Transfer kwot mlecznych bez gospodarstwa w prawie polskim

PRZEGLĄD PRAWA ROLNEGO Nr 2 - 2007

Łu k a s z Bo b e ł

Transfer kwot mlecznych bez gospodarstwa

w prawie polskim

1

.

W prow adzając kw oty m leczne w ram y wspólnej organizacji rynku mleka, praw odaw ca w spólnotow y zdecydow ał się na dopuszczenie m oż­ liw ości do konyw an ia transferu tych kw ot przez p ro d u cen tó w '. M iało to z jednej strony przeciw działać negatyw nym w pływ om system u kw otow e­ go na stru k tu rę pro d u k cji, z drugiej zaś - um o żliw ić w ejście n a rynek nowym producentom , którzy nie otrzym ali kw oty z tego w zględu, że nie prow adzili produkcji m leka w okresie referencyjnym 2.

Początkow o m ożliw ość dokonyw ania transferu kw ot m lecznych była ograniczona. Dopuszczono bowiem jedynie transfer kw ot m lecznych łącz­ nie z gospodarstw em 3. W ten sposób na szczeblu w spólnotow ym została ukształtow ana zasada zw iązania kw oty z gospodarstw em . Pierw otnie usta­ lone reguły dotyczące transferu kw ot m lecznych w raz z utrw alaniem się tym czasow ego w założeniu system u kw otow ego ulegały jed nak dość zna­ czącej ew olucji.

N ajistotniejsze znaczenie w toku ew olucji reguł transferu kw ot m lecz­ nych m iały trzy zdarzenia. Po pierw sze - w yraźne upow ażnienie państw członkowskich do wprow adzenia instytucji funkcjonującej w praktyce nie­ których z nich, polegającej na m ożliwości oddaw ania kwot m lecznych (ich części) do używ ania, bez konieczności w iązania takiej transakcji z gospo­

' Por. rozporządzenie Rady (EWG) nr 857/84 z 31 marca 1984 r. przyjmujące ogólne zasa­ dy stosowania opłaty, o której mowa w art. 5c rozporządzenia (EWG) nr 804/68 w sektorze mleka i produktów mlecznych, Dz. Urz. WE L 90 z 1 kwietnia 1984 r., s. 13-16.

2 Common agricultural policy. Commission report and proposais, „Bulletin o f the European Communities”, Supplement 4/83, s. 19.

darstw em (bądź jeg o częścią)4. Po drugie - upow ażnienie państw człon­ kow skich do w prow adzenia, pod pew nym i w arunkam i, dopuszczalności zbyw ania kw ot m lecznych bez gospodarstw a5. Po trzecie - w prow adzenie regulacji um ożliwiającej państwom członkow skim zerwanie z zasadą zw ią­ zania kw ot z gospodarstw em 6.

Praw odaw stw o w spólnotow e dotyczące transferu kw ot m lecznych od początku jeg o funkcjonow ania charakteryzow ało się tym , że wyznaczało jed y n ie pew ne reguły ogólne w iążące dla państw członkow skich, zezw ala­ jąc zarazem tym ostatnim, w określonych granicach, na szczegółowe okre­ ślenie zasad transferu kwot w krajowych porządkach prawnych. Nie sposób zatem m ów ić o jednym , tożsam ym dla całej W spólnoty system ie transferu kw ot m lecznych, lecz o poszczególnych, krajow ych system ach transferów kw ot m lecznych, funkcjonujących zgodnie ze w spólnotow ym i regułami ogólnym i.

N iejednokrotnie zasady transferu kw ot obow iązujące w poszczegól­ nych państwach członkowskich różnią się znacznie od siebie. Niektóre pań­ stwa, takie ja k Polska czy W ielka Brytania, nadal utrzym ują związek kwoty z gospodarstw em w takim zakresie, że transakcja m ająca za przedm iot gospodarstwo pociąga za sobą zmianę uprawnionego do kwoty7. Inne z kolei, takie ja k N iem cy czy D ania, korzystając z upow ażnienia przyznanego im p rzez praw odaw cę w spólnotow ego, zupełnie zerw ały zw iązek kwoty z gospodarstwem i wprowadziły regułę, zgodnie z którą transfer kwoty na­ stępuje zaw sze niezależnie od transferu gospodarstw a8.

4 Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2998/87 z 5 października 1987 r. zmieniające rozporzą­ dzenie (EWG) nr 804/68 w sprawie wspólnej organizacji rynku mleka i produktów mlecznych, Dz. Urz. WE L 285 z 8 października 1987 r„ s. 1.

5 Por. rozporządzenie Rady (EWG) nr 3950/92 z 28 grudnia 1992 r. ustanawiające opłatę dodatkową w sektorze mleka i produktów mlecznych, Dz. Urz. WE L 405 z 31 grudnia 1992 r., s. 1.

6 Um ożliwienie państwom członkowskim zerwania z zasadą związku kwoty z gospodar­ stwem nastąpiło w wyniku reform „Agenda 2000". Przyjęto wówczas zostało rozporządzenie Rady (WE) nr 1256/1999 z 17 maja 1999 r. zmieniające rozporządzenie (EWG) nr 3950/92 ustanawiające dodatkową opłatę w sektorze mleka i produktów mlecznych, Dz. Urz. WE L 160 z 26 czerwca 1999 r., s. 73-79. Rozporządzenie to wprowadziło nowy art. 8a, który przewidy­ wał możliwość odstąpienia przez państwa członkowskie od zasady transferu kwoty z gospodar­ stwem w sytuacji, w której uzasadnione byłoby to koniecznością zapewnienia, by kwoty mlecz­ ne były przyznawane aktywnym producentom mleka; por. M. Cardwell, The European Model o f

Agriculture, Oxford 2004, s. 120-121.

7 Co do systemu transferu kwot mlecznych w Wielkiej Brytanii por.: M. Cardwell, Milk

Quotas. European Comm unity and United Kingdom Law, Oxford 1996, s. 91-136; Ch. Trotman, The D evelopm ent o f M ilk Quotas in the U.K., London 1996, s. 165-206.

8 Co do systemu transferu kwot mlecznych w Niem czech por. przykładowo Ch. Busse,

-C elem niniejszego artykułu je st podjęcie próby rozstrzygnięcia w y­ branych problem ów praw nych, które p ojaw iają się w zw iązku ze stoso­ w aniem w praktyce obow iązujących w Polsce przepisów praw nych regu­ lujących transfer kw ot m lecznych bez gospodarstw a. T rzeba jednocześnie zaznaczyć, że użyte w niniejszym artykule sform ułowanie „transfer kw oty” należy rozum ieć szeroko, obejm ując jego zakresem znaczeniow ym zarów ­ no zbyw anie kw ot (transfer definityw ny), ja k też oddaw anie ich od uży­ w ania (transfer tym czasow y).

Tem atyka niniejszego artykułu jest istotna co najmniej z dwóch w zglę­ dów. Jak w skazują statystyki prow adzone przez A gencję R ynku R olnego, w latach gospodarczych 2004/2005 i 2005/2006 liczba zarejestrow anych transferów kw ot m lecznych, zw łaszcza w odniesieniu do tzw. kw ot sprze­ daży hurtow ej, była dość znaczna9. Prow adzi to do w niosku, że instytucja transferu kw ot m lecznych jest często w ykorzystyw ana przez producentów m leka i m a dla nich niew ątpliw ie duże znaczenie praktyczne, pozw alając producentom aktyw nym na rozw ijanie produkcji m leka, zaś nieaktyw nym - na osiągnięcie w ym iernych korzyści m ajątkow ych zw iązanych z trans­ ferem kw oty. Co więcej, m ożna się spodziew ać, że w zw iązku z progno­ zow aną n isk ą w ysokością rezerw y krajowej w obecnym i przyszłym roku kw otow ym znaczenie transferu kw ot bez gospodarstw a jeszcze w zroś­ n ie 10.

Przy stosow aniu przepisów dotyczących transferu kw ot bez gospodar­ stwa pojaw iają się ponadto istotne problem y natury teoretycznej, przede w szystkim zw iązan e z pytaniem o ch a rak ter praw ny kw o t m lecznych. Identyfikując te problem y, a następnie podejm ując próbę udzielenia o d ­ powiedzi na zw iązane z nimi pytania, łatwiej m ożna będzie (przynajm niej

Zugleich ein Beitrag zu Kontingentierungen im Wirtschaftsverwaltungsrecht, „Agrar- und Umwel-

trecht” 2006, nr 5, s. 153-167; idem. M ilchquotenbörse und Um satzsteuer, „Agrar- und Umwel- trecht” 2006, nr 7, s. 229-239. Ostatnio w Niemczech weszło w życie nowe rozporządzenie regulujące transfer kwot mlecznych; por. Verordnung zur Durchführung der EG-Milchabgabenregelung vom 7. März 2007, BG B l 1 S. 295. Co do systemu funkcjonującego w Danii por. http://www.mejeri.dk/smcms/danishdairyboard_dk/Policies/Danish_Dairy_Brief/2005/DDB405 /Index.htm?ID=5999.

9 Według danych udostępnionych przez Biuro Kwotowania Produkcji Mleka Agencji Rynku Rolnego, w latach kwotowych 2004/2005 i 2005/2006 zarejestrowano odpowiednio ponad 71 000 i ponad 56 000 transferów w odniesieniu do kwot sprzedaży hurtowej. W odniesieniu do kwot sprzedaży bezpośredniej było to odpowiednio 1320 transferów w roku kwotowym 2004/2005 i ponad 10 000 w roku kwotowym 2005/2006.

10 Por. uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o organizacji rynku mleka i przetworów mlecznych oraz niektórych innych ustaw, druk sejmowy nr 1683.

w pew nym zakresie) rozstrzygać szereg kwestii doniosłych dla teorii pra­ w a rolnego, dotyczących zw łaszcza charakteru praw nego kw ot mlecznych.

Struktura artykułu je st zdeterm inow ana w skazanym w cześniej celem badaw czym . W pierw szej kolejności zostaną w skazane w sposób ogólny dotychczas obow iązujące w Polsce reguły dotyczące transferu kw ot bez gospodarstw a. N astępnie zostaną po kolei zidentyfikow ane i rozstrzygnię­ te najistotniejsze problem y pojaw iające się przy stosow aniu w praktyce obecnie obow iązujących przepisów dotyczących transferu kw ot bez go­ spodarstw a, zarów no w odniesieniu do transferu tym czasow ego (oddanie kwot do używania), jak i definitywnego (zbywanie kwot). Artykuł zam kną rozw ażania końcow e, podsum ow ujące dokonane w nim ustalenia i form u­ łujące ocenę obow iązujących w Polsce regulacji praw nych.

2

.

K w oty m leczne w prow adzone zostały do praw odaw stw a polskiego jeszcze przed akcesją Polski do Unii Europejskiej, w ram ach procesu do­

stosowania prawa polskiego do prawa wspólnotowego. Od początku ustaw o­ daw ca polski zdecydow ał się na zw iązanie kw ot m lecznych z gospodar­ stw em w zakresie ich transferu. W prow adzająca kw oty m leczne do prawa polskiego ustaw a z 2001 r. o regulacji rynku m leka i przetw orów m lecz­ n y ch " przew idyw ała, że transfer gospodarstw a, rozum iany jak o jeg o zby­ cie, oddanie w dzierżaw ę lub przeniesienie posiadania zależnego na pod­ stawie umowy, pociąga za sobą transfer definitywny bądź tym czasow y

12

kw oty m lecznej na podm iot nabyw ający tytuł praw ny do gospodarstw a . Z asada ta ukształtow ana była jednokierunkow o, w tym znaczeniu, że transfer gospodarstw a zaw sze pociągał za sobą transfer kwoty, natom iast w przypadku transferu kwoty nie było konieczne dokonanie transferu gospo­ darstw a. U staw odaw ca zezw olił na zbycie bądź w ydzierżaw ienie kwoty m lecznej bez gospodarstw a pod pew nym i jed n ak w arunkam i13. Warunki te były zm ieniane w czasie obowiązywania wspomnianej ustawy.

U staw a z 2001 r. utraciła moc o bow iązującą z ch w ilą w ejścia Polski do Unii Europejskiej. Z ostała ona zastąpiona przez ustaw ę z 20 kwietnia 2004 r. o organizacji rynku m leka i przetw orów m lecznych14, w której

11 Ustawa z 6 września 2001 r. o regulacji rynku mleka i przetworów mlecznych, Dz. U. 2001, Nr 129, poz. 1446 z późn. zm. (dalej zwana ustawą z 2001 r.).

12 Por. art. 10 ustawy z 2001 r. 13 Por. art. 11 ustawy z 2001 r.

14 Ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o organizacji rynku mleka i przetworów mlecznych, tekst jedn.: Dz. U. 2005, Nr 244, poz. 2081 (dalej zwana ustawą lub nową ustawą).

utrzym ana została jednokierunkow a zasada zw iązania kw oty z gospodar­ stwem. P odobnie ja k dotychczas, ustaw odaw ca zezw olił na zbyw anie oraz oddaw anie w dzierżaw ę kw ot bez jednoczesnego transferu gospodarstw a, przy spełnieniu określonych, zm ieniających się zresztą warunków. Z uwagi na ograniczone ramy niniejszego opracowania nie jest możliwe omówienie ew olucji tych w arunków . Z tego w zględu w dalszej części artykułu uw aga zostanie skupiona na aktualnie obow iązujących przepisach praw nych.

3. Przechodząc do om ów ienia instytucji oddaw ania kw ot m lecznych do używ ania, trzeba na w stępie zw rócić uwagę, że now a ustaw a, tak jak poprzednia, pierw otnie posługiw ała się term inem „dzierżaw a” kwoty; dopiero w 2005 r. został on zastąpiony term inem „oddanie do używ ania” kw oty m lecznej. N iew ątpliw ie term in „dzierżaw a” m a w ęższy zakres znaczeniow y niż term in „oddanie do używ ania”, pierw szy z nich określa bow iem jed y n ie jeden z wielu stosunków praw nych, na podstaw ie których dochodzi do oddania do używ ania rzeczy czy praw a m ajątkow ego.

Należy przyjąć, że zm ieniając w ustaw ie we w skazany powyżej spo­ sób term inologię, ustaw odaw ca rozszerzył zarazem zakres sw obody stron w kształtow aniu treści stosunku praw nego prow adzącego do przekazania upraw nienia do używ ania kw oty m lecznej. Nie je st zatem obecnie ko­ nieczne, by był to stosunek naw iązyw any na podstaw ie um ow y dzierża­ wy. M oże to być stosunek naw iązyw any na podstaw ie jak iejko lw iek innej um owy, czy to nazw anej, czy nienazw anej, której skutkiem je st przekaza­ nie z jedneg o podm iotu na drugi upraw nienia do używ ania kw oty m lecz­ nej. W ydaje się, że producent m oże oddać kw otę m leczną do używ ania nie tylko na podstaw ie czynności prawnej odpłatnej, ale rów nież na pod ­ stawie czynności prawnej pod tytułem darm ym . W szczególności m ożliw e jest użyczenie przez producenta przysługującej mu kw oty m leczn ej15.

Po stw ierdzeniu, że katalog um ów m ogących prow adzić do oddania kwoty do używ ania nie je st ograniczony jedynie do um ow y dzierżaw y, należy w skazać, jak ie dodatkow e warunki pow inna spełniać taka um ow a w świetle postanow ień ustawy.

Po pierw sze - zasadniczo przedm iotem um ow y m oże być w yłącznie część kw oty m lecznej, której oddający do używ ania nie zam ierza w yko­ rzystać w dan ym roku kw otow ym , a je d y n ie w yjątko w o ca ło ść kw oty mlecznej posiadanej przez oddającego do używ ania. P roducent m oże od­

15 Nie wydaje się, by na przeszkodzie temu stal art. 22a ust. 8 ustawy, który w sprawach nieuregulowanych w ustawie nakazuje do umowy oddania kwoty do używania stosować odpo­ wiednio przepisy Kodeksu cywilnego o umowie dzierżawy.

dać ca ło ść p rzy słu g u jącej m u kw oty m lecznej do uży w ania w yłącznie w przypadkach, o których m owa w art. 15 ust. 3 rozporządzenia 1788/200316. W przepisie tym m ow a je st o przypadkach siły wyższej oraz o innych należycie uzasadnionych i uznanych przez w łaściw y organ przypadkach tym czasow o w pływ ających na zdolność produkcyjną producenta. W spo­ m niane rozporządzenie nie zaw iera jednocześnie bliższego określenia znaczenia term inu „siła w yższa”. Przykłady zdarzeń stanow iących siłę w y ższą lub w pływ ających na zdolność produ kcyjn ą producenta zaw arte są natom iast w art. 40 ust. 4 rozporządzenia nr 1782/200317, który m oże być posiłkow o stosow any w zakresie dotyczącym dopuszczalności całkow ite­ go transferu tym czasow ego kw ot m lecznych.

Z uw agi na p ow yższą regulację pojaw ia się pytanie: jak a jest sankcja w w ypadku, gdyby podm iot oddający kw otę m leczną od używ ania, p o ­ m im o braku przesłanek, o których m ow a w art. 15 ust. 3 rozporządzenia nr 1788/2003, oddał j ą do używ ania nie w części, a w całości? Z zagad­ nieniem tym w iąże się kw estia kolejnego w arunku ustaw ow ego, odnoszą­ cego się do um ow y oddania kw oty mlecznej do używ ania. U staw odaw ca postanow ił m ianowicie, że um ow a ta dla swej skuteczności wym aga wyda­ nia decyzji przez w łaściw ego dla oddającego do używ ania dyrektora od­ działu terenow ego Agencji Rynku Rolnego, w której zatw ierdza on umowę. W ydaje się, że w przypadku braku przesłanek, o których m ow a w art. 15 ust. 3 rozporządzenia nr 1788/2003, dyrektor Agencji Rynku Rolnego pow inien w drodze decyzji odm ów ić zatw ierdzenia um ow y oddania całej kwoty mlecznej do używania. O dm ow a zatw ierdzenia spowoduje w świetle ustaw y brak skuteczności takiej um owy. B rak skuteczności nie je st jednak tożsam y z niew ażnością um o w y18. U w ażam jednak, że um ow a taka nie tylko będzie dotknięta sankcją bezskuteczności, ale rów nież sankcją nie­ w ażności. N ależałoby - m oim zdaniem - stosow ać w takim w ypadku art.

16 Rozporządzenie Rady (WE) nr 1788/2003 z 29 września 2003 r. w sprawie wspólnej or­ ganizacji rynku mleka i przetworów mlecznych, Dz. Urz. WE L 270 z 27 października 2003 r„ s. 123-136 (zwane dalej rozporządzeniem nr 1788/2003).

17 Rozporządzenie Rady (WE) nr 1782/2003 z 29 września 2003 r. ustanawiające wspólne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiające określone systemy wsparcia dla rolników oraz zmieniające rozporządzenia: (EWG) nr 2019/93, (WE) nr 1452/2001, (WE) nr 1453/2001, (WE) nr 1454/2001, (WE) nr 1868/94, (WE) nr 1251/1999, (WE) nr 1254/1999, (WE) nr 1673/2000, (EWG) nr 2358/71 oraz (WE) nr 2529/2001, Dz. Urz. UE L z 1 października 2003 r.

18 Pojęcie bezskuteczności jest pojęciem szerszym niż pojęcie nieważności; por. Z. Radwań­ ski, Prawo cywilne - część ogólna, Warszawa 2002, s. 302. Pierwotnie ustawodawca posługiwał się terminem „ważność”, dopiero później zastąpiono go terminem „skuteczność”.

58 § 1 k.c., przyjm ując całkow itą nieważność um owy jako sprzecznej z pra­ wem. Jeżeli strony chciałyby w takim przypadku doprow adzić do przej­ ścia praw a do używ ania jedynie części kw oty m lecznej, m usiałyby w tym w zględzie zaw rzeć now ą umowę.

U staw a nie w skazuje, ja k a część kw oty m lecznej m oże być oddana do używania. Teoretycznie dopuszczalne jest, by oddający do używ ania kwotę m leczną pozostaw ił sobie w danym roku kw otow ym jed y n ie sym boliczną część kw oty m lecznej19. W konsekw encji dyrektor oddziału terenow ego Agencji R ynku R olnego nie m ógłby odm ów ić zatw ierdzenia takiej um o­ wy, w której znaczna część kw oty m lecznej, bliska ilościow o w ysokości całej kw oty, zostałaby oddana w używ anie. T rzeba jedn ocześnie zastrzec, że ustaw odaw ca postanow ił, iż producent, który otrzym ał kw otę m leczną z rezerw y krajow ej, nie m oże w ciągu dw óch lat od dnia w ydania decyzji o przyznaniu mu kw oty z rezerw y krajow ej oddać kw oty m lecznej w ca­ łości ani w części do używ ania innej osobie, chyba że pisem ne zrzeknie się praw w ynikających z decyzji o przyznaniu kw oty m lecznej z rezerw y krajowej.

U staw a nie określa w prost, jak dalece dyrektor oddziału terenow ego Agencji R ynku R olnego m oże badać treść um ow y, rozpoznając w niosek stron um ow y o jej zatw ierdzenie. W ydaje się, że m oże on jed y n ie spraw ­ dzać, czy um ow a spełnia warunki w ynikające z ustaw y o organizacji ry n­ ku m leka i przetw orów m lecznych oraz rozporządzenia nr 1788/2003. Problem atyczne je st natom iast, czy organ ten m oże badać inne czynniki w pływ ające na w ażność um owy, takie ja k chociażby zdolność do czynno­ ści praw nych zaw ierających j ą stron.

U m ow a oddania kw oty m lecznej do używ ania m oże być zaw arta w y­ łącznie z producentem, a więc z osobą spełniającą warunki, o których m owa w art. 5 pkt c rozporządzenia nr 1788/2003. W św ietle treści tego przepisu nie musi to być zatem osoba prow adząca ju ż działalność w zakresie p ro ­ dukcji m leka lub przetw orów m lecznych. W ystarczy, że przygotow uje się ona do prow adzenia takiej produkcji w niedalekiej przyszłości. N iew ąt­ pliw ie musi to być jed n ak osoba posiadająca gospodarstw o. N ie je s t więc m ożliw e o dd anie do u żyw ania kw oty m lecznej osob ie niep osiad ającej gospodarstw a w chw ili zaw ierania umowy.

Z koniecznością posiadania gospodarstw a przez biorącego do używ a­ nia kw otę m leczną w iąże się istotna kw estia w ynikająca z tzw. regionali­ zacji kw ot m lecznych. W św ietle aktu aln ie o b o w iązu jący ch przepisów

ustaw y, m o żliw e je s t o d danie kw oty m lecznej do u żyw an ia w yłącznie producentow i posiadającem u gospodarstw o na terenie tego sam ego od­ działu terenow ego, co producent oddający kwotę. O statnio jed n ak uchw a­ lono ustaw ę zm ien iającą ustaw ę o organizacji rynku m leka i przetw orów m lecznych, która przew iduje zniesienie regionalizacji w zakresie transferu kwot mlecznych, z tym, że przepis znoszący warunek, by obie strony umowy oddania kw oty m lecznej do używ ania posiadały gospodarstw o położone na terenie tego sam ego oddziału terenowego Agencji Rynku Rolnego, w ej­ dzie w życie dopiero 1 kw ietnia 2009 r.20 Należy zaznaczyć, że opinie co do skutków, jakie może wywołać zniesienie regionalizacji w transferze kwot m lecznych, są w śród przedstaw icieli branży podzielone21.

K olejny w arunek dotyczący um ow y oddania kwoty do używ ania w y­ nika z istoty systemu kwotowego, który funkcjonuje i rozliczany jest w okre­ sach ro c zn y ch (rok kw otow y). Z tego w zględu um o w a o dd ania kw oty m lecznej do używ ania m oże być zaw arta w yłącznie na okres roku kw oto­ wego. D odatkow o jednak, korzystając z upoważnienia zawartego w art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 1788/2003, ustawodawca polski ograniczył do trzech liczbę lat kw otow ych, w których kolejno kw ota m leczna m oże być oddana do używ ania. N ależy jednocześnie zaznaczyć, że nie je st m ożliw e zaw ar­ cie z góry um ow y oddania kw oty m lecznej do używ ania na okres trzech lat kw otow ych, ja k bow iem w skazano pow yżej, um ow a taka zaw ierana m oże być w yłącznie na okresy jednoroczne.

N ic nie stoi jed n ak na przeszkodzie, by strony zaw ierając um ow ę od­ dania do używ ania kw oty m lecznej w danym roku gospodarczym , zawarły jednocześnie um ow ę przedw stępną na podstawie której zobowiązane były­

by do zaw arcia um ów oddających kw otę m leczną do używ ania w dwóch następnych latach kwotowych. Taka umowa przedwstępna, zgodnie z treścią art. 389 k.c., pow inna określać istotne postanow ienia um ów oddających kw otę do używ ania w dw óch kolejnych latach kw otow ych, a więc w sytu­ acji, w której oddanie do używ ania m a się odbyw ać za w ynagrodzeniem - przede w szystkim w ysokość tego w ynagrodzenia lub sposób jeg o ob li­ czenia.

U staw a nie określa w prost term inu, w ciągu którego um ow a oddania kw oty m lecznej do używ ania pow inna być zawarta. Przew iduje natom iast, że w niosek o zatw ierdzenie um ow y, będący - jak ju ż w skazano - w arun­

20 Por. ustawę z 15 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o organizacji rynku mleka i przetwo­ rów mlecznych oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. 2007, Nr 115, poz. 794.

21 Jak stwierdził K. Jurgiel, za zniesieniem regionalizacji przemawiają względy ekonomiczne, zaś za jej utrzymaniem - chęć wsparcia regionów słabszych, „Rzeczpospolita” z 23 stycznia 2006 r.

kiem jej skuteczności, pow inien być złożony w A gencji R ynku R olnego w okresie między 1 sierpnia a 31 stycznia danego roku kwotowego. Umowa taka musi być zatem zaw arta w takim term inie, by w niosek o jej zatw ier­ dzenie został złożony przed dniem 31 stycznia. Nie m a oczyw iście prze­ ciwwskazań ku temu, by strony zawarły umowę jeszcze przed dniem 1 sierp­ nia, choć w praktyce, z uwagi na odległy w takim wypadku termin do końca roku kw otow ego, zdarza się to raczej sporadycznie.

O ddanie kw oty do używ ania w iąże się z istotnym i budzącym w prak­ tyce spore w ątpliw ości zagadnieniem niew ykorzystania bądź jed yn ie czę­ ściow ego w ykorzystania kw oty mlecznej przez upraw nionego, jak o prze­ słanki prow adzącej do w ydania decyzji o cofnięciu bądź zm niejszeniu kwoty m lecznej. Zgodnie bow iem z art. 32 ustaw y, w przypadku w pro­ wadzenia przez producenta do obrotu w roku kw otow ym m leka lub prze­ tworów m lecznych w ilości mniejszej niż 70% kwoty mlecznej przysługują­ cej mu na dzień 1 kw ietnia danego roku kw otow ego, w łaściw y m iejscow o dyrektor A gencji R ynku R olnego zm niejsza mu w drodze decyzji kw otę m leczną o niew ykorzystaną część. W razie niew prow adzenia w ogóle do obrotu m leka lub przetw orów m lecznych przez producenta, następuje cofnięcie przysługującej mu kw oty m lecznej. Problem dotyczy w istocie tego, czy oddanie kw oty m lecznej do używ ania w całości lub w części m oże być traktow ane na rów ni z w prow adzeniem do obrotu przez produ­ centa oddającego kwotę mleka lub przetworów mlecznych, chroniącym go przed zm niejszeniem lub cofnięciem kw oty m lecznej. Zagadnienie to było przedm iotem rozstrzygnięcia zarów no przez W ojew ódzki Sąd A dm ini­ stracyjny w W arszaw ie22, ja k i przez N aczelny Sąd A dm inistracyjny23.

W arto omówić w tym miejscu rozstrzygnięcie Naczelnego Sądu A dm ini­ stracyjnego, w skazując na istotne fragm enty jego uzasadnienia. Orzeczenie to dotyczyło cofnięcia kw oty m lecznej producentow i w zw iązku z nie- wprow adzeniem do obrotu m leka w roku kwotowym , w ynikającym z faktu oddania całości kw oty m lecznej do używ ania innem u producentow i.

N aczelny Sąd A dm inistracyjny wskazał w uzasadnieniu w yroku, że przepisy rozporządzenia nr 1788/2003 przew idują dopuszczalność zezw o­ lenia przez państw a członkow skie producentom rolnym na dokonyw anie transferów kw ot m lecznych przy w ykorzystaniu transferów stałych lub tym czasow ych. O ddanie zaś do używ ania kw oty m lecznej przez produ­ centa na rzecz innego producenta pow oduje zm niejszenie w ysokości kw o­

22 Por. wyrok WSA w Warszawie z 27 kwietnia 2006 r., IV SA/Wa 2249/05 (niepubl.) oraz

wyrok WSA w Warszawie z 26 kwietnia 2007 r., IV SA/Wa 63/06 (niepubl.). 23 Por. wyrok NSA z 9 listopada 2006 r„ II OSK 1097/06 (niepubl.).

ty przysługu jącej danem u producentow i w określonym roku kw otow ym o ilość o d d an ą w używ anie, a tym sam ym , co istotne, pow oduje - zda­ niem Sądu - obniżenie podstaw y, która pow inna być przyjęta do oblicze­ nia stopnia w ykorzystania kw oty m lecznej przez konkretnego producenta w danym roku kwotow ym .

Sąd ten w skazał na kilka argum entów , które - jeg o zdaniem - prze­ m aw iają za taką interpretacją przepisu art. 32 ustawy. Po pierw sze - należy się odw ołać przy interpretacji art. 32 ustaw y do pojęcia „obrotu” , które zdefiniow ane je s t w art. 5 lit h rozporządzenia nr 1788/2003. Pojęcie to obejm uje jed y n ie bezpośrednie w prow adzenie przez producenta m leka do obrotu przez jego dostawy lub sprzedaż do skupu, a nie zbycie kwoty m lecz­ nej czy oddanie jej do używania. Kolejnym argumentem jest charakter praw­ ny um ow y oddania kw oty do używ ania. K w ota m leczna je st przyznaw ana producentow i nie na okres jednego roku, lecz okres kilkunastoletni. W e­ dług opinii Sądu, w ynika z tego w niosek, że przy transferze tym czasowym kw ota m leczna zostaje zm niejszona w okresie, na jaki została oddana do używ ania, a po upływ ie tego okresu nadal pozostaje w gestii producenta, którem u została przyznana.

W przypadku oddania do używ ania zm niejszenie kw oty m lecznej lub jej cofnięcie na podstaw ie art. 32 ustaw y je st - w ocenie Sądu - zbędne, albow iem producent oddając kw otę do używ ania sam j ą sobie dobrow ol­ nie pom niejsza przez w skazany w um ow ie okres czasu. Zdaniem Sądu, oznacza to, że art. 32 ustaw y m oże m ieć zastosow anie tylko wtedy, gdy p ro d u c en t nie w p ro w ad ził do o brotu m leka lub p rzetw orów m lecznych w ram ach przyznanej m u kw oty m lecznej, która pozostała po oddaniu mu do używ ania tej części. W przypadku oddania do używ ania kwoty m lecz­ nej w całości, przepis ten nie m oże m ieć zastosow ania, gdyż przysługują­ ca danem u producentow i w tej sytuacji kw ota m leczna je st rów na zeru. Ponadto nie da się pogodzić art. 22a ust. 6 ustawy z art. 32 ustaw y, bo ­ w iem zezw alając na oddanie do używ ania całości lub części kwoty m lecznej przez trzy kolejne lata kw otow e, organ nie m oże rów nocześnie stosow ać sankcji z art. 32 ustawy.

N iep raw id ło w e je s t p o n ad to - zdan iem Sądu - p ow o ły w an ie się na art. 15 ust. 2, w zw iązku z art. 5 lit. j rozporządzenia nr 1788/2003, na uzasadnienie cofnięcia bądź zm niejszenia kw oty m lecznej w analizow a­ nym przypadku, rów nież z tego w zględu, że przepisy tego rozporządzenia dotyczące transferów , zarów no stałych, ja k i tym czasow ych, m ogą być w prow adzone w państw ach członkow skich, ale nie m uszą. D odatkow o sy stem aty k a ro z p o rzą d zen ia, w którym przep isy d o ty czące tran sferó w

indyw idualnych ilości referencyjnych zostały zam ieszczone jak o przepisy następujące po przepisie art. 15, w skazuje na to, że art. 15 je st przepisem ogólnym . D opuszczenie przez ustaw odaw cę krajow ego m ożliw ości doko­ nyw ania przez producentów transferów , które p odlegają ścisłej kontroli Agencji R ynku R olnego poprzez zatw ierdzenie decyzjam i adm inistracyj­ nymi zaw artych um ów zbycia lub oddania w używ anie - w ocenie Sądu - nie m oże być traktowane jako niewykorzystanie przyznanej indywidualnej ilości referencyjnej i stanow ić podstaw y do zastosow ania sankcji z art. 32 ust. 1 lub 2 ustawy.

R ozstrzygnięcie Sądu budzi w ątpliw ości. M oim zdaniem , należy roz­ różnić wyraźnie dw ie sytuacje. Po pierw sze - przypadek oddania kw oty do używ ania w całości i stosow ania ew entualnego sankcji cofnięcia kwoty mlecznej, na skutek niewykorzystania kwoty mlecznej w danym roku kw o­ towym przez producenta oddającego kwotę do używania. Po drugie - przy­ padek oddania kw oty do używ ania w części i stosow ania w takiej sytuacji sankcji w postaci zm niejszenia lub cofnięcia kw oty m lecznej.

Uważam , że w pierw szym ze wskazanych przypadków problem w ogó­ le nie istn ieje, albow iem w cało ści m ożna oddać k w o tę do u ży w an ia je d y n ie w p rzy p ad k ach w skazanych w art. 15 ust. 3 ro z p o rzą d zen ia nr 1788/2003, tj. w razie zajścia siły wyższej lub innych nadzw yczajnych zdarzeń. Ten sam przepis nakazuje niestosow anie w takich w ypadkach sankcji w postaci cofnięcia kw oty m lecznej na rzecz rezerw y krajow ej. Jeżeli zatem producent m a m ożliw ość oddania w całości kw oty mlecznej do używ ania w skutek zajścia przesłanek, o których m ow a w art. 15 ust. 3 rozporządzenia nr 1788/2003, to nie m ożna mu rów nież cofnąć tej kwoty w skutek tego, że skorzystał z upraw nienia przyznanego mu przez rozpo­ rządzenie. A zatem , po zakończeniu danego roku kw otow ego cała kw ota pow inna do niego w rócić i nie m oże być skonfiskow ana.

Inaczej je st w drugim z om aw ianych przypadków . W ów czas, o ile nie zachodzą przesłanki, o których m ow a w art. 15 ust. 3 rozporządzenia nr 1788/2003 i producent oddał część swojej kw oty m lecznej do używ ania, nie m ożna uznać, że w ykorzystał on kw otę w części oddanej do używ ania innemu producentowi. Należy bow iem zwrócić uwagę, że brzm ienie art. 32 ustawy jest jednoznaczne, w tym sensie, iż za wykorzystanie kwoty mlecznej chroniące przed jej zm niejszeniem lub cofnięciem nakazuje uznaw ać w y­ łącznie w prow adzenie do obrotu m leka i przetw orów m lecznych przez producenta. W konsekw encji należy przyjąć, że gdy producent odda część kwoty mlecznej do używ ania innemu producentowi i wskutek tego nie w y­ korzysta 70% kw oty przysługującej mu na dzień 1 kw ietnia danego roku

kw otow ego, kw ota ta pow inna być m u zm niejszona. Przy czym do obli­ czenia stopnia wykorzystania, jak nakazuje przepis, powinna być brana pod uw agę cała kw ota przysługująca producentow i na dzień 1 kw ietnia roku kwotowego, a więc również w części oddanej w używanie, a nie - jak suge­ ruje Sąd - jed y n ie ta część, k tórą pozostaw ił sobie producent. Jeśli produ­ cent o dda do używ ania jed y n ie część kw oty, a pozostałej m u części nie w ykorzysta w ogóle, to znaczy nie dostarczy w ogóle m leka lub przetw o­ rów m lecznych, w ów czas cała kw ota pow inna zostać mu cofnięta.

W brew opinii Sądu, można jednocześnie pogodzić art. 22a ust. 6 ustawy, który zezwala na oddawanie kwoty mlecznej do używania przez okres m ak­ sym alnie trzech kolejnych lat kwotowych, z art. 32 ustawy. Producent może o ddaw ać do u ży w an ia m niej niż 30% kw oty m lecznej przysłu gującej m u na dzień 1 kw ietnia danego roku kw otow ego i w ów czas, przy założe­ niu pełnego w ykorzystania pozostałej części, ochroni się przed zm niej­ szeniem kw oty m lecznej. W takiej sytuacji będzie m ógł oddaw ać część kw oty m lecznej do używ ania przez okres kolejnych trzech lat kw otow ych, o którym w spom ina art. 22a ust. 6 ustaw y. Ponadto producent m oże od­ daw ać kw otę m leczna do używ ania przez trzy kolejne lata kwotowe, o ile w latach tych zm uszony zostanie do ograniczenia bądź zaprzestania własnej produkcji z uw agi na przypadki w skazane w art. 15 ust. 3 rozporządzenia nr 1788/2003.

Przepisu art. 22a ust. 6 ustaw y nie należy odczytyw ać jak o gw arantu­ jącego w każdym w ypadku m ożliw ości oddaw ania przez producenta kw o­ ty m lecznej do używ ania przez trzy kolejne lata kw otow e, a jedynie jako określający m ak sy m aln ą liczbę lat, w których producent m oże korzystać z dobrodziejstw a transferu tym czasow ego w sytuacji, gdy m a m ożliw ość w św ietle pozostałych przepisów praw a oddania kw oty m lecznej (jej czę­ ści) do używ ania.

N ależy zauw ażyć ponadto, że rów nież w literaturze zagranicznej nie budzi w ątpliw ości fakt, iż oddanie kw oty m lecznej do używ ania nie jest traktowane jako wykorzystanie kwoty mlecznej, chroniące producenta przed jej zm niejszeniem 24. E w olucja przepisów dotyczących oddaw ania kw ot do używ ania wskazuje, że ustawodawstwo wspólnotowe konsekwentnie zm ie­ rza do tego, by zm niejszyć krąg tzw. nieaktyw nych producentów czerpią­ cych korzyści z system u kw otow ego, prom ując w to m iejsce producentów aktyw nych. N iew ątpliw ie tacy producenci, którzy odd ają kw oty do uży­ wania, o ile nie czy n ią tego w skutek okoliczności nadzw yczajnych, które

uniem ożliw iają im osobiste prow adzenie produkcji, należą do tej p ierw ­ szej kategorii producentów .

Kolejny problem dotyczy tego, kto może oddać kwotę m leczną do uży­ wania. Chodzi m ianowicie o to, czy musi to być tzw. właściciel kw oty25, czy też m oże to być rów nie dobrze podm iot, który korzysta z kw oty na podstawie um owy o jej oddanie do używ ania (tzw. dalsze oddanie do uży­ wania kwoty m lecznej) lub podmiot, który korzysta z gospodarstw a i kwoty mlecznej na podstawie umowy o oddanie gospodarstwa w posiadanie zależ­ ne. K w estia ta nie je st w prost uregulow ana ani w ustawie, ani w rozporzą­ dzeniu. N ależy jed n ak zauw ażyć, że jeśli chodzi o podm iot, który korzy­ sta z kw oty w oparciu o um ow ę o oddanie kw oty do używ ania, to istotne znaczenie m a tutaj przepis art. 22a ust. 8 ustaw y, który w spraw ach nie­ uregulow anych w ustaw ie do um ow y tej nakazuje odpow iednio stosow ać przepisy K odeksu cyw ilnego o um ow ie dzierżaw y.

Z godnie z art. 698 k.c., bez zgody w ydzierżaw iającego dzierżaw ca nie m oże oddać przedm iotu dzierżaw y osobie trzeciej do bezpłatnego używ a­ nia ani go poddzierżawiać. Gdyby stosować ten przepis odpow iednio do um ow y o oddanie kw oty m lecznej do używ ania, m ożna by przyjąć, że m ożliw e byłoby dalsze oddanie kwoty m lecznej do używ ania, jednakże pod w arunkiem uzyskania uprzedniej zgody producenta będącego „w ła­ ścicielem ” kwoty.

W ydaje się, że podobnie należałoby rozstrzygnąć p o w y ż sz ą kw estię w sytuacji, w której posiadacz zależny gospodarstw a, które oddane zosta­ ło w posiadanie zależne wraz z kw otą m leczną, chciałby oddać tę kw otę do używ ania osobie trzeciej. W yraźna regulacja zakazująca oddaw ania kwoty m lecznej do używ ania przez posiadacza zależnego gospodarstw a w praw dzie dotyczyłaby tylko sytuacji, gdy gospodarstw o zostało oddane w dzierżaw ę26, w ydaje się jednak, że innych przypadków , w których go­ spodarstw o zostało oddane w posiadanie zależne, nie pow inno się trakto­ wać odm iennie.

4

.

D rugim sposobem transferu kw oty m lecznej bez gospodarstw a, obok oddania kwoty do używ ania, je st transfer definityw ny, polegający na

‘5 Termin „właściciel” jest używany w odniesieniu do kwoty mlecznej przez samego usta­ wodawcę; por. art. 23a ust. 3 oraz art. 24 ust. 2 ustawy.

'6 Choć należy zauważyć, że art. 698 mówi de fa cto o zakazie oddawania „przedmiotu dzier­ żawy” w poddzierżawę, gdy tymczasem w takim wypadku przedmiotem dzierżawy sensu stricto będzie gospodarstwo, a nie kwota mleczna.

zbyciu kw oty m lecznej bez jednoczesnego zbycia gospodarstw a. R ów nież w przypadku transferu definitywnego ustawodawca formułuje warunki, które m uszą być spełnione, aby mogło dojść do takiej transakcji. Niektóre z owych w aru n k ó w s ą to żsam e z tym i zastrzeżon ym i dla um ów o d dan ia kw oty m lecznej do używ ania, dlatego też w ystarczy niejednokrotnie poprzestać na ich egzem plifikacji, bez konieczności szczegółow ego om awiania.

Po pierwsze - um owa zbycia może dotyczyć całej lub części kwoty sta­ now iącej „w łasność” producenta. N ie ma przy tym ograniczeń co do zby­ w ania całości kw oty na w zór tych obow iązujących przy oddaw aniu kwoty do używ ania. Po drugie - um ow a m usi być zawarta, tak ja k w przypadku um ow y o oddanie kw oty do używ ania, z producentem i do tego m ającym gospodarstw o na terenie tego samego oddziału terenowego Agencji Rynku Rolnego. T ak jak w przypadku oddawania kwot do używania, zrezygnowano z regionalizacji kw ot m lecznych, lecz przepis uchylający w arunek posia­ dania gospodarstw a na terenie tego sam ego oddziału terenow ego wejdzie w życie 1 kw ietnia 2009 r.27 Po trzecie - um ow a w ym aga dla swej sku­ teczności zatw ierdzenia jej w drodze decyzji wydanej przez dyrektora oddziału terenow ego A gencji, na w niosek stron złożony m iędzy 1 sierpnia a 31 stycznia roku kw otow ego. Po czw arte - przedm iotem um ow y zbycia m oże być tylko i w yłącznie niew ykorzystana w danym roku kw otow ym część kw oty m lecznej.

W p rz y p ad k u zb y cia kw oty m lecznej po w staje p ro b lem an alo g icz­ ny do tego, który został om ów iony w odniesieniu do instytucji oddania kw oty do używ an ia i który dotyczy częściow ego jed y n ie w ykorzystania kw oty m lecznej przysługującej na dzień 1 kw ietn ia roku kw otow ego. Jeśli bow iem p rod ucent zbył część przysługującej mu na dzień 1 k w iet­ nia danego roku kw otow ego kw oty m lecznej, w ykorzystując p o zostałą część, w ów czas - je śli w ykorzystana przez niego część kw oty stanow i m niej niż 70% kw oty przysługującej m u na dzień 1 kw ietnia roku k w o ­ tow ego - z a jd ą przesłanki do zastosow ania w obec niego sankcji z art. 32 ust. 1 ustaw y. T ak w ięc kw ota m leczna w części, której producent nie zbył w danym roku, pow inna być mu zm niejszona, zgodnie z literalną w y k ład n ią p rzepisu art. 32 ust. 1 ustaw y. O rzecznictw o sądów adm ini­ stracyjny ch idzie je d n a k w innym kierunku, podobnie ja k w przypadku o d d an ia kw oty do używ ania28.

27 Por. ustawę, o której mowa w przypisie 20.

28 Por. wyrok NSA z 27 września 2006 r., II OSK 868/06 (niepubl.). W ocenie NSA, zby­ cie kwoty mlecznej przez producenta na rzecz innego producenta w ciągu roku kwotowego nie

Z e zby ciem k w oty m lecznej w iąże się ró w n ież k w e stia p rzep ad k u części kw oty na rzecz rezerw y krajow ej. U staw odaw ca polski zdecydow ał się bow iem na zastosow anie sw oistej sankcji w obec p roducentów zb y ­ w ających kw otę, polegającej na przepadku 5% kw oty m lecznej będącej przedm iotem zbycia, po zaokrągleniu jej do liczby całkow itej, do krajo­ wej rezerwy. Ta swoista sankcja znajduje oparcie w przepisie art. 19 rozpo­ rz ąd ze n ia nr 1788/2003, który zezw ala p ań stw o m cz ło n k o w sk im n a za­ trzym yw anie części kw o t m leczny ch będący ch p rz ed m io te m transferu (z gospodarstw em czy bez) na rzecz rezerw y krajow ej.

W złożonym w Sejmie w kwietniu 2007 r. projekcie ustawy zmieniającej ustawę o organizacji rynku m leka i przetw orów m lecznych, rząd przew i­ dywał zniesienie regionalizacji w zakresie transferów tym czasowych i defini­ tyw nych kw ot m lecznych, proponując rów nocześnie zróżnicow anie sankcji w postaci zatrzym ania części kw oty m lecznej na rzecz rezerw y, w zależności od tego, czy transfer definityw ny następow ałby pom iędzy pro­ ducentam i m ającym i gospodarstw a na terenie tego sam ego oddziału tere­ now ego Agencji Rynku R olnego, czy też na terenie więcej niż jednego oddziału terenow ego A gencji R ynku R olnego. W pierw szym przypadku procent kwoty m lecznej zatrzym anej na rzecz rezerw y krajow ej m iał w y­ n osić 5% , w dru g im zaś 15%. O stateczn ie je d n a k p ro p o z y cja ta nie została za ak ce p to w an a p rzez Sejm . T ak w ięc po zn iesien iu re g io n a li­ zacji w zakresie transferu kw ot m lecznych, co - ja k ju ż wyżej w skazano - będzie m iało m iejsce począw szy od 1 kw ietnia 2009 r., procent kw oty mlecznej podlegającej zatrzym aniu będzie taki sam niezależnie od tego, czy transakcja będzie m iała m iejsce w obrębie jednego, czy więcej od­ działów terenow ych A gencji R ynku Rolnego i będzie w ynosił 5%.

Z transferem definityw nym kw ot m lecznych zw iązane je s t także istotne zagadnienie upraw nienia do zbycia kw oty m lecznej w sytuacji, w której k w ota ta nie je st w yłącznym przedm iotem „w łasn ości” jednej osoby, lecz je s t przedm iotem „w spółw łasności” kilku osób. P roblem ten dotyczy w praktyce byłych m ałżonków , którzy będąc w ustroju w sp ó l­ ności ustaw ow ej, prow adzili w spólnie gospodarstw o, w odniesieniu do którego p rzyzn ana została im kw ota m leczna, w sytuacji, gdy w spólność ta następnie ustała; a także osób, które w chw ili p rzy znaw ania kw oty mlecznej na gospodarstw o były jego współposiadaczam i. Decyzje o p rzy ­ znaniu kw oty m lecznej w odniesieniu do m ałżonków i w spółposiadaczy może stanowić podstawy do zmniejszenia kwoty mlecznej przysługującej zbywcy w danym okresie dwunastomiesięcznym na podstawie art. 32 ust. 1 ustawy.

g o sp o d arstw a były ad resow an e do jed n eg o z nich, tego m ianow icie, który został w pisany do ew idencji producentów i uzyskał num er identyfi­ kacyjny29. N ie oznacza to jednak, że pozostali w spółposiadacze czy drugi małżonek nie byli w takim przypadku współuprawnieni do przyznanej kw o­ ty mlecznej. W wypadku gdyby współposiadacz gospodarstwa bądź m ałżo­ nek (po ustaniu wspólności ustawowej) wpisani do rejestru producentów m leka chcieli dokonać zbycia kwoty, do zawarcia um owy zbycia potrzebna byłaby zgoda wszystkich pozostałych współposiadaczy bądź drugiego mał­ żonka. N ależałoby w takim wypadku stosować przepis art. 199 k.c..

5. T rudno w ram ach artykułu szczegółow o przedstaw ić i przeanalizo­ wać w szystkie problem y pojaw iające się przy stosow aniu w praktyce przepisów dotyczących transferu kw ot bez gospodarstw a. Z tego względu przedstaw ione zostały w niniejszym opracow aniu jedyn ie te z nich, które m oim zdaniem s ą najistotniejsze z punktu w idzenia praktyki. Fakt, że przepisy o transferze kw ot m lecznych są w naszym kraju sform ułow ane niejednokrotnie w sposób nie do końca jednoznaczny, p otw ierdzają choć­ by orzeczenia sądów adm inistracyjnych, które zostały przyw ołane w arty­ kule i które do ty czą sankcji w ynikających z niew ykorzystania lub jedynie częściow ego w ykorzystania kw oty m lecznej.

W ydaje się, że w ad ą polskiego system u transferu kw ot m lecznych bez gospodarstw a, niezależnie od w skazanych w artykule nieścisłości w pro­ w adzających niepew ność w śród producentów , je st w odniesieniu do trans­ ferów definityw nych niedostateczna inform acja rynkow a w zakresie koja­ rzenia ofert kupna i sprzedaży. Pow oduje to, że ceny kw ot m lecznych są bardzo zróżnicow ane w ram ach poszczególnych transakcji. D obrym roz­ w iązaniem byłoby w prow adzenie giełd kw ot m lecznych na w zór funkcjo­ nujących w N iem czech czy Danii.

N iew ątpliw ie pozytyw nie należy oceniać zniesienie regionalizacji w transferze kw ot m lecznych, niemniej jednak m ożna żałować, że ostatecz­ nie zdecydow ano się na ten krok dopiero począw szy od 1 kw ietnia 2009 r. Z niesienie regionalizacji niew ątpliw ie doprow adzi do ujednolicenia cen płaconych przez poszczególnych producentów , które dzisiaj są zróżnico­ w ane w poszczególnych regionach kraju. W ydaje się rów nież, że dopro­ wadzi to do popraw y struktury produkcji m leka poprzez przesunięcie jej

29 Por. ustawę z 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, gospo­ darstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności, Dz. U. 2004, Nr 10, poz. 76. Art. 12 tej ustawy przewiduje, że w przypadku małżonków oraz podmiotów będących współpo­ siadaczami gospodarstwa rolnego nadaje się jeden numer identyfikacyjny.

w te regiony, w których produkcja m oże być prow adzona w sposób naj­ bardziej efektyw ny.

W arto jednocześnie sform ułow ać pod adresem ustaw odaw cy postulat m odyfikacji przepisów o transferze kw ot m lecznych w kierunku wyraźnego uregulow ania kw estii, które do tej pory p ozostają poza sferą w yraźnej re­ gulacji i tym sam ym rodzą wątpliw ości w praktyce. Służyłoby to niew ąt­ pliwie przejrzystości system u.

TRANSFER OF MILK QUOTAS W ITH OUT THE TRANSFER OF THE HOLDING UNDER POLISH LAW

S u m m a r y

The subject o f this paper is the regulation governing exclu sive transfer o f m ilk quotas without the transfer o f the holding as provided for in Polish law. The term “transfer o f milk quota” contained in the title o f the paper is used in its broad sense. It covers both the dis­ posal o f the quota (definitive transfer) and the granting o f the right to use the quota (tem ­ porary transfer). The system o f the m ilk quota transfer chosen by Poland does not rely on the strict, inseparable link between the quota and the holding. M oreover, it works in only one direction. This means that the disposal of, or the granting o f a right to use holding entails the transfer o f quota as w ell, w h ile in order to transfer the quota only, it is not nec­ essary to dispose o f the holding or grant the right to use it. Thus, it is possible to transfer the milk quota definitively or temporarily without the transfer o f or granting the right to use the holding. H ow ever, transactions involving the disposal o f a holding or granting the right to use the holding, need to com ply with the requirements im posed by the legislator.

The purpose o f the paper is to resolve selected issues arising from the application o f the provisions on the transfer o f quotas without the transfer o f the holding in practice. There are numerous problems and they often result from the absence o f clear regulations and the necessity to apply com plex methods o f interpretation. Som e o f the com m on prob­ lems are o f special importance to farmers and have already becom e the subject o f various administrative courts decisions.

IL TRASFERIMENTO DELLE Q U O TE LATTE SENZA IL TRASFERIMENTO DELL'AZIENDA NEL DIRITTO POLACCO

R i a s s u n t o

O ggetto d e ll’articolo é la problemática del trasferimento d elle quote latte senza il tras- ferimento d e ll’azienda nel diritto polacco. L ’espressione „tra sferim en to d e lle qu o te", riportata nel titolo, é stata utilizzata in senso ampio. Essa abbraccia sia la cession e delle quote latte (trasferimento definitivo) che la locazione (trasferimento temporáneo). II regime del trasferimento d elle quote latte scelto in Polonia non si basa sul rapporto stretto e

inse-parabile fra quota e azienda. Il rapporto è solam ente unidirezionale. Q uesto significa che la cessione, oppure la locazione dell’azienda, provoca il trasferimento della quota; per effeltuare il trasferimento della quota non è perô necessaria la cessione o la locazione d ell’azienda. È possibile dunque il trasferimento definitivo o temporáneo della quota latte non legato alia cession e o locazione d ell’azienda. La cessione e la locazione delle quote latte senza azienda vanno com unque com piute rispettando le condizioni im poste dal legislatore.

Lo scopo d e ll’articolo è di risolvere alcuni probierni che sorgono durante l’applica- zion e d elle norme giuridiche in materia. I suddetti probierni sono numerosi e. più delle volte, sono dovuti alia mancaza di una chiara normativa in mérito e alla necessità di com piere tortuosi sforzi interpretativi. Alcuni dei probierni che sorgono nella pratica sono particolarmente importanti per i produttori agricoli e sono diventati oramai oggetto della giurisprudenza dei tribunali amministrativi.