1. Podział terytorialny Polski i administracja terenowa
1. 1. Cele lekcji
1. a) Wiadomości Uczeń powinien:
• wyjaśnić pojęcia: administracja zespolona, administracja specjalna, podział terytorialny kraju,
• przedstawić zadania, uprawnienia oraz sposoby podejmowania decyzji przez organy władz samorządowych na wszystkich szczeblach,
• znać procedury powoływania i odwoływania organów władzy publicznej.
2. b) Umiejętności Uczeń potrafi:
• opisać relacje między organami władzy państwowej a samorządowej,
• scharakteryzować różnorodność form uczestnictwa obywateli w życiu społecznym,
• gromadzić informacje według określonego kryterium,
• korzystać z danych statystycznych, tekstów popularnonaukowych, informacji podawanych przez media w celu opisu zjawisk życia społecznego,
• dokonywać oceny przydatności różnych źródeł wykorzystywanych do analizy omawianych zjawisk,
• dostrzegać aspekty problemów przedstawionych z różnych punktów widzenia,
• analizować na konkretnych przykładach wydarzenia bulwersujące społeczność lokalną,
• wskazywać problemy nurtujące środowisko lokalne oraz odnieść je do odpowiednich przepisów prawa,
• pisać podania do organów władzy samorządowej,
• wymieniać działania zmierzające do rozwiązania różnych problemów,
• wartościować podejmowane działania w życiu publicznym i dostrzegać ich skutki,
• sporządzać projekty rozwiązań problemów społecznych.
2. 2. Metoda i forma pracy
Prezentacja multimedialna, pogadanka, praca w grupach.
3. 3. Środki dydaktyczne
Prezentacja multimedialna, podręcznik, ksero aktów prawnych, artykułów prasowych, tabel statystycznych i innych informacji związanych z tematem lekcji, mapa ścienna – podział
administracyjny Polski.
4. 4. Przebieg lekcji
1. a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel z uczniami powtarzają podstawowe wiadomości na temat podziału
administracyjnego Polski. Nauczyciel odwołuje się do wiedzy uczniów na temat wydarzeń historycznych (II wojna światowa, przejęcie władzy przez komunistów po 1945 roku, obrady Okrągłego Stołu, zmiany polityczne po 1989 roku), które wpłynęły na przeobrażenia w strukturze administracyjnej kraju oraz wyjaśnia pojęcia: podział administracyjny kraju, administracja zespolona, administracja specjalna, województwo, powiat, gmina.
2. b) Faza realizacyjna
Uczniowie śledzą tok prezentacji multimedialnej „Administracja terenowa w Polsce”, wykonują notatki. Grupy otrzymują ksero informacji z publikacji prasowych, tekstów popularnonaukowych, aktów prawnych, danych statystycznych, informacji pochodzących z różnych źródeł, w tym z mediów, itp. celem odpowiedzi na postawione przez nauczyciela pytania dotyczące funkcjonowania administracji publicznej, organów nadzoru, spraw finansowych oraz sposobów realizacji postulatów społecznych w terenie.
c) Faza podsumowująca
Poszczególne grupy uczniów prezentują wyniki swoich prac i robią notatki. Ustalają, jakie kompetencje mają poszczególne organy administracji terenowej. Określają, jak wygląda budżet organów samorządu terytorialnego. Wskazują na możliwość rozwiązania problemów lokalnych na drodze referendum. Na koniec zajęć uczniowie otrzymują test sprawdzający celem wypełnienia go jako pracy domowej (załącznik 1).
5. 5. Bibliografia
1. Leoński Z., Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2002.
2. Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006.
3. Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski, J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.
6. 6. Załączniki
1. a) Karta pracy ucznia załącznik 1.
Wskaż prawidłowe odpowiedzi. Uzupełnij zdania.
1. III RP graniczy z:
a) pięcioma państwami b) sześcioma państwami
c) siedmioma państwami
2. Wyróżniamy trzy rodzaje podziału
terytorialnego: ..., ... i ... Do samorządów specjalnych zaliczamy samorządy ... i ...
3. Samorząd terytorialny, który działa na zasadzie wyłączności nazywa się ...
4. W modelu ... samorząd terytorialny oprócz zadań własnych wykonuje zadania poruczone administracji rządowej.
5. Samorząd terytorialny zlikwidowano po wojnie w ... roku.
6. Rady Narodowe wprowadzono w:
a) 1945 b) 1950 c) 1975
7. Gromady i osiedla zlikwidowano:
a) 1954 b) 1973 c) 1975
8. Do 1 stycznia 1999 roku obowiązywał w Polsce ... stopniowy podział terytorialny.
9. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest:
a) gmina b) powiat
c) województwo
10. Stolicą województwa lubuskiego jest:
a) Zielona Góra
b) Gorzów Wielkopolski c) Wałbrzych
11. Siedzibą Sejmiku Wojewódzkiego województwa kujawsko- pomorskiego jest:
a) Bydgoszcz b) Toruń c) Chojnice
12. Jednostki samorządu terytorialnego nie mają:
a) prawa zrzeszania się b) praw majątkowych c) prawa do referendum
d) posiadają wszystkie prawa wymienione
13. Krajowy Sejmik Samorządu Terytorialnego ma siedzibę w:
a) Krakowie b) Poznaniu c) Warszawie
14. Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają:
a) sądy powszechne b) sądy administracyjne c) Sąd Najwyższy
15. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są ...i ..., a w zakresie spraw
finansowych ...
16. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są:..., ...
i ...
17. Wójt powołany jest przez:
a) radę gminy b) zarząd gminy
c) ogół mieszkańców gminy
18. Marszałek województwa powoływany jest przez:
a) sejmik wojewódzki b) wojewodę
c) ogół mieszkańców województwa
19. Starosta powoływany jest przez:
a) premiera na wniosek wojewody b) radę powiatu
c) ogół mieszkańców powiatu
20. Organem wykonawczym gminy wiejskiej jest:
a) sołtys b) starosta c) wójt
21. Organem wykonawczym gminy obejmującej miasto liczące 40 tys. mieszkańców jest:
a) burmistrz b) prezydent c) wójt
22. Przygotowanie projektu budżetu powiatu jest obowiązkiem:
a) komisji budżetowej rady powiatu b) starosty
c) rady powiatu
23. Projekt budżetu gminy opiniuje:
a) rada gminy b) burmistrz
c) Regionalna Izba Obrachunkowa
24. Kadencja sejmiku wojewódzkiego trwa:
a) 4 lata b) 5 lat c) 6 lat
25. Przed udzieleniem prezydentowi absolutorium rada miasta powinna zapoznać się z opinią:
a) zarządu miasta b) wojewody
c) Regionalnej Izby Obrachunkowej 26. Uchwałę rady miasta może uchylić:
a) starosta b) wojewoda
c) sejmik wojewódzki
27. Źródłem subwencji jest:
a) budżet gminy
b) budżet województwa c) budżet państwa
28. Podstawowym źródłem dochodów własnych gminy jest:
a) podatek gruntowy b) podatek dochodowy c) budżet gminy
29. W przypadku uchylenia uchwały rady powiatu może się ona odwołać do:
a) Naczelnego Sądu Administracyjnego b) Wojewody
c) sejmiku wojewódzkiego
30. Prezydenta miasta może odwołać:
a) rada miasta
b) premier na wniosek wojewody c) ogół mieszkańców miasta
31. W radzie miasta może działać komisja:
a) statutowa b) rewizyjna c) budżetowa
32. Do zadań własnych gminy należą:
a) wysypiska śmieci
b) ewidencja pojazdów i kierowców
c) prowadzenie liceów i szkół zawodowych
d) biblioteki gminne
e) lokalny transport zbiorowy f) specjalistyczna opieka zdrowotna
33. Do zadań własnych powiatu należą:
a) kanalizacja i zaopatrzenie w wodę b) ewidencja pojazdów i kierowców
c) prowadzenie szkół podstawowych i gimnazjów d) nadzór budowlany
e) lokalny transport zbiorowy f) specjalistyczna opieka zdrowotna
34. Wybory do samorządu terytorialnego są:
a) pięcioprzymiotnikowe b) czteroprzymiotnikowe
c) Konstytucja tego nie precyzuje
35. Referendum gminne jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział:
a) 30% uprawnionych do głosowania b) 50% uprawnionych do głosowania c) 70% uprawnionych do głosowania
2. b) Notatki dla nauczyciela Karta odpowiedzi
1. III RP graniczy z:
a) pięcioma państwami b) sześcioma państwami c) siedmioma państwami
2. Wyróżniamy trzy rodzaje podziału terytorialnego: zasadniczy, pomocniczy i specjalny. Do samorządów specjalnych zaliczamy samorządy zawodowe i gospodarcze.
3. Samorząd terytorialny, który działa na zasadzie wyłączności nazywa się unitarnym.
4. W modelu dualistycznym samorząd terytorialny oprócz zadań własnych wykonuje zadania poruczone administracji rządowej.
5. Samorząd terytorialny zlikwidowano po wojnie w 1950 roku.
6. Rady Narodowe wprowadzono w:
a) 1945 b) 1950 c) 1975
7. Gromady i osiedla zlikwidowano:
a) 1954 b) 1973 c) 1975
8. Do 1 stycznia 1999 roku obowiązywał w Polsce dwustopniowy podział terytorialny.
9. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest:
a) gmina b) powiat
c) województwo
10. Stolicą województwa lubuskiego jest:
a) Zielona Góra
b) Gorzów Wielkopolski c) Wałbrzych
11. Siedzibą Sejmiku Wojewódzkiego województwa kujawsko- pomorskiego jest:
a) Bydgoszcz b) Toruń c) Chojnice
12. Jednostki samorządu terytorialnego nie mają:
a) prawa zrzeszania się b) praw majątkowych
c) prawa do referendum
d) posiadają wszystkie prawa wymienione
13. Krajowy Sejmik Samorządu Terytorialnego ma siedzibę w:
a) Krakowie b) Poznaniu c) Warszawie
14. Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają:
a) sądy powszechne b) sądy administracyjne c) Sąd Najwyższy
15. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Rada Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby
obrachunkowe.
16. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są: dochody własne, subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.
17. Wójt powołany jest przez:
a) radę gminy b) zarząd gminy
c) ogół mieszkańców gminy
18. Marszałek województwa powoływany jest przez:
a) sejmik wojewódzki b) wojewodę
c) ogół mieszkańców województwa
19. Starosta powoływany jest przez:
a) premiera na wniosek wojewody b) radę powiatu
c) ogół mieszkańców powiatu
20. Organem wykonawczym gminy wiejskiej jest:
a) sołtys b) starosta c) wójt
21. Organem wykonawczym gminy obejmującej miasto liczące 40 tys. mieszkańców jest:
a) burmistrz b) prezydent c) wójt
22. Przygotowanie projektu budżetu powiatu jest obowiązkiem:
a) komisji budżetowej rady powiatu b) starosty
c) rady powiatu
23. Projekt budżetu gminy opiniuje:
a) rada gminy b) burmistrz
c) Regionalna Izba Obrachunkowa
24. Kadencja sejmiku wojewódzkiego trwa:
a) 4 lata b) 5 lat c) 6 lat
25. Przed udzieleniem prezydentowi absolutorium rada miasta powinna zapoznać się z opinią:
a) zarządu miasta b) wojewody
c) Regionalnej Izby Obrachunkowej
26. Uchwałę rady miasta może uchylić:
a) starosta b) wojewoda
c) sejmik wojewódzki 27. Źródłem subwencji jest:
a) budżet gminy
b) budżet województwa c) budżet państwa
28. Podstawowym źródłem dochodów własnych gminy jest:
a) podatek gruntowy b) podatek dochodowy c) budżet gminy
29. W przypadku uchylenia uchwały rady powiatu może się ona odwołać do:
a) Naczelnego Sądu Administracyjnego b) Wojewody
c) sejmiku wojewódzkiego
30. Prezydenta miasta może odwołać:
a) rada miasta
b) premier na wniosek wojewody c) ogół mieszkańców miasta
31. W radzie miasta może działać komisja:
a) statutowa b) rewizyjna c) budżetowa
32. Do zadań własnych gminy należą:
a) wysypiska śmieci
b) ewidencja pojazdów i kierowców
c) prowadzenie liceów i szkół zawodowych d) biblioteki gminne
e) lokalny transport zbiorowy f) specjalistyczna opieka zdrowotna
33. Do zadań własnych powiatu należą:
a) kanalizacja i zaopatrzenie w wodę b) ewidencja pojazdów i kierowców
c) prowadzenie szkół podstawowych i gimnazjów d) nadzór budowlany
e) lokalny transport zbiorowy
f) specjalistyczna opieka zdrowotna
34. Wybory do samorządu terytorialnego są:
a) pięcioprzymiotnikowe b) czteroprzymiotnikowe c) Konstytucja tego nie precyzuje
35. Referendum gminne jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział:
a) 30% uprawnionych do głosowania b) 50% uprawnionych do głosowania c) 70% uprawnionych do głosowania
7. 7. Czas trwania lekcji
45 minut
ewentualnie 2 x 45 minut
8. 8. Uwagi do scenariusza
Scenariusz może być realizowany podczas zajęć fakultatywnych dla grupy uczniów przygotowujących się do egzaminu maturalnego.
