UKO 592.5a:IiI53.al.OA2J:IS1.'l8a.l:551.24oJ(łII.~ Przł!IIllył1 - na płd.)
Aleksander GARLICKI
Wyniki
badańmiocenu
solonośnegona
południeod
PrzemyślaWSTĘP
Poza tortońską !formacją solonośną, rozprzestrzenioną na dużych ob- SZlU'ach zapadliska przedkarpackiego, od dawna 7lIlwne 'byki występowanie
tzw. pr.zykarpackiej formacji solonośnej, zaliczanej do starszego miocenu.
Utwory te na terenie Polski występują jedynie na obszarze położonym na
południe od Przemyśla, wzdłuż czoła nasunięcia fliszu karpackiego na miocen przedpola KBTpat. Z uwagi na to, Że ·w utworach analogicznego
wieku na terenie 'zachodniej Ukrainy występują złoża soli kamiennej i soli potasowo-magnezowych, lnBtytut Geologiczny podjął prace mające na celu "badanie tego' interesującego wycinka, połołnnego na południe od
Przemyśla aż po grwnicępańst\wwą rz; ZSRR
Należy·tu zaznaczyć, że na większości badanego obszaru ·utwory przy- karpackiej funnacji solonośnej były znane dotycbczasgłównie z odsłonięć
powierzchniowych, a dopiero otwory wiertnicze Instytutu Geologicznego o charakterze pionierskim pozwoliły zbadać wykształcenie interesujących
warstw na większej głębokości.
ZARYS HISTORII BADA8 GEOLOGICZNYCH
Znajomość solo1l'OŚności formacji mioceńskiej rozciągającej się wzdłuż
brzegu KlI'l'pat - na południe od Przemyśla po okolice Dobromila - da- tuje się już od !bardzo dawnych czasów.
W ubiegłych stuleciach między Przemyślem a N8'W06iól'kami Dydyń
skimi eksploatowano słone źródła w kilku punktach, m.in.: Zupa, Aksma- nice, Saka, Hujsko. Jednak wobec odkrycia i możliwości łatwego wydo- bywania złóż soli Ikamiennej w okollcy '~bromila (Salina, Lacko) pod ko- niec XVIU w. zaniechano eksploatacji wspomnianych solanek.
Pierwsze wunianki dotyczące geologii okolic Przemyśla podał
J. N!edżwied2llti (1876). Ten sam autor w 1901 l". po raz pierwszy opisał
złoże solne w LaCku oraz podał charakterystykę brzeżnej partii Karpat Przemyskich. Następny opis geologiczny omawianego obszaru pochodzi z pracy T. Wiśniewskiego (1908). W ramach prac o charakterze regional-
Kwartal!Jlk GeoloCiCZDY, t. 1'1, nr i, 11'J1 r.
Miocen aoiOllo6ny na południe od Przemyśla 93 nym okolicami Przemyśla w latach międzywojenych zajmowało się wielu geologów jak: B. BOhm, H. de Cizanoourt, J. Czarnocki,J. Nowak, K. Ko- walewski, T. Rabowski, B; Swiderllki, H. Teisseyre, W. TeiS"seyre, K. Toł
wińSki i inni.
W latach ,powojennych rejon Przemyśla został uwzględniony w nie- których opraeowaniach syntetycznych, m.In. w pracy K. TołWińskiego
(1956). Z remienia Instytutu Geologicznego strefę miocenu przykarpac- kiego na odcinku od Przemyśla po Witoszyńce skartował Z. Wilczyński
(1955). Na podstawie licznych robót ziemnych, jak rowy poszukiwawcze, sOndy i ~t1de wiercenia, sporządził 00 szczegółową mapę geologiczną
w skali l : 10 000 i przekroje orB'Z dokonał szczegółowych wydzieleń stra- tygrancmych w obrębie miocenu. Następna praca tego autora z· 1961 r.
dotyczy nasunięcia stebnickiego w okolicy Przemyśla. W 'latach 1957- 1961 R. Ney prowadził w tym rejonie ibadania geologicZne, których wy- niki 'bądź 10 zostały opubl:ikowane (R. Ney,. 195'7, 1961a, 1961b), bądź też znajdują się w formie maszynopisu w Archiwum IG w Krakowie (R. Ney, 1955). J. J. ZielińSki (1963), opierając się :na wynikach uzyskanych z dwóch głębokich otworów odwierconych na południe od. Przemyśla oraz na wynikach prac sejsmicznych, dokonał próby interpretacji struktw-
wgłębnych przedpola nasunięcia :flisrowego. Autor' ten odkrył illtnienie
fałdu fliszowego pod miocenem i omówił znaczenie tego faktu dla zba- dania budowy podłoża miocenu w strefieprzykarpackiej.
Spośród nowszych prac należy wymienić syntetycZl!le opracowanie R. Neya (1968), w 'kt6rympądano opiS" warstw formaeji solonośnej okolicy
Przemyśla i ich pozycję tektoniczną na tle -budowy geologicznej regionu.
Poza wymienionymi badaniami rw najbliższej okolicy Przemyśla pro- wadzone -były prace mające na celu udokumeiltowanie złóż gazu tnem- nego, kierowane przez geołogów z PPPN w Jaśle. Wyniki tych prac w formie opracowań dokumentacyjnych lu-b przyczynków dostarczyły także licznych materiałów służących poznaniu omawianego obszaru badań.
Z początkiem 1966 r. w Oddziale Karpackim Instytutu Geologicznego
został sporządzony projekt badań geolOgicznych obszaru położonego na
południe od Przemyśla, przewidujący wykonanie rowów· poszukiwaw- czych, otworów ręcznych okrętnych o głębokości do 20 m oraz otworów wiertniczych mechanicznych o głębokości 150--500 m. Prace terenowe
rozpoczęto w lecie 1966r. i do końCa tegoż roku wylkonano wszystkie rawy . poszukiwawcze, xęczne sondy do głębokości ~u metrów i wiercenia
ręczne, a także rozpoczęto wiercenia mechaniczne. W· okresie tym przy realizacjo! tematu współpracowaIS. Gucik, który wykonał szczegółowe zdjęcie geologiczne obszaru badań oraz -krótkie sprawozdanie z -przepro- wadzanych badań geologicznych (S. GUcik, 1966). W latach 1967-1968
były prowadzone pozostałe wiercenia mechaniczne, a także opróbowano rd1renie, z który-ch pdbrano próbki do' badań 'laboratoryjnych. AnaUzę m:ikrofaunistyczną wykonała W. Szotowa z Pracowni Stratygraficznej
Oddziału Karpackiego IG w Krakowitl.
Prace wiertnicze były rozmieszczone głównie na 5 liniach profiloWych
przechodzących przez miejscowości: Witoszyńce, Ęniażyce, Fredropol,
Sierakośce i Nowe Sady, których lOkalizację pokazano na fig. L Wstęp.ne
wyni-ki prac opracowano i zestawiono.
w
forIIiie -krótkiego komunikatu i końcowego opracowania archiwalnego {A. Garlicki, 1968, 1969)... . ...
...
"...
, •
---
- - - - - - - -
,,,, ... --
-~--- - - -
. . .
...
..o o HUWllikio o o o o o o o o o o., o o o o o o' o o o o
o o o o o o o owoli"ki
Kalwar~ -0-0-0 Dylly •• ki~~
Patła •• ka
. .
.. ...
.. ....i~"~
o
o _0_0_0_.~1 E=::=J
2
. ~
~~
f
•
•Do~
o 5
8
,
8
-+
__________ ~ __ M __ ioc __ en~~ __ on __ ~~y_.n_a~~ ___ dn_!~e_od ___ P_~_em~~_I_a ____________ 9&
STRATYGRAFIA
UTWORY WYSTĘPUJĄCE NA POWIERZCHNI
Na znacznej części opisywanego dbszaru występują na powierzchni
czwartorzędowe gliny zwietrzelinowe, żółte i ż6łt06Zare, miejscami pyla- ste, a mii!jscami piaszczyste. Utwory te są bardzo 'zrÓŻlnicowane pod
względem litologicznym w zależności od skał występujących pod czwar-
torzędem. Ponad zlepieńcowatymi 'warstwami stebnickimi leżą .gliny sil- nie .piaszczyste i \Zawierające okruchy zlepieńców, ponad ilastymi war- stwami balickimi i iłami fonnacji solonośnej -- gliny żółt06zare, pyla-·
ste, a wśród glin 2'Wierzelinowych lila obszarze 'brzeżnym fliszu karpac- kiego występują gliny ciemnoszare i czarne z okruchami łupków menili- towych,·rogowców i piaskowc6w. Miąższość glin czwartorzędowych waha
się prrzewaŻllie od 2 m do 10 m. W dolinach potoków i w dolinie rzeki Wiar 'występują piaszczysto-żwirowe aluwia, złożone w większości z ma-o
teriału piaskowców karpackich. Na omawianym obszarze występuji! sto- sun'1rowo mało odsłonięć powierzchniowych. Odsłonięcia te są widoczne
głównie w głęboko wciętych dolinach potoków w Witoszyńcach, Kniaży
cach, Freclropolu, Aksmanicach i Solcy. Większe odsłonięcia znajdują się
w Dubniku 'koło N~h Sadów, gdzie występują największe odkrywki.
zlepieńc6w i .piaskowców.
FLISZ KARPACKI
Warstwy należące do fliszu ikarpackii!go zostały opisane przez S. Gu- cl'ka (1966), poznano je także wycimkowo w profilach niektórych wierceń wykonanych przy brzegu Karpat. Na bada;nym obszarze kreda g6rna re- Prezentowana jest przez warstwy inoceramowe górne, wykształcone jako seria piaskowcowa-łupkowa, wkt6rej lokalnie występują otoczaki wapieni typu sztrambersikiego. Utwory zaliczane do· eocenu stanowią w części dolnej pstre łupki, w części górnej łupki zli!lone. Utwory te nie zawierają w większości wkładek piaSkowcowych. W profilu drOgi z Aksmanic do Huwni:k występuje także 2-metrowa wkładka plastycznych, zielonawo-
żółtawych margM, przypominających margle globigerynowe. Oligocen jest· .reprezentowany przez warstwy menilitowe, wylcształcone w niższej części
jako rogowce, a w wyższej jako łupki menilitowe. Rogowce stanowią ze-
spół ławic grubości od 5 do 15 cm, mają ·barwę ciemnobruna1mą i oprze- warstwlone są czarnymi łupkami menilitowymi. Największe ich odsłonię
cie stwierdzono w Witoszyńcach, na zachód od otworu W-l. Łupki menl-
Fig. l. Mapa przykM"padde! strefy występowania miocenu
n.
południe'od Przemyśla (według S. GucJka)
Map of the Peri~Carpathian zone ar Miocene occ:urrence' 6OUth·
ot Przemyśl (according ID S, Guo!k)
1 - warwtwy ballckle; 2 - Wal'.wY .tebruckle; 21 - przykcpacka formacje eoIonołna; ł - tl1a jedJ108tld 8kolIkiej; 5 - brzeg nam--
męcie. karpaclde'Oi • - otwory W'lertDlcze t~c.z.tle;·, - otwory "Wier1ln.1··
cze ~OIID&; • - Hrda PfterltrO'Ju geologlezneeo
1 - BaUcha Bed8: ł - Stebnik BedI: 21 - Perl-Ca-rpathian salt .. beat1.nl' 1GrmMioa: • - ~ at łbe Skole uDlt: 5 - m . . . ot the carpatb.1an ovęnhrun; fJ - haDd wl'er hoteli' - meebaDłeal bore boleli: 8 - llne- ot leokIpcal etOlI seoUon
96 Ałeksander Garlickl
litowe składają się głównie z niewapnistych brunatno-czarnych łupków, miejscami popielaty'ch. Występują też w IIlich wkładki piaskowców dr0b- noziarnistych, miąższości do 10 cm. Miąższość kompleksu łupków meni- litowych przekracza 200 m. Utwory te były przewiercane w otworze J-26 w Kniażycach oraz w otworze 0-3 w Nowych Sadach, owykonanych przez PPPN.
MIOCEN
Pozycja stratygraficzna utworów mioceńSkich z obszaru położonego
na południe od Przemyśla oraz takich samych utworów ·występujących na obszarze :zachodniej Ukrainy nie została jeszcze określona jednoznacznie.
G. N. Dolenlro (1962) zalicza serie zagorską i gbrnoworotyszczeńską do
burdygału, a warstwy stebnickie i 'halickie do helwetu, przy czym sole
wyróżnia zarówno w serii gómoWQrotyszczeńsklej (także sole potasawo- -magnezowe), jak i w warstwach 8I;ebnicklch (sole Kałusza i Stebnika).
S. G. Dumanskl (1963) wiąże sole kamienne zawierające pokłady soli po- tasowych (okolice Kałusza) z serią g6rnoworotyszczeńską.
Na podstawie przeprowadzonego kartowania geologicznego S. Gucik (1966) WŚ'l'6d osadów miocenu wyróżnia: formację solonośną, owarstwy sie'bnidkie j mułowce mar>gliBte (warstwy balickie). R. N ey 0(1968) wy-
dziela: przykarpadką :rormację solonośną (akwitan), zlepieńce z Dubnika
(burdygał), warstwy stebnickle i warstwy balick:ie (helwet). Wydzielenia te są oparte na porównaniu litologicznym z osadami występującymi na innych ohszauch (Ukraina, Rumunia), gdyż brak jest fauny jednoznacz- nie precyzującej wiek tych osadów. Autor ten widzi ciągłość sedymenta- cji od osadów !f1:iszu (warstwy ikrośnieńskle) do przykarpacklej formacji
solonośnej, ktbra osadzała się w resztkowym morzu fliszowym.
L. S. Pishvanova {1969) w zachodniej części Ukrainy ·wydziela war- stwy polanickie i warstwy worotyszczeńBkie !Ilależące do szatu-akwitanu
(zlepieńce Ilagorskle oraz sole kamienne i sole potasoowe występują w serii
górnoworotyszczeńsklej), !Ilastępnie warstwy stebnickie tle zlepieńcami, zawierają serię saIną 'VI stropie (burdygał) i warstwy balickie(helwet). W serii g6rnoworotyszczeńsklej autom ta wyróżnia dosyć liczny zespół
mikrafauny krzemionkowej,a Obecność spikuł gąbek uważa za charakte- rystyczny wskaźnik dla osadów solonośnych. 'L. S. Pishvanova za prze- wodnie formy ·wznaje w warstwach stebrucklch - Globoąuadrina dehis- cena i POr06ononlon insignis, a w warstwach 'balickIch - Globigerina bolli i Quinqueloculina distO'l'ta.
W wewnętrznej strefie zapadłiska przedkarpackIego geologowie ra- dzieccy (W. W. Głuszko, S. S. Krugłow i in., 1971) wydzielają dwie pod- strefy {jednostki): samborską i pokudko-borysławską. Osady solonośne
są rozwinięte ow jednostce samborsldej, 'która jest nasunięta na osady stre-
fy zewnętrznej zapadliska przedkarpackIego. Ponadto w osadach mioceń
skich zapad1iska przed'karpacklego ,badacze ci wyoróżniają: dolne molasy - złożone IL zasolonych, pstrych osadów od warstw polanic1rich po war- stwy balickle owłącznie (szat-akwitan po belwet) - oraz górne molasy,
będące osadami morza o normalnym zasoleniu i wysładzających się ba- senów. Górne molasy obejmują osady tortanui sarmatu.
Jaklrolwiek istnieje szereg roZ'bie'Żllości. między wydzieleniami spoty- kanymi :w literaturze, to jednak zbieŻlny jest zasadp.iczo pogląd na zwią-
Miocen solonośny na południe od Przemyśla 97
ze'!< występowania soli kamiennych (zawierających 601e potasowe) wśród
osaliów serii gómoworotyszczeńskiej, której odpowiadałaby wylizielana na obszllTze Polski przykarpacka formacja soloilośna.
W oparciu o obserwacje wymienionych autor6w oraz dane uzyskane z otworów wiertniczycb Lnstytu1lU Geologicznego podano ;niżej charakte- . rystykę litologiczną warstw występujących na obszarze badań. Nałeży
tu zaznaczyć, że nigdzie nie stwierdzono występowania warstw Polanic- kich, a najstaTszymi osadami miocenu są osady przykarpackiej formacji
solonośnej.
P r z yk a 1":p a c k a fo r m ae j a s o lon oś na. Naj;niższa część osa- dów :fOrmacji solonośnej kryje się pod nasunięciem fli«zowym. Na połud
nie od Przemyśla osady formacji zostały stwierdzone w Kniażycach,
gdzie w profilu otworu wiertniczego J-26 pod łupkami menilitowymi (na
głębokości 130-230 m) występowały ciemnoszare iły i mułowce z prze- warstwieniami gipsbw, a w rozeniu z głębdkości 186,1---l192,6 m w ciem- nych laminowanych iłacil znajdowały się gipsy z soczewkowatymi slj:u- pieniami soli lkamiennej grllbości 2-3 cm. Dalej na południe osady for- macji solonośnej zostały stwierdzone w sposób ciągły przy brzegu KlITpat - od okolicy Kormanie i Fredropola po Nowe Sady. W profilu Fredropola uchwycono Je w łicznych szurfach płytkich wierceniach, a głównie w profilach otworów mechanicznych 2:-2 i Z-3. Fm-macja solonośna w Fre- dropolu, miąższości 200-300 m, wykształcona jest jako iły, iłowce i ił(}
łupki ciemnoSzare i czarnOSZa1"e, miejscami laminowane piasl<'iem, :z gnia- zdowymi skupieniami pialiku i pyłu. Te osady ilaste są bardzo silnie za- solone oraz zawierają liczne wkładki gipsu i anhydrytu różnej grll'bości
(od kilku milimetrów do 20 cm).
W otworze 2-2 na głębokości 111,~128,9 m .przewiercono gtpsawiec anhydrytoWO-ilaaty, siLnie zasolony. Wśród osadów ilastych formacji so-
lonośnej występują także wkładki (do kilku metr6w) drobnozia'l'nistego piaskowca ilastego lub piaskowca zlepieńcowatego. Bardzo interesujący
profilJ. formacji .solonośnej przewiercono w otworze D-3 w Nowych Sa- dach, gdzie .pod zielonymi iłami eocenu stwierdzono osady formacji s0- lonośnej o miąższości ponad 100 m,rozpoczynające się pstrymi iłami zu- brow<HiOlnymi, okruchowcowymi (miąższości około 30 m). Dalej wystę
powały pstre mułowce i piaskowce zlepieńcowate z żyłkami gipsu i ziar- nami EIOli (miąższość około 5 m), po czym następowały powtórnie brązo
wo-szare i zielone iły solne z licznymi gniazdami .soli (miąższość około
15 m). W dalszej części formacji solonośnej napotkano iłowce i iłołupki
szare i ciem:noozare, słone, z wkładkami i żyłkami gipsu wł6k.niSltego. W ostatnich 25 m wśród iłowców i iłołupków pojawiły się przerosty pias- kowca ilastego (mułowca). Na głębokości 237,6 m można zS<l'bserwowaĆ
stopniowe przejście sedymentacyjne do niżej leżących warstw stebnic- kich. Zawartości NaCI stwierdzone w iłach solnych z głębokości 62,0- 112,3 m wynosiły 13-58"/. wag., co świadczy o dużym u'hóstwie serii sol- nej. Biorąc pod uwagę r6żnice w wy'ksztalceniu formacji solonośnej oko- lic Fredropola i formacji okolicy Nowych Sad6w, obserwuje się wzrost
natężenia sedymentacji chemicznej w miarę przesuwania się z północy na
południe. Najprawdopodobniej gipsowiec ilasty, przewiercony w Fredro- polu stanowi odpowiednik iłów solnych w Nowych Sadach.
98 Aleksander G1irllckl
Na opisywanym obszarze miąŻS2lOść,przykarpacki.ej formacji solonoś
nej waha się ogólnie w granicach 10~350 m, przy czym największe miąŻSZ!OŚCi obserwuje się w okolicy Żupy - Fredropola. .
War s t w Y s t e b I!l i c k i e stanowią dalszy ciąg sedymentacji przy- karpackiej formacji solonośnej. Wprawdzie R. Ney (1957, 1968) wyróżnia ponad tormacją solonośną zlepieńce z Dubnika jako oddzielne ogniwo stratygraficzne, jednak w świetle wyników wierceń Instytutu GeolOgiCZ- nego utrzymywame takiego podzr.iału nie jest celowe. Okazało się bo-' wiem, że ·zlepieńce te nie .tworzą jednolitego p,oziamu, 'lecz występują jako liczne ławice pi~zlepieńoowe o różnej miąższości, przewar- stwiane osadami ilastymi. NajpeRliejszy profil warstw stebnickich uzys- ksno w Nowych Sadach. W otworze 0.3 na głębokości 237,6-264,7 m
występowały mułowce, iłowce i iłołupki różowoszare, brunatnoszare i 71ie- lonkowoszare, zlepieńcowate, z licznymi drobnymi okruchami pstrych:
iłowców i wapieni kremowoszarych. Następnie od głębokości 264,7-276,1 m przewiercono mułowce i piaskowce .r6~are, zielonkawo-szare i ciemnoszare, z drobnym ·materiałem iłów pstrych. Od głębokości 276,1 m do lrońcowej głębokości 500 m występowały pstre zlepieńce, pstre pias- kowce zlepieńcowate oraz iłowce różowoszaxe, brązowoszare i zielonka- W06zare 'z rozproszonym drobnym materiałem pstrych iłow<:ów. W zle-
pieńcach wyst,ępował materiał pstrych iłowców i wapieni (otoczaki do kilku cm). W wyższej części warstw stebnickich, nawieroonej otworami D-l i D-2, występowały piaskowce różnoziarniste !i :zlepieńcowate, iłowce
i mułowce z wkładkami i żyłkami gipsu. Barwa tych osadów jest brązo
WO-CZe1'WODa (czekoladowa), różowa, różowosza<ra, ciemnoszara, rzadziej zielonkawoszara. Warstwy stelbnickie występują na całym obszarze ba-
dań, a ich przeciętna miąższość szacowana jest.na 500 m. Cechą charakte-
rystyczną górnej częśoi warstw stebnickich jest powszechne występowa
nie żyłek i wkładek gipsu.
War fi t w Y b a l i c k i e występują w kontakcie sedymentacyjnym z warstwami stebnickimi. Przeważają w nich iłowce i mułowce o Ibarwie zlelonkawoszarej z ciEdtimi wkładkami pstrego materiału iłowców i okru- chów wapieni. ,Podrzędnie występują także przeławicenia piaskowców za-
wierających rozproszony materiał pstrych iłowców. Wśród warstw ha- lickich występują 'bard:zoJiczne wkładki i żyłk!i gipsu, a miejscami także anhydrytu. Osady te 2JOStały stwierdzone otworami wiertniczymi w No.- wych Sadach, Fred<ropolu i. Witoszyńcach. Nigdzie nie udalosię stwier-
dzr.ić ich ca~kowitej miąższości, ale wed}ug R. Neya (1968) warstwy ba- -licltie w Polsce osiągają miąższość do 1000 m.
WYNIKI BADAJ't MIKROFAUNJSTYCZNYCH
Próbki pobrane przez autora (głównie z otworów wie<rtniczych <rejonu Nowych Sadów) !i opracowane przez W. Szotową wykazały mikrofaunę Ubogą, mało charakterystyczną, zniszczoną, trudną do oznaczenia. Prze-
ważają w niej formy planktoniczne, Najliczniej reprezentowane są radio- larie, a z otwornic - globige<ryny. Mikrofauna warstw stebnickich jest znacznie uboższa od mikrofauny W8'l"Stw halickich. W otworze Nowe Sady D-l próbki pobrane z warstw stebnickich z głębokości 12,~145,5 m wy-
kazały prawie w całości brak mikrofauny. Jedynie w kilku próbkach
Miocen solonośny na południe od Przemyśla 99 napotIkano pojedyncze okazy globigeryn lub od 1 do 5 !1kazów radiolarii.
W otworze Nowe Sady D-2 warstwy ste'bnickie z głębokości 6,0-40,0 m
zawierały następującą mikrofaunę: Lenticulin'ł gibba (O rb.), L. simplex (O rb.), Guttulina Bp., Uvigerioo Bp. (bardzo drobny okaz), ValtlUlineria complanata (O rb.)?, Asterigerina planorbis {OT b.)? - 2l!Iiszczany okaz, Ammonia beccarii(L.), Elpkidium maceIlum .{F~ C h t. et M 011), Glo- borotalia scitula {B r a d y), Globigerina bolli C i t a, . P r e m o 1 i S i l v a, Globigerina eocenica T e T q ue m, Globigerina Cliv. sp., Globigerinoides bisphaerica T o d d, G. triloba (R e u s s), Eponides sp., Cibicides abnor- mis P i s c h v. {1), Florllus boueanus (O r b.), ponadto radiolarie, igły gąbek, kolce jeżowców oraz fOTmy ,,fli.swwe"z rodzaju Rhabdammina I Globorotalia {= Globorotalia CTassata C u s h. 1).
Warstwy halickie w omawianym otworze (w granicach głębokości
45,0-150,0 m) wykazały bogatszą mikrofaunę, z wyraźną domieszką form fliszowych: Lenticulina simplex(Orb.)?, Oolina sp., Bulimina·elongata OT b. 1, Uvigerina sp., Hopkinsina sp., Valvulineria complanata (O rb.) 1, Ammoma beccarii {L.) -, reprezentawana w wielu próbkach, Elphidmm crispum (L.), E. fichtelianum (O rb.), Hastigerina siphcinłphera (O r 'b.), Globigerina boUi C ltli, P r e m o l i S ił v a, G. eocenica T e rqu em, G. div. sp., GlobigeriTwides bisphaerica Todd, G. triloba {Reus) 1,
Globoąuadrina sp., Globigerinitaglutinata (E g g e r) ?; Cibicides sp:, Ctis- Bidulina subglobosa B !l" a d y, Floril.us boueanus (O !l" b.), F. scaphulI (Ficht. et Moll), Pullenia bulloides. Orlb.,
p.
ąuinąueloba(Reu s s), Gyroidina sp., Melonis pomplliotdes ,(F i c h t. et M o 11), po- nadto radiolarie, dgły .gąbek, kolce jeżowców oraz formy ,,1liszowe" z r0- dzajów: Rhabdammina, Ammodiscus, Haplophragmoides, Trochammino- ides, Cyclammina, Glomosplra, Mar8sonella, Globorotalia, Globotruncana I Eponides. W próbce z głębokości 150 m znaleziono jedynie liczne ra-
diolarie i kryształki gipsu. . ..
W otworze Nawe Sady D-3 w próbkach.z P!l"ZYkarpackiej formacji s0- lonośnej (6l)-238 m) mikrofauny
nie
znaleziono, stwierd:rono jedynie licz- ne krysztal'ki gipsu. Warstwy stebnlckie w próbkach z głębokości 240- 470 m odznaczają się wylbitnym ulbootwemmikro1aWlistycznym. Oznaczo- no jedynie: Le .. ticulina (ułamek), znisz<:zony okaz Globulina gibba myris- tilormis {W iII.) 1, Bulimina elongata O r 'b., Hopkinsina sp., Ammonia beccarii (L.), Elphidium sp., Globigerina bolli C i t a, P r e 'In o li S ił v a ?, Globigerina eocenica T e r q'll e m, Globigerina div. sp., Cassidulina punctata R e u s s, ponadto radiolarie oraz farmy ,,fliszowe" z rodzaju Cyc!ammina i Globotruncana.TEKTONIKA
W ;rejonie położonym na południe od Przemyśla występują dwie je- dnostki tektoniczne: brzeżna część jednostki S'kibowej (skalskiej) i jedno- stka sambarS'ka. Pierwszą z !nich tworzą warstwy in'oceramowe, pstre i zie- lone łupki eoceńsklie oraz łupki menilitowe z rogowcam.I. Element ten jest
nasunięty ,na jednostkę samborską, w której skład wchodzą: przykarpac- ka forma<:ja solonośna, WaTBtwy stElbnidtie i waI"8llwy balickie. PowieTz- chniowy przebieg 'linii nasunięcia karpacikiego został dosyć dokładnie wy- znaczony dz.ięki wykonanym pracom kartograficznym i wiertniczym.
100
-200
w
Aleksander Garlickl
E
u 100
300
A-A
100
• • • • • I CD Hm 300
i. • ' .
o o / 1/ / I I /~
o o o o o o ; ; : / I I I 1 1 / I 200 B-9
o o • o j l l l l I I I
o o o o / , 1 / 1 / / , I ' I <DO
Frczd.-opąl
~~~~~~~---~Q
wsw
•
-100
-300
ENE
·Nowe Sady 300
'"'I 0'2
200
• oj.,
C-C• o
II
100o , I I
B~
..... 1---
- - 2 ~~. ~f ~.Fig. 2. Przekroje geologiczne popr%t!C20e Geological cross sectlons
1 _ efiV8rtorzęd: 2 - wantwy ballckie; I - waNtwY Itebnle1d.e;. ł - pl'zykarpaCk8 fOrmacja mlcmołna; 5 - fUsz Jecmo.tld.. 4'OlIIdeJ
1 _ Quat . . nery; 2 - Ballcha Be&I; I - 8tebnllc BedI: ł - Ped-C8rpatblan. .aU:- bearlng łormationj li - J'~ Ol łbe Aole un1t
Miocen oolonolony. na pOłudnie od Przemyśla . 101 Podczas ruchów nasuwawczych Karpat osady formacji solonośnej ja- ko najbardziej plastyczne uległy znacznym deformacjom i wyciśnięciom,
w związku z czym zaznaczają się różne jej miąższa9ci. Poprzeczne dys- lokaCje w rejonie Kniażyc przesuwają nawet pas przykaTPackiej for- maCji soIanośnej o ponadl km na wschód {wraz z przylegającymi do niej osadami ~liSZ\l i warstwami stebnic'ki!llli). N a północ od Kniażyc na ob- szarze miejscowości Witoszyoce warstwy stebnickie kontaktują bezpo-
średnio z łupkami menilitowymi fliszu karpackiego. Dyslokacje poprzecz- ne typu zarejestrowanej w Kniażycach ,występują także w północnej czę
ści obszaru -badań, m. in. między Witoszyńcami a Grochowcami, rozcina-
jąc zarówno strefę jednostki samborskiej, jak i 'brzeżną łuskę jednostki skibowej.
Na opisywll!łlym obszarze mamy ogólnie do czynienia z obrazem tek- toniki, 'która powoduje o~wrócenie kolejności wys,tępowania poszczegól- nych ogniw stratygraficznych. I tak w pierwotnym ,basenie sedymenta- cyjnym jednostki samborakiej na !fliszu osadziła się formacja solonośna,
a na niej warsj;wy stebnickie i balickie. W wyniku pómiejszych ruchów nas'uwawczych Ka.-pat utwory tliszu nasunęły się na formację solonośną, przewalając ją wraz z w8'l'stwami stebnickirni i balickimi. Z Ikolei tak odwrócone warstwy jednostki samborskiej zostały ,nasunięte na miocen autochtoni=y przedpola, przykrywając nawet warstwy młodsze (torton).
Generalny obraz stosunku jednostki skol9kiej do jednostki sambor- skiej oraz do autochtonicznego miocenu przedpola został już prżedsta
wiony w licznych pracach publikowanych (E. Głowacki, 1964; R. Ney, 1968; Z. Wilczyński, 1961; J. J. Ziel:ińllki, 1963 i in.). .
Na sporządzonych przekrojach (fig. 2) przedstawiono ,pozycję tekto-
niczną przykarpaakiej formacji soIanośnej w nawiązaniu do mapy geo- logicznej (fig. 1). W przekroju przez Kniażyce (A-A) obserwuje się kon- takt tektoniczny stromo 'UStawionych łupków menilitowych z formacją solonośną" która w otworze J -26 ma niewie],ką miąższość i jest wyciśnięta
ku powierzchni. Kontakt formacji solonośnej z warstwami stebnickimi jest także tektoniczny. Również w przekroju pI'2ez Fredropol (B-B) for- macja se>l<mośna pozostaje w 'kontakcie tektonicznym z łupkami menilito- wymi (zaWlierającymi rogowce), a na kontakoie z warstwami stebnickimi obserwuje się zlużnienia tektoniczne. W Nowych Sadach (przekrój C-C) formacja solonośna kontaktuje tektonicznie z fliszem, ale pozostaje w normalnym kontakcie sedymentacyjnym :z. warstwami stebnickimi. Na- tomiast na granicy między warstwami stebnickimi i warstwami balicltimi
występują niezgodności kątowe, ślady poślizgów (zlustrowania i złuako
wania warstw) świadczące o przemIeszczeniu warstw
w
stosunku do sie- bie. W Tejonie Aksmanic osady fliszu są ustawione bardzo stromo ii. kon-taktują tektonicznie z formacją solonośną, 'która jest 'bardzo wyciśnięta
i wytkazuje tam najmniejszą miąższość na powierzchni (około 50 m).
WNIOSKI
l. Przeprowadzone kartowanie geologiczne pozwoliło na dosyć do-
kładne wyznaczenie pI'2ebiegu linii brzegu nasunięcia karpackiego oraz na określenie szerokości strefy wychodni formacji solonośnej między
brzegiem Kal'Pat a warstwami stebnickimi.
102 Mekunder GarUcld
---
2. Osady przy'karpaekiej formacji solonośnej znane były głównie z od-
słonięć powierzcłmiowych. Spośród wymienianych w literaturze licznych miejsc dawnej e:ksploataeji źródeł słonych udało się odnaleźć tylko źró
dło w ZUpie, ale jest ono w znacznym stopniu zasypane i wysłodzone.
Dzięki wierceniom poszukiwawczym Instytutu Geologicznego .poznano osady solonośne występująt:e głębiej, a także ich wykształcenie litolo-
giczne. .
3. Sposób wykształcenia fonnaeji solonośnej wSkazuje, że w północnej części obszaru badań mamy do czynienia z facją siarczanową osadów che- micznych, a dopiero między Fredropolem i Nowymi Sadami rozpoczyna
się br:zeżna część pola tacjoj. chlarkowej. Osady facji chlorlkowej wystę
pujące w południowej części obszaru 'badań są reprezentowane przez iły solne i iły zubrowe, będąt:e dowodem niskiego stopnia natężenia sedy- mentacji solnej. Skoro w serii solnej brak nawet cienkich pokładów soli, trudno w takiej sytuaejj spodziewać się chociażby śladów soli potasowo- -magnezowych.
4. ?Jbadane profile litologiczne wyższej części warstw stebnickich nie
potwierdziły ich sokmośności. W osadach tych spotyka się wkładki gipsu lub konkrecje anhydrytu, które świadczą o bardzo niskim stopniu natę
żenia sedymentacji chemicznej. Podobny !l'eżim zasolenia wód ·zhiornika
utrzymywał się jeszcze w później osadzonych warstwach balickich.
5. Wa!l'stwy 'baliokie różnią się od stebnickich_ znaC?mie mniejszą za-
wartością materiału okrucoowoowego, :zanikiem dominującej barwy brą
zowej i różowej oraz przewagą materiału ilastego barwy zielonkowoszarej.
6. Wyniki Ibadań nn'krafaunisty=ych wykazują brak mdkrofauny w osadach przykarpaclciej formaeji solonośnej oraz znacznie uboższą mi-
krofaunę warstw stebnickich od mikrofauny warstw halickich. Te ostat- nie zawierają wyraźną domieszkę form fliszowych.
7. Na podstawie wyników wierceń Instytutu Geologicznego ueyskano potwierdzenie istnienia odwróconej tkolej>oości stratygraficzooj warstw,
wynikającej z nasuwawczego ruchu br:zegu Karpat.
8. Z punktu widzenia geologii regionalnej bardzo wame byłoby usta- lenie zasięgu występowania formacji solonośnej pod Karpatami i określe
nie jej !facji. Za najdogodniejszy teren dla tego rodzaju badań -należy
uznać obszllT położony na zachód od Dubnika i Nowych Sadów. Oczywiś
cie,badania formacji solonośnej należałoby wiązać ż badaniami innych ogniw miocenu występujących pod nasunięciem fliszu jednostki skibo- wej, a także w nawiązaniu do długiej strefy sfałdowanego miocenu wy-
stępującego pod nasunięciem f1:iszowym -między Przemyślem a Tarnowem.
Oddział acar.Paekt mn.tytutu Geologicznego K:rakÓ'W, ul. Skrzat69r 1
Na4et11oaDO dn1a • mare. 1871 r.
Miocen solon<l6ny na południe Od I'n;emyśla 103
PISMIBNNICTWO
GARLICKI . A. (1968) - Wyniki poszu1dwa6. złóż soU na południe od Przemyśla.
Kwart. g-eol, 12, p. 1093-1094. nr 4. Warszawa.
GARLICKI A. (1969) - Poszukiwanie złota ""U potasowych w rejanIe na południe od Przemyśla. Arch. Inst. Geol. (maszynopis). ~aków.
GŁOWACKI E. (19M) - Aktualny przekrój geologIemy przez jednostkę stebnlcką
na połUdnie od Przemyśla. Geof.·1 GeoL naft., nr 10-l2. Kraków.
GUCIK S. (1966) - SpraW<lzdanie naukowe z badallgeologicznych wykonanych 'W roku 1966 na przykarpack:!ej strefIe jednostki Btebnickiej na S od Prze-
myśla, ark. Krzywcza. Inst, GeoL (maszynopis). Kraków.
NEY H. (1955) - Zdjęcie geologiczne przedłużenia gazonośnej atrefy Chodnawic na wschód od Przemyśla. Arch. Inst. Geo1. (maszynopis). Kraków.
NEY H. (1957) - O miocenie na l'n;edgórżU Karpal między Przemyśi.em aChyrowem.
Prz. geol, 5, p. 1:1-18, nr 11. Warszawa.
NEY H. (19614) - Objawy solonOŚDości miocenu wzdlut brzegu karpackiego na po-
łudnIe od l'n;emYŚIa. I'n;. geo1., 9, p. 607--$9, nr 11. Warszawa.
NEY H. (19611>? - Struktura wglljbn.a na ~lu 8kręłu przemyskiego. Spraw.
z Pos. Kom. PAN Oddz. w Krakawie, I-VI, p. 306--309.
NEY H. (1968) - RoI_ Ty,l_ krakowskiego w geologii zapadliska przedkarp_ck:Iego -I rozmieszczeniu złóż ropy l gazu. Pr. geoL Kom. Nauk .GeoL PAN Oddz.
w Krakowie, nr 45, p. 7--61.
NIEDZWIEDZKI ,J. (1876) - Spostrzeżenia geologiczne w okolicy· Przemyśla. Kosmos, I, p. 263-286, 317-3211. Lwów.
NIEDZWIEDZKI.J. (1901) - Przyczynek do geologii pobrzeża Karpat Przemyskich.· Kosmos, 26, p. 224-231, 530-555. Lwów.
PISRY ANOV A L. B. (1989) - Stratlgraphlcal and faclal. dislribulion o! ForamInifera in M10cene of Ibe western paTt o! Ukrainian SSH. Rocz. PoL Tow. Geo1., 39, p. 335-350, nr 1--3. Kraków.
TOŁWmSKI K. (l956) - Główne elementy tektoniczne Karpat z uwzględnieniem g6- rotworu Salldów. Acta geoL poL, 8, p. 75-226, nr 2. Warszawa.
WILCZYNSKI Z. (1955) - Sprawozdanie z bada6. geologicznych na aI1<uazu Dobro- mil-Przemy4l. Arch. r""t, Geol. (maszynopis). Kraków.
WILCZY!'I"SKI Z. (1981) - Na8U1l1ęcie stebnlck:le w okolicy Przemyśla l jego element fliszowy. Nafta, nr 9, p. 241-246. Kraków.
WISNIOWSKI T. (1908) - Atllas geologla;ny Galicji - ark. Dobrami!. Kam •. Flzjogr.
PAU. Kraków.
ZIELINSKI J. J. (1963) - Odkrycie fliszowego fałdu wgłębnego w rejonie Prze-
myśla. Rocz. Pol. Tow. Gool., 38, p. 387-395, nr 1-3. ~aków.
rJIYIDKO B. B., KPYI'JIOB C. C. II. lIP. (1971) - reononNecaoe crpoelIIle II. roPH,.,'"
_o-
_ YJCp8""""'" Kapuar. Tpy/lWYq>. BHI'PH, ... 25. MOCIDI&.
):\OJlEHKO r. H. (1962) - rODno"'" Hełm II I'838 Kapnsr. Hm. An.II. Ha}'E YCCP. KII.e •.
.l\YMAHCKID!:
c. r.
(1963) - K BOIIpOCY o I'OOJIOl'II'<eaoM crpoemr _puan:mTO DpoI1i6apsIIOBll Mopmll.!r-Kanym.1'J>YIlYYq>.Hlfi'PH,BroIIL 5, "'P. 15~16S. MOCDa.
104 Aleksander Gerllckl
Ane&cullP rAPJlI'I:qKK
PJrn'JJLtAThI HCCJIE~OBAHHR COJIEHOCHoro, MHOQEHA le IOI'Y
or I1IIIEMhIIIIJUI
PCSlOMC
Ha Teppmtr0PBD, pacuoJIOllteHBOI ~OJIb xpas: KapnaT. J: wry OT :rJma.a"mms:, C ,D.aBlIIIX aop
6wmr II3BOCTBl>l 1Ill, nooepmocnr .... O)1Jol OTJIo:J<CIIIJlI _ T C l W I I COJICBOC_ 4JoP_.
OTBOCB:Mol: :a: CTapmewy ~BY. HCCJIe,I{oB8.BlDl, JIPOBO,JJ;HB1IIHtCJI rconoIll'lecu'M lIBC'IlJ'IyTOM B 1966-1968 rol\8X. D03BOmmH ,l\CTaJIbHO ~ KpBeBYID _ xapoareroro "lI,IIBlII"8.
a TBxae OJ:Jpe.Z{e.mtn. ~lIBY 3OBIol o«5mateBJdl DPKlApIJ8TCJ:O:lt COJICHQCBol: 4IoP~. BJIaroAaPJI 6ypcHlOo cnaJO'H, H3}"IeHO mtrorronAeaoe crpoeBl[C rny6JI:e 38.ner.aJOI[(IlX COJIeBocm.a OTJlOlKO- HHlI. a T&I<l<e MJllI,ZJ;IIDD: OTJJo:J<CIIIJlI- CTdSIIIDlXIlX " ~ WlIICTOB. B COJIeHOC_
"'0_
OTCJ'l'CTBYlOT IIJI8cThl UMCllIIoil COJIR. 3,J:(ecI. 3:IJIC'I'8lOT TOnl.:rro COJIJIBLIC rJIlDU;I, ~eJ'I&C'I'BYlO""
DtBe 0 Bll'3mI creaemr IDI'I'elICIDmOC XlD4Ji'IIeCmit <:eAJ[MeB1'8IllDl. H3)r-lemrwe IUfTOnoIll"lecIHe pa3pe3H Bepmeit 1I8CTIi cre:6BJrunix m:racTOB se 1IO,[(IBep,JJ;IIJDI HX COJIeHOCBOCTb. B.3TJtX DTJIO"
_ IICTpe'flIlOTCJ TOJIhKO DpOIIII8CID nmca """ m ... _ IUII'Itl\PBIl&. IToJ\06 _ _ _ 38COJJe.BBlf BO~ 6acccIsa COxp8BJlJIC.C ClI(e B n03,ltllee OC8,IJ;IIBDiBxcJr 6a."rm:uIcra. JlJDlC~.
JiaJmIJ;me IJJIaCTIiI OTJIB'I8.IOTCJI OT CT®fIBD;EID. 3IIflBTe.m.BO MeH&DDJM COAqm:aBBeW 6peI: ..
1fIleBOro .M8rep1l8Jl&, ~ ,qOMBllllPYlODXero :r:opJi1meBoro B poooBOI'O D;BC'I8., a 'IUZC npeo6JIa,n;a.mI rJDl1DlCTOI'O MaTCPlilUm 3eJIeBo-cepol: o~.
OTJlOl[eHBII DPHDpoaTCroll COJJeBOCIIoll 4JoP_ B. COJ\eplDT MJIK!lOIIIaYIIW. MlUpo4>ByIIll CTe6Bl1JlKBX IIJJ8CTOB 3H&U'leJn,HO C5e.D;Bee, lIeM MJmP04»ayua 6a.nm::tKHx ~TOB.
Pe3YJI&TBn.t ltCeJIe,n:oB8JlHlt 6ypoBLIX er-urn reoJIOI'JllKCllJro IIHC1'B'I)'l'8. 1IOJ{rBCp,ll1l.llB B8JIJAJIe 06pamol: CTP&~oit ' ~OCTR DJ1BCTOB, 8llJIJIIQD:le1cJ[ .pe3yJI&TaTOM _BTOBOTO I\BJDmIlbI xp&JI KapoaT ("'BT. 2). OTJI~ 00_0011011 4Jo_,
3&JIOI1UO_
I IOI'Y OT IlmeM!.munr, upe,tlC1'&BJVt1 co6ol, »epO.n'BO, xpatBylO "I8C'l"b 110111: xnop~ol ~, p8.ClIDtpJUO~OCJI B,ll,om. :q)aJI KapnaT B IOro~BOCT01fBOM H8IIp8.BJIemrB Ba -repPHTOpmo 38.IJ8JJ;Hol:
YEP&JDIIoI.
Aleksander GARLICKI
RESULTS OF STUDY ON THE SALT-BEARING MlOCENE DEPOSITS SOUTH OF PRZBMY8L
Summary
Surfaee deposita of the Perl-Carpatlan salt-bearing formation, referred to the earlier Miocene, have since a long time been known to oc.cur wlthin an area a.ituated along the Carpathlan margin. south of PrzemyAl Research works carried out by the GeologicaJ Institute from 1966 to 1968 iulowed the line of the margin of the Car- pathia<l overthrust 8!ld the width of the outcrop of the Peri-Carpathian salt-bearing formation to be determined In detail. Drilllrrgs have yielded here data to explain the IIthologicaJ development of the deep-sealed salt-bearing deposits ood of, the younger deposits. ie. the stebnik Beds and' the Balicha Beds. The salt-bearing
Streszczenie 105
formation lsdks any rock salt seams here. 'llbere are found only salt clays, wl>lch pr""e a low degree of the in_tyof chemical sedimentation. The examined lltho- logical sections of the higher part of ·the StehIllk Beds did not confirm their salt content. These depoelts .reveal.only gypsum intercalalllans ar anhydrite ooncretiGns.
Similar conditions, as concerns the 'salinity of waters in the basIn, were characteristic of the later deposited Balicha Beds 1<>a •.
The BalIIcha Beds dlffer from the Stebnik Bed. in having a COD9lderabJ.y lower content of detrital materials; vanishing predominant hrown and pink colou",; and a predominance 01 clay materials green ... grey in colour.
The deposits of the Peri-Carpatian salt-bearing formation are deprived of mlcroflHlna. The miorofauna of the Stebnik Beds is cOnsiderably poorer ·than that
. of the Ballclm Beds. .
The results of research from the drilling. made hy ·the Geological Institute have proved the presence of the reversed stratigraphical sequence of beds, resulting from the overtbrusting movements of the Csrpathlan. margin· (Fig. 2) .. The. depo8its of the salt-bearing formatlc>n, round to accur 'south of Przemyjl, most probably make tbe marginal part of the cb!C>ride faei .. field that wideno a10Dg the margin of the Carpathians south-eastwards, as far as the We!Jt Ukraine area.
