Anna Zelga-Szmidla, Eugeniusz
Gurgul, Joanna Rodziewicz-Gruhn
Walory turystyczne gminy
Ogrodzieniec
Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura
Fizyczna 7, 183-187
Seria: KULTURA FIZYCZNA z. VII, 2007
A nna Z elga-Szm idla, Eugeniusz G urgul, Joanna R odziew icz-G ruhn
Walory turystyczne Gminy Ogrodzieniec
Słowa kluczowe: gm ina O grodzieniec, turystyka.
Touristic virtues of Ogrodzieniec commune
K ey words: O grodzieniec C om m une, tourism , recreation.
A bstract
O g r o d z i e n i e c c o m m u n e i s s i t u a t e d i n t h e r e g i o n , w h i c h i s a n i n t e g r a l p a r t o f t h e “ E a g l e N e s t s ” L a n d s c a p e P a r k . A l m o s t h a l f o f t h e c o m m u n e a r e a i s c o v e r e d b y f o r e s t s . A r i c h f l o r a c o n s i s t s o f 7 0 0 s p e c i e s o f v a s c u l a r p l a n t s i n c l u d i n g 4 7 s p e c i e s w h i c h a r e p r e s e r v e d . T h e m a i n t o u r i s t i c a t t r a c t i o n o f t h e c o m m u n e a r e r u i n s o f a c a s t l e f r o m X I V c e n t u r y i n P o d z a m c z e . T h e r u i n s m a k e g r e a t s c e n e r y f o r m a n y t o u r n a m e n t s , f e s t i v a l s a n d c o n c e r t s w h i c h t a k e p l a c e t h e r e e v e r y y e a r . B e s i d e s c a s t l e r u i n s i n P o d z a m c z e , t h e r e a r e a l s o w o r t h t o s e e t h e H o l y V i r g i n o n t h e R o c k s a n c t u a r y , B i r ó w M o u n t a i n - t h e m o s t v a l u a b l e K a r s t f o r m i n P o l a n d a n d X V I I - t h c e n t u r y c h u r c h i n O g r o d z i e n i e c . M o r e o v e r , i n G i e b l e t h e r e a r e X V I I I - t h c e n t u r y c h u r c h a n d a n o b l e r e s i d e n c e f r o m t h e t u r n o f 1 9 th c e n t u r y . S i x t o u r i s t i c t r i a l s r u n t h r o u g h o u t t h e c o m m u n e . I t i s e a s y t o f i n d a n i g h t ’s l o d g i n g t h e r e , e s p e c i a l l y i n p r i v a t e h o u s e s . T h e g r e a t i n t e r e s t m a k e a n o s t r i c h f a r m a n d a h o r s e - r i d i n g f a r m i n L a c h o w i ź n o , h o w e v e r t h e t o u r i s t i c p o s s i b i l i t i e s o f O g r o d z i e n i e c c o m m u n e a r e n o t f u l l y e x p l o i t e d .W stęp
W i e d z a p r z y r o d n i c z a u m o ż l i w i a w s k a z a n i e i o p i s a n i e a t r a k c j i p r z y r o d n i c z y c h , o r a z w y t y c z e n i e t r a s t u r y s t y c z n y c h . U ż y t e c z n e d l a t u r y s t y k i i r e k r e a c j i w a l o r y p r z y r o d y m o g ą z a i s t n i e ć w k a ż d y m m i e j s c u n a z i e m i . [ 2 ] A t r a k c y j n o ś ć t u r y s t y c z n a d a n e g o m i e j s c a p r z e j a w i a s i ę p r z e z s p e c y f i c z n e c e c h y w ł a ś c i w e d l a t e g o m i e j s c a : - c i e k a w y k r a j o b r a z - n a t u r a l n e p o m n i k i h i s t o r i i - z a b y t k i - b r a k z a n i e c z y s z c z e n i a p o w i e t r z a i w o d y - m o ż l i w o ś ć u t w o r z e n i a s t r e f y c i s z y [3 ]184 Anna Zelga-Szm idla, Eugeniusz Gurgul, Joanna Rodziewicz-G ruhn W a l o r y t u r y s t y c z n e s ą : n a t u r a l n e ( p r z y r o d n i c z e ) i k u l t u r o w e ( a n t r o p o g e n i c z n e ) . G m i n a O g r o d z i e n i e c s p e ł n i a t e w a r u n k i . T e r e n t e j g m i n y O g r o d z i e n i e c z n a j d u j e s i ę w g r a n i c a c h Z e s p o ł u J u r a j s k i c h P a r k ó w K r a j o b r a z o w y c h W o j e w ó d z t w a Ś l ą s k i e g o , a j e d n o c z e ś n i e P a r k u K r a j o b r a z o w e g o O r l i c h G n i a z d . A t u t e m g m i n y s ą r ó w n i e ż l a s y s t a n o w i ą c e b l i s k o p o ł o w ę p o w i e r z c h n i c a ł k o w i t e j g m i n y . S p r z y j a j ą c y m u p r a w i a n i u r ó ż n y c h f o r m t u r y s t y k i j e s t r ó w n i e ż k l i m a t g m i n y O g r o d z i e n i e c c h a r a k t e r y s t y c z n y d l a „ w y ż y n ś r o d k o w y c h “ . [ 1 ] T y p o w e j e s t t u z r ó ż n i c o w a n i e m i k r o k l i m a t y c z n e w y n i k a j ą c e z p o ł o ż e n i a w s ą s i e d z t w i e z a c h o d n i e g o p r o g u w y ż y n y o r a z w r e j o n i e n a j n i ż s z e g o j e j w z n i e s i e n i a . I n s p i r u j ą c y m d l a t u r y s t ó w s ą z a b y t k i o r a z t e r e n y r e k r e a c y j n e g m i n y , k t ó r e p r z y c i ą g a j ą l u d z i s p r a g n i o n y c h w y p o c z y n k u n a ł o n i e n a t u r y . S t ą d t e ż c e l e m p r a c y j e s t t a k i e p r z e d s t a w i e n i e w a l o r ó w t u r y s t y c z n y c h g m i n y O g r o d z i e n i e c b y p r o m o w a ć o m a w i a n y o b s z a r i o ś c i e n n e m i e j s c o w o ś c i .
W alory turystyczne om aw ianego terenu
H i s t o r i a O g r o d z i e ń c a n i e r o z e r w a l n i e z w i ą z a n a j e s t z Z a m k i e m O g r o d z i e n i e c - k i m o r a z g r o d e m k r ó l e w s k i m , k t ó r y i s t n i a ł j u ż o k o ł o 1 3 0 0 r o k u n a s z c z y c i e G ó r y B i r ó w . K o l e j n a w z m i a n k a d a t o w a n a j e s t n a r o k 1 3 4 6 , k i e d y t o O g r o d z i e n i e c b y ł w s i ą s ł u ż e b n ą d l a p o b l i s k i e g o z a m k u . O O g r o d z i e ń c u p i s a ł r ó w n i e ż w s w y c h k s i ę g a c h J a n D ł u g o s z w 1 3 8 5 r o k u [ 7 ] . R u i n y X I V w . Z a m k u O g r o d z i e n i e c k i e g o w P o d z a m c z u s ą n a j l e p i e j z a c h o w a n ą i n a j w i ę k s z ą t e g o r o d z a j u b u d o w l ą w P o l s c e . Z a m e k z b u d o w a n y z o s t a ł z a c z a s ó w K a z i m i e r z a W i e l k i e g o . S t a n o w i o n j e d e n z n a j p i ę k n i e j s z y c h p u n k t ó w s z l a k u O r l i c h G n i a z d i o k r e ś l a s i ę g o m i a n e m “ M a ł e g o W a w e l u ” . W a r o w n i a o g r o d z i e n i e c k a z n a j d u j e s i ę n a n a j w y ż s z y m w z n i e s i e n i u J u r y [ 4 ] . S t a n z r u j n o w a n e g o z a m k u j e s t o b e c n i e n a t y l e d o b r y , ż e r e ż y s e r A n d r z e j W a j d a m ó g ł z e k r a n i z o w a ć „ Z e m s t ę ” A l e k s a n d r a F r e d r y z u d z i a ł e m w y b i t n y c h a k t o r ó w p o l s k i c h . P o n a d t o t r a d y c j ą s t a ł o s i ę , ż e w s e z o n i e w i o s e n n o - l e t n i m w s c e n e r i i z a m k o w e j o d b y w a j ą s i ę t u r n i e j e r y c e r s k i e , F e s t i w a l Ś w i a t ł a D ź w i ę k u i O g n i a , M i ę d z y n a r o d o w y F e s t i w a l F o l k l o r y s t y c z n y , k o n c e r t y g w i a z d , P o w i a t o w e K o n f r o n t a c j e O r k i e s t r D ę t y c h , J u r a j s k i M a r a t o n R o w e r o w y , o r a z c e l e b r u j e s i ę t u Ś w i ę t o G m i n y O g r o d z i e n i e c . I n f o r m a c j e o a t r a k c j a c h i i m p r e z a c h o r g a n i z o w a n y c h n a z a m k u m o ż n a z n a l e ź ć w i n f o r m a t o r a c h t u r y s t y c z n y c h i n a s t r o n i e i n t e r n e t o w e j S p ó ł k i Z a m e k , d z i a ł a j ą c e j o d l i p c a 1 9 9 5 r o k u , k t ó r a z a j m u j e s i ę p r o m o c j ą i r o z w o j e m t u r y s t y k i n a t e r e n i e c a ł e j g m i n y O g r o d z i e n i e c . N a s p e c j a l n e z a m ó w i e n i e d l a g r u p z o r g a n i z o w a n y c h i s t n i e j e m o ż l i w o ś ć z a m ó w i e n i a i m p r e z y t y p u : w i e c z ó r z d u c h a m i n a z a m k u , c z y n o c n e z w i e d z a n i e . K o l e j n y m w a l o r e m t u r y s t y c z n y m o m a w i a n e j g m i n y j e s t G ó r a B i r ó w , u s y t u o w a n a n a p ó ł n o c o d r u i n Z a m k u O g r o d z i e n i e c k i e g o w P o d z a m c z u p o n a d o t a c z a j ą c ą j ą d o l i n ą r z e k i K r z t y n i . S t a n o w i o n a j a k b y p o m o s t p o m i ę d z y P a s m e m S k a ł S m o l e ń s k o - N i e g o w o n i c k i c h , a S k a ł a m i P o d l e s i c k i m i . G ó r a t a n a l e ż y d o j e d
nych z najwyższych „ostańców” w tym obszarze. Również jaskinie i schroniska
skalne występujące w Górze Birów, to jedne z ciekawszych miejsc prezentowanej
okolicy. Sama góra Birów i tereny wokół niej należą do najcenniejszych form kra
sowych w Polsce, których największe skupisko występuje właśnie na obszarze
Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Aby ochronić bardzo cenne walory krajobra
zowe, historyczne i przyrodnicze Podzamcza oraz wypełnić porozumienie zawar
te między władzami gminy i Zespołem Parków Krajobrazowych Województwa
Śląskiego przystąpiono do prac mających na celu rekonstrukcję Grodu Kró
lewskiego na Górze Birów. Ma to wzmóc rozwój turystyczny również w Pod
zamczu. Projekt zagospodarowania turystycznego Podzamcza zakłada m.in.
utworzenie Szlaku Warowni Ogrodzienieckich, który miałby prezentować naj
piękniejsze i najważniejsze jego walory. Warte zwiedzenia jest Sanktuarium Mat
ki Boskiej Skałkowej w Podzamczu, XIII wieczny Kościół w Gieble, ruiny
prochowni i strażnica w Ryczowie, XVII Kościół w Ogrodzieńcu. Malowniczo
wygląda również kapliczka w Podzamczu przy Placu Jurajskim. W centrum
Giebła, w kompleksie parkowym zobaczyć można uroczy dworek szlachecki po
chodzący z przełomu XIX i XX wieku.[5]
Gmina Ogrodzieniec jest bardzo zróżnicowanym, a zarazem interesującym te
renem pod względem przyrodniczym. Niezwykle ciekawy świat roślinny wzbu
dza ogromnie zainteresowanie zarówno botaników, miłośników przyrody ale
i wszystkich osób, które niewątpliwie zauważają piękno szaty roślinnej Gminy
Ogrodzieniec. Wśród zespołów roślinnych największe to bory sosnowe, lasy bu
kowe, świerkowe oraz brzozowe, przepiękne modrzewie. Rzadziej spotykane są
dęby, osiny, wierzby pospolite i klony. Odrębne zespoły krzewów i zarośli
rosnących przy skałkach reprezentowane są przez jałowiec, tarninę, bez czarny,
dziką różę, leszczynę oraz głóg. Występuje tutaj 700 gatunków roślin naczynio
wych, w tym 35 ściśle chronionych, 12 gatunków częściowo chronionych, 21
górskich, 2 gatunki podgórskie i 111 rzadkich. Bardzo popularne są licznie wystę
pujące owoce leśne, a mianowicie jeżyny, poziomki, jagody, maliny, a także boró
wki. Na terenie Góry Birów ciekawostkąjesi malina moroszka o białych owocach,
która pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego. Głównie w okolicach Józefowa
rozwijają się bogate w mszaki torfowiska. Na terenie Podzamcza obserwuje się ró
żnorodne typy zbiorowisk roślinnych, zarówno naturalnych (naskalne murawy,
kserotermiczne) jak i pochodzenia antropogenicznego (łąki, pola uprawne
i sztuczne zalesienia). Pozostałe elementy roślinności to zbiorowiska nieleśne
i tutaj można wymienić między innymi: zespoły roślinności wodnej, szuwaro
wej, torfowiskowej, łąkowej i murawowej.
Również na terenie Gminy Ogrodzieniec można spotkać bardzo ciekawą fau
nę. Na skałach z roślinnością kserotermiczną występują rzadkie okazy motyli jak
paź królowej, wszystkie rusałki. Licznie występują tutaj owady (błonkówki, muc
hówki, pajęczaki, pluskwiaki, chrząszcze i innej , zgrupowane głównie w lasach,
na polach i nad wodami.
Świat gadów i płazów reprezentowany jest przez żyworodną rzekotkę
drzewną, zaskrońca zwyczajnego, żmiję zygzakowatą, padalca zwyczajnego,
żabę trawną, żabę wodną, ropuchę szarą, kumaka górskiego oraz jaszczurkę
zwin-186 Anna Zelga-Szm idla, Eugeniusz Gurgul, Joanna Rodziewicz-G ruhn
kę. Popularne są tutaj ptaki drapieżne, takie jak jastrzębie, myszołowy, krogulce,
gołębiarze, pustułki i kobuzy, W kompleksach leśno-skalnych występują kruki,
wrony, kawki oraz dzięcioły. Z ptaków śpiewnych wyróżniamy jaskółki, sikorki,
muchołówki, pełzacze, kowaliki, pleszki, białorzytki, strzyżyki, gile i kosy. Na te
renach otwartych, suchych i jałowych występuje pokrzewka jarzębata, srokosz
i skowronek polny. Na stawach i rzekach obserwujemy zimorodka, kokoszkę
wodną, łyskę, łabędzia niemego oraz różne gatunki kaczek. Na terenach rolnych
napotykamy kuropatwy, bażanty, przepiórki, świergotki łąkowe, pliszkę żółtą
i siwą. Do najciekawszych i jednocześnie największych ssaków występujących
na terenie Gminy Ogrodzieniec możemy zaliczyć jelenie, sarny oraz licznie wy
stępujące dziki, natomiast do mniejszych należą: lis, borsuk, kuna leśna, kamion
ka, jeż pospolity, tchórz, łasica i mysz leśna oraz zające i wiewiórki. Jednak
największą osobliwość stanowią tutaj nietoperze[3]
Gmina zadbała również o atrakcje agroturystyczne czego przykładem jest fer
ma strusi afrykańskich. Żyje tam kilkadziesiąt strusi, w tym również australijskich
emu. Ciekawostką jest możliwość zwiedzania wylęgarni, hal odchowu piskląt
oraz obejrzenia dorosłych strusi. Na fermie można kupić skóry, mięso oraz wszel
kie upominki i pamiątki wykonane z piór i skorup jaj. Niezapomniane wrażenia
z tego pobytu pozostawi biesiada przy ognisku oraz pamiątkowe zdjęcie ze stru
siem, tym bardziej że można tam zanocować gdyż na fermie jest pięć pokoi go
ścinnych. Gospodarze oferują dania ze strusiego mięsa oraz jaja. W malowniczym
centrum kompleksu leśnego w Lachowiźnie znajduje się gospodarstwo jeździec
kie, gdzie z pomocą doświadczonych instruktorów można nauczyć się sztuki je
ździeckiej. Warta zobaczenia jest również wystawa osobliwości jurajskich
w Podzamczu, prezentująca wszystkim miłośnikom historii Wyżyny Krakow
sko-Częstochowskiej i Ziemi Ogrodzienieckiej atrakcje gminy w podziale na czę
ść geologiczno-historyczną i przyrodniczo-kulturową.
Przez teren Gminy Ogrodzieniec przebiegają następujące szlaki turystyczne:
-
czerwony „Orlich Gniazd“ z Krakowa do Częstochowy o długości 161 km;
-
niebieski „Warowni Jurajskich“ z Rudawy do Mstowa o długości 162 km;
-
żółty „Zamonitu z Poraja do Ząbkowic o długości 95 km;
-
zielony „Tysiąclecia“ z Bytomia do Skarżyc o długości 87 km;
-
czerwony „Szwajcarii Zagłębiowskiej“ z Zawiercia do Sławkowa długości
o 35 km;
-
czarny „Partyzantów Ziemi Olkuskiej“ z Wiesiółki do Udorza o długości 60
km.
Teren gminy Ogrodzieniec z uwagi na swoje niewątpliwe walory krajobrazo
we stał się popularnym dla miłośników rowerowych wycieczek po Jurze. Gmina
posiada kilka wytyczonych i oznakowanych szlaków rowerowych.
Z oceny zachowań mieszkańców i analizy corocznych sprawozdań Rady Miej
skiej w Ogrodzieńcu wynika, iż wykorzystanie doskonałych walorów przyrodni
czych dla zwiększenia zysków z działalności turystycznej ulega z roku na rok
zwiększeniu. Przybywa miejsc noclegowych, polepsza się standard kwater pry
watnych. W swym rozwoju gmina boryka się z licznymi trudnościami. Należą do
nich:
1. z b y t k r ó t k i c z a s p o b y t u t u r y s t y n a t e r e n i e g m i n y - n a l e ż a ł o b y w y k o r z y s t a ć i s t n i e j ą c e d o s k o n a ł e w a l o r y i t w o r z y ć n o w e a t r a k c j e t u r y s t y c z n e , a b y z a t r z y m a ć t u r y s t ę n a d ł u ż e j . 2 . b r a k o d p o w i e d n i e j j a k o ś c i o f e r t s p o r t o w o - r e k r e a c y j n y c h . 3 . s e z o n o w o ś ć t u r y s t y c z n a - n i e w y s t a r c z a j ą c a o f e r t a n a o k r e s j e s i e ń - z i m a . 4 . b r a k z i n t e g r o w a n e g o p u n k t u i n f o r m a c j i t u r y s t y c z n e j . 5 . b r a k w y s t a r c z a j ą c e j w i e d z y m i e s z k a ń c ó w o m o ż l i w o ś c i a c h t w o r z e n i a i r o z w o j u u s ł u g s k i e r o w a n y c h n a t u r y s t ę . 6 . b r a k w y s t a r c z a j ą c e j b a z y r e k r e a c y j n o - s p o r t o w e j j a k r ó w n i e ż n o c l e g o w o - g a - s t r o n o m i c z n e j [ 6 ] .
Podsum ow anie
I s t o t n e j e s t u s t a l e n i e g ł ó w n y c h k i e r u n k ó w r o z w o j u g m i n y d l a w ł a d z l o k a l n y c h t a k i c h b y z y s k a ł y p o p a r c i e s p o ł e c z n e . B i o r ą c p r z y k ł a d z i n n y c h g m i n o p o d o b n y c h w a l o r a c h w a r t o p o m y ś l e ć n a d p r o m o c j ą t u r y s t y c z n ą r e g i o n u p r z e z r ó ż n e g o r o d z a j u w y d a w n i c t w a , a k c j e p r o m o c y j n e w ś r o d k a c h m a s o w e g o p r z e k a z u c z y u c z e s t n i c t w o w t a r g a c h t u r y s t y c z n y c h . I m p o n u j ą c e w a l o r y t u r y s t y c z n e G m i n y O g r o d z i e n i e c n i e s ą j e d n a k d o s t a t e c z n i e w y k o r z y s t a n e . W p r z y s z ł o ś c i i s t o t n e b ę d ą d e c y z j e w ł a d z l o k a l n y c h i p o s z c z e g ó l n y c h p r y w a t n y c h p r z e d s i ę b i o r c ó w o r a z s k o o r d y n o w a n a p r a c a n a d n a j w a ż n i e j s z y m i p r o b l e m a m i t u r y s t y c z n y m i G m i n y .Piśm iennictw o:
1. C z a j a S ., Z i e l i ń s k i T . , 2 0 0 0 ,
Trasy na weekend, Pieszo i na rowerze po Wyży
nie Krakowsko-Częstochowskiej
, V i d e o g r a f I I , K a t o w i c e . 2 . G a w o r e c k i W . W , 2 0 0 0 ,Turystyka,
P W E , W a r s z a w a .3 . K o ż u c h o w s k i K . , 2 0 0 5 ,
Walory przyrodnicze w turystyce i rekreacji:
podręcznik akademicki,
W y d . , , K u r p i s z ’ ’, P o z n a ń .4 . K r u c z e k Z . , S a c h a S ., 1 9 9 5 ,
Geografia atrakcji turystycznych Polski,
O s t o j a , K r a k ó w .5 . P a r t y k a J . , T y c A . , 2 0 0 4 ,
Od Złotego Potoku do Ojcowa,
O j c o w s k i P a r k N a r o d o w y , O j c ó w .6.
Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Ogrodzieniec
z a ł ą c z n i k n r 1 d o u c h w a ł y n r X X X V I I I / 3 3 2 / 2 0 0 5 R a d y M i e j s k i e j w O g r o d z i e ń c u z d n i a 2 6 w r z e ś n i a 2 0 0 57 . Z i n k o w J . , 1 9 7 1 ,
