Wpływ zmian objętościowych górotworu w procesie eksploatacji górniczej na zaciskanie chodników przyścianowych

ZESZYTY N A U K O W E P O LI TECHNIKI ŚLĄS KI EJ

Seria: G Ó R N I C T W O z . ¹⁸⁵ Nr kol. 1072

_________ 1990

Kazlaierz PODGÓRSKI Stanisław DUŻ Y

W PŁYW ZM IA N O B O ą T O ŚC IO WY C H GÓROTWORU W P ROCESIE EKSPLOATACJI GÓ RN IC Z EJ ZA Z A CI SK A N I E C H O D N I K Ó W PR ZY Ś CI AN OW Y CH

S t r e s z c z e n i e . Procaa d eformacji n ae vw u s kalnego w otoczeniu w y ­ robisk górniczych, objaw i aj ąc y się prz laieszczenlaai określonej bryły górotworu w kierunku wybranej przestrzeni, jest ściśle zwi ą­

zany z zai an a ai objętoś c io wy «! z a ch od zą c ym i w aasywle. Wykazuję to liczne badania, które w op isie zja wi sk a wsk az u ję na zalany sz cz e­

linowatości, czy r oz warstwienia aasywu. W pracy, na podstawie po­

m i a r ó w pr ze mi es z cz eń m asywu s kalnego w ot oc zeniu ch od ników przy- ścianowych, określono funkcję rzędzęcę z jawiskiem z mian objęto śc i o­

wych podając wzór empiryczny pozwalający na o k re ś le ni e wsp ół cz y n­

nika zmian o b j ę t oś ci ow y ch gó r otworu w z al eż n oś ci od odległości od czoła ściany ora z od odległ oś ci od obrysu w yłomu wyrobiska. Wyko­

rzystując p odane w pracy wzory, przepro wa dz o no w pracy obliczenia p r z e mi es z cz eń masywu ska l ne go w o t oc zeniu c h o d n i k ó w przyśclanowych u zy skując duż ą d ok ła dn o ść w st osunku do pom i ar ów prowadzonych w ko­

palni.

1. W P R OW A DZ EN IE

Proces d ef o rm ac ji m a s yw u sk al ne g o w ot o czeniu wyr ob i sk górniczych, ob­

jawiający e i ę p r z e mi e sz cz en i am i określonej bryły górotworu w kierunku w y ­ branej przestrzeni, jest ściśle związany z z m i a na m i ob ję tościowymi za ch o­

dzącymi w masywie. Wyk az u ję to liczne badania, które w opisie zjawiska wskazuję na zmiany sz cz e linowatości, czy rozwarstwienia masywu (j5, 8,9j.

Zjaw i sk o zmian ob ję t oś ci ow y ch g ór otworu w pro ce si e jego deformacji jest trudne do opisu ilościowego. Najczęściej do tego celu wykorzystuje się, tzw. wsp ó łc zy nn i k z mi a n o bj ętościowych górotworu. W sp ó łczynnik ten określany jest, jako s tosunek przyrostu o bj ętości ska ł do pierwotnej ob­

jętości analizowanej bryły górotworu. W pracy podjęto próbę określenia zmian o bj ęt o śc io wy c h m a a y w u s k a l ne go w ot oczeniu c h o d n ik ów przyśclanowych w o pa rc iu o pomiary p r z e m ie sz c ze ń or a z wpływu z al ań o b ję tościowych góro­

tworu w pr o ce si e eksploatacji górniczej na zacis ka ni e c h od ników przyścia- nowych.

17 6 K . P o d g ó r s k i , S t . Duży

2. P R Z E M I E S Z C Z E N I A M A S Y W U S K A L N E G O W O T O C Z E N I U c h o d n i k ó w P R Z Y Ś C I A N O W Y C H

W celu o k re ś l e n i a de fe r w a c j i a a s y w u s k a l n e g o w o t o c ze ni u c h o d n ik ó w p r z y ś c i a n o w y c h , p r z e p r o w a d z o n o b a d a n i a p r z e a i s s z c z s ó a a s y w u w poszczagól- nych etap a ch o d dz i a ł y w a n i a e k s p l o a t a c j i górniczej. Aby to osiągnąć, w cho­

dnikach pr zy śc i a n o w y c h w y d z i e l o n o odcinki, w któr yc h p ro wa d z o n o poalary.

Ł ą c z n i e w y k o n a n e i p ro wa d z o n o poeia ry w p ięciu s t a c ja ch poeiarowych.

W każdej z nich w etropie, s p ą gu 1 o c i o sa ch w y r o b i s k a z a et a b i l i z o w a n o ra- pery na o b r y s i e w y r o b l e k e oraz na g ł ę bo ko ś ci ac h 0,5, 1,5, 2 , 5 1 5 , 0 ■ od o b r y su w y r o b i s k a [5, 6, 7, dl.

W p r z s d s t e w i o n y c h powyżej st ac ja ch p o ai ar c w y c h p r ow ad z o n o poeiary prze­

w ł a s z c z a ć o brysu w y ł o e u w y r o b is k a orsz r e pa ró w wgłębnych. P r z yk ła d ow a wy­

niki p o a l a r ó w p r z e w ł a s z c z a ć a a s y w u s ka ln e g o w oto cz e ni u c h o d n i k ó w przy- śclano wy c h p r z e d s t a w i o n o na rya. 1.

Rys. 1. W y kr e s p r z e e l e e z c z e ó e as yw u s k a l n e g o w ot o cz e n i u c h o d n ik ó w przy- ś clanowych w z a l e ż n o ś c i od o d l e g ł o ś c i od czoła ściany

Fig. 1. Dlag ra n of d l ep l a c a a e n t e of the rock aasa a djacent to st ri nging h e a d in g s de pe nd i ng on the d i s t an c e froe the coal face

A n a l i z u j ą c p r z e w ł a s z c z e n i a a a e y w u s k a ln eg o w ot oc z en iu c h o d n i k ó w przy- ś ci an o wy ch n ależy st wierdzić, żs w o k ó ł w y r o bi sk a t worzy e ię strefa, w któ­

rej sk ał y ulegsję prz ea ie e zc ze ni o a. N aj w ię k s z e pr z ea l e s z c z e n l e występują ns kont ur zs w y r o b is k a i z n n i s j a z e j ą się w g ł ę b aasywu, aż do całkowitego

«?

W pływ z a l a ń o b j ę t o ś c i o w y c h g ó r o t w o r u . . . 1 7 7

zaniku. O bs er w a c j a te u po we ż n i a j ę do wy s un i ę c i a wniosku, że skały twor z ą­

ce ot ac z aj ąc a wy ro bi sk o a a a y w u zwiększają swoją objętość.

3. OK R EŚ L E N I E Z M I A N O B O ą T O Ś C I O W Y C H M A S YW U S K A LN E GO W O T O C Z E N I U CHOONIKflW P RZ YŚ C I A N O W Y C H

W calu ok re ś l e n i a zalań o b j ę t o śc io wy c h górotworu, prz ep ro w ad zo no a na­

lizę pr zy j a u j ę c założenie, że jeśli w danya pr z ekroju w y r o bi sk a poalary pr z ea le sz c ze ó raps r ów z a s t a b l l lz ow a ny ch na rólnych głę b ok oś ci a ch wykazuję różne wartości, to g órotwór poalędzy tyal głę b ok oś ci o wi z a l ś n i ł swoję objętość.

U w z g l ę d n l a j ę c p o danę powyżej z asadę ora z w y ni ki p o a la r ów p rz ew ł aszczać aaeywu, ob l ic zo no w a r t oś c i w s p ó ł c z y n n i k a z al a ń o b j ę t o śc io wy c h górotworu dla p o s z c ze gó ln y ch b r y ł górotworu. A n al iz a u zy sk an y ch tę drogę w a r t oś ci w s p ó łc z yn ni ka z al ań o b j ę t oś c io wy ch po z woliła na o kr eś l en ia przebiagu funkcji w z r o s t u o b j ę t oś ci skał, w zależno ś ci od o dl og ło ś cl od czoła ścia­

ny or az o dl eg ło ś ci od o br yo u w y ł o w u wyrobiska. Stwierdzono, że zależność w sp ół c z y n n i k a za ia n o b j ę to ś ci ow yc h ska ł w zależno ś ci od odległo ś ci od czoła ściany oraz o dl e gł oś ci od o b r y s u w y ł o w u w y r o bi sk a a oż na o pisać wzo- raa:

K - [i ♦ tghp(x-A)] (1)

g dz ie i

K - ws pó łc z y n n i k za la ń o b j ę t o śc io wy c h górotworu, ac, p , A - p a raaetry funkcji w y z n a c z a n o z poalarów,

r - b o z w ya la ro w a w a r t o ś ć o dl eg ł o ś c i rozpotr yw an e go punktu aaaywu o d środka w y r o b i s k a liczona, jako o toaunek o dlogłoścl rozpa­

t ry wanego p u n kt u a a e yw u od środka w y r o b i s k a do odlogł o śc l punk­

tu na obryc i a w y r o b i s k a (odpowlada ję cs g o r oz p atrywanoau punkto­

wi a a a y w u ) o d środka tego wyrobiska,

x - o d l a g ło ś ć a n a li zo w an eg o pr zakroju wy r ob is ka od czoła ściany,a.

W y kr es y prz eb i ag u funkcji (l) p r z o da ta w lo no na ryo. 2 1 3 . A n a l iz a w a r ­ tości w s p ó ł c z y n n i k a z ai a n obj ęt o śc io wy c h g ór otworu wykazała, że paraaetry funkcji (1) zależę a.In. od w yt rz y a a ł e ś c i akał na ściskanie, głębokości z a l e ga n ia pokł ad u (ciśnienia pierw ot n eg o) ora z od podp or ao śc l obudowy.

Z al ot n o ś c i ta a o ż n a w y r a z i ć wzoraalt

P

ot - (0,2199 - 0 , 1 3 5 7 p.) a K c

( 2 )

1 7 8 K . P o d g ó r s k i . S t . D uży

Rys. 2. W y kr es w s p ół c zy nn ik a z a la ń ob ję t o ś c i o w y c h gó ro t wo ru w z ależności od o dl e gł o ś c i od o br ys u w y ło wu wy robiska

Fig. 2. Dlagraa of the coafficient of v o l u w e t r i c changes of the orogen de p en di ng on the dis ta nc e froa the neat line of the b re ac h of the heading

‘

0,15

o ^ Kstr

0,10

— *--- K*>

0t05

> % 7^

® 50 AO 30 a i0 o 10 źb

A'O 90 60 ?‘o 80 90 [m]

m ...-¿«I '■ « IIIMIIIIIIHIM

Rye. 3. Wykre s w s p ó ł c z y n n i k a z ai a n obj ęt o śc io wy c h g ór otworu w zależności od odległ oś ci od czoła ściany

Fig. 3. Dlag ra a of the c oe fficient of v o l u a e t r i c changes of the orogen de p en di ng on the dist an c e froa the coal face

W pływ z a l a ń o b j ę t o ś c i o w y c h g ó r o t w o r u . . 1 7 9

p . 0 ,| 0 4 9 e x p (2 , 6435 p ) ( 3 )

Ho R

A - 6. 85 ln(6,225 p.) (4)

z g d z i e :

p g - podpor n oś ć obudowy w MPa.

R c - w y t rz y ma ło ść skał na ściekanie w MPa, p_ - ciśnienie pierwotne górotworu w MPa.

P r z e ds t aw io ne powyżej wzory dotyczę parametrów funkcji (l) w odn i es ie ­ niu do stropu chodnika. W celu określania w ie lk oś c i zwian objętościowych skał w ocio el e i epęgu wyrobiska, zn ajęc powiary pr ze m ie sz cz e ń masywu skalnego ustalono, że więdzy w s p ół cz yn n ik le w z alań ob ję tościowych góro­

tworu w stropie, ocio el e i e p ęg u w y robiska istnieję zależn oś ci funkcyjne, które prz ed st a wi aj ę się następujęcot

K o c “ K str [ 0 '1825 «K P C- 0 -0 2 4 3 • *) + 0,1675] (5)

K „ - K [o,0813 ox p (-0,0 2 43 . x) ♦ 0,584] (6)

sp e t r u r -■

gdzie:

K - w a rt o ść ws pó łc zynnika z ai an o b ję to śc i ow yc h górotworu w ociosie oc

wyrobiska,

K s t r - w a r t o ś ć wspó ł cz yn ni k a zalań ob ję tościowych górotworu w stropie wyrobiska,

K - wart oś ć w s p ó łc zy nn i ka zaian objętościowych górotworu w epęgu wyrobiska.

4. O BL IC Z A N I E P R Z E M IE S ZC ZE Ń MASYWU S K A L N E G O W O T O C Z E N I U C HO DN I K Ó W PRZ YS C IA NOWYCH

Na p o d s t aw ie analizy w y ni kó w badań e t an ów na pr ęż enlowo-deforoacyjnych w oto cz e ni u wyrobisk ko r yt arzowych [l, 2, 5, 8], a ożna przyjęć, że w okół c h o d n ik ów pr zy śc i en ow yc h tworzę s ię strefy odks z ta łc sń nieeprzężyetych.

A n a l og ic zn i e do z a ch ow an i a s i ę próbek skał badanych w maszynach w y t r zy ma ­ łościowych o dużej sztywno ś ci przyjęto, że w et refie odks z ta łc eń n i e ­ ep r zę żyetych otaczajęcej w y r o bi s ko aożna wyróżnić strefę kruchego zni­

sz czenia skał, która w pewnej odległości od obrysu wy łonu wyrobiska prze­

chodzi w s tr ef ę odksz t ał ce ń pozagranicznych, która z kolei przechodzi w s t r e fę sprężystę. Jeżeli przyjmie s i ę scheaat obliczeniowy w postaci tarczy zn ac znych ro z aiarów z wyrob i sk ie m w yk on a ny m w Jej środku i ebclę-

180 K. Podgórski, St. Duży

ż o n e j s i ł ę b ę d ą c ą s u mę o b c i ę ź e n i a w y n i k a j ą c e g o z p i e r w o t n e g o s t a n u n a p r ę ­ ż a n i a o r a z z o b c i ą ż e n i a w y n i k a j ą c e g o z w p ł y w u e k s p l o a t a c j i g ó r n i c z e j , t o w s t r e f i e s p r ę ż y s t e j p r z e m i e s z c z e n i a r a d i a l n e w y r a ż a s i ę wz o r e m

[ r 2 ( x ) ] 2

U ( x ) - { p [ l + (x)] - p 2 ( x ) } (7)

g d z i e :

u ( x ) - p r z e m i e s z c z e n i a r a d i a l n e d l a p r z e k r o j u w y r o b i s k a o d d a l o n e g o o x m od c z o ł a ś c i a n y , m,

E - m o d u ł s p r ę ż y s t o ś c i s k a ł t w o r z ą c y c h mas yw s k a l n y , MPa, p - c i ś n i e n i e p i e r w o t n e g ó r o t w o r u , MPa,

X ( x 1 - w s p ó ł c z y n n i k k o n c e n t r a c j i n a p r ę ż e ń i n i e r ó w n o m i e r n o ś c i p o d p a r ­ c i a s t r o p u d l a p r z e k r o j u w y r o b i s k a o d l e g ł e g o o x m o d c z o ł a ś c i a n y ,

P 2 ( x ) - n a p r ę ż e n i e r a d i a l n e n a g r a n i c y » ' r e f o d k s z t a ł c e ń p o z a g r a n i c z - n y c h i s p r ę ż y s t e j d l a p r z e k r o j u w y r o b i s k a o d l e g ł e g o od c z o ł a ś c i a n y o x m, o b l i c z a n e z w z o r u :

2 p f i +^ x ) ] - R

A - w s p ó ł c z y n n i k l i c z o n y z w z o r u :

A _ .1. .t. ain/f ,g)

* 1 - s i n < p

¥ - k ą t t a r c i a w e w n ę t r z n e g o s k a ł ,

Rc - w y t r z y m a ł o ś ć 6 k a ł n a ś c i s k a n i e , MPa,

r 2 ( x ) - p r o m i e ń s t r e f y o d k s z t a ł c e ń p o z a g r a n i c z n y c h d l a p r z e k r o j u w y r o ­ b i s k a o d l e g ł e g o o d c z o ł a ś c i a n y o x m, m,

r - p r o m i e ń , d l a k t ó r e g o p r o w a d z i s i ę o b l i c z e n i a p r z e m i e s z c z e ń , n.

W s t r e f i e o d k s z t a ł c e ń p o z a g r a n i c z n y c h o r a z w s t r e f i e k r u c h e g o z n i ­ s z c z e n i a s k a ł p r z e m i e s z c z e n i a r a d i a l n e o b l i c z y ć mo ż n a z w z o r u :

(10)

g d z i e :

K ( x ) - w s p ó ł c z y n n i k z m i a n o b j ę t o ś c i o w y c h g ó r o t w o r u d l a p r z e k r o j u w y r o ­ b i s k a o d d a l o n e g o o d c z o ł a ś c i a n y o x m,

Wpływ zm ia n o b j ę t o śc io wy c h górotworu. 181

r 2 ( x ) - b e z w y m i a r o w y p r o m i e ń z a s i ę g u s t r e f y o d k s z t a ł c e ń p o z a g r a n i c z - n y c h l i c z o n y . J a k o s t o s u n e k r 2 ( x ) / r Q ,

r Q - p r o m i e ń z a s t ę p c z y w y r o b i s k a , m,

6 ^ ( x ) - o d k s z t a ł c e n i e n a g r a n i c y s t r e f o d k s z t a ł c e ń p o z a g r a n i c z n y c h i s p r ę ż y s t e j l i c z o n e z w z o r u :

3 [ p ( x ) - p 2 ( x ) ] . [ r 2 ( x ) ] 2

£ =

—--- (ii

T 2 E r

U s t a l e n i e z a s i ę g u p o s z c z e g ó l n y c h s t r e f o d b y wa s i ę p o p r z e z r o z w i ą z a n i e n a s t ę p u j ą c e g o u k ł a d u r ó w n a ń b ę d ą c e g o w y n i k i e m p r z y j ę t y c h w a r u n k ó w b r z e g o ­ wych p o l e g a j ą c y c h n a z g o d n o ś c i n a p r ę ż e ń 1 o d k s z t a ł c e ń n a g r a n i c a c h p o ­ s z c z e g ó l n y c h s t r e f | j 5 j :

rŁ(x)

e ; - ( x ) [ i

r2(x)\2l r1(x )

(12)

, A - l

- (

*

L) 1 (

2 ' [r2(x)]2 l?^ 7

A - l

~ K f x ) + r v N,

, 2 ( A - l ) [ r 2 ( x ) ] 2

A - l

rQ \ A-1n ei'(x) r2(x )

c2(x )

7JTJ ^r2(x

A - l

r 2 ( x ) A - i

(13)

g d z i e :

- w y t r z y m a ł o ś ć r s s z t k o w a s k a ł , MPa, r 1 ( x ) - p r o m i e ń s t r e f y k r u c h e g o z n i s z c e n i a s k a ł .

- o d k s z t a ł c e n i e z n i s z c z e n i a , - p o d p o r n o ś ć o b u d o w y , MPa.

182 K. Pod g ó r s k i , St« Duży

s

•o

¿x

fic

■O

JZo

O)

o>

c

o

**-

Ł. O

*

O

Ł.

o

o> c

® JC

c **

Ha c

.* -H

0

3 <0

S O

>• ■

CD

® M

■ O O

*C Ł.

©

N ®

U X

N v

O

© O ®

N >* «-»

L- * C ©

0.0 © O)

C S C

■H © © «H

O -H O "O

*© o a «

O'® r-ł ©

-ac >» cl-c H N IB

® U -H

■H O . T J

s •o

£O

>»

co

N

aO

-C o

«

©

l_

TJ

C

iH

®

O

o>

©

©

0£

*HU) U-

W pływ z m ia n o b j ę t o ś c i o w y c h g ó r o t w o r u . . 1 8 3

U wz gl ę d n i a j ą c pr ze ds t aw io ną powyżej Metodę, p rz ep r ow ad zo n o o bliczania przemie s zc ze ń Masywu sk al n eg o w ot oc z en iu c h o d n i kó w przyócianowych.

Na rys. 4 p r z e d s ta wi on o wykres oblic z on yc h p r z e m ie sz cz e ń stropu chodników p rz yócianowych w s ta cj a c h poai ar o wy ch oraz z a zn ac z o n o na nla punktami w ie lk o śc i poaisrzona.

5. PODSU MO WA N IE

Proces deform ac j i m a sy wu s k a l n eg o w ot o czeniu c h o d n i k ó w przyócianowych jeat ba rdzo złożony. W p ł y w na jego charakter ma s zereg czynników, do k tó­

rych zal i cz yć należy b ud ow ę geolo g ic zn ą górotworu, jego w ła sności m e c h a ­ niczne i wyt r zy ma ło ś ci ow e, stosowany s posób ut rz y ma ni a chodnika, epoaób w zm oc n ie ni a obudowy, o d l e gł o ść od czoła ściany, system eksploatacji, pręd­

kość post ę pu frontu e k s p l o at a cy jn eg o ltp.

A n a li z a w y n i k ó w p o m i a r ó w p rz em i e s z c z e ń m a sy wu s kalnego w otoczeniu c ho dników prz y óc ia no w yc h wykazał,

że

mi e szczeń w s k a z uj e na za ch od z ą c e w masy wi e zmiany Jego objętości. W pracy o kr eślono funkcję rządzącą tym zjawiskiem, podając wz ó r p ozwalający na określenie w s p ó łc z yn ni ka zmian obj ęt oś c io wy ch górotworu, w zależno śc i od o dl eg ło ś ci od czoła ściany oraz od odległości od obrysu w yłomu wyrobiska.

W yk or z y s t u j ą c podane z al eż n o ś c i pr ze p r o w a d z o n o ob li c za ni a p rzywłaszczeń masywu ska ln eg o w ot oc z en iu c h o d n i k ó w przyóci a no wy ch uzyskując dużą dok­

ładność. Podana wzory uwzgl ęd ni a ją wpływ zmian obj ęt oś c io wy ch górotworu na jego przemieszczenia.

P rz ep ro w ad zo na bada n ia d o ty czyły Jednak w a r u n k ó w tylko jednej kopalni, dlatego też w celu r oz wiązania za ga dn i e n i a z m ia n obj ę to śc io w yc h z a c ho dz ą­

cych w m a s y wi e ska ln ym w p r ocesie Jego deformacji, k o nieczne Jest p r o w a ­ dzenia dalszych badań w w y r ob is ka c h w yk o na ny ch w różnych w ar unkach geolo­

gicznych, g órniczych i technologicznych.

LI T ER A T U R A

TlT Chudek M . : Mechanika górotworu. Skrypt Uczelniany P o li techniki Ślą­

skiej, Gliwice 1981.

[ Z ] Chudek M . : Obudowa wyrobisk górniczych cz. I, Wyd. Śląsk, Katowice 1987.

T3l Chudek M . , Pach A.: Roboty górnicza cz. II. Obu do w a oraz eystemy ochrony wy robisk p rz yg otowawczych. Skrypty C e n t r a l n e W yższych Stu di ó w T ec hn i c z n y c h dla Pracujących, Gli wi ce 1980.

Tól Chudek M . , Pach A., Zukia n B., Skudllk G., G ar nc a r z R.s Prognoza za­

ciskania c h o d n i k ó w p rzyócianowych. Zesz yt y Naukowe Politechniki Śląskiej, seria Górnictwo, zeszty nr 157, Gliwi ce 1987.

184 K. Podgórski, St. Duży

[ 5 j Duży S . : Wpł yw e k s p l o a t a c j i g ó r n i c z e j n a p o l e p r z e m i e s z c z e ń mas ywu s k a l n e g o w o t o c z e n i u c h o d n i k ó w p r z y ś c i a n o w y c h . P r a c a d o k t o r s k a . P o l i ­ t e c h n i k a ś l ą s k a , G l i w i c e 1 9 8 6 .

l6 J P o d g ó r s k i K . . Duży S . , M a k s e l o n F ., P r e i d l W. : P o w i a d i e n l e k r i e p i u z k i c h w y r o b o t o k p o d w i e r g a j e m y c h w l i j a n i u g ó r n y c h r o b o t w s w i e t u p r o - w i e d l e n y c h i s l i e d o w a n i i . 3 M e z i n a r o d n l V e d e c k a K o n f e r e r . c e S e k c e 1 3 , V y s t a v h a d o ł u a g e o t e c h n i k a , O s t r a w a 1 9 8 5 .

[^7^] P o d g ó r s k i K. , Duży S . , P r e i d l W. : Wpływ e k s p l o a t a c j i g ó r n i c z e j na p r z e m i e s z c z e n i a mas ywu s k a l n e g o w o t o c z e n i u c h o d n i k ó w p r z y ś c i a n o w y c h w ś w i e t l e p r z e p r o w a d z o n y c h b a d a ń . Z e s z y t y Na u k o we P o l i t e c h n i k i ś l i ­ s k i e j , s e r i a G ó r n i c t w o , z e s z y t n r 1 5 7 , G l i w i c e 1 9 8 7 .

P o d g ó r s k i K. , K l a t a H. : Wpływ z m i a n o b j ę t o ś c i o w y c h n a z a c i s k a n i e wy­

r o b i s k k o r y t a r z o w y c h . Z e s z y t y Naukowe P o l i t e c h n i k i S l ę s k i e j s e r i a G ó r n i c t w o , z e s z y t n r 1 4 5 , G l i w i c e 1 9 8 8 .

P 9 ^ P r a c a z b i o r o w a : Wpływ z m i a n o b j ę t o ś c i o w y c h g ó r o t w o r u w p r o c e s i e e k s ­ p l o a t a c j i g ó r n i c z e j n a d e f o r m a c j e w y r o b i s k p r z y ś c i a n o w y c h i i c h o b u d o ­ wy. P r a c e I n s t y t u t u P r o j e k t o w a n i a , Budowy K o p a l ń i O c h r o n y P o w i e r z ­ c h n i P o l i t e c h n i k i ś l ą s k i e j , G l i w i c e 1 9 8 6 ( p r s c a n i e p u b l i k o w a n a ) .

BJIMHHHE H3MEHEHH0 OEbEMA TOPHOrO MACCHBA 3 nPOOECCE rOPHOii SKCIUL/ATAHMH HA 3AKAIHE DITPEKOB HPHJIErAimHX K JLABE

P e 3 jo m e

I l p o c e c c fl e$opMaaHn r o p H o r o waccHBa. b OKpyxeHHH r o p H a x Bu p a Sc To K, KOTopnS n p o J t B j t a e i c a b BH^e nepeMenjeHHS onpefleaeHHOif r a u C u r c p HHx nopoj j b H a n p a s j i e - h h h BHdpaHHoro n p o c T p a H C T s a , t s o h o CBa3aH c H3MeaeHBHMK o d t e Ma r o p n o r o MaccHBa. 3 t o no£TBepx,a;ai>T MHoroHHCJieHHHe accJi e^oBaHHH, KOTopne b onHcaHHH HBJieHar yKa3hiBa»T Ha H3ueHeHHH TpenjHHOBaTocTH Hjiji pa c c a o e HHH. B p a d o i e Ha ocHOBe H3MepeHHg n e p e n e n e H H 8 r o p H o r o MacoaBa b OKpyxeHHH nrrpeKOB npHJieraj o- a(HX k jiaBe o n p e ^ e j i e H a iyHiojHa , y npa s j i HMna a a s z e H H e a H3aeHeHHH o6i >e aa , flaHa e e ammpHHecKaf t popMyjia, no3BOJi.a»inaa onpejjejiHTL k o 3 $ pnuneHT odbc-MHKX H 3 n e - HeHag ropHt i x nopo, n a 3aBHCHMociH o t oi ^aji eHHocTH o t (JpbHi a xaBH, a Taicxe ot oiflaueHHOCTH o r KOHTypa npoj i ot i a BupaCoi KH, C Hcncjib30BaHHeM AaHHtix b p a d o i e

$opMyji npoH3BefleHu p a c H e x u n e p e u e me H a g r o p n o r o MaccHBa b OKpyxeHHH mtpeKOB npHJieraioiHHX k J i aBe, npHHeM n o a y n e H a doa&maa T o s a o c T b n o cpaBHeHHH c x s t t e - peHHHUH npOBOAHMJiMH b ¡ n a x i e .

THE INFLUENCE OF VOLUMETRIC CHANGES OF THE OROGEN IN THE COURSE OF MINING ACT I VI T I ES UPON THE TIGHTENING OF STRINGING HEADINGS

S u m m a r y

The d e f o r m a t i o n o f t h e r o c k m a s s a r o u n d h e a d i n g s , m a n i f e s t e d by d i s l o ­ c a t i o n s o f s o me g i v e n p a r t o f t h e o r o g e n t o w a r d s s ome c h o s e n s p a c e , i s s t r i c t l y c o n n e c t e d w i t h v o l u m e t r i c c h a n g e s o c c u r r i n g i n t h e m a s s i f . T h i s h a s b e e n p r o v e d by n u m e r o u s i n v e w t i g a t i o n s i n d i c a t i n g c h a n g e s o f f i s s u r e s

W p ł y w zmian objętoś c io wy ch górotworu.. 185

a s w e l l a s c h a n g e s i n t h e s t r a t i f i c a t i o n o f t h e r o c k m a s s . B a s i n g o n m e a - s u r m e n t s o f d i s l o c a t i o n s o f t h e r o c k m a s s a r o u n d s t r i n g i n g h e a d i n g s , t h e p a p e r p r o v i d e s a f u n c t i o n w h i c h g o v e r n s t h e p h e n o m e n o n o f v o l u m e t r i c c h a n g e s . Th9 s u g g e s t e d e m p i r i c a l f o r m u l a m a k e s i t p o s s i b l e t o d e t e r m i n e t h e c o e f f i c i e n t o f v o l u m e t r i c c h a n g e s i n t h e o r o g e n d e p e n d i n g o n t h e d i s t a n c e f r o m t h e w o r k i n g f a c e a n d f r o m t h e n e a t l i n e s o f t h e v r e a c h o f t h e h e a d i n g . Ma k i n g u s e o f t h e f o r m u l a e p r o v i d e d i n t h e p a p e r , c a l c u l a ­ t i o n s w a r e c a r r i e d o t u c o n c e r n i n g t h e d i s l o c a t i o n o f t h e r o c k ma s s a d j a c e n t t o s t r i n g i n g h e a d i n g s , a c h i e v i n g c o n s i d e r a b l e a c c u r a c y i f c o m p e ­ r e d w i t h m e a s u r e m e n t s t a k e n i n t h e c o l l i e r y .