[Pragnę niniejszym zwięźle odpowiedzieć...]

LISTY DO REDAKCJI

169

R ecenzent twierdzi, że w przypisach „przesadnie uw zględniono m ilitaria w pow staniu”. Chodzi mu zapew ne o dłuższe życiorysy w ojskow ych. Otóż w na­ szych przypisach w ydaw cy chcieli podaniem obfitych biografików skonfrontow ać te dane z licznym i w ypow iedziam i Ostrowskiego na tem at kw alifikacji w ojsko­ w ych uczestników powstania.

K arolin a i W ła d ysła w Rostoccy

Pragnę niniejszym zw ięźle odpowiedzieć na zarzuty w ysun ięte przez w y d a w ­ ców „Pam iętnika z czasów pow stania listopadow ego” A. Ostrowskiego.

Część uw ag usunęła niektóre zastrzeżenia recenzenta, ale z kilku uwagam i zgodzić się niepodobna. Krótko w ym ien ię te ostatnie starając się przytoczyć żądane przez w ydaw ców dowody.

1. Jeśli pom inąłem m ilczeniem w iele całkow icie słusznych sform ułowań w y ­ daw ców o A. O strowskim , to dlatego, by w krótkiej recenzji nie powtarzać w stę ­ pu w ydaw ców . Zatrzym ałem się nad problemami, które — jak m i się w ydaw ało — m niej były akcentowane przez w ydaw ców , a które m ożna było uzupełnić.

2. Przypisyw anie O strow skiem u ideologii burżuazyjno-liberalnej jest chyba nieporozum ieniem . Przeczy bowiem tem u tekst na s. 92— 106. W ogólnikach autor jest zw olennikiem reform społecznych, ale w bardziej precyzyjnych wyrażeniach przebija pew na apologia szlachty (s. 106), a naw et liberalizm w obec arystokracji, aczkolwiek w arystokracji w idzi głów nego w in ow ajcę k lęsk i powstania (s. 104— 105). Na s. 121 autor w yraźnie rozgranicza szlachtę, gmin i pośredniczący między nimi stan trzeci, który O strowski chciałby w Polsce „zaprowadzić” poprzez... upow szechnienie Gwardii Narodowej. W yraźnie w ypow iada się przeciw nadaniu chłopem ziemi, potępia pruską reform ę regulacyjną i radzi pozostaw ić kw estię włościańską dobrej w oli i indyw idualnym um owom dziedziców (s. 288—290). A bsolutnie nie staw iam tu zarzutu o niedokładnym czytaniu tekstu. A le po­ w yższe sform ułow ania można pogodzić co najw yżej ze stanow iskiem liber alno- -szlacheckim , a nigdy burżuazyjno-liberalnym (NB w ydaw cy nie dają definicji tego term inu ani dowodów na poparcie sw ej opinii). Ostrowski reprezentuje pa­ triotyzm oparty na jedności narodu, na bardzo w yraźnym zacieraniu konfliktów społecznych, na dalszym faktycznym utrzym aniu przew agi szlachty. Czyż można go p ostaw ić obok np. J. O. Szanieckiego czy D. Krysińskiego?

N iekonsekw encję w poglądach w ydaw ców łatw o w ykazać słow am i w stępu. Oto na s. 10 przypisują O strowskiem u poglądy burżuazyjno-liberalne już przed powstaniem , a na s. 16 m ów ią o „zbliżaniu się do liberalnej grupy k alisk iej”, na pewno nie burżuazyjnej. A dalej stw ierdzają nawet, że ta ew olucja pogłębiła się dopiero po upadku powstania, „gdy autor ostrą krytyką chciał się odciąć od gru­ py m agnacko-konserw atyw nej, z którą tak długo w spółdziałał” (powtórzono to rów nież na s. 30).

3. O m ówienie działalności sejm ow ej O strow skiego przed pow staniem ogra­ niczyli w ydaw cy dosłow nie do stw ierdzenia, że zasiadał w sejm ach K sięstw a W arszawskiego (według w stęp u należał rów nocześnie do opozycji i do zw olenni­ k ów Napoleona, s. 7—8) i K rólestw a Polskiego oraz w sądzie sejm ow ym . I to wszystko.

4. Mimo kilkakrotnego czytania s. 27—28 n ie udało m i się znaleźć zdania d efin ityw n ie rozstrzygającego, które rękopisy słu żyły za podstaw ę publikacji. Zdanie o księdze Rp (s. 28) jest bardzo niejasne. A lakoniczne stw ierdzenie (s. 33)v

170

że „za podstaw ę druku brano tekst, który posiadał n ajpełniejszą redakcję”, chy­ ba nie w ystarcza. Szkoda, że nie rozstrzygnęli tego w ydaw cy w powyższej od­ powiedzi.

5. P ietyzm w ydaw ców w obec zaleceń autora „Pam iętników ” na pew no godny jest pochw ały, lecz w arto b yło uczynić coś rów nież dla w iększej przejrzystości i czytelności tekstu.

6. Jeśli w ydaw cy uznali za konieczne um ieszczenie w przypisach biografii najbardziej n aw et znanych w odzów powstania, to chyba rów nie potrzebne były wiadom ości (tak trudne niekiedy do znalezienia) o m niej znanych działaczach po­ litycznych.

7. N ie zaw sze n iestety zaznaczony jest charakter opuszczonych fragm entów (np. s. 258), a na s. 442 brak odpow iedniego nawiasu m im o inform acji o luce w tekście.

Pragnę bardzo, by te k ilk a uwag nie zostało zrozum iane przez w ydaw ców jako brak szacunku dla ich naprawdę ciężkiej i nie zaw sze docenianej pracy.