął .zakładanie w łasnej gazety - „Czę­ stochowskiego A-Z”. W ślad za nim z redakcji odeszli M. Szczodrowska, W. Włocki i P. Piesik. Funkcję kierow nika redakcji objął W. Skrodzki.

7 Zob. : Listy do redakcji, „Życie Częstochowy”, numery z lat 1976-1989.

8 Nowi redaktorzy reprezentowali tę grupę dziennikarzy, która nie poddała się weryfikacji w stanie wojen­ nym bądź też nie przeszła jej pomyślnie. W latach osiemdziesiątych dziennikarze ci pracowali w prasie katolickiej (T. Wołek był zatrudniony w miesięczniku pallotynów pt. „Królowa Apostołów”, a K. Wóycicki w „Więzi”), prasie niskonakładowej lub też imali się innych zawodów.

Sym patie „Życia” zostały jednoznacznie ulokow ane po stronie u g ru p o ­ w ań postsolidarnościow ych, zw łaszcza Unii Demokratycznej. Podjęto a ta ­ ki n a osoby i grupy polityczne, związane z byłą w ładzą kom un isty czn ą10. W dzienniku zaczęła się pojawiać, początkowo raz w tygodniu, później częściej, ru b ry k a zatytułow ana „Tradycja”. Pisano w niej o częstochow ­ skich epizodach funkcjonow ania „Solidarności”, nawoływano do d e­ kom unizacji i weryfikacji osób pracujących w u rzęd ach państwowych. W rubryce tej pom ieszczano też artykuły o charakterze historycznym , które wcześniej z powodów cenzuralnych nie mogły w gazecie znaleźć m iejsca. Powyższe zm iany znacznie ograniczyły inform acyjną funkcję gazety. To z kolei spowodowało pro testy czytelników przyzwyczajonych do uprzedniej form uły dziennika. Zm alała sprzedaż, gwałtownie tracono czytelników.

Kolejnym ciosem dla „Życia” było utw orzenie „Częstochowskiego A-Z”. Pismo to, opierające się głownie n a dziennikarzach wywodzących się z „Życia” i podejm ujące b lisk ą czytelnikom problem atykę lokalną, okaza­ ło się d la starego ty tu łu groźnym k o n k u ren te m 11. W przeciągu zaledwie kilku tygodni zyskało ok. 2 tys. czytelników, którzy wcześniej kupow ali „Życie Częstochowy”.

Od kw ietnia 1992 r. kierownikiem redakcji „Życia Częstochowy” został D ariusz Fiuty. Funkcję sek retarza redakcji objęła Elżbieta Piętka. W ślad za tym z „Życia” do „Dziennika Częstochowskiego 24 godziny” przeszedł J . K apsa. W skład zespołu redakcyjnego weszli nowi dziennikarze: Wie­ sław Leszczyński, Bożena Więckowska, J o la n ta Mielczarek, Rom an Bed­ narek, J a n K ukliński (fotoreporter).

Nowy zespół redakcyjny jedyne co mógł zaoferować czytelnikom to zapał i młody wiek. Z okazji 45-lecia pism a zamieszczono w nim okolicznościo­ wy artykuł, w któiym stwierdzono m.in.: „Mamy je d n a k nadzieję, ż e z a ­

równo zacięcia publicystycznego ja k i inwencji organizatorskiej starczy nam na długo. Przemawiają z a tym nie tylko głow y p ełn e pom ysłów , ale i m łody w ie k zespołu. Średnia w ieku pracow ników Życia w ynosi 3 5 lat”12.

C h arak tery styk a zaw artości pism a z lat 1992 - 1993 nie w ypada ko­ rzystnie. Opierało się ono głównie o inform acje serwowane w szystkim lokalnym gazetom przez miejscowych rzeczników prasow ych. Zm alała liczba publikow anych w gazecie informacji. Nie tylko z racji tru d n o ści technicznych drukow ano opóźnione m ateriały, niestety będące często pokłosiem doniesień innych lokalnych gazet. Poszukiw any przez czytel­ ników serw is sportowy był przypadkowy i ograniczony do m inim um . Pis­ mo nie pretendow ało naw et do roli k reato ra opinii publicznej, a jedynie 10 Materiały te, będące w owym czasie elementami walki politycznej, w kilku przypadkach minęły się z praw­ dą. Dlatego też pismo zostało uwikłane w procesy sądowe, które zakończono dopiero w połowie 1993 r., kiedy to W. Skrodzki i J. Kapsa musieli na łamach „Życia” składać oficjalne przeprosiny. Bronił socjalizmu,

obecnie buduje kapitalizm. Były szef bezpieki biznesmenem, „Życie Częstochowy” nr 37 z 13.02.1992; Sprawa pułkownika Boczka, tamże, nr 38 z 14.02.1992 i in. Zob.: też „Życie Częstochowy” z 20.09.1993.

11 Szerzej na ten temat w: Tomasz Mielczarek, Częstochowskie A-Z - nieudana próba wydawania dzielni­ ka subloklanego, [w:] „Kontrowersje wokół transformacji prasy”, Warszawa 1993.

w k ron ik arsk i sposób relacjonow ało rzeczywistość. M ocniejszą jego stro ­ n ą była publicystyka, ale i o n a ad reso w an a była do wąskiego kręgu od­ biorców wywodzących się ze sfery pracow ników budżetow ych oraz kręgów inteligenckich.

Równie n iefo rtu n n a okazała się d la częstochowskiej kroniki zm iana szaty graficznej „Życia W arszawy”, a w ślad za tym „Życia Częstocho­ wy”, w prow adzona w raz z przejęciem ty tu łu przez spółkę Nicola G rauso. Strony z inform acjam i lokalnym i um ieszczano w ew nątrz poszczególnych num erów . Irytowało to czytelników przyzwyczajonych przez 45 lat, że w ia­ dom ości częstochow skie zawsze podaw ane były n a ostatniej kolum nie. W szystko to doprowadziło do załam an ia sprzedaży pism a. Nad „Życiem Częstochowy” zaw isła groźba likwidacji.

Decyzja o sanacji „Życia Częstochowy” zap a d ła w drugiej połowie 1993 r. U jej podłoża legło pozytywne zainteresow anie Częstochową w ykazane przez głównego udziałow ca spółki „Życie P ress” Nicola G rauso. W wywia­ dzie udzielonym „Życiu Częstochowy” stw ierdził on, że pism o o blisko półwiecznej tradycji nie może być pozostaw ione n a pastw ę losu. „Życie

C zęstochow y” - powiedział - nie m oże być u w a ża n e z a doda tek do w ar­ sza w sk ie j gazety, g d y ż je s t p ra w d ziw ym , odrębnym dziennikiem z w ła s ­ ną tożsamością, z w ła sn y m dorobkiem kulturalnym i historycznym , który należy docenić i sza n o w a ć”13.

Działania sanacyjne prowadzono w kilku płaszczyznach: redakcyjnej, kadrowej, technicznej i promocyjnej. Wraz ze zm ianą szaty graficznej „Ży­ cie Częstochowy” otrzymało dwie kolum ny redakcyjne. W drugiej połowie

1993 r. wyodrębniono inform ator miejski i kolum nę sportową. Kolumny te umieszczono w środku n u m e ru tak, aby czytelnik mógł je łatwo odnaleźć.

Od g ru d n ia 1993 r. funkcję kierow nika redakcji objęła J . Mielczarek. Dokonano wówczas zm ian w pracy redakcji. Wprowadzono funkcję re­ d ak to ra dyżurnego, odpowiedzialnego za zapew nienie gazecie ak tu aln y ch inform acji lokalnych. Zwiększono liczbę dziennikarzy i w spółpracow ni­ ków. Do zespołu redakcyjnego dołączyli: G rażyna Folaron, D orota Stein- hag en i Ryszard R otaub. Urozmaicono treściow ą zaw artość pism a. S ta ­ łą p rak ty k ą stało się w ykorzystywanie dla potrzeb „Życia Częstochowy pierwszej, m utow anej kolum ny „Życia W arszawy”. „Życie Częstochowy” zacieśniło k o n ta k ty z red ak cją cen traln ą. Publikacje częstochow skich dziennikarzy zaczęły w kraczać n a kolum ny ogólnokrajowe, a niekiedy um ieszczano je n a trzeciej kolum nie w rubryce „W ydarzenia”14. Dzięki tem u lokalne pism o zyskało n a prestiżu, a p racu jący w nim dziennikarze doskonalili swe um iejętności zawodowe.

Dokonano m odernizacji wyposażenia redakcji, k tó ra zyskała kom putery pracujące w oparciu o program y edytorskie Aldus Freehand, Adobe Ilu­ strato r i Photoshop. Lokalna redakcja dzięki bezpośredniem u połączeniu kom puterow em u pracow ała w system ie elektronicznym gazety centralnej.

13 J. Mielczarek, Nowa era Życia, „Życie Częstochowy” nr 292 z 15.12.1993. 14 G. Folaron, Samobójstwo po aborcji, „Życie Warszawy” nr 71 z25.03.1994.

W ślad za d ziałan iam i san acy jn y m i prow adzonym i przez spółkę „Ży­ cie P re ss”, C zęstochow ą z ain tereso w ała się sp ó łk a „P ublicitas P o lan d ”. S pó łk a ta , odpow iedzialna za d o starcz an ie „Życiu” rek lam i ogłoszeń, n a p o cz ą tk u 1994 r. rozpoczęła organizow anie swego od d ziału w Czę­ stochow ie. O ddział te n dysponow ał w łasn y m b iu rem , w yposażonym w sp rzę t kom p u tero w y oraz zespołem grafików i pracow ników h a n ­ dlow ych sp rzed ający ch pow ierzchnię reklam ow ą w gazecie. W spólnie z zespołem d zien n ik arsk im „Życia” rozpoczęto w ydaw anie sp ecjaln y ch dodatków rek lam o w y ch 15.

„Życie” otrzym ało środki n a autoreklam ę i promocję. D ziałania te zbie­ gły się z prow adzonym przez gazetę k o n k u rsem czytelniczym, opartym o zasady gry w bingo. Zabiegi te pow strzym ały dalszą degradację gazety. Jed n ak że w połowie 1994 r. wydawca „Życia W arszawy”, a zarazem „Życia Częstochowy” podjął decyzję o ograniczeniu jego objętości o blisko 50% oraz dw ukrotnie podniósł cenę pism a. „Życie” niem al z d n ia n a dzień u traciło większość swych poprzednich atutów , a jego cen a była dw ukrot­ nie wyższa od konkurencyjnych dzienników.

W 1995 i 1996 r. sy tu acja pism a n ad al pozostaw ała tru d n a . N ieu stan ­ nie m alała sprzedaż zarówno jego w ydań ogólnopolskich, ja k i często­ chowskiej m u tacji (zob. tab ela 1). Z niecierpliw ością oczekiwano n a no­ wego wydawcę. O statecznie został nim , ubiegający się o to pism o jeszcze w 1990 r., Zbigniew J a k u b a s . G runtow nie zmienił się sk ład w arszaw ­ skiego zespołu redakcyjnego. Pismo przybrało inform acyjny, a zarazem popularny ch ara k ter, ale też przestało być dziennikiem ogólnopolskim. Nowy wydawca przystał więc n a zgłaszane ju ż wcześniej propozycje u s a ­ m odzielnienia m utacji częstochowskiej i radom skiej16.

Tabela 1. N akłady i sprzedaż „Życia Częstochowy” w latach 1994- 1996

ROK 1994 1995 1996

NAKŁAD 5325 3192 3140

SPRZEDAŻ 3425 1687 1531

Źródło: Kom unikaty ZKDP o wysokości n a k ła d ó w i dystrybucji pism ko n tro lo w a ­ nych przez ZKDP, [w:] w w w .zkdp.pl

Od n u m e ru 47 z 24 lutego 1997 r. „Życie Częstochowy” wychodziło w for­ m acie A3 ja k o sam odzielna gazeta w całości redagow ana w Częstochowie. W tekście „Witamy w nowym Życiu” redakcja tłum aczyła, że w prowadzone zm iany, to odpowiedź n a zapotrzebow anie czytelników, którzy od daw na postulow ali, by gazeta m iała bardziej lokalny ch a ra k te r i poręczniejszy

15 „Życie i handel”, 16-17.04.1994; „Życie i dom”, 23-24.04.1994 i in.

form at. Zapew niała je d n ak , że zachow ane z o sta n ą łu b ian e przez czytelni­ ków dodatki o ch arakterze poradnikow ym i ciekawostkowym: „Bit”, „Życie w podróży, „Mieszkaj” oraz publicystyczny do d atek „Niedziela”, zaw iera­ jący tek sty zn any ch publicystów i felietonistów „Życia W arszawy”. Korzy­ stan ie z tekstów publikow anych w „Życiu W arszawy” um ożliw ia w spólny system wydawniczy obu gazet.

Nowe „Życie” miało objętość od 16 do 44 kolum n. O charak terze gazety przesądzał fakt, że cztery pierwsze jej kolum ny zaw ierały inform acje lokal­ ne. Zaledwie dwie - 6 i 7 kolum nę - przeznaczano n a inform acje z k raju i ze św iata. Lokalność p ism a podkreślały też dwie o statn ie kolum ny sp or­ towe oraz dwie kolum ny m iejskich inform atorów. Zwykle ok. objętości p ism a przeznaczano n a inseraty. W w ydaniach m agazynowych dziennik w zbogacano ośm iom a kolum nam i publicystycznym . Innym atry b u tem p i­ sm a było to, że zgodnie z reklam ow ym h asłem „Życia”, było ono n a jta ń sz ą gazetą Częstochowy.

W 1997 r. sk ład zespołu redakcyjnego znacznie się powiększył. Dołączy­ li do niego: Sław om ir Węglewski, M arek M amoń, Piotr Każarinow, Tom asz Kaczmarzyk, Jó zef Żm udziński, Krzysztof Pikor vel Piotr Kijewicz, Włodzi­ mierz Tutaj i J a n u s z Wróbel. Dzięki tem u gazeta m ogła nie tylko śledzić bieżące w ydarzenia, ale i pokusić się o dłuższe tek sty publicystyczne, reportaż lub rap o rt, wieloźródłowo przedstaw iające podejm ow aną tem a­ tykę. Pojawiły się nowe rubryki: „Biznes-ludzie-pieniądze” - p rezen tu jąca drogi do su k ce su miejscowych przedsiębiorców i biznesm enów , czy „Art.- C haos” - o p isu jąca przejawy undergrandow ej k u ltu ry młodzieżowej, „Ży­ cie tow arzyskie” - relacjonująca oficjalne i pryw atne im prezy z udziałem znanych w m ieście osób.

G azeta rozpoczęła również szeroką akcję prom ocyjną. W każdy piątek m a rc a 1997 r. egzem plarz „Życia” zastępow ał bilet tramwajowy. Kupo­ ny zam ieszczane w gazecie zam ienić m ożna było n a wejściówkę n a se­ an s znanego i niezwykle popularnego w owym czasie bioenergoterapeuty Zbigniewa Nowaka, który n a zaproszenie „Życia” trzykrotnie przyjeżdżał do Częstochowyj Z okazji swego 50-lecia gazeta zorganizow ała wielki k o n ­ k u rs dla czytelników.

W szystkie te zabiegi spowodowały, że g azeta p o tro iła sp rzed aż egzem ­ plarzow ą. W połowie 1997 r. liczba sp rzed an y ch egzem plarzy przekroczy­ ła 5 tys. W zrosła też liczba ogłoszeniodawców. W ielostronicowe d o d atk i reklam ow e stanow iły w niek tó re d n i n aw et połowę objętości p is m a 17.

G azeta uw ażnie śledziła opinie czytelników, oceniających jej poczyna­ n ia pub liku jąc zarówno te entuzjastyczne, ja k i krytyczne, które zawie­ rały zarzuty uczynienia z „poważnego, ogólnopolskiego p ism a lokalnego

szm a tła w c a ”18. Najlepszym barom etrem oęeny czytelników była je d n a k

sprzedaż gazety, a ta - podobnie ja k to się miało z innym i dziennikam i - odnotow ała tendencję spadk o w ą19.

17 ,Życie Częstochowy” z 31.05-1.06.1997 r. 18 Listy i głosy, „Życie Częstochowy” z 5.03.1997.

Redakcja próbowała zatrzymać czytelników podejmując tem aty kontro­ wersyjne lub bulw ersujące opinie publiczną20. Organizowała nowe konkursy np. „Ślub z Życiem” - wybór najsympatyczniejszej pary nowożeńców; „Egza­ m in z Życiem” - test dla ósmoklasistów przed egzaminem do szkoły średniej; „Plebiscyt n a najlepszego sportowca i trenera” itp. S tarała się też zwiększyć użyteczność gazety. Pod hasłem „Skorzystaj z Życia” rozdawała bilety i wej­ ściówki n a różne imprezy, publikowała testy konsum enckie, organizowała konsultacje w sprawie podatków, zdrowia, funkcjonowania przedsiębiorstw kom unalnych itp. Ciągłej modernizacji poddawano również stru k tu rę gazety i sposób jej łam ania. Od 3 grudnia 1998 r. do wydań piątkowych dołączony został kolorowy dodatek z programem TV „TeleMania”. Pierwsza kolum na stała się bardziej dynamiczna. Nad w inietą pojawiła się zapowiedź główne­ go tekstu, dziennik wprowadził też czerwień w paginach i ram kach, sto­ sował więcej infografiki. Atrakcyjna cena ogłoszeń drobnych spowodowała, że w końcu 1999 r. zajmowały one 8 z 20 kolum n w gazecie.

„Życie Częstochowy”, choć utraciło sw ą d aw n ą pozycję lidera n a często­ chow skim ty n k u prasow ym n a rzecz lokalnego w ydania „Gazety Wybor­ czej”, wydawało się dziennikiem o w m iarę stabilnej pozycji finansowej i skonsolidow anym zespole redakcyjnym . 'Chociaż starało się zachować poważny, a niekiedy oficjalny ton, nie stroniło od popularnej formuły. Mimo to le k tu ra pism a nie ujaw niła fak tu nierzetelności dziennikarskiej, a sprostow ania były w nim rzadkością. G azeta z powodzeniem realizow ała funkcję inform acyjną, a poprzez swoje inicjatywy pozaprasow e - np. wy­ bór „Człowieka rok u Życia Częstochowy”, również opiniotw órczą21.

Je sien ią 1999 r. Zbigniew J a k u b a s podjął decyzję o sprzedaży „Życia Warszawy” i „Życia Częstochowy”. Tym o statn im pism em zainteresow ał się częstochow ski przedsiębiorca, właściciel fabryki profili okiennych „Yawal System ” E dm u n d Mzyk. Umowa sprzedaży szybko doszła do s k u t­ ku. Nowym w łaścicielem „Życia” - z dniem 1 g ru d n ia 1999 r. - została kontrolow ana przez „Yawal System ” F u n d acja W spierania Rozwoju Małej i Średniej Przedsiębiorczości z siedzibą w Warszawie. Faktyczna zm iana wydawcy n a stą p iła z dniem 1 lutego 2000 r. F un d acja Mzyka powierzyła obowiązki wydawcy „Życia Częstochowy” zależnej od siebie spółce „BMT Sport”. Spółką tą kierował były prezes częstochowskiego k lu b u sportow e­ go AZS i były rad n y SLD - J a n u s z Tobijański.

egzemplarzy. Sprzedaż „Życia Częstochowy” oscylowała w granicach 3 tys. egz.

20 Choć kulą nie pchała, „Życie Częstochowy” z 23.05.1997 o nepotyzmie miejskich urzędników; Kandydat zza krat, tamże, nr 229 z 30.09.1998 o zarzutach wobec kandydata w wyborach samorządowych; Radny już pijany, tamże, nr 247 z 21.10.1998 i in.

21 Plebiscyt „Człowiek roku Życia Częstochowy” promował osoby, które zasłużyły się dla rozwoju lokal­ nej społeczności swoją działalnością zawodową i społeczną. W 1993 r. został nim wieloletni trener pierw­ szoligowego klubu siatkarskiego „AZS - Yawal” Stanisław Gościniak, w 1994 r. biznesmen, organizator akcji charytatywnych i działacz katolicki Wacław Woszczyk, w 1995 r. dyrektor huty „Częstochowa” Józef Wypych, w 1996 r. trener pierwszoligowego klubu żużlowego Marek Cieślak, w 1997 r. organizatorka lo­ kalnego stowarzyszenia na rzecz walki z rakiem piersi „Maria” Anna Graj, w 1998 r. społecznik i właściciel odnoszącej eksportowe sukcesy fabryki ozdób choinkowych „Komozja” Aleksander Mostowski, a w 1999 r. prezes częstochowskiego oddziału Stowarzyszenia Pracodawców Osób Niepełnosprawnych Mariusz Ste- fanowski.

Firm a „Yawal System” SA była ju ż w owym czasie właścicielem często­ chowskiej stacji radiowej „Fon” oraz czasopism a muzycznego „Tylko Rock”. Z wypowiedzi E. Mzyka wynikało, że w początkach 2000 r. był on zaintere­ sowany dalszym inwestowaniem w środki masowego kom unikow ania, dla adm inistrow ania którym i powołał naw et spółkę córkę „Y-Media”22.

Z m iana w łaściciela spowodow ała istotne przekształcenia w „Życiu Czę­ stochowy”. Z dniem 1 lutego 2000 r. red aktorem naczelnym dziennika został były rzecznik prasow y eseldowskiego wojewody częstochowskiego - Piotr Piesik23. J o la n ta Mielczarek u zy sk ała niesprecyzow aną propozycję pełnienia funkcji osoby odpowiedzialnej za całokształt działalności wy­ daw nictwa, ale z biegiem czasu odsunięto j ą od jakiegokolw iek wpływu n a zaw artość gazety. O deszła z redakcji w m arcu 2000 r. Podobnie poto­ czyły się losy: Grażyny Folaron, Doroty Steinhagen, R yszarda R otauba, Piotra K ażarinowa i Sław om ira Węglewskiego.

W m iarę szybko m ożna było dostrzec nowe sym patie polityczne pism a. O ile wcześniej „Życie” dość krytycznie odnosiło się do w szystkich ak to ­ rów lokalnej sceny politycznej, to w 2000 r. zaczęło sym patyzować z SLD. W „Życiu” odnaleźć było m ożna różnego rodzaju wywiady i wypowiedzi parlam entarzystów i działaczy sam orządow ych tej partii. D ziennik rela­ cjonował naw et sp o tk an ia lokalnych władz SLD. Przedstaw icielom innych ugrupow ań politycznych udzielano głosu sporadycznie i jedynie wtedy, gdy sugerow ali potrzebę odtw orzenia województwa częstochowskiego.

Nie oznaczało to je d n ak , że „Życie Częstochowy” przybrało ch a ra k te r partyjnego biuletynu. Choć jednoznacznie preferow ano tylko je d n ą opcję polityczną gazeta nie włączyła się otw arcie w jej k am p an ie wyborcze.1 Za­ równo podczas wyborów prezydenckich z 2000 r., ja k i wyborów p a rla ­ m en tarn y ch z 2001 r., n a łam ach dziennika nie przeprow adzono k am p a­ nii promocyjnej oraz nie dyskredytow ano ugru po w ań cen tru m i prawicy. T rudno przy tym przesądzić czy ta k a p ostaw a pism a w ynikała z ja sn o sprecyzowanej polityki redakcyjnej, czy też b ra k u odpow iednich k ad r dziennikarskich, które mogły j ą realizować24.

Nawet dość pobieżna lek tura pism a z początków 2000 r. wykazuje poważ­ ne kłopoty kadrowe i znaczne ograniczenie informacyjnych funkcji dzien­ nika. Istotnie zm alała w nim ilość bieżących informacji, a jeśli ju ż takowe były, opracowywano je n a podstawie standardow ych serwisów serwowanych wszystkim mediom lokalnym przez Urząd Miasta, straż pożarną, policję itp.

W dzienniku stopniowo ro sła objętość m ateriałów dziennikarskich. Były to głownie artykuły bazujące n a różnego rodzaju opracow aniach do­ tyczących dziejów k laszto ru jasnogórskiego i Częstochowy. Prezentow ano też częstochow skie placówki k u ltu ra ln e , profesjonalnych i am ato rsk ich twórców k u ltu ry itp. Teksty te przygotowywali m .in.: Ewa Matyjaszczyk,

22 J. Mielczarek, Biznes i media [Wywiad z Edmundem Mzykiem],,Życie Częstochowy” nr 16 z 20.01. 2000, s. 3. 23 Życie po Życiu, „Gazeta w Częstochowie” (lokalny dodatek do „Gazety Wyborczej”) nr 32 z 8.02.2000, s. 3. 24 Nowy wydawca gazety wypowiedział umowę o pracę większości dziennikarzy i pracowników technicz­

nych redakcji proponując im założenie własnych firm, świadczących usługi dziennikarskie. Por. „Życie po Życiu”.

Piotr Bilnik i D a n u ta Bartosz. W ydania magazynowe i dział k u ltu ry zdo­ minował Andrzej Kalinin. Sw oistą wizytówką jego twórczości był cykl „Częstochowian życiorysy niezwykłe”, w którym prezentow ał całokolum - nowe sylwetki mniej, lub bardziej zasłużonych m ieszkańców podjasno- górskiego grodu.

W 2001 r. „Życie Częstochowy” chętnie opisywało wszelkie działania po­ dejm owane przez lewicowy Urząd M iasta. Prezydent Częstochowy - Wie­ sław M aras kilkakrotnie gościł w redakcji, co dokum entow ały stosow ane relacje publikow ane w piśmie. W dzienniku zam ieszczano wiele inform a­ cji dotyczących funkcjonow ania różnorodnych przedsiębiorstw i agend sam orządu: kom unikacji miejskiej, wodociągów, szkół i szpitali. P onad­ przeciętne zainteresow anie tą problem atyką przybierało niekiedy dość zaskakujący wymiar, chociażby poprzez fakt um ieszczenia n a połowie pierwszej kolum ny inform acji i stosownego zdjęcia dotyczącego testow a­ n ia przez U rząd M iasta elektrycznego sam ochodu.

Innym przejawem podobnej dziennikarskiej optyki były zainicjowane przez „Życie” akcje „Zróbmy porządek”, „Posprzątajm y Lasek Aniołowski”, Pochwal się balkonem ” itp.

G azeta rozpoczęła walkę z dzikimi w ysypiskam i śmieci, publikow ała fotografie rozpadających się ru d er, dziur w jezdni i innych przejawów nie­ chlujstw a, czy też b ra k u zdecydowanego działania służb kom unalnych. Krytyka m iała je d n a k um iarkow any ch a ra k te r i w gruncie rzeczy nie moż­ n a było jej odbierać jako a ta k we w łodarzy m iasta.

Zawężenie zainteresow ania p ism a do codziennych b an alny ch bolączek m ieszkańców Częstochowy wynikało nie tylko z przyjętej linii redakcyjnej, ale było też przejawem obiektywnego p ro cesu prowicjonalizacji tego m ia­ sta. Na łam ach „Życia” n ie u sta n n ie inform owano o likwidowaniu kolej­ nych agend rządowych, które funkcjonow ały w, do 1999 r. wojewódzkiej jeszcze, Częstochowie. Ponadto, odnaleźć m ożna było inform acje o znacz­

nym sp a d k u cen m ieszkań, a zatem załam an iu się ty n k u nieruchom ości, b ra k u zainteresow ania lokalam i sklepowymi itp.

Jedyne, czym m ożna było się pochw alić to budow a dwóch nowych hiperm arketów oraz h u ty szkła G u ardian, uruchom ienie których tylko w niewielkim sto p n iu zmniejszyło wysokie bezrobocie.

Zapewne dlatego coraz większego znaczenia nadaw ano działalności częstochow skich szkół wyższych. Informowano zatem z wielkim en tu zja­ zm em o u zy skaniu praw doktoryzow ania przez je d en z wydziałów często­ chowskiej WSP, dok to ratach honoris c a u s a nadaw anych przez Politech­ nikę Częstochow ską, nowych pu blikacjach i konferencjach naukow ych.

Chociaż rok 2000 r. był d la „Życia Częstochowy” wyjątkowo tru d n y , pism o zyskało też nowe atuty. Z biegiem czasu zdołano pozyskać nowych dziennikarzy (nowym sekretarzem redakcji został J a n u s z Pawlikowski, zatru dn io no J a n u s z a Jadczyka), zaś d ebiu tan ci (m. in.: Ewa Matyjasz- czyk, M arek Makowski, M arek Magiera, Tom asz Nabiałczyk), stopniowo doskonali swój w arsztat. Od n u m e ru 57 z 3 m a rc a 2000 r. w dzienniku zaczęły pojawiać się kolorowe fotografie. Choć początkowo nie ustrzeżono

się w tej m aterii istotnych potknięć (złe nasycenie kolorów, ze względu n a niski n ak ła d złe zgranie kolorów przy d ru k u offsetowym), kolor znacz­ nie uatrakcyjnił pismo, dzięki czem u przestało się ono negatyw nie wyróż­ niać w śród innych gazet.

Ścisła w spółpraca z Radiem „Fon” będącym także w łasnością spółki „Y - Media” m ogła przysporzyć p ism u popularności, a także przekładała się n a d u żą liczbę ogłoszeń drobnych, w iększą efektywność w spólnych k am panii publicystycznych i różnorodnych akcji m arketingow ych.

Na znaczeniu zyskał w „Życiu” dział sportowy. Inform acje sportowe bardzo często zaczęły gościć n a pierwszej kolum nie, zwiększono obję­ tość ru b ry k sportowych. Czytelnicy dziennika mogli również wziąć udział w corocznych plebiscytach n a najlepszych sportowców Częstochowy. W swoisty sposób znaczenie tego działu podkreślił m .in. fakt, że w oko­ licznościowym wywiadzie z w łaścicielem p ism a - E d m undem Mzykiem wziął udział nie tylko red ak to r naczelny „Życia” Piotr Piesik, ale i szef działu sportowego J a n u s z Wróbel25.

Kontynuowano poprzednie przedsięwzięcia, ja k chociażby wręczanie co­ rocznej nagrody „Człowieka roku Życia”. W 2000 r. wyróżnienie to przyzna­ no chórmistrzowi chóru akademickiego - Januszow i Siadlakowi, a w 2001 r. założycielowi Jurajskiej G rupy GOPR - Piotrowi Van der Coghenowi.

Przekom ponow ano s tr u k tu r ę p ism a. Liczyło ono 24 k o lu m n w zbo­ gacany ch czterem a, w ydaw anym i w różnych d n ia c h tygodnia, cztero- kolum now ym i d od atkam i: „M ieszkać z Życiem”, „Pracow ać z Życiem”, „Magazyn Życia” i „Życie M łodych”. N adto cyklicznie d ru k o w an o d o d a t­ ki reklam ow e i sportow e. Sześć pierw szych k o lu m n d zien n ik a zaw ierało d o n iesien ia lokalne i inform atory, k o lu m n a sió d m a d o sta rc z a ła o p ra ­ cow yw anych n a podstaw ie serw isów PAP inform acji z k ra ju i ze św iata, k o lu m n a ó sm a dotyczyła regionu (powiatu) częstochow skiego, kolejne p rzezn aczan o n a reklam ę, a cztery o sta tn ie n a sp o rt, w tym trzy w jego lokalnym w ydaniu. Taki u k ła d p ism a u trzy m ał się niem alże do k o ń ca 2002 r., choć niekiedy w prow adzano d o raźne m odyfikacje, ja k chociaż­ by w yodrębnienie dw óch k o lu m n regionalnych, czy też jed n ej kolum ny przeznaczonej d la inform acji z, sąsiad u jąceg o z Częstochow ą, pow iatu kłobuckiego. Z biegiem c z a su p o szerzono też dział p rezen tu jący infor­ m acje z k ra ju i ze św iata.

Taka kompozycja pism a była zapewne wynikiem intuicyjnych przypusz­ czeń redakcji, któ ra chciała dostosować zaw artość „Życia” do hipotetycz­ nego zapotrzebow ania czytelników. Choć podjęto tru d przeprowadzenia stosownego badania, w którym czytelnicy oceniliby zaw artość dziennika, przedsięwzięcie to okazało się nieudane. K westionariusz ankiety drukow a­ no wielokrotnie, ale - ja k stwierdzono w piśmie - otrzym ano zaledwie kil­ kadziesiąt odpowiedzi, a to stanowiło zbyt nikłe podstaw y dla wyciągnięcia trafnych wniosków dotyczących treści preferowanych przez czytelników26. 25 Nie zawsze trzeba iść pod wiatr. W dniu jubileuszu Yawal System rozmawiamy z twórcą i prezesem fir­

my Edmundem Mzykiem, „Życie Częstochowy” nr 203 z 8.09.2000.

T rudno też je s t jednoznacznie ocenić czy n a zwiększenie zainteresow a­ n i a dziennikiem mogło mieć drukow anie n a kilkudziesięciu jego kolum ­

n a ch rozkładu jazdy m iejskich autobusów , rozkładu jazdy PKP itp. W sierp n iu 2000 r. „Życie” utraciło sw ą tradycyjną siedzibę przy ul. Ki­ lińskiego. Choć redakcja n ad al rezydowała w cen tru m m iasta, zlokalizo­ w ano ją w mało widocznym m iejscu n a zapleczu jednego z banków przy ul. Kopernika. Z oczywistych względów u tru d n iło to k o n ta k t z czytelnika­ mi i ograniczyło napływ ogłoszeń drobnych.

S ytuacja ekonom iczna „Życia Częstochowy” z la t 2000 - 2001 nie je s t znan a. Biorąc je d n a k pod uw agę z jednej strony cennikowe sz a c u n ­

ki wpływów z reklam i wpływy ze sprzedaży egzemplarzowej, a z drugiej koszty kolorowego d ru k u , u trzy m an ia pracow ników i siedziby redakcji stwierdzić trzeba, że pism o było deficytowe. Nie m ożna się zatem dziwić, że E d m u n d Mzyk szybko się go pozbył. Od początków stycznia 2002 r. nowym wydawcą „Życia Częstochowy” została Polska P rasa Lokalna S.A. - tzw. podm iot zależny spółki „4 Media”.

Początkowo zm iana wydawcy nie w płynęła w istotny sposób n a fu n k ­ cjonowanie „Życia”. Jed yn e co m ożna było zauw ażyć to zm iana d ru k arn i. Od stycznia 2002 r. „Życie” nie było ju ż tłoczone w w arszaw skiej d ru k a rn i Multico, lecz w opolskim zakładzie Pro Media. Z m iana d ru k a m i nie odbi­ ła się n a jak o ści pism a.

Kolejna zm ian a d m k a rn i m iała miejsce 14 m aja 2002 r. Od n u m e ra 111 „Życie” drukow ane było w warszaw skiej d m k a rn i Seregin Priting Group. Tym razem znacznie odbiło się to jak ości pism a. Tłoczono je n a papierze o niskiej gram aturze, co ograniczyło czytelność d ru k u i w yrazistość ilu­ stracji. Zlikwidowano też oddzielną paginację tem atycznych dodatków.

D ziennik pracow ał bez większych przeszkód do 16 lipca 2002 r. W tym dniu po raz pierwszy „Życie” nie pojawiło się w sprzedaży. Przerwę w edy­ cji redakcja tłum aczyła czytelnikom względami technicznym i. W tłu m a ­ czeniu tym było wiele prawdy, bowiem od 17 lipca dziennik ponownie drukow ano w Opolu. W drugiej połowie 2002 r. „Życie” wędrowało pom ię­ dzy W arszaw ą i Opolem wiele razy. Redakcja nigdy nie w yjaśniła przyczyn tego zjawiska. Znając je d n a k bardzo tru d n ą sytuację finansow ą wydawcy m ożna przypuszczać, że Polska P rasa Lokalna S.A. płaciła d ru k arn io m za ich u słu g i ze znacznym opóźnieniem . Dlatego też mogły one co pewien czas odm awiać w spółpracy uzależniając d ru k od uregulow ania zaległych płatności. N ieustanne zm iany d ru k a rn i z oczywistych względów u tr u d ­ niały funkcjonow anie pism a oraz zm uszały je do stosunkow o w czesne­ go zam ykania kolejnych wydań. Lokalny dziennik znacznie zatem tracił n a aktualności.

Innym u tru d n ien iem d la funkcjonow ania pism a okazała się zm iana władz m iejskich. W w yniku wyborów sam orządow ych przeprow adzonych jesien ią 2002 r. nowym prezydentem Częstochowy został, rep rezen tu ją­

cy lokalny prawicowy kom itet wyborczy, T adeusz W rona. Chociaż „Ży­ cie” również i podczas tej kam p an ii wyborczej otw arcie nie angażowało się w w alkę polityczną, to jego ideowe sym patie były pow szechnie znane.

Nowe władze m agistrackie były pism u mniej przyjazne i przestały wy­ różniać je w śród innych gazet lokalnych. T rudno przy tym zrozum ieć, dlaczego w dzienniku w tych okolicznościach w ydrukow ano całokolum - nowy wywiad w p o sła n k ą SLD Ewą J a n ik , w którym zapew niała ona, że lewica w Częstochowie nie poniosła porażki27.

W ypada ponadto zauważyć, że w tym sam ym czasie znacznie ograni­ czono objętość pism a. Od g ru d n ia 2002 r. było ono ponownie drukow ane w Opolu. Codzienne n u m ery m iały objętość zaledwie 16 kolum n, a w yda­ n ia magazynowe - 20. Zm niejszono używ anie koloru jedynie do czterech kolum n pism a. Ograniczenie objętości dziennika zubożyło jego zaw ar­ tość. Z nane czytelnikom dodatki przekształcono w tem atyczne kolum ­ ny. Znacznie sp ad ła liczba ogłoszeń. J u ż od połowy 2002 r. widoczne było drastyczne ograniczenie liczby współpracow ników , drukow anie a r ­ chiw alnych zdjęć, pow tarzanie tylko nieznacznie przetworzonych w cześ­ niejszych informacji. Rok później sytuację tę w yjaśnił J . Pawlikowski. Wydawca pism a nie tylko zalegał z płatnościam i dla d ru k arn i, ale też nie płacił za faktury w ystaw iane przez pracow ników pism a, nie regulował rach un kó w za w ynajm ow ane pom ieszczenia redakcji, połączenia telefo­ niczne, energię elektryczną itp.28

W takiej fatalnej kondycji „Życie Częstochowy” wkroczyło w 2003 r. Kolejna przerw a w edycji w ystąpiła 17 m a rc a tego roku. Po trzech dn iach (20 m arca) u k azał się 65 n u m e r „Życia”, w którym n a pierwszej kolum nie Zespół Redakcyjny napisał: „ Wielu n a szy ch czytelników p rzeka za ło nam

w y ra zy zaniepokojenia i troski z p o w o d u nagłej p rze rw y w w yd a w a n iu „Życia C zęstochow y”. [Przerwa w edycji] Spow odow ana zo sta ła trudną sytuacją w y d a w c y gazety, niezależną od zesp o łu redakcyjnego. C zynim y i czynić będziem y co tylko m ożliwe by u trzym ać obecność „Życia Często­ ch o w y” na lokalnym rynku pra so w ym . G dyby n a sze w y siłki za ko ń czyły się je d n a k niepowodzeniem , nie w y klu c za m y podjęcia now ych inicjatyw w yd a w n iczych - i now ych w y z w a ń ”.

Następnego d n ia - 21 m a rc a 2003 r. u k azał się o statn i n u m e r „Ży­ cia Częstochowy”. Lokalny dziennik po 56 la ta c h egzystencji ostatecznie zniknął z ry n k u prasowego.

27 Nie ponieśliśmy pordżki. Rozmowa z poseł na Sejm RP Ewą Janik [rozmawiał Piotr Piesik], „ŻC” nr 282 z 4.12 2002.

Summary

Jolanta Dzierżyńska

„ŻYCIE CZĘSTOCHOWY” BETWEEN 1989-2003

This article centres on the recent history o f the local daily Życie Częstochowy, published betw een 1947 and 2003. Although the author mentions the most significant points in the history o f the ne­ w spaper, she mainly concentrates on w hat happened after 1989. The history o f the p a p er betw een 1989 and 2003 is presen ted on the broader background o f local media. After 1989 such media have gradually lost their significance. Local p re ss market has got dominated by publishers from w estern Europe, or by mutations of Warsaw new spapers, especially b y Gazeta Wyborcza.

A similar situation could be observed in Częstochowa. Till 1898 Życie Częstochowy w a s a leading daily in the town. After 1989 the number o f readers decreased and this resulted from violent changes o f the political profile o f the newspaper, which at first sym pathised w ith Solidarność, then tried to assum e neutral attitu­ de, but finally got associated w ith left-wing SLD.

Looking for reasons for the failure o f the daily, w e can also point at the lack o f professional skills o f editorial staff, the shortage o f ex­ pen sive advertising campaigns or incompetence o f the publishers. Despite the problem s mentioned above, Życie Częstochowy w a s a reliable record o f daily life o f local community, but at the sam e time it exemplifies the conditions o f Polish journalism on the turn o f the 20th and 2 1st centuries.